1-3-2 –اهداف جزیی………………………………………………………………………………………………….10

1-4 -سؤالات تحقیق.

1-4 -1 –سؤال کلی……………………………………………………………………………………………………..10

1-4- 2 –سؤالات جزئی………………………………………………………………………………………………..10

1-5 –تعاریف نظری و عملیاتی پژوهش

1-5-1- تعاریف نظری………………………………………………………………………………………………….11

1-5-2 –تعاریف عملیاتی………………………………………………………………………………………………13

فصل دوم:ادبیات و پیشینه پژوهش

2-1-مفهوم سلامت………………………………………………………………………………………………………15

2-2-سلامت سازمانی…………………………………………………………………………………………………..16

2-3-ابعاد سلامت سازمانی…………………………………………………………………………………………….18

2-4- ابعاد سلامت سازمانی در سطوح مختلف………………………………………………………………….21

2-5-مبانی نظری مرتبط با خلاقیت ………………………………………………………………………………..25

2-6- مفهوم خلاقیت……………………………………………………………………………………………………25

2-7- مراحل فرایند خلاقیت………………………………………………………………………………………….26

2-8- ویژگی های افرد خلاق………………………………………………………………………………………..27

2-9- عوامل مؤثر بر خلاقیت ……………………………………………………………………………………….28

2-10- خلاقیت و نوآوری……………………………………………………………………………………………29

2-11- عوامل بازدارنده خلاقیت اجتماعی از نظر رمضانی………………………………………………….30

2-12- پیشینه تحقیق

2-12-1- تحقیقات انجام شده در ایران پیرامون سلامت سازمانی…………………………………………….31

2-12-2- تحقیقات انجام شده در خارج از ایران پیرامون سلامت سازمانی…………………………………33

2-12-3- تحقیقات انجام شده در ایران پیرامون خلاقیت………………………………………………………..35

2-12-4- تحقیقات انجام شده در خارج از کشور پیرامون خلاقیت………………………………………….36

2-13- چارچوب نظری تحقیق …………………………………………………………………………………………42

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..46

3-2- جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………….46

3-3- حجم نمونه…………………………………………………………………………………………………………….46

3-4- روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………47

3-5- ابزار جمع آوری داده ها……………………………………………………………………………………………48

3-6- روایی و پایایی ابزار های پژوهش

3-6-1-روایی…………………………………………………………………………………………………………………48

3-6-2- پایایی………………………………………………………………………………………………………………..49

3-7- شیوه های جمع آوری اطلاعات…………………………………………………………………………………50

3-8- روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………….51

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته ها

4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………52

4-2- ویژگی های جمعیت شناختی نمونه آماری……………………………………………………………………   53

4-2-1-توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن……………………………………………………………………53

4-2-2- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سابقه خدمت ……………………………………………………..54

4-2-3- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات …………………………………………………56

4-2-4- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت تأهل …………………………………………………….57

4-3- بررسی متغیر های اصلی پژوهش…………………………………………………………………………………59

4-4- بررسی فرضیه های پژوهش

4-4-1-بررسی فرضیه اصلی پژوهش ……………………………………………………………………………..60

4-4-2- بررسی فرضیه های فرعی پژوهش………………………………………………………………………61

4-4-2-1-بررسی فرضیه فرعی اول پژوهش…………………………………………………………………….61

4-4-2-2-بررسی فرضیه فرعی دوم پژوهش…………………………………………………………………….63

4-4-2-3-بررسی فرضیه فرعی سوم پژوهش …………………………………………………………………..64

4-4-2-4- بررسی فرضیه فرعی چهارم پژوهش ……………………………………………………………….66

4-4-2-5- بررسی فرضیه فرعی پنجم پژوهش………………………………………………………………….67

4-4-2-6- بررسی فرضیه فرعی ششم پژوهش………………………………………………………………….69

4-4-2-7- بررسی فرضیه فرعی هفتم پژوهش………………………………………………………………….70

4-5- ایجاد مدل رگرسیون……………………………………………………………………………………………72

4-5-1- ایجاد مدل رگرسیون برای متغیر خلاقیت و متغیر سلامت سازمانی…………………………….72

4-5-1-1-بررسی نرمال بودن……………………………………………………………………………………….72

4-5-1-2-بررسی ثابت بودن واریانس …………………………………………………………………………..73

4-5-1-3-ضرایب رگرسیون برای متغیرهای مورد بررسی………………………………………………….74

4-5-2- ایجاد مدل رگرسیون برای متغیر خلاقیت و سلامت سازمانی در بعد ساختدهی…………..76

