با ورود به هزاره سوم میلادی ،دانش تجربی نو و پیشرفت های فن آوری این امكان را فراهم ساخته     است كه بازنمایی ذهنی انسان از كره زمین به « دهكده جهانی » و بزرگراه های اطلاعاتی بهبود یافته و ضرورت چاره جویی در مسائل اجتماعی،اقتصادی، فرهنگی و در مجموع بهره مندی از كیفیت بهزیستی و با هم زیستی بیش از پیش احساس می گردد(احقر1383).از آنجایی كه آموزش و پرورش در شكل دهی سرمایه انسانی و اجتماعی نقش تعیین كننده ای داشته است بنابراین؛انتظار می رود نسل امروز را برای زندگی در جامعه فردا آماده سـازد و با توجه به اهمیت رسانه های دیداری شنیداری ،آگـاه بودن از وضعیت و ماهیت دانش علمی ،چگونگی خلق آن و وابستگی به آن ،نه تنها برای دانشمندان بلكه برای همه ما بخش عمده ای ازآموزش راتشكیل میدهد ( به نقل ازبی.آر.هرگهنام2001ترجمه سیف،علی اکبر).اگر بپذیریم كه رسانه ها در تعیین جایگاه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی یك جامعه نقش مؤثری دارد آن گاه به اهمیت آموزش رسانه ای و نیز لزوم همگانی كردن آن بیشتر پی می‌بریم.

آموزش علوم و فناوری یكی از پایه‌های اساسی آموزش و پرورش است كه تأثیر مستقیم آن در توسعه فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و افزایش سرمایه های مادی و معنوی یك جامعه به خوبی مشخص شده‌است. یکی از مشکلات مهم و اساسی در نظام آموزش و پرورش خصوصاٌ در کشور ما، به کار نگرفتن روش های تدریس نوین ازطریق رسانه های آموزشی است به همین سبب کیفیت آموزشی از سطح مطلوب برخوردار نیست و دانش آموزان علاقه زیادی به تحصیل نشان نمی دهند.یکی از دلائل آن عدم آشنایی معلمان با روش های نوین تدریس است.پیشرفت روز افزون علوم و تحقیقات گوناگون در حیطه های مختلف حاکی از آن است که اطلاعات بشر روز به روز افزایش می یابد و مطالب جدیدی به دست می آید.امروزه هر فردی ناچار به  استفاده یافته های جدید است روش تدریس فعال ونوین که در آن مشارکت دانش آموز و معلم را می طلبد و به جای انتقال مطالب به دانش آموز ، به افزایش توانایی یادگیرنده در فرایند یادگیری عنایت دارد. به دلایل متعدد از جمله تاکید براصولی از کلیات نظام آموزش و پرورش کشور و اهداف دوره های تحصیلی ، نگرش های جهانی ، رشد روز افزون تحقیقات ، سرعت فن آوری و تکنولوژی ، ضرورت کار بست تدریس فعال را می طلبد(احمدی1386)  .

ادیان و رهبران مصلح اجتماعی نیز تأکید بر نوعی فعال سازی ذهن و جلوگیری از تقلید کورکورانه در اصول و روش های زندگی دارند، لذا آموزش و تدریس های متکی بر روشهای فعال گامی است در اشاعه و ترویج علم و پرورش انسان های آزاد و آگاه که می توانند در توسعه و فناوری مثمر ثمر باشند  در روش تدریس فعال ،سعی بر این است که فراگیران خود در کسب مفهوم سهیم باشند و از طرق مختلف به فعالیتهای ذهی ، علمی، فردی و گروهی برخوردار گردند (مشایخ1386).

