1-6-­ حدود پژوهش……………………………………… 8

1-7-­ اهداف پژوهش……………………………………………………………………….. 9

1-8-­ معرفی الگو یا روش کار……………………………………………. 10

1-9-­ نارسایی ها و مشکلات عمده­ی تحقیق……………………. 10

فصل دوم: مبانی نظری

2-1-­ مقدمه­13

2-2-­ شهر و نظریه­های اجتماعی………………………………. 14

2-2-1-­ مکتب آرمان­گرایی…………………………………………………….. 14

2-2-2-­ مکتب اصلاح­گرایی………………………………………….. 14

2-2-3- مکتب شیکاگو……………………………………………………… 14

2-2-4-­ مکتب مدرنیسم………………………………………………………… 14

2-2-5-­ مکتب فرامدرنیسم……………………………………………………………… 15

2-2-6-­ مکتب فرهنگ گرایی………………………………………………………. 15

2-2-7-­ مکتب طبیعت­گرایی………………………………………………………… 16

2-2-8-­ مکتب فلسفه­گرایی……………………………………………………….. 16

2-2-9-­ مکتب فن­گرایی…………………………………………………………………… 16

2-2-10-­ مکتب آمایش انسانی…………………………………………….. 16

2-3-­ معماری اسلامی و نماد­های بارز آن……………………………………… 17

2-3-1-­ درآمد……………………………………………………………………………….. 17

2-3-2-­ برخی از نمادهای معماری اسلامی…………………………………….. 19

2-3-2-1-­ گنبد………………………………………………………………….. 19

2-3-2-2-­ طاق……………………………………………………………… 19

2-3-2-3-­ مفهوم امام یا پیشوا…………………………………… 20

2-3-2-4-­ نور و رنگ………………………………………………………………… 20

2-3-2-5-احجام سه گانه­ی کروی……………………………………………… 21

2-3-2-6- دایره ……………………………………………………………. 21

2-4- مباحثی در علوم رفتاری و روانشناسی محیط………………… 21

2-4-1- پدیدار شناسی……………………………………………………….. 21

2-4-2-­ مفهوم مکان…………………………………………………………………. 22

2-4-3-­ هویت مکان…………………………………………………………… 22

2-4-4-­ حس مکان………………………………………………………….. 23

2-4-5-­ حس لامکانی یا احساس بی­مکانی………………………………………………….. 24

2-4-6-­ حافظه­ی جمعی………………………………………………………………. 25

2-4-7-­ خرد جمعی………………………………………………………………….. 25

2-4-8-­ شعور و حافظه­ی جمعی……………………………………………………….. 26

2-5-­ وجه سوم در هستی­: ماده،‌ انرژی و ” شعور ” ………………………………………………… 26

2-5-1-­ نظریه­ی شعور……………………………………………………… 26

2-5-2-­ پزشکی هومیوپاتی……………………………… 28

2-6-­ استفاده از نظریه­ی شعور و تشریح شعور در حوزه­ی کلام……………………………… 28

2-6-1-­ شعور در کلام……………………………………………………….. 28

2-6-2-­ شعور مثبت و منفی…………………………………………………… 29

2-6-3-­ تشعشع در کلام……………………………………………….. 30

2-6-4-­ تشعشع شعوری……………………………………………………… 30

2-6-5-­ شارژ شعوری………………………………………………….. 31

2-6-6-­ روح جمعی…………………………………………… 31

2-6-7-­ شواهد تذکر به ” روح جمعی ” در قرآن………………………………………………… 32

2-6-8-­ شواهدی مبنی بر وجود آگاهی نسبت به مباحث شعور و تشعشع شعوری در فرهنگ اسلامی……………….. 33

2-7-­ نقد و بررسی مباحث روانشناسی محیطی از منظر شعور……………………………… 34

2-7-1- معماری، هرمنوتیک، شعور و القای حس و معنا در ناخودآگاهی…………………………… 34

 

2-7-2-­ جمع­بندی مختصر از نظریه­های پدیدارشناسانه در خصوص روانشناسی محیط…………………. 35

2-7-3- تحلیل ماهیت حس­مکان و حس تعلق به اجتماع از منظر شعور…………………. 36

2-7-4- حس تعلق به مکان در شهر­های قدیمی و شهرهای سنتی……………………. 37

2-8- تاملی بر شهرسازی در جهان اسلام از منظری نو و از بُعد شعور……………………. 40

2-8-1- درآمد……………………………………………………….. 40

2-8-2- شهرسازی اسلامی در سیره­ی پیامبر اکرم (ص……………………………………….. 40

2-8-3- شهرسازی اصفهان­، تجلی نمونه­ای از شهرسازی ایدئولوژیک ایرانی­-اسلامی…………………….. 43

2-9-­ تعاریف و مفاهیم……………………………………………. 44

2-9-1- تعریف فرهنگ…………………………………………………….. 44

2-9-2-­ ریشه­ی مفهومی ” شهر-فرهنگ……………………………. 45

2-9-3- تعریف مدل “شهر- فرهنگ………………………………………………. 45

2-9-4-­ تعریف “میدان شعوری……………………………. 45

2-9-­5- نقش میدان شعوری در شکل­گیری کائنات و علت جاذبه­ی اجرام سماوی در قرآن………………………………. 46

2-9-6-­ اهمیت میدان شعوری فضا-زمان در سرنوشت شهرها و حوادث طبیعی……………………………………………… 47

2-10- پایداری و مفهوم آن…………………………………………………………………………………….. 49

2-10-1-­ پیدایش مفهوم پایداری……………………………………………………………………………… 49

2-10-2-­ توسعه­ی پایدار……………………………………………………………………………………. 49

2-10-3-­ ابعاد توسعه­ی پایدار…………………………………………………………………………….. 49

2-10-3-1-­ پایداری اکولوژیکی…………………………………………………………………….. 49

2-10-3-2-­پایداری اجتماعی……………………………………………………………………………….. 50

2-10-3-3-­ پایداری اقتصادی………………………………………………………….. 50

2-10-3-4-­ پایداری محیطی در فرهنگ قرآن………………………………………………………………………………………… 50

2-11-­­­ اصول پیشنهادی شهر-فرهنگ در جهت هویت بخشی ایرانی-اسلامی به مجتمع­های زیستی…………………… 51

2-11-1- جمع­گرایی در اجتماع و تلاش در جهت رواج فرهنگ اجتماع محور………………………………………………… 51

2-11-2-کانون­کرایی در بافت و ساخت شهر از طریق جایگزاری کاربری­های عمومی در نقاط متراکم مجتمع­های زیستی در جهت ایجاد یک میدان شعوری……………………………………………………………………………………………… 52

2-11-3-­ قدسی سازی با تشعشعی نقاط کانونی شهر و ایجاد محیط ارزشی در هسته­ی مرکزی شهر با انعکاس این مفاهیم در میدان شعوری         52

2-11-4-­ برنامه­ریزی سیستمی شهر در جهت ایجاد یک کل واحد از بُعد شعوری، کالبدی و اجتماعی………………. 53

2-11-5-­ عدم تفکیک “فرد” از “اجتماع”، مسئولیت افراد در قبال سرنوشت جامعه و تشویق به مشارکت عمومی 53

2-11-6-­ حفظ و ترویج آداب و رسوم اجتماعی-عقیدتی که به صورت عمومی برگزار می­شود و لزوم فضاهایی در مراکز زیستی برای انجام این امور….. 54