4-5-2-1- بررسی نرمال بودن……………………………………………………………………………………..76

4-5-2-2- بررسی ثابت بودن واریانس …………………………………………………………………………76

4-5-2-3-ضرایب رگرسیون برای متغیرهای مورد بررسی…………………………………………………77

4-5-3- ایجاد مدل رگرسیون برای متغیرخلاقیت و نوآوری و متغیر سلامت سازمانی در

بعد ملاحظه گری………………………………………………………………………………………………………79

4-5-3-1-بررسی نرمال بودن……………………………………………………………………………………..79

4-5-3-2- بررسی ثابت بودن واریانس…………………………………………………………………………79

4-5-3-3- ضرایب رگرسیون برای متغیر های مورد بررسی………………………………………………80

4-5-4- ایجاد مدل رگرسیون برای متغیر خلاقیت و نوآوری و متغیر سلامت سازمانی در بعد پشتیبانی…………………………………………………………………………………………………………………..81

4-5-4-1- بررسی نرمال بودن……………………………………………………………………………………81.

4-5-4-2-بررسی ثابت بودن واریانس………………………………………………………………………….82.

4-5-4-3- ضرایب رگرسیون برای متغیر های مورد بررسی……………………………………………….83

4-5-5- ایجاد مدل رگرسیون برای متغیر خلاقیت و نوآوری ومتغیر سلامت سازمانی در

بعد تأکید علمی………………………………………………………………………………………………………….84

4-5-5-1- بررسی نرمال بودن……………………………………………………………………………………..84.

4-5-5-2- بررسی ثابت بودن واریانس………………………………………………………………………….85

4-5-5-3- ضرایب رگرسیون برای متغیر های مورد بررسی……………………………………………….86

4-5-6- ایجاد مدل رگرسیون برای متغیر خلاقیت و نوآوری و متغیر سلامت سازمانی در

بعد روحیه………………………………………………………………………………………………………………….87

4-5-6-1-بررسی نرمال بودن……………………………………………………………………………………….87.

4-5-6-2- بررسی ثابت بودن واریانس…………………………………………………………………………..88

4-5-6-3- ضرایب رگرسون برای متغیر های مورد بررسی………………………………………………..89.

4-5-7- مدل رگرسیون برای متغیر خلاقیت و متغیر سلامت سازمانی در بعد یگانگی نهادی ……90

4-5-7-1- بررسی نرمال بودن……………………………………………………………………………………..90

4-5-7-2- بررسی ثابت بودن واریانس …………………………………………………………………………90

4-5-7-3- ضرایب رگرسیون برای متغیر های مورد بررسی……………………………………………….91

4-5-8- ایجاد مدل رگرسیون برای متغیر خلاقیت و متغیر سلامت سازمانی در بعد نفوذ مدیر…. .92

4-5-8-1-بررسی نرمال بودن……………………………………………………………………………………….92

4-5-8-2- بررسی ثابت بودن واریانس …………………………………………………………………………93

4-5-8-3- ضرایب رگرسیون برای متغیر های مورد بررسی……………………………………………….94

فصل پنجم:بحث و نتیچه گیری

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………96

5-1- یافته های تحقیق………………………………………………………………………………………………..96

5-1-1- یافته های جمعیت شناختی……………………………………………………………………………….96

5-2- وضعیت متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………..97

5-3- بررسی فرضیات پژوهش……………………………………………………………………………………..97

5-3-1- فرضیه اصلی تحقیق………………………………………………………………………………………..97

5-3-2- فرضیه فرعی اول……………………………………………………………………………………………98

5-3-3- فرضیه فرعی دوم……………………………………………………………………………………………98

5-3-4- فرضیه فرعی سوم…………………………………………………………………………………………..98

5-3-5- فرضیه فرعی چهارم………………………………………………………………………………………..99

5-3-6- فرضیه فرعی پنجم………………………………………………………………………………………….99

5-3-7 –فرضیه فرعی ششم………………………………………………………………………………………….99

5-3-8 – فرضیه فرعی هفتم ……………………………………………………………………………………….100

5-4- بررسی پیش فرضهای رگرسیونی متغیرها……………………………………………………………….100

5-5- بحث و بررسی سؤالات تحقیق…………………………………………………………………………….100

5-6- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………….102

5-7- محدودیت ها …………………………………………………………………………………………………..102

فهرست منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………….103

چکیده:

سلامت سازمانی یکی از بدیهی ترین شاخص های اثر بخشی سازمانی است. در حقیقت ویژگی سلامت سازمانی، بازسازی و نوسازی خود است. از جمله مسائل سازمان های آموزشی این است که افراد وظایف خود را به صورت رو به رشد انجام نمیدهند. در صورتی که هرکس با توانایی های ویژه خود میتواند خلاق باشد. با توجه به اهمیت تفکر خلاق و سلامت سازمانی که هردو در مدارس ضروری هستند، پژوهش در مورد این دو مقوله، به نظر می آید ، ما را در امر آموزش و پرورش بهتر دانش آموزان یاری مینماید.هدف این پژوهش بررسی رابطه سلامت سازمانی و خلاقیت و نوآوری معلمان و مدیران مدارس متوسطه ناحیه 2 شهر کرمان بود. روش تحقیق از نوع توصیفی _ همبستگی بود . جامعه آماری این پژوهش شامل همه مدیران و150 نفر معلمان مدارس متوسطه دخترانه ناحیه 2 شهر کرمان می باشد که تعداد آن ها براساس آمار سازمان آموزش و پرورش کرمان در سال تحصیلی 91-90 شامل 22 مدیر و 513 معلم می باشد.که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه معلمان به دست آمد. ابزارهای جمع آوری داده ها، یکی پرسشنامه 44 سؤالی سلامت سازمانی پارسونز بود، که شامل هفت بعد(یگانگی نهادی، نفوذ مدیر ، مراعات ،ساختدهی ،حمایت منابع ،روحیه ، تأکید علمی) میباشد. برای سنجش خلاقیت و نوآوری نیز از پرسشنامه 50 سؤالی رندسیپ استفاده شد . روایی سوالات پرسشنامه های این پژوهش نیز هر کدام به طور جداگانه با استفاده از نظرات پنج نفر از افراد صاحب نظر سنجیده وبا روش سیگما شمارشی تأیید گردید ،که روایی پرسشنامه سلامت سازمانی 0.95 و پرسشنامه خلاقیت 0.84 بدست آمد. اعتبار و پایایی پرسشنامه های مربوط به این پژوهش نیز به وسیله روش آلفای کرونباخ سنجیده و تأیید گردید .که پایایی پرسشنامه سلامت سازمانی 0.90 وپرسشنامه خلاقیت 0.84 بدست آمد.برای تحلیل داده ها، از آمارهای توصیفی (نمودار ستونی، جدول فراوانی، درصد فراوانی) و آمارهای استنباطی(ضریب همبستگی پیرسون) استفاده شد . یافته ها نشان داد که میان سلامت سازمانی و خلاقیت و نوآوری رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین میان سلامت سازمانی در ابعاد هفتگانه اش با خلاقیت و نوآوری رابطه معنی داری وجود دارد.

کلمات کلیدی

سلامت سازمانی ، خلاقیت و نوآوری ، سازمان آموزشی

مقدمه :

آموزش وپرورش به عنوان اساس وزیر بنای توسعه فرهنگی ،اجتماعی، اقتصادی و سیاسی هر جامعه است. امروزه دراغلب کشورها آموزش وپرورش صنعت رشد محسوب می شود و پس از اموردفاعی بیشترین بودجه دولتی را به خوداختصاص می دهد. از آنجایی که بخش قابل توجهی از آموزش وپرورش در مدارس صورت می گیرد مدارس به عنوان یک نظام اجتماعی حساس ومهم از جایگاه خاصی برخوردارند. ( علاقه بند ، 1371) . امروزه نقش مدرسه با هدف های گذشته آن که صرفا جنبه تعلیمات بویژه در مسیرخواندن ، نوشتن و حساب کردن داشت به کلی عوض شده است. بدین طریق که آموزشگاه امروزی وظیفه دارد ،ضمن انتقال دانستنیهای مربوط به خواندن ، نوشتن و حساب کردن به تریت انسانی سازنده نیز همت گمارد و به جمعیت تحت تعلیم خود بیاموزد که ضمن کشف وجود خود با شناخت اززندگی جمعی ، درشناخت وجودی دیگران نیز موفق شود تا بدین طریق  درست استدلال کند. درست قضاوت نماید، راه ارتباط با دیگران را بیاموزد ، روشن بینند نیک بیندیشند به طور کلی هدف نهایی خود را با هموار ساختن راه اندیشیدن از طریق  تعلیمات در راه تربیت انسانی دنبال کند. چون او اشاعه گر ایدئولوژی نهادی است که باید ضمن رفع تبعیض و درک اولویت ها وتفهیم عدالت با پرورش اذهان روشن به تحکیم انسانیت در جوامع بشری اهتمام ورزد. (عسکریان، 1368 )