از مهمترین دستاوردهای آموزش رسانه ای در مدارس، تربیت افرادی است كه دارای معلومات و آگاهی‌های لازم هستند تا بتوانند منطقی فكر كرده و آگاهانه تصمیم بگیرند (پرویزیان1389).در چند دهه اخیر، نگرش جهانیان در مورد فرایندهای یاددهی- یادگیری به طور كامل تغییر كرده‌است. در سالهای نه چندان دور، بسیاری اعتقاد داشتند كه ذهن دانش‌آموزان همانند ظرف های خالی است كه در انتظار پر شدن با دانش و معلومات است در دنیای کنونی پیشرفت وتوسعه هر جامعه رابیش ازهرچیز درگرو تربیت نیروهای انسانی کارآمدی می دانندکه بتوانند با اندیشه پویا وخلاق خودامکانات بالقوه موجود درآن جامعه رابه امکانات بالفعل وقابل استفاده تبدیل نمایند(میرشمشیری1390).درپژوهش های متعددی نشان داده شده است که آموزش رسانه ای ،درسی عملی وآزمایشگاهی است امادر ایران بیشتر از روش های سنتی استفاده می شود ورویکرد معلم محوری خاصی بر آن حاکم است.فعالیت های رسانه ای در نظام آموزشی کشور جز در موارد اندک ،در بیشتر موارد به شیوه سنتی است ؛لذا دانش آموزان ممکن است به هدف های مورد نظر این درس نائل نشوند.درچنین وضعیتی آموزش به شیوه سنتی وحافظه مدار وسخنرانی هرگز دانش آموزان را برای مواجهه با مسایل در هم تنیده دنیای امروز وفردا آماده نخواهد کرد. (یوسفی،قاسمی،1388).

دورین وکرب (2009).درتحقیق خود به این نتیجه رسیدکه درآموزش به شیوه سنتی دانش آموزان نتوانسنه اند ازعلومی که یادگرفته انددرزندگی روزمره خود استفاده کنند. شمار کج فهمی های دانش آموزان بسیار زیاد بوده است وبالغ بر90/. ازفارغ التحصیلان سوادعلمی را به دست نمی آورندوحتی ازمهم ترین هدف های مفروض درآموزش نیز مهجور مانده اند.وی معتقداست که برای داشتن نظام آموزشی سازنده ،نظام سنتی باید متحول شودوبه سوی آموزش خلاق هدایت گردد.

موالم(2010).درتحقیق خود بیان داشته است که دانش آموزن اغلب نمی توانند از دانش خود برای توضیح وپیش بینی پدیده ها استفاده کنندودر حل مسایل جدید ناتوان هستند،این مشکل ناشی از این واقعیت است که آموزش های داده شده  فاقدراهبردهای کیفی مورد نیاز یرای استدلال آنها می   باشد(امام قلی وند،1385).

اکنون پرسش اصلی این پژوهش آن است که تاچه حد تدریس به شیوه رسانه های دیداری شنیداری که امروزه به عنوان یکی از روش های فعال معرفی شده است در مقایسه با روش آموزش رایج(سنتی) ،باعث افزایش مهارت های اجتماعی در دانش آموزان پایه پنجم  مدارس شهرستان سرپل ذهاب می شود؟

1-2-بیان مسأله :      