فصل سوم: معرفی محدوده­ی مورد مطالعه

3-1-­ مقدمه………………………………………………… 56

3-2-­ موقعیت جغرافیایی…………………………………………………… 56

3-2-1-­ موقعیت و وسعت شهرستان خوی………………………………………………….. 56

3-2-2- موقعیت جغرافیایی شهر خوی…………………………………………………… 57

3-2-3- محدوده­ی ­حوزه­ی  طبیعی شهر…………………………………………………………. 57

3-3-­ مطالعات جغرافیای طبیعی محدوده ی مورد مطالعه……………………………………… 57

3-3-1- زمین شناسی منطقه خوی………………………………………………………….. 57

3-3-2-وضعیت تکتونیکی و زلزله­خیزی شهر خوی…………………………………………… 58

3-3-3- وضعیت توپوگرافی…………………………………………………………. 58

3-3-4-­ مطالعات اقلیمی……………………………………………………………….. 59

3-3-4-1-­ دما……………………………………………………………………………. 59

3-3-4-2-­ بارش………………………………………………………………. 59

3-3-4-3-­ رطوبت…………………………………………………….. 60

3-4- مطالعات جغرافیای انسانی محدوده­ی مورد مطالعه…………………………. 61

3-4-1- ویژگی­های اجتماعی جمعیت خوی……………………………………………………… 61

3-4-1-1-­ رشد جمعیت در شهر خوی از سال 1335 تا 1390……………………………………61

3-4-1-2-­ درصد رشد جمعیت خوی در دوره­های مختلف سرشماری…………………………….. 62

3-4-1-3-­ بعد خانوار………………………………………………………………. 62

3-4-1-4- وضعیت سواد……………………………………………………………………….. 63

3-4-1-5- مهاجرت…………………………………………………….. 64

3-4-2- ویژگی­های اقتصای جمعیت شهر خوی……………………………………… 64

3-4-2-1-­ وضعیت اشتغال در شهر خوی…………………………………………. 64

3-4-2-2-­ نرخ اشتغال مردان و زنان…………………………………………….. 65

3-5-­ ویژگی­های تاریخی و فرهنگی در منطقه­ی خوی………………………………….. 66

3-5-1- سابقه تاریخی…………………………………………………………… 66

3-5-2­ وجه تسمیه…………………………………………………………………. 67

3-6-­ بررسی وضعیت کالبدی شهر خوی……………………………………………. 67

3-6-1-­ هسته­ی اولیه…………………………………………………………………………………. 67

3-6-2-­ بررسی ساخت شهر…………………………………………… 68

3-6-3-­ وضعیت توسعه­ی کالبدی شهر و جهات توسعه­ی کالبدی آتی ………………………. 71

3-6-4-­ بررسی بافت شهر…………………………………………………………………… 72

3-7-­ بررسی نحوه پراکندگی کاربری­های شاخص در شهرهای اسلامی………………………….. 73

3-7-1-­ کاربری مذهبی (مسجد) ………………………………………………… 73

3-7-2-­ کاربری آموزش­عالی (مدرسه) …………………………………….. 74

3-7-3-­ کاربری­های تجاری (بازار) ………………………………………….. 75

3-7-4-­ کاربری­های فرهنگی-هنری…………………………………………….. 76

3-7-5­- سیستم محلات شهری………………………………………………… 77

3-8-­ شخصیت­های فرهنگی-مذهبی مدفون در شهر خوی………………………… 78

3-8-1-­ شمس­الدین محمد بن علی بن ملک داد تبریزی معروف به “شمس تبریزی” …………….. 78

3-8-2- پوریای ولی…………………………………………………………….. 79

3-8-3-­ امامزاده سید بهلول (ع) ………………………………………………. 80

3-8-4-­ امامزاده میرهادی سید کوثری (ع) ……………………………………………… 81

3-8-5-­ امامزاده محمد (ع) ……………………………………………. 81

3-9-­ جمع بندی……………………………………………………………. 82

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………. 85

4-2- تحلیل ساخت و بافت شهر خوی از منظر ویژگیهای شهر اسلامی………………… 85

4-2-1-­ کانون­گرایی در بافت و ساخت شهر………………………………85

4-2-2- کاربری مسجد…………………………………………………………………… 86

4-2-2- کاربری تجاری (بازار) …………………………………………………. 88

4-2-3- کاربری آموزش عالی ( مدرسه) ……………………………………………… 89

4-2-4-­ محلات شهری………………………………………………………………… 90

4-2-5-کاربری­های فرهنگی-هنری…………………………………………………………. 91

4-5-­ اقدامات انجام شده در خصوص تلاش برای هویت بخشی ایرانی-اسلامی به شهر …………………………………. 93

4-6-­ تحلیل ویژگی­های شهر خوی  از نقطه نظر اصول شش گانه­ی “شهر-فرهنگ”…………………………………………. 94

4-6-1-­ جمع­گرایی در اجتماع و تلاش در جهت رواج فرهنگ اجتماع محور………………………………………………….. 94

4-6-2-­ کانون­گرایی در بافت و ساخت شهر از طریق جایگزاری کاربری­های عمومی در نقاط متراکم مجتمع­های زیستی در جهت ایجاد یک میدان شعوری قوی…… 95

4-6-3-­ قدسی­سازی بار شعوری نقاط کانونی شهر و ایجاد محیط ارزشی در هسته­ی مرکزی شهر…………………….. 95

4-6-4-­ برنامه­ریزی سیستمی شهر در جهت ایجاد یک کل واحد از بُعد شعوری، کالبدی و اجتماعی…………………. 96

4-6-5-­ عدم تفکیک “فرد” از “اجتماع”، مسئولیت افراد در قبال سرنوشت جامعه و تشویق به مشارکت عمومی… 96

4-6-6-­ حفظ و ترویج آداب و رسوم اجتماعی-عقیدتی که به صورت عمومی برگزار می­شود و لزوم فضاهایی در مراکز زیستی برای انجام این امور……………………………………………………………… 97