از جنبه دیگر آموزش وپرورش رسمی ازدو جهت اهمیت دارد. از یک سو پرورش قابلیت ها وتوانایی های افراد جامعه که به رشد وشکوفایی آن ها کمک می کند واز سوی دیگر در خدمت اهداف گوناگون نظام اجتماعی است.(علاقه مند ، 1371 )

مطالعه تاریخچه تحول و توسعه جوامع صنعتی نشان می دهد که نیروی انسانی ماهر وتعلیم یافته در تبدیل جوامع سنتی به صنعتی پیشرفته تاثیر فوق العاده ومهمی دارد و مهمترین سد راه توسعه و پیشرفت خصوصا در کشورهای جهان سوم، کمبود نیروی انسانی واجد تعلیم وتربیت صحیح و متخصص است رفع این نقص از طریق آموزش وپرورش  پویا قابل حل است و آموزش وپرورش پویا نیازمند مدارس سالم است، مدارس سالم به عنوان خرده سیستم های نظام آموزشی از اهمیت ویژه ای برخوردارند .( عسگریان ، 1368)

اما در آنچه که به دنبال تلاش های علمی قابل ملاحظه ای که در دهه های اخیر صورت گرفته و در پی توضیح سنجش جو اجتماعی مدارس بوده بحث سلامت سازمانی جلب نظر می کند.

سلامت سازمانی یکی از گویا ترین وبدیهی ترین شاخص های اثر بخشی سازمانی است در یک سازمان سالم مدیر رفتاری کاملا دوستانه وحمایتگر با کارکنان درسازمان دارند وبه طور موثری کارهارا انجام می دهند. سازمان سالم به ایجادرویه های جدید،حرکت به سوی هدفهای تازه ،تولید فرآورده های نو ،دگرگون سازی خود و ومتفاوت شدن به مرور زمان گرایش دارد یا میتوان گفت به جای ثابت ویکنواخت ماندن ،رشد وتوسعه پیدا کرده و تفسیر می یابد.بازسازی ونوسازی خویش خصیصه سلامت  سازمانی است.(علاقه بند، 1378)

سلامت سازمانی به وضعی فراتر از اثر بخشی کوتاه مدت سازمان دلالت داشته به مجموعه ای از خصایص سازمانی نسبتا ناپایدار اشاره می کند، یک سازمان سالم به این معنا، نه فقط در محیط خود پایدار می ماند بلکه در دراز مدت قادر است به اندازه کافی با محیط خود سازگار شده وتوانایی های لازم را برای بقای خود پیوسته ایجاد کند وگسترش دهد .( مایلز، 1969)

به گفته هوی وفوریست[1] سلامت سازمانی توانایی سازمان برای بقا خوداست وسازمانی که سالم است با نیروهای مخرب خارجی به طور موفقیت آمیزی برخورد کرده و نیروی آنها به طور اثر بخشی، درجهت اهداف و مقاصد اصلی سازمان هدایت می کند و دراز مدت علائم یک سازمان سالم را از خود نشان می دهند .( جاهد،  1385 )

نتیجه نوآوری و تغییر موفقیت آمیز تکامل است سازمان های موفق واثربخش خود را در امنیت آنچه می دانند وانجام می دهند پناه نمی دهند بلکه توجه خود را به نیازهای متعالی همچون پیشرفت خلاقیت خود یابی معطوف می داند و در جهت ارضای نیازها از نوآوری و تغییرواهمه ای ندارند. مدیران باید خود از عوامل ایجاد تغییر باشند و این را باور داشته باشند که سرعت درپذیرتن افکار نو وایده های جدید به موفقیت سازمان متبوعشان کمک می کند ،سازمانی موفق و ماندنی وپویا است که خود را با شرایط ونیازهای محیطی تغییر دهد ثبات از خواص اذهان تنگ است وترس از تغییر بواسطه  انس گرفتن با وضع موجود موجب جمود فکری، احساس نا امنی و عدم آگاهی از شیوه های نوین با از دست دادن منابع می باشند .(زاهدی،  1376 )