ما در دنیای پیچیده و دشواری زندگی می‌کنیم و لازم است برای موفقیت و پیشرفت در این دنیا و مقابله با بسیاری از مشکلاتی که رو در روی ما قرار می‌گیرند، مجموعه ای از مهارت‌های اجتماعی را به دست آوریم (به پژوه و همکاران، 1389، ص 166). مهارت‌های اجتماعی، مجموعه رفتارهای فراگرفته‌ی قابل قبولی است که فرد را قادر می‌سازد با دیگران رابطه مؤثر داشته و از واکنش‌های نامعقول اجتماعی خودداری کند (گرشام و الیوت، 1984). اهمیت مهارت های اجتماعی در زندگی بشر امروزه سبب گردیده تا این مهارت به عنوان یکی از اهداف آموزش و پرورش تعیین گردد که بر اساس آموزش آن، افراد دارای ویژگی هایی همچون داشتن دید جهانی، احترام به حقوق بشر، اهمیت دادن به شخصیت انسان ها، احساس مسئولیت در قبال جامعه، خلاق و تولید کننده گردند (گونن[1] و همکاران، 2012، ص 5280). این مهارت ها به فرد توان ایجاد ارتباط مثبت و مؤثر با دیگران را می دهد و سبب می شود که فرد در سایه ایجاد ارتباط سالم و مثبت با دیگران، دیدگاه واقعی و مثبتی نسبت به خود داشته باشد، به توانایی های خود اعتماد کند و احساس کنترل بر زندگی خود داشته باشد (چامپاین 1996، به نقل از مستعملی و همکاران، 1384، ص 438). این احساس کنترل و اعتماد به خود سبب ایجاد روابط اجتماعی مثبت می گردد. در نقطه ی مقابل این دیدگاه، نقص مهارت اجتماعی، مشکلی نسبتاً مقاوم و مرتبط با عملکرد ضعیف تحصیلی است که اغلب منجر به مشکلات سازگاری آتی یا اختلالات روانی می‌شود. در واقع، مهارت‌های ارتباطی و مهارت‌های زندگی، در جهت کسب استقلال در زندگی روزمره و در جهت سازگاری با موقعیت‌های میان فردی تنش زا، اهمیت اساسی دارد (هال و همکاران[2]، 2009).

امروزه منابع دیداری شنیداری به سرعت در حال گسترش است. حجم عظیمی از این منابع پیچیده باعث بروز مشکلات جدی در توصیف، نمایش و سازماندهی شده است. پروژه ای تحت عنوان”مطالعه ابتکاری درباره فراداده دیداری شنیدرای و بازیابی آن“ به توسط بنیاد ملی علوم اجتماعی چین از سال 2002 به این طرف آغاز شده و در طی آن وضعیت منابع اطلاعات دیداری وشنیداری و خصیصه های آنها در طول مراحل آماده سازی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است که طی آن نیازهای فراگیران مورد بررسی قرار گرفته و روش های فراداده ای و پروژه های منابع دیداری شنیداری موجود نیز مورد آزمایش و کاوش قرار گرفته است. بر اساس یافته های مفید و سودمندی آنها، مجموعه فراداده دیداری شنیداری ایجاد و توسعه داده شده است.

نتایج پژوهش ها نشان می‌دهد که کمبود یا فقدان مهارت‌های اجتماعی یکی از جدی‌ترین مشکلات برای افراد است و کمبود پذیرش اجتماعی، احساس خود ارزشمندی کودکان را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد (شریفی درآمدی، 1379). پارکر (1993) معتقد است که نارسایی در مهارت های اجتماعی، تأثیر منفی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان می گذارد، مشکلات یادگیری را تشدید می کند و غالباً به بروز مشکلات سازگاری منجر می شود (پارکر و آشر[3]، 1993، ص 611).

اما دوران کودکی سال های مناسبی برای تشخیص مشکلات کودکان، مداخله به هنگام و پیشگیری از بروز مشکلات عاطفی، اجتماعی و تحصیلی آنان در آینده است. در واقع مداخله به هنگام و اصلاح رفتارهای ناسازگار کودک در این دوره حساس، موجب افزایش مهارت های اجتماعی و مجبوبیت نزد همسالان و بزرگسالان می شود و کودک را برای پذیرش مسئولیت های آتی آماده می سازد (شهیم، 1389 ص 29).

از این رو بسیار با اهمیت است که در دوران کودکی و به خصوص در مقطع ابتدایی، شیوه های آموزشی ما در مدارس به گونه ای باشد که دانش آموزان را برای ورود به دنیای واقعی در عرصه ی زندگی آماده سازد. ولی از آنجا که کودکان دارای روحیاتی بسیار لطیف هستند لازم است که در آموزش آنها شیوه هایی به کار گرفته شود که متناسب با ویژگی های شناختی و روان شناختی آنان باشد. بر این اساس آنچه مسأله ی پژوهش حاضر را تعیین می نماید بررسی تأثیر تدریس به شیوه ی آموزش دیداری وشنیداری بر ارتقاء سطح مهارت های اجتماعی دانش آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی است که در هیچ یک از پژوهش های در دسترس، به آن پرداخته نشده است.