4-7-­ جمع بندی……. 97

فصل پنجم: آزمون فرضیه، جمع­بندی و نتیجه­گیری و ارائه­ی پیشنهادات

5-1-­ مقدمه…………………………………………………………….. 100

5-2-آزمون فرضیه­ها………………………………………………………. 100

5-2-1- فرضیه­ی اول………………………………………………………………. 100

5-2-2-­ فرضیه­ی دوم…………………………………………………. 101

5-3- بحث و نتیجه­گیری………………………………………….. 101

5-4- ارائه­ی پیشنهادات…………………………………………………….. 104

5-4-1- پیشنهاد اول: طرح پیشنهادی برای اجرایی­کردن شهر-فرهنگ در شهر خوی……………… 104

5-4-1-1- جانمایی شهر­–­فرهنگ در مطالعه موردی شهر خوی………………………………… 104

5-4-1-2- عناصر اصلی میدان………………………………………………………………… 106

5-4-1-2-1- مسجد­جامع یا مصلای شهر……………………………………………… 106

5-4-1-2-2-­ موسسات علمی-آموزشی…………………………………….. 107

5-4-1-2-3- حسینیه­ای برای کل شهر………………………………………………. 108

5-4-1-2-4- بازارچه­ی محلی………………………………………………………. 110

5-4-1-2-5- کاربری­های ورزشی……………………………………………………. 111

5-4-2- پیشنهاد دوم……………………………………………………………… 112

5-4-3-­ پیشنهاد سوم……………………………………………………………………. 113

چکیده

امروزه از بارزترین مشکلات شهر­سازی معاصر، بحران معنا اعم از اجتماعی و کالبدی در مکان است. پس از دوران پیروزی انقلاب اسلامی، انتظار بروز تغییرات در حوزه­های مختلف فرهنگی، به تدریج وارد عرصه­های کالبدی گردید و تمنای بازیابی هویت بومی ایرانی-اسلامی را بوجود آورد. اما خود شهر اسلامی، بیان جامع و منسجمی ندارد و به شهرهایی اطلاق می­شود که در دوران قبل از مدرن، در سرزمینهای اسلامی شکل گرفته بود. هدف این پروسه، تدوین چارچوب کلی برای برنامه­ریزی شهر ایرانی-اسلامی است. با تحلیل ماهیت و مکانیسم عملکرد پارامترهای روانشناسی­محیط از نقطه نظر بُعد شعور، و بکارگیری آن در برنامه­ریزی شهری، می­توان به در آفرینش هویت ایرانی-اسلامی به شهرهای موجود گام برداشت و نیز در ساخت شهرها و شهرک­های جدید برمبنای آن اقدام نمود تا بتوان شهر را به محیطی بدل ساخت که شهروندان با قرارگیری در آن، با ناخودآگاهی خود، مفاهیم معنوی را ادراک نمایند. روش تحقیق با رویکرد کیفی و تحلیلی-تطبیقی می­باشد و در استخراج مفاهیم، از استدلال و استنتاج عقلی و منطقی نیز بهره برده شده­ است. در جمع­آوری داده­ها، از روش اسنادی بهره برده شد. از روش میدانی نیز به صورت حضور در محیط و مشاهده و اداراک ذهنی در مطالعات روانشناسی­محیط استفاده شد. در تایید و اثبات مباحث، به استنادات قرآنی و مباحث معرفتی تاویل قرآن نیز ارجاع داده شد. با مطالعات روانشناسی­محیط از نقطه نظر عنصر شعور، نگاهی دوباره به شهر اسلامی و ایرانی-اسلامی انداخته شد. بر این اساس، چینش کاربری­های مثبت و ارزشی در مرکز شهر، آگاهانه بوده و از مبانی عمیق عرفانی بهره برده شده است. با بازبینی و بروز رسانی ویژگی­ها و شاخصه­های آن، استفاده از معارف قرآنی و قلمروهای جدید علمی، چارچوبی تحت عنوان اصول ششگانه­ی شهر-فرهنگ تدوین شد که با استفاده از عامل  انتشار آگاهی در بعد سوم محیط، امکان هویت بخشی ایرانی-اسلامی به یک مجتمع زیستی را امری شدنی جلوه می­دهد. شهر-فرهنگ، با نگرش “شهر به عنوان یک پدیده­ی فرهنگی”، در پی ایجاد محیطی است که با انتقال مفاهیم مثبت و معنوی به ناخودآگاهی شهروندان، هم سطح آگاهی را بالا ببرد و هم آنها را از درون، کنترل عقیدتی ­کند. بر این اساس، شهر ایرانی-اسلامی، یک میدان شعوری منطبق بر میدان کالبدی است که مفاهیم قدسی با پالس بالا در آن انعکاس می­یابند. با تدوین اصول و ضرورت های شهر-فرهنگ، و پیاده کردن طرح اجرایی آن در شهر خوی، به نحوه­ی عملیاتی­شدن آن نیز پرداخته شد.

کلمات کلیدی: شهر ایرانی-اسلامی، هویت شهری، میدان شعوری، انتشارآگاهی، شهر خوی.

1-1-­ مقدمه

اولین فصل پایان­نامه، به کلیات تحقیق اختصاص می­یابد. در این فصل، ابتدا به بیان مساله­ی تحقیق پرداخته می­شود. موضوعی که در دستور کار قرار دارد و اهمیت و ضرورت پرداختن به این مساله به صورت اجمالی شرح داده می­شود و در ارتباط با مسائل یاد شده، سوالاتی طرح می­شود که با فرضیه­سازی در ادامه­ی روند، در پی پاسخ­گویی به مسائل طرح­شده خواهیم بود. از مهمترین بخش­های این فصل، پرداختن به پیشینه­ی تحقیق و بررسی پژوهش­هایی است که محققان قبلی در زمینه­ موضوعات مربوط به عنوان پایان­نامه­ی حاضر انجام داده­اند. پس از پرداختن به روش تحقیق در روال حاضر، پرداختن به مسائل و مشکلات عمده در مسیر انجام پژوهش، پایان­بخش مباحث فصل اول خواهد بود.

1-2-­ بیان مسأله

ظهور اسلام در شبه جزیره­ی عربستان در نیمه­ی قرن هفتم میلادی در محیطی عمدتا غیر شهری و زیر سلطه­ی قدرت­های پراکنده­ی قومی و سنت­های رایج زیست کوچندگی به وقوع پیوست (فکوهی،74:1383 و 75). سقوط ساسانیان در سال 641 میلادی در نبرد قادسیه قطعی شد (همان، ص 371). هنگامی که اسلام امپراتوری­های روم­شرقی و ایران را می­گشاید، شهرنشینی و شهرگرایی در مناطق تحت سلطه­ی این دو امپراتوری کاملا مشهود است و نظام شهری و شبکه­ی سراسری شهرها از عوامل پایه­ای نظام سیاسی دولتهای ساسانی و رومی است (حبیبی، 37:1387). شکل­گیری شهر و یا هر مجتمع زیستی عمدتا متاثر و منبعث از عوامل متعددی است که یکی از بنیادی­ترین آنها، جهان­بینی و تفکر انسانهایی است که آنرا برای زیستن خویش می­سازند. شهرها و محیط­زیست مسلمین نیز از این قاعده مثتثنی نیست و در فرایند شکل­گیری آنها تفکر و جهان­بینی توحیدی اسلام تاثیری بنیادین داشته است (نقی زاده، 66:1389).

اهمیت اسلام در فرایند شکل­گیری شهرهای اسلامی از موضوعات بحث برانگیز در مطالعات مربوط به شهرهای اسلامی است (پوراحمد و موسوی، 3:1389). ایدئولوژی اسلام هم در دگرگونی شهرهای پیشین موثر افتاد و هم موجب برپایی و رشد شهرهای جدید با ساختار کالبدی مخصوص به خود شد (احد نژاد روشتی و همکاران، 122:1392). واژه­ی شهر اسلامی در واقع اشاره به شهرهای مناطق خاورمیانه و شمال آفریقا دارد. شرق­شناسان فرانسوی اولین نویسندگانی بودند که اصطلاح شهر اسلامی را بکار گرفتند و این شهرها را در گروه خاصی دسته­بندی کردند (فلاحت، 35:1390). ولی هنوز بیان جامع و منسجمی از مفهوم آن وجود ندارد (همان، ص 44). شهرنشینی در ایران هم نتیجه­ی تحولات تاریخی دوران اشکانی و ساسانی شکل مشخص به خود گرفت، نقش مهمی در روند تمدن ایران داشته است (رضوی، 2:1388). گسترش نظامی اسلام از اواخر قرن 7 میلادی و ورود آن به منطقه­ی خاورمیانه و بویژه ایران و هند، پیوندی میان تمدن اسلامی و تمدن ساسانی بوجود آورد (فکوهی، 75:1383) و به همین دلیل در احداث شهرها در تمدن اسلامی، بی­شک سنت­های بومی و خصلت­های شهرهای پیش از اسلام تاثیرات قابل توجهی بخصوص در سرزمین­های شرقی خلافت اسلامی از خود بجای گذاشته ا­ست (حکیم، 22:1381).