اگر با تامل به مجموعه دستاوردهای فرهنگی بشر(هنر ، ادبیات، فلسفه) اشیا و وسایلی که لوازم زندگی ما را تشکیل داده اندنظری بیفکنیم ، به آسانی  در می یابیم که حتی ساده ترین لوازم موجود در این مجموعه مثل میز وصندلی … نیز محصول خلاقیت و نوآوری اندیشمندانی بوده است که در طول سال ها با پردازش اندیشه ها، نظریه ها و ابتکارات به شکل امروزی خود در آمده اند در حالی که در آغاز با ابتدایی ترین شکل خود در ذهن یک انسان خلاق مطرح شده اند سپس در مسیر گذشت زمان وپیشرفت دانش تکامل یافته است این اصل حتی رشد ذهن بشر را در برمی گیرد بی شک بشر امروز در آغاز به این کره خاکی دارای ذهنی تهی بوده است که از طریق درگیر شدن با جهان پیرامونش بذرهای نهفته درون خویش را شکوفا نموده است  مفاهیم ذهنی امروزی بشر، مجموعه ای از طرحهای تکامل یافته تشکیل داده اند که در گذشته به شکل ابتدایی در ذهن هزاران اندیشه خلاق جوانه زده وهر یک بنا بر قدرت خلاقیت ونو آوری خویش در تکمیل آن ها کوشیده اند . ( رضائیان ، 1381 )

نوآوری وخلاقیت از ارزشمندترین سرمایه های سازمان ها بوده وابزاری هستند که سازمان را قادرمی سازد تا سوار برامواج تغییر و تحول از رقبای خویش پیشی بگیرد چون سازمانها و شرکت هایی موفق خواهند بود که در جهت نوآوری گام بردارند ومنابع و نیروی انسانی خود را در جهت نوآوری و خلاقیت تشویق نمایند. (رابیتز،1969)

[1] -Hoy &forsyith

بیان مسئله

سلامت سازمانی به وضعی فراتر اثر بخشی سازمان در کوتاه مدت دلالت دارد و به مجموعه ای از خصایص سازمانی نسبتا پردوام اشاره می کند یک سازمان سالم به این معنا نه تنها در محیط خود پایدار می ماند بلکه در دراز مدت قادراست به اندازه کافی با محیط خود سازگار شده توانایی های لازم درجهت بقاخودپیوسته ایجادکندوگسترش دهد.( مایلز 1969 به نقل ازهوی ومیکسل، 1989 )

 هر سازمان  هدف یا هدف هایی  ویژه دارد و ضمن حفظ خود وتحقق هدف ها و خود با محیط بیرون سازگار شده و از این رهگذر به وضعیت روابط متقابل بین اجزا خود را حفظ می کند این تعریف در مورد یک سازمان آموزشی نیز صادق است اگر همه چیز در سازمان آموزشی روبه راه باشد بروندادهای مطلوب نظام حاصل خواهد شد  ولی ماجرا به این جا ختم نمیشود و برای شبکه اجرا و عملکرد آن ها در سازمان آموزشی می توان مجموعه ای از ویژگی های سلامت سازمانی را تصور کرد که با کفایت و کار ایی مداوم سازمان در انجام وظایف ارتباط دارد(علاقه بند، 1378)

سلامت سازمانی اشاره به شرایطی دارد که رشدوتوسعه سازمان را تسهیل یا مانع پویایی های سازمان می باشد سالم سازمان است که نه تنها در محیط خود دوام می آورد بلکه در یک برهه زمانی طولانی نیز به طور کافی سازش کرده و توانایی های بقا وسازش خود را به طور مداوم توسعه وگسترش می دهد. (میسکل، ترجمه سید عباس زاده ،  1376 )

ماتیو مایلز  اولین نظریه پرداز سلامت سازمانی ابعاد و عوامل موثر شکل دهنده سلامت سازمانی را حد مطلوب وسنجیده ای از مقوله های هدف ، ارتباطات کافی، مشارکت در اختیار، بهره وری ازمنابع ،همبستگی ، روحیه ، نوآوری، استقلال ، انطباق پذیری و حل مشکلات دانسته است . (علاقه بند ، 1378)

برای بررسی میزان سلامت سازمانی ابتدا باید شناخت کافی روی ابعاد آن داشته باشیم هوی وفیلد من  ( 1996)  ابعاد سلامت سازمانی یا مجموعه خصایص ومتغیرهای سازمان آموزش را در هفت بعد بررسی کرده اند که عبارتند از

1-  یگانگی نهادی( سطح نهادی)           2   – بعد روحیه ( سطح فنی)

3-  بعد تاکید علمی ( سطح فنی)            4- نفوذ مدیر در مافوق سطح (ادراکی)

5- ساختدهی (سطح اداری)                  6-  مراعات ( سطح اداری)

7- حمایت از منابع ( سطح اداری)

 مدارس سالم با نیروهای مانع ومخالف بیرونی به طور موفقیت آمیزی روبرو می شوند انرژی آنها