1-3- ضرورت  و اهمیت تحقیق:

با توجه به پیشرفت تکنولوژی و تغییرات مداومی که به وجود می آید باید شرایط تغییر درهر جامعه ای ایجاد شود. شرط اولیه هر تغییری شناخت و آگاهی است که به دنبال آن باید کار با برنامه ریزی برای دست یابی به اهداف مطلوب صورت گیرد اجتماعی بودن انسان موضوعی است که او را قادر می سازد تا در هر مرحله از زندگی خود، به ایجاد روابط اجتماعی با دیگران و پیوستن به دیگر اجتماعات از خود تمایل نشان دهد (آکسوی و باران[4]، 2010، ص 663). مهارت های اجتماعی به عنوان یک عامل مهم در کمک به عملکرد اجتماعی افراد، و دارای یک ساختار چند بعدی فرض شده است. این مهارت ها می تواند شامل فرم گفتار و محتوا، شبه ویژگی های زبانی (سلاست بیان و صدا)، ارتباطات غیر کلامی (حرکات)، و تعامل متوازن (وقت نگهداری و پاسخ) باشد (پن[5] و همکاران، 1995، ص 225).

امروزه داشتن مهارت‌های اجتماعی، رکن لازم و اساسی زندگی اجتماعی بوده و فقدان آن می‌تواند باعث آسیب‌های فردی و اجتماعی فراوانی گردد. نقص مهارت اجتماعی، مشکلی نسبتاً مقاوم و مرتبط با عملکرد ضعیف تحصیلی است که اغلب منجر به مشکلات سازگاری آتی یا اختلالات روانی می‌شود (کول و داج 1983، به نقل از شهیم، 1381). در عوض کودکانی که مهارت اجتماعی کافی کسب کنند، در ایجاد رابطه با همسالان و یادگیری در محیط آموزشی موفق‌تر از کودکانی هستند که فاقد این مهارت هستند. چرا که مهارت‌های اجتماعی عامل مهم و اساسی تعامل اجتماعی و سلامت روان افراد است و افزایش این مهارت‌های در کودکان باعث سازگاری و تطابق و همچنین کاهش مشکلات رفتاری آنان می‌شود (گرشام 1981، به نقل از شاهی و همکاران، 1388).

با وجود اهمیت فزاینده ی مهارت های اجتماعی در رشد و تحول کودکان، فراگیری این مهارت در همه کودکان، به شکل یکسان صورت نمی گیرد. و تفاوت های فردی در این زمینه زیاد است (جلیلی آبکنار، 1389، ص 66). لذا آموزش مهارت های اجتماعی همواره به شیوه های گوناگون مطمح نظر نظام های آموزشی در سراسر جهان بوده است نگاهی بر کتاب های درسی دانش آموزان به خوبی بیانگر این نکته و نشان دهنده ی میزان توجه به آموزش این دسته از مهارت هاست. از جمله ی موضوعات مطرح در مورد آموزش این دسته از مهارت ها، استفاده از شیوه های جذاب و غیر مستقیم آموزشی، به جای استفاده از شیوه های مستقیم است. یکی از مواردی که در آموزش این مهارت ها می تواند بسیار مثمر ثمر واقع گردد، استفاده از آموزش های دیداری وشنیداری است که مطمح نظر پژوهش حاضر است. از این رو بر اساس مطالب مطروحه می توان اهمیت و ضرورت اجرای پژوهش هایی از نوع پژوهش حاضر را بهتر تبیین نمود.