از مسائلی که در شهرهای امروزی مورد توجه قرار گرفته، بحران هویت و پایین بودن سطح کیفی زندگی شهروندان است (کاشی و بنیادی، 44:1392). یکی از مهم ترین بحران های جامعه مدرن و نیز جوامع در حال گذار، بحران هویت است. بنابراین بحران هویت به عنوان یکی از مهم ترین بحران های جوامع معاصر به خصوص جوامع جهان سوم شناخته می شود (میرساردو و همکاران، 78:1387). وقوع انقلاب اسلامی در سال 1357 شمسی و استقرار نظام جمهوری اسلامی در کشور، انتظار بروز تغییرات بنیادینی در بخش­های مختلف فرهنگی را نزد اکثریت فعالان این عرصه ایجاد نموده است. این تغییرات به تدریج وارد عرصه­های کالبدی گردید و تمنای بازیابی هویت بومی و به عبارت دیگر معماری و شهرسازی ایرانی-اسلامی را در میان مردم، حرفه­مندان و مسئولین در سالهای پس از انقلاب به تدریج بوجود آورد (قالیباف، 151:1390) و در پی یافتن بنیانهایی شدند تا شهر کنونی را با معیارهایی منتج از فرهنگ و تمدن ایرانی-­اسلامی بازسازی نمایند. چرا که تحولاتی که از دهه­ی 1300 در ایران آغاز شد سبب آغاز و سپس توسعه­ی روند شهرنشینی شد و ضمن گذار از مراحل مختلف بالاخره به مرحله­ی شهرنشینی سریع معاصر رسید. فروپاشی روابط سنتی در جامعه و جایگزینی هرچند ناقص روابط سرمایه­داری از مهمترین عوامل شهرنشینی در دهه­های اخیر بوده است (حسامیان و دیگران، 15:1377). بطور کلی از مهمترین ویژگی بسط روابط سرمایه­داری در ایران آن است که این بسط تحت لوای مدرنیزاسیون صورت گرفته است (همان، 26). دوره­ی پهلوی اول (1304 تا 1320) منشا کلیه­ی تحولات اقتصادی-اجتماعی قرن حاضر تلقی می­شود. شروع تحولات شهرسازی و شهرنشینی به مفهوم جدی آن نیز تا حدود زیادی مربوط به این دوره است (سعیدی رضوانی،1371، به نقل از آنامراد نژاد، 72:1390). مهمترین تغییرات کالبدی مربوط به پیدایش خیابانها و میادین جدید و تعریض خیابانهای قدیمی بود. تحولی که اساسی­ترین نقش را در دگرگونی سیمای شهر ایفا کرد. الگوی رایج خیابان­کشی در این دوران ایجاد خیابانهای عمود بر هم است (همان، 72). یکی از ویژگی­های مدرنیته، گسست و انقطاع آشکار عصر مدرن با دوران پیش از آن است. در حقیقت شهر در مفهوم جدید خود در دوران مدرن شکل گرفته و پیش از آن عملکرد و شرایط کالبد و محتوای شهر، تفاوتی آشکار داشته است (جابری مقدم، 53:1386).

 شهر به عنوان دستاورد حیات جمعی انسان سهم زیادی در روند تکاملی تمدن او داشته است (رضوی، 2:1388) اما با الگوی وارداتی برنامه­ریزی شهری، بسیاری از ساختارهای فضایی شهر کهن اسلامی که در سرزمین ایران استقرار یافته بودند دچار دگرگونی شدند (زنگانه و همکاران، 36:1391). معابر شهر سنتی پیاده محور بوده و برای عبور پیاده، چارپایان و گاری با نظم فضایی و سلسله مراتبی خاص خود شکل گرفته بودند و تمدن مدرن با ماشین­آلات بزرگ و تحت عملکرد اقتصاد سرمایه­داری که به فضایی جهت گردش کالا نیاز داشت، احداث خیابان امری لازم بود. در حال حاضر شهرهای سنتی ایرانی با گسترش فیزیکی خود و ادغام ایران در فرایند جهانی­شدن در دوره­ی پهلوی، با چالش­های فراوانی روربه­رو هستند. افزایش جمعیت، مهاجرتهای روستا به شهری، انواع آلودگی ها، کمبود فضای سبز، انباشت ترافیکی و… در حال حاضر مسئولین برای رفع مشکلات شهرها، دنبال بنیانی برای شهرسازی ایرانی-اسلامی هستند. در عصر صفوی گونه­ای متمایز از شهرسازی رایج شد که امروزه برای آن اصولی مترتب ساخته و نظریاتی در خصوص شیوه و فلسفه­ی شهرسازی آن ارائه داده­اند و از آن با عنوان مکتب شهرسازی اصفهان نام می­برند. نمود شهرسازی صفوی در اصفهان از بطن معماری اسلامی بیرون

فصل سوم : تعیین روش تحقیق                   45

طرح پژوهش                            46

جامعه و نمونه پژوهش                  46

روش نمونه گیری                       47

ابزار های اندازه گیری                    48

شیوه اجرا                            49

تجزیه و تحلیل داده ها                    50

فصل چهارم : یافته ها و تجزیه و تحلیل ها             51

فصل پتجم : بحث و نتیجه گیری                     82

خلاصه ، بحث و نتیجه گیری                     83

محدودیتها و تنگنا های پژوهش                     84

پیشنهادات                            85

منابع

 

 

 

     فصل اول

كلیات تحقیق

 

مقدمه :

تاریخچه مفهوم نابهجاری . همچون سایر مفاهیم  مربوط به پدیده های انسانی یک مسیر منطقی و هموار را پشت سر نگذاشته است ، بلکه طی قرن های متمادی دستخوش فراز و نشیب های فروان بوده است .

تعاریف نسبتا ابتدائی تبیین های جسمانی که در آرا ء نخستین یونانیان در مورد هستیری مشهور بود و یا همسان دانستن بیماران روانی با حیوانات ، به تدریج جای خود را به رویکردهای پیچیده تر داد. با توسعه طب نوین ، بسیاری از پزشکان پذیرای این اندیشه شدند که با ید در مورد آسیب شناسی و درمان پریشانی های روانی به مثابه بیماری های جسمانی  برخود کرد (سارافیو 1990 )

نظریه پردازانی  چون گالن با ارائه اندیشه های تازه درمورد علل روانشناختی ” نابهنجاری ها ”  شکل گیری و گسترش مستمر یزم مداخلات در مانی شارکو همگی زمینه محکمی را برای استقرار تبیین های روان شناختی نوین فراهم ساخت . سرانجام فضا برای ظهور نظریه پردازی های نوین مهیا شد و نظام روان تحلیلی زیگموند فروید حاکمیت یافت .

موقعیت های فشارزای زندگی  همواره میتواند بر میزان توانایی افراد در کنار آمدن با شرایط   گوناگون موثر باشد و تداوم شرایط دشوار ، به نوبه خود ، موجب بروز یا تشدید نابسامانی های ، جسمانی و روانی  می شود . در چنین فضایی انسان ناگریز است تا برای مقابله با پیامدهای ناشی از فشارهای زندگی به جستجوی راه کارهای موثرتری باشد . از این رو وجود  سبک خاص شناختی یا کسب صفاتی که بتواند شدت عوامل فشارزای زندگی را کاهش دهند ، اهمیت ویژه ای می یابد ( شفر ، مارتین ترجمه بلوچه  1375 ).

از سوی دیگر با توجه به وقایعی که در چند سال اخیر در کشور ما رخ داده است از قبیل جنگ ، زلزله های متعدد ( ایران جرء ده کشور حادثه خیز جهان است ) و عواملی نظیر فقر ، طلاق ، اعتیاد  و عوامل دیگر رقم کودکان و نوجوانان نیازمند به اقامت در سازمانهای حمایتی نظیر اماکن شبه خانواده بهزیستی ( مراکز شبه خانواده مراکزی هستند که از کودکان و نوجوانانی که به دلایلی بدونه سرپرست مانده اند یا اینکه از سرپرست مناسب محروم شده اند نگهداری میکنند ) را در جامعه ما بالا برده است .

 

 

عنوان تحقیق :     

بررسی و مقایسه میزان سخت رویی برنا امیدی در دانشجویان مقطع کارشناسی رشته های کشاورزی و روان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه در سال تحصیلی 87 ـ 86

بیان مسئله :

طبق نظر  بر نا امیدی حالت تکان دهندایست که با احساس عدم امکان و احساس ناتوانی و بی علاقگی به زندگی آشکار میشود و فرد در اثر ناامیدی بشریت غیر فعال شده و نمی تواند موقعیت های زندگی را بسنجد در نتیجه این مشکلات قدرت تطبیق یا تغییرات زندگی را ندارد مشکلات زندگی و عدم سازگاری با عوامل فشار آورنده ( استرس ) فرد را در زندگی گرفتار می نماید و با گذشت زمان فرد از جریان یک زندگی طبیعی همواره بیشتر فاصله گرفته در پاره ای از موارد حتی به خود کشی کشیده میشود .

از سوی دیگر یک عامل مهم در انسان که او را به کوشش و پیشرفت وا می دارد امید است .

امید یعنی احساس امکان داشتن و ممکن بودن هر چیز غیر ممکن . ( مارسل ، 1962 )

نا امیدی انسان را از درون می پوساند و راه را برای کوشش و پیشرفت مسدود میکند ( نا امیدی شاخص مهم افسردگی می باشد ). ( گلمن ، دانیل ، 1995 ) .

اولویت های خبری نقش عمده­ای ایفا کند.

در یک کلام تلویریون را می­توان هم محصول و هم محرک نظام اجتماعی سیاسی تلقی کرد. آنها می­توانند در یک نظام منسجم به پیشرفت کمک کنند، به طوری که از طریق پیگیری و یک جریان، مدلی را شکل دهند و با تکمیل یک تصویر کلان و پازل مانند، هرگونه مسأله ای را به مخاطب القا کنند.

محقق در این تحقیق می کوشد به کشف این مجهول بپردازد که رسانه ملی آنجا که بحث تکلیف و اصول است خوب عمل می کند؛ اما آنجا که به انتظارات مردم باید پاسخ داده شود به نسبت ضعیف است و آیا رسانه ملی و شبکه های خبری سیما در دوره نهم از انتخابات مجلس شورای اسلامی کشور با پخش خبر و گفتگوی خبری توانست پاسخگوی نیازهای مردم باشد؟

این تحقیق به دنبال چگونگی پوشش دهی اخبار تلویزیون در نهمین دوره انتخابات مجلس در 12 اسفندماه سال 90 با ارائه اخبار همراه با پخش گزارش، تفسیر، مصاحبه در پنج شبکه 2،1، 3، تهران و شبکه خبر به ترتیب در پنج دوره زمانی 19، 20:30، 22 ، 24 و 13 می­باشد و اینکه آیا هر یک از شبکه های خبری اشاره شده در پخش اخبار در خصوص انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی از معیارهای خبری خاصی بهره جسته اند، آیا مطالب و اخبار ارائه شده در این شبکه ها بر اساس معیارهای متفاوت پخش شد یا معیارهای یکسان؟

دست­یابی به پاسخ به این سوالات ما را در تدوین یک برنامه­ی اجرایی برای پیشرفت هر چه بیشتر کمک می­کند.

موضوع مشارکت سیاسی و انتخابات و چگونگی تحقق آن، ریشه در تاریخ دیرینه ملت ها دارد که امروزه این واژه اهمیت دوصد چندانی پیدا کرده است و مشارکت در عرصه های گوناگون خصوصاً انتخابات همواره مورد بحث و نظر بسیاری از صاحب­نظران بوده است؛ به گونه­ای که به نظر برخی صاحب­نظران محور اصلی توسعه و پیشرفت در کشورها بر پایه مشارکت سیاسی مردم آن کشور به ویژه در صحنه و عرصه انتخابات وابسته است؛ چرا که انتخابات در هر شکل (چه انتخابات در انتخاب شورای روستا، شهر در بعد پایین­تر،انتخاب نماینده مجلس در طیف وسیع و چه انتخاب نماینده خبرگان و رییس جمهور در طیف گسترده تر) اساس و بنیان هر جامعه را شکل می­دهد و کسانی که به عنوان نماینده در هر قشر و دوره­ای انتخاب می­شوند، سکان روستا، شهر و خصوصاً کشور را به دست خواهند گرفت.

انگیزه­ی اصلی محقق از انتخاب این موضوع مسئله مهم انتخابات مجلس و اهمیت مجلس در نظام است؛ چرا که مجلس بنا بر فرمایش رهبر کبیر انقلاب اسلامی، خانه ملت است و تمام تصمیمات مهم مردم و جامعه در این خانه و توسط این برگزیدگان مردم گرفته می­شود، به همین دلیل محقق برآن شد تا موضوع انتخابات مجلس را که از مهمترین انتخابات کشور می­باشد، در شبکه های خبری تلویزیون با توجه به ارزشها و سبک­های خبری و نحوه پوشش دهی اخبار انتخابات مجلس مطالعه و مقایسه تطبیقی نماید.

 

متغیرها و فاکتورهای اصلی این طرح عبارتند از:

اخبار، سیما، شبکه های خبری سیما، اخبار سیاسی، انتخابات، ساعات پخش اخبار (اخبار پنج شبکه 1، 2، 3، تهران و شبکه خبر به ترتیب در پنج دوره­ی زمانی خبری 19، 20:30، 22، 24 و 13)، ارزشهای خبری، سبک­های خبری، عناصر خبر، منبع خبر و ….

با توجه به نقش کلیدی رسانه­ها به ویژه تلویزیون در خصوص پوشش اخبار انتخابات محقق بر آن است تا دریابد رسانه تلویزیون چگونه توانسته این اخبار را پوشش دهد و بیشتر از چه سبک­ها، عناصر و ارزش­های خبری در پوشش اخبار خویش استفاده کرده است.

1-2- بیان ضرورت و اهمیت موضوع تحقیق:

1-2-1- اهمیت نظری یا علمی:

مشارکت شهروندان در حیات سیاسی خود همواره مورد توجه اندیشمندان و فلاسفه اجتماعی و سیاسی بوده است و از زمان شکل گیری دولت­های مستقل این اندیشه همزاد آن

1-3) اهمیت و ضرورت تحقیق.. 4

1-4) اهداف تحقیق.. 6

1-4-1) اهداف اصلی.. 6

1-4) اهداف فرعی.. 6

1-5) چارچوب نظری.. 7

1-5) پرسش های تحقیق 7

1-6) فرضیه های تحقیق 7

1-8) تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 8

1-8-1) متغیرهای مستقل.. 8

1_8_2 ) متغیر وابسته. 9

1-8) قلمرو تحقیق 9

1-8-1) قلمرو زمانی.. 9

1-8-2) قلمرو مکانی.. 10

1-8-3) قلمروموضوعی.. 10

فصل دوم : ادبیات و پیشینه تحقیق

بخش اول : مبانی نظری

2-1) سازمان. 13

2-1-1) تعاریف ارائه شده سازمان. 13

فهرست مطالب

عنوان……….. صفحه

2-1-2) انواع سازمان ها: 14

2-1-3) شکل سازمان 71

2-1-4) عوامل مشترک سازمانها 17

2-1-5 ) ویژ گی های مشترک سازمانها 18

2-1-6) مراحل چرخه حیات سازمان 19

2-1-7) هدف 21

2-1-7-1) تعاریف ارائه شده هدف 21

2-1-7-2) انواع تقسیم بندی اهداف 22

2-1-7-3) عوامل تاثیرگذار در اجرای اهداف سازمان 24

2-1-7-4) عوامل تقویت کننده آگاهی کارکنان از اهداف سازمان 25

2-1-7-5) عوامل تضعیف کننده آگاهی کارکنان از اهداف سازمان. 25

2-1-7-6) مدیریت بر مبنای هدف 26

2-1-7-7) انتخاب افراد مستعد برای انجام کار و آموزش آنها 29

2-1-7-8) ویژگی هدفها: 29

2-1-7-9)نظریه هدفگذاری:   29

2-1-7-10) افزایش انگیزش از طریق هدف گذاری موثر 30

2-1-8) سلسله مراتب هدفهای شخصی و سازمانی   31

2-1-9) تاثیر سیستم مشارکت در تحقق اهداف موسسه. 32

2-1-10) اهداف مشارکت کارکنان     33

2-1-11) فوائد مشارکت کارکنان 34

2-1-12) کارائی: 35

فهرست مطالب

عنوان….. صفحه

2-1-12-1) تعاریف ارائه شده کارائی 36

2-1-12-2) عوامل موثر در جهت افزایش کارائی کارکنان 37

2-1-12-3) مبانی نظری اندازه گیری کارائی………..38

2-1-12-4) اندازه گیری کارائی به روش تحلیل پوششی داده ها……38

2-2) بخش دوم:آشنایی با موسسه بانک ملی 40

2-2-2) تاریخچه آغاز به کار بانک ملی ایران 41

2-2-2) تلفن بانک 42

2-2-3) تلفنبانک غیر متمرکز 44

 