1- 1-4-اهداف تحقیق

1-4-1- هدف اصلی:

تعیین میزان اثربخشی ومقایسه آموزش به شیوه دیداری وشنیداری با سایر الگوهای سنتی از نظر میزان مهارت های اجتماعی دانش آموزان .

2-4-2-اهداف جزیی:

1-مقایسه تأثیرآموزش دیداری وشنیداری باسایرالگوهای سنتی در دانش آموزان ازنظر میزان رفتارهای مناسب.

2-مقایسه تأثیرآموزش دیداری وشنیداری باسایرالگوهای سنتی در دانش آموزان ازنظر میزان دوری از رفتارهای غیر اجتماعی.

3-مقایسه تأثیرآموزش دیداری وشنیداری باسایرالگوهای سنتی دردانش آموزان ازنظر میزان دوری از پرخاشگری ورفتارهای تکانشی.

4-مقایسه تأثیرآموزش دیداری وشنیداری باسایرالگوهای سنتی در دانش آموزان ازنظر میزان دوری از برتری طلبی.

5-مقایسه تأثیرآموزش دیداری وشنیداری باسایرالگوهای سنتی در دانش آموزان ازنظر میزان ارتباط باهمسالان.

1-5- فرضیات تحقیق:

1-بین دانش آموزان دوگروه(آموزش دیده دیداری وشنیداری باسایرالگوهای سنتی )ازنظر میزان رفتارهای مناسب تفاوت معناداروجود دارد.

2-بین دانش آموزان دوگروه(آموزش دیده دیداری وشنیداری باسایرالگوهای سنتی )ازنظر میزان دوری از رفتارهای غیر اجتماعی تفاوت معناداروجود دارد.

3-بین دانش آموزان دوگروه(آموزش دیده دیداری وشنیداری باسایرالگوهای سنتی )ازنظر میزان دوری از پرخاشگری ورفتارهای تکانشی تفاوت معناداروجود دارد.

4-بین دانش آموزان دوگروه(آموزش دیده دیداری وشنیداری باسایرالگوهای سنتی )ازنظر میزان دوری از برتری طلبی تفاوت معناداروجود دارد.

5-بین دانش آموزان دوگروه(آموزش دیده دیداری وشنیداری باسایرالگوهای سنتی )ازنظر میزان ارتباط باهمسالان تفاوت معناداروجود دارد.

متغییرهای پژوهش:

متغیر مستقل : آموزش دیداری وشنیداری

متغیر وابسته : مهارت اجتماعی

متغییرهای كنترل :تمام دانش آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی شهر سرپل ذهاب می باشد.

1-6- تعاریف نظری(مفهومی) واژگان به کار رفته در تحقیق:

تعاریف مفهومی متغیرها:

مهارت‌های اجتماعی:

الیوت و گرشام (1993) مهارت‌های اجتماعی را این چنین تعریف می‌کنند: “رفتارهای انطباقی یاد گرفته شده ای که فرد را قادر می سازند تا با افراد دیگر روابط متقابل داشته باشد و از خود پاسخ‌های مثبت بروز دهد و همچنین از رفتار نامناسب اجتناب نماید” (الیوت و گرشام، 1993، ص 288).

آموزش دیداری

در این طبقه از حس بینایی برای آموزش و انتقال پیامها استفاده می شود:رسانه های دیداری شامل: کتاب و فیلم های تصویری وکتاب ومجموعه عکس و یا صفحه همراه و..

آموزش شنیداری

در این طبقه از حس شنوایی برای آموزش و انتقال پیامها استفاده می شود:رسانه های شنیداری شامل: نوار و. (شهیم، 1389).

تعاریف عملیاتی متغیرها:

مهارت‌های اجتماعی:

مهارت گرایش به رفتارهای مناسب اجتماعی: در این پژوهش گرایش به رفتارهای مناسب اجتماعی، یکی از مؤلفه های مهارت های اجتماعی می باشد که با استفاده از 19 گویه