2-2-4) اولین دستگاه خوددریافت استان گیلان: 44

2-2-5) شعبه تمام اتوماتیک بانک ملی ایران 45

2-2-6) پایگاه های شبانه روزی خودپرداز 46

2-2-7) اهداف نظام بانکی 47

بخش سوم: پیشینه تحقیق 48

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1) مقدمه. 54

3-2) فرآیند اجرای تحقیق.. 54

3-3) روش تحقیق.. 54

3-4) جامعه و نمونه آماری.. 55

3_5) روش ها و ابزار جمع آوری اطلاعات… 57

3-5-1) روایی پرسشنامه. 58

3_5_2) پایایی پرسشنامه. 58

3_6) روش تجزیه و تحلیل اطلاعات: 59

 فهرست مطالب

عنوان……… صفحه

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات

4-1) مقدمه. 62

4-2) توصیف متغیرهای تحقیق.. 62

4-2-1) جنسیت 63

4-2-2) تحصیلات… 64

4-2-3) سن 65

4-2-4) تعداد پرسنل     66

4-2-5) رشته تحصیلی.. 67

4-2-6) پست سازمانی.. 68

4-2-7) سابقه خدمت… 69

4-2-8) نوع استخدام   70

4-2-9) وضعیت تاهل.. 71

4-2-10) ارتباط رشته و شغل 72

4-2-11) آگاهی   73

4-2-12) مشارکت       74

4-2-13) کلاس آموزشی 75

4-2-14) پاداش   76

4-2-15) کارایی   77

4 ـ 3) آزمون فرضیه های تحقیق 78

4-3-1) آزمون فرضیه اول 79

4-3-2) آزمون فرضیه دوم. 80

4-3-3)آزمون فرضیه سوم 81

4-3-4) آزمون فرضیه چهارم  … 82

4-3-5) آزمون فرضیه پنجم 83

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها

5-1) مقدمه. 85

5-2) نتیجه گیری پژوهش…. 85

5-3) نتایج آمار توصیفی.. 86

5-4) نتایج آماراستنباطی 87

5_5 ) پیشنهادات تحقیق 88

5_6) پیشنهادات آتی تحقیق 89

5_7 ) محدودیت های تحقیق 89

منابع و ماخذ 90

ضمائم 96

مقدمه:

دلیل وجودی تشکیل هر سازمانی رسیدن به هدف خاص و مشخص است.سازمانی وجود ندارد که بی هدف باشد˛چنین چیزی امکان پذیر نیست.هر سازمانی در راستای رسیدن به هدف مشخص تشکیل می شود که تمامی تلاش های سازمانی در راستای رسیدن به اهدافش صورت می گیرد.اهداف سازمانی از نظر زمانی به سه دسته کوتاه مدت˛میان مدت و بلندمدت تقسیم می شود.رسیدن به اهداف مستلزم به کارگیری صحیح نیروی انسانی˛ تجهیزات˛منابع و امکانات است.مهمترین رکن سازمان در رسیدن به اهدافش نیروی انسانی است.این نیروی انسانی سازمان ها هستند که می توانند با عملکرد صحیح باعث پیشرفت سازمان ها شوند و همچنین بر عکس با عملکرد ضعیف باعث پس رفت سازمان ها شوند و حتی سازمان را در مرز نابودی قرار دهند.در نتیجه سازمان باید توجه بیشتری به نیروی انسانی که در خدمتش است نماید و حداکثر تلاش خود را در به کارگیری بهینه و کارآمد از این رکن نماید تا بتواند به هدفش دست یابد.یک راه افزایش کارائی و کارآمدی کارکنان آگاهی آنان از اهداف سازمانی است که در آن مشغول بکار می شود.این راه یعنی آگاه نمودن کارکنان از اهداف سازمان یکی از معدود راه هایی است که سازمان با هزینه کمتر نسبت به راهکارهای دیگر می تواند کارائی را به مقدار قابل توجه ای افزایش دهد. در این راستا تحقیق حاضر را با موضوع بررسی آگاهی کارکنان از اهداف سازمان بر کارائی آنان در شعب بانک ملی رشت انجام شده است.

1-2) بیان مسئله:

مشکل و مسئله ای که اینجانب را واداشت تحقیق حاضر را به انجام برسانم پایین بودن نرخ کارایی وعملکرد کارکنان بود.که این تحقیق بر مبنای یکی از راه های افزایش کارایی که همان آگاهی کارکنان از اهداف سازمان است انجام گرفته شد.مانطور که آگاه هستیم مشکلات زیادی در راه رسیدن سازمان به اهدافش وجود دارد. که همیشه این مشکلات ناشی از کمبود منابع و امکانات نیست بلکه امروزه یکی از عمده ترین موانع سازمان درراه رسیدن به اهدافشان آگاه نبودن کارکنان از فعالیت ها و وظایف و اهداف سازمان است.

گفته های متفاوت و غیرقانع کننده کارکنان و افراد یک سازمان در مورد هدف واحد کاری خود و شرح فعالیتهای موسسه خود دلیل قانع کننده ای در وجود مشکلات عمده در این زمینه است.همانطور که گفته شد عدم شناخت کافی و آگاهی کارکنان از اهداف و فعالیتهای سازمان مانع بزرگی درراه رسیدن سازمان به اهداف خود است.لذا فعالیتهاو آموزشهای لازم از جانب سازمان و مدیریت برای شفاف سازی عملیات و فعالیتهای سازمان و اهداف آن برای توجیه کارکنان باید انجام گیرد.

سازمان یک نهاد اجتماعی است که دارای هدف و نظامی است که به سبب داشتن یک ساختار آگاهانه,فعالیتهای خاص انجام می دهد و مرزهای شناخته شده ای دارد.برای تحقق اهداف هر سازمان,نیروی انسانی آن سازمان نقش مهمی راایفا می کند,به نتیجه رساندن وظایف سازمان به عهده نیروی انسانی آن و عملکرد این افراد,همان عملکرد سازمان است. (مقدس˛1372˛18_1)

باید هدف های شغلی برای کارکنان موسسه تعیین و روشن گردد و در راستای هدفها و مقاصد سازمان قرار گیرد.مدیران می باید هدفهای دقیق و مشخصی برای خود و کارکنانشان معین کنند.هدفهای دقیق و مشخص عالیترین عملکردها را موجب می شوند.(رضائیان˛1372˛288).

مدیریت بر مبنای هدف یک راه موثر مشارکت افراد در تعیین هدف و در نتیجه افزایش کارائی آنان است.(موریس˛1368˛139).

بر مبنای الگوی مدیریت بر مبنای هدف لازم است که در موسسه سلسله مراتبی برای هدفهای هماهنگ بوجود آید.این شیوه تاکید خاصی بر میزان مشارکت واحدهای اجرائی سازمان دارد.(کازمایر˛1368˛61).

1-3) اهمیت و ضرورت تحقیق:

هر سازمانی بر اساس یک سری اهداف و ماموریتی تشکیل شده که تمام فعالیتهای کارکنان سازمان در جهت رسیدن به آن هدف است.وظیفه مدیر شفاف سازی و روشن نمودن اهداف و فعالیتهای سازمان برای کارکنان است. و همچنین سوق دادن اهداف شخصی کارکنان به سمت اهداف سازمانی است تا با ایجاد یک هدف مشترک بتواند انگیزه انجام فعالیتها را در رسیدن به هدف افزایش دهد.آگاهی کارکنان سازمان از اهداف موسسه کارائی و بازدهی آنان را افزایش می دهد و در نهایت موجب بازدهی بالا ی سازمان مربوطه می شود. اگرچه هدفگذاری تنها عامل به شوق در آوردن کارمندان نیست,با این حال عامل مهمی بشمار می آید.بی گمان اهمیت هدفگذاری بنام یک فن انگیزشی به امور بازرگانی محدود نمی شود,بلکه این روش در سازمان دولتی نیز سودمند و اثربخش است.(کونتز˛1370˛231)

سازمان هماهنگی معقول تعدادی از افراد است که از طریق تقسیم وظایف و برقراری روابط منظم و منطقی برای تحقق هدف یا منظور مشترکی به طور مستمر فعالیت می کند. (بهارستان˛1383˛11).

برای ثمربخش بودن و کارایی کارکنان در جهت تحقق اهداف سازمان,باید عوامل موثر در اجرای آن را مشخص کنیم:

تعهد و اعتقاد مدیریت
تاثیر موفقیت در ادامه کار
اهمیت آموزش و کارآموزی
استفاده از خدمات مشاوران و کارشناسان
تشریک مساعی کارکنان در امور و ایجاد انگیزه لازم در آنان.(موریس˛1368˛181)
همانطور که آگاه هستیم نیروی انسانی مهم ترین سرمایه هر سازمانی است.بی تردید منابع انسانی در همه اعصار و قرون، مهمترین عامل دستیابی به توسعه بشمار میرفته و همواره بعنوان موتور توسعه مطرح شده است. در عصر حاضر نیز که بشر به پیشرفتهای فوق- العاده در زمینه علوم و تکنولوژی دست یافته، به رغم نقش تکنولوژی در تحقق

نتایج تحقیق حاکی‌است که عملکرد پلیس در مواجهه با جرایم مشهود بهتر از متوسط و نسبتاً زیاد است، همچنین میانگین داده‌ها نشان داده که تشخیص و مداخلات پلیس در جرایم مشهود به میزان نسبتاً زیادی مطابق با معیار‌های قانونی ارزیابی می‌گردد، به طور کلی اقدامات اجرایی قضایی پلیس در مواجهه با جرایم مشهود نسبتاً زیاد است و تصمیمات نهایی پلیس در خصوص جرایم مشهود مطابق با معیارهای قانونی به میزان نسبتاً خوبی برخوردار است.
واژگان کلیدی: پلیس، مواجهه، جرایم مشهود، ضابطین، جرم، غیر مشهود.
 
«فهرست مطالب»
عنوان                                   صفحه
فصل نخست: کلیات تحقیق 1
مقدمه: 2
1-1- بیان مسئله: 3
1-2- هدف ها: 4
1-2-1- هدف اصلی: 4
1-2-2- اهداف جزیی: 5
1-3- ضرورت و اهمیت: 5
1-4- سوالهای تحقیق: 7
1-4-1- سوال اصلی: 7
1-4-2- سوالات فرعی: 7
1-5- فرضیه ها : 7
1-6- کاربردهای تحقیق: 7
1-6- روش تحقیق: 8
1-7- روش نمونه گیری (در صورت لزوم): 9
1-8- جنبه جدید بودن و نوآوری: 9
1-9- تاریخچه 10
فصل دوّم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق 12
2-1- پیشینه تحقیق 13
2-2- پلیس قضایی 15
2-3-تعریف ضابط 18
2-4-ضرورت وجود «سازمان ضابطان قضایی» 19
2-5- ضابطان عام 21
2-6- شناسایی نیروی انتظامی(پلیس) 29
2-7-اصول و مبانی سازماندهی پلیس: 30
2-8-عوامل موثر در سازماندهی و گسترش ناجا 35
2-9-وظایف ستاد 37
2-10-تقسیمات پلیس 38
2-10-1-وجود افتراق پلیس قضایی و اداری 39
2-10-2-نیروی انتظامی به عنوان پلیس ادرای و قضایی 39
2-11-انواع ضابطین 40
2-12-تعدد و تنوع وظایف در نیروی انتظامی 42
2-12-1-وظایف نیروی انتظامی به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند: 43
2-12-2-وظایف پشتیبانی نیروی انتظامی 44
2-13-ساختار نیروی انتظامی(پلیس) 49
2-14-تعیین عنوان در ساختار 50
2-15-ماموریت پلیس های تخصصی 52
2-15-1-مأموریت پلیس آگاهی ناجا 52
2-15-2-مأموریت پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجا 53
2-15-3-مأموریت پلسی مرزبانی ناجا 53
2-15-4-مأموریت پلیس راهنمائی و رانندگی 53
2-15-5-مأموریت پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا 53
2-16-تاریخچه معاونت انتظامی(پلیس پیشگیری فعلی) 54
2-17-پلیس پیشگیری انتظامی ناجا 59
2-17-1-کلانتری ها و پاسگاه‌های در ناجا 62
2-17-2-سازمان و تشکیلات تدوین شده کلانتری ها در سال 81 ( مرحله اول) 62
2-17-3-مقایسه سازمان و تشکیلات کلانتری ها 65
2-18-نظارت و ریاست بر ضابطان قضایی 71
2-19- تعریف جرم مشهود 73
2-20-مصادیق جرایم مشهود با تاکید بر قانون جدید 75
2-21- اختیارات پلیس در جرایم مشهود 78
2-21-1-جلوگیری از فرار و اختفای متهم 81
2-21-2- اقدام برای کشف جرم 84
2-21-3- جلوگیری از تبانی متهم یا متهمین 85
2-21-4-جلوگیری از تبانی شهود 85
2-21-5- گزارش اقدامات انجام گرفته به دادستان 86
2-21-6-تشخیص واقعه: 87
2-21-7-مداخلات مامورین: 87
2-21-8-اقدامات اجرایی قضایی 88
2-21-9-اجرای تصمیمات نهایی 89
فصل سوم: روش تحقیق 90
3-1- مقدمه: 91
3-2- روش تحقیق: 91
3-3- ابزار گرد آوری اطلاعات: 92
3-4-جامعه آماری و حجم نمونه(در صورت لزوم): 93
3-5- روایی پرسشنامه 93
3-6- پایایی پرسشنامه 94
3-7- روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات: 95
فصل چهارم: تجزیه ‌و تحلیل داده‌ها 96
4-1-مقدمه 98
4-2-بررسی ویژگی‌های توصیفی گروه نمونه 98
4-2-1- آمار توصیفی مربوط به سوال اصلی اول: 98
4-2-2- آمار توصیفی مربوط به سوال اصلی دوم: 102
4-2-3- آمار توصیفی مربوط به سوال اصلی سوم: 108
4-2-4- آمار توصیفی مربوط به سوال اصلی چهارم: 112
4-3- آمار استنباطی: 117
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 127
5-1- سوال نخست: 128
5-2-سوال دوم:  128
5-3-سوال سوم: 129
5-4-سوال چهارم: 129
5-5-جمع بندی سوالات: 130
6-5پیشنهادات برگرفته از تحقیق: 131
7-5پیشنهادات محقق: 133
8-5پیشنهادات پژوهشی: 134
منابع و مآخذ: 135
ضمائم: 137
 
فهرست جدول‌ها
جدول 4- 1: 117
جدول 4- 2: 118
جدول 4- 3: 119
جدول 4- 4: 120
جدول 4- 5: 121
جدول 4- 6: 123
جدول 4- 7: 124
 جدول 4- 8: 125
 جدول 4- 9: 126
فهرست نمودارها
نمودار 4- 1: 99
نمودار 4- 2: 99
نمودار 4- 3: 100
نمودار 4- 4: 101
نمودار 4- 5: 101
نمودار 4- 6: 102
نمودار 4- 7: 103
نمودار 4- 8: 103
نمودار 4- 9: 104
نمودار 4- 10: 105
نمودار 4- 11: 105
نمودار 4- 12: 106
نمودار 4- 13: 107
نمودار 4- 14: 107
نمودار 4- 15: 108
نمودار 4- 16: 109
نمودار 4- 17: 109
/>نمودار 4- 18: 110
نمودار 4- 19: 111
نمودار 4- 20: 112
نمودار 4- 21: 113
نمودار 4- 22: 113
نمودار 4- 23: 114
نمودار 4- 24: 115
نمودار 4- 25: 115
نمودار 4- 26: 116
نمودار 4- 27: 116
 

فصل نخست: کلیات تحقیق
 
مقدمه:
جرایم مشهود در قوانین شکلی ایران از منظر نحوه ارتکاب جرم و اوضاع و احوال محیطی حاکم بر شرایط وقوع جرم مورد توجه قرار گرفته و به خاطر شرایط خاص حاکم بر آن جرم، قانونگذار تسهیلاتی را برای رسیدگی به آن در قانون آیین دادرسی کیفری جدیدمصوب4/12/92 پیش بینی نموده است ، و از سوی دیگر در قوانین ماهوی ایران از جمله قانون مجازات اسلامی برخی از جرایم به خاطر تظاهر و هتک حرمت اجتماع جرم انگاری خاص شده که مجازات آن را تشدید نموده. جرایم مشهود به واسطه ارتکاب علنی آنها به عنوان یک نهاد خاص با مختصات منحصر به فرد تأسیس گردیده است.
ضابطان قضایی[1] به دلیل وظایف و اختیاراتی که بر عهده آنها گذاشته شده است و موقعیت خاص این قشر از جامعه که با جان، مال، آبرو و حیثیت افراد جامعه ارتباط دارند از اهمیت خاصی برخوردارند، لذا می طلبد در انتخاب ضابطان نهایت دقت صورت پذیرد و در صورت امکان از نیرو های مجرب و آگاه که مسلط به قوانین ماهوی و شکلی باشند استفاده شود تا همواره این ضابطان بتوانند وظایف و اختیارات خود را در موقعیتهای مختلف بدانند. در قانون آیین دادرسی کیفری وظایف و اختیارات ضابطان قضایی در برخورد با جرایم مشهود، بطور مبسوط و البته با فشردگی خاص قوانین آورده شده است. مطابق ماده 24 این قانون ضابطان در صورتی که متهم را برای انجام تحقیقات تحت نظر قرار می دهند مکلف می باشند که موضوع اتهام و دلایل آن را بلافاصله و کتباً به متهم ابلاغ کنند، که متأسفانه ضمانت اجرای عدم انجام این تکلیف و اینکه آیا ضابط موظف است موضوع اتهام را بر روی یکی از اوراق مربوط درج و آن را تسلیم نماید و یا اینکه اعلام شفاهی و درج آن در صورتجلسه کافی می باشد، روشن نیست. علاوه بر این در ماده 25 قانون فوق الذکر مقرر شده است که ضابطان قضایی در جرایم مشهود موظف به انجام تحقیقات فوری هستند، ولی چگونگی انجام این تحقیقات مورد تصریح قانونگذار قرار نگرفته است و مشخص نیست که چه نوع تحقیق مقدماتی را شامل می شود. بنابراین وجود ابهاماتی از این قبیل در خصوص وظایف ضابطان قضایی در قانون آیین دادرسی کیفری زیاد دیده می شود. همچنین بعضاً ضعف عملکرد نیروی انتظامی در مقابل جرایم مشهود که به عنوان ضابط قضایی محسوب می شوند و ناکامی آنها در انجام وظایف خود، که موجبات نارضایتی عمومی را نسبت به تشکیلات قضایی فراهم نموده . علاوه بر آن حضور ضابطان خاص در کنار ضابطان عام با رسته ها و مأموریتهای ویژه و خاص، و کثرت وظایف و اختیارات ایشان، و عدم آگاهی و بعضاً سردرگمی و ناآشنایی این ضابطان با وظایف و اختیارات قضایی و تخصصی آنان، در برخورد با جرایم مشهود موجب شد تا به بررسی موضوع پرداخته شود. قدرت تشخیص جرایم مشهود از غیر مشهود، تکالیف و وظایف ضابطان قضایی، مداخلات مامورین در این راستا و تصمیمات نهایی که از مرحله ابتدایی فرآیند کیفری تشخیص جرم از غیر جرم می باشد و سپس کشف جرم است آغاز شده و تا خاتمه این فرآیند که اجرای حکم است ادامه می یابد. وظایف و اختیارات ظابطان قضایی در مرحله کشف جرم متفاوت از مرحله تعقیب دعوای عمومی می باشد. کشف جرم و حفظ آثار و دلایل جرم، جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم، بازجویی مقدماتی، امور مهمی هستند که در همان بدو تشکیل پرونده کیفری صورت می گیرد و انجام آن بر عهده ضابطان قضایی می باشد. در این پژوهش نویسنده در نظر داشته که به بررسی ابعاد مختلف این موضوع بپردازد و در پنج فصل به ترتیب ذیل: فصل اول کلیات، فصل دوم ادبیات و پیشینه تحقیق، فصل سوم روش تحقیق، فصل چهارم تجزیه و تحلیل یافته­ها و نهایتاً فصل پنجم به بحث و نتیجه گیری موضوع و ارایه پیشنهادات و راهکارها بپردازد.
1-1- بیان مسئله:
منابع آماری موجود در مرکز فرماندهی و کنترل شهرستان شهرکرد و نیز سوابق پرونده‌های متشکله درکوپ این شهرستان حکایت از آن دارد که از میان دسته بندی سه‌گانه جرایم که به اعتبار مشاهده عنصر مادی جرم طبقه بندی می‌گردند(مشهود، غیر مشهود، مشکوک) درصد قابل توجه‌ای از جرایم واقعه در این حوزه به جرایم مشهود اختصاص دارد. از لحاظ آمار و ارقام موجود در شش ماه اول سال 1393 حدود  15260 فقره پرونده تشکیل که از این میان 3150 پرونده مربوط به جرایم مشهود می‌باشد و قدرالسهم 20 درصدی جرایم را تشکیل می‌دهد.
ملاحظات فوق در کنار تکالیفی که مقنن در ماده 21 و 45 قانون قدیم و جدید آیین دادرسی کیفری  بر دوش ضابطان گذاشته است عملکرد آنها را در سنجه رضایت‌مندی جامعه و نظم و عدالت کیفری قرار می‌دهد، اما واقعیت آن است که ماهیت و فلسفه پیش‌بینی جرایم مشهود که با مسایلی همچون فوریت در اجرا، جلوگیری از فرارمتهم، تبانی یا امحاء آثار جرم بستگی تام دارد، در بوته عمل و در مرحله تشخیص، مداخله، اقدامات اجرایی و تصمیم گیری نهایی ممکن است برای ضابطین بسته به اوضاع و احوال صحنه، نوع برداشت ذهنی مامور و نحوه عکس‌العمل و ویژگی‌های جسمی و روحی وی مبتنی به برداشت‌های ناصوابی گردید که مآلاً موجب تضییع حقوق بزه‌دیدگان یا حتی متهمان گردیده و در مواردی ضمان مدنی و کیفری برای مامورین فراهم نماید.
سوابق پرونده‌های متشکله در ادارات حقوقی و امور مجلس فرماندهی استان و نیز ارزیابی میزان کلانتران حوزه‌های انتظامی در سطح شهرستان شهرکرد مؤید این موضوع است که برخی مامورین در مرحله تشخیص جرم بودن یا نبودن واقعه و به مراتب مشهود بودن آن، تشخیص رفتار مجرمانه، مداخلات آنها و تصمیم گیری دچار اشتباه می‌شوند و گاه این روند اشتباه برای آنها تبدیل به رویه گردیده از آن بی‌اطلاع می‌مانند. پژوهش حاضر در راستای این مسئله و به منظور ارزیابی عملکرد پلیس در مواجهه با جرایم مشهود و با اتکاء به دانش تجربه کاری نگارنده تدوین گردیده است.
1-2- اهداف:
1-2-1- هدف اصلی:

سنجش و ارزیابی عملکرد پلیس در مواجهه با جرایم مشهود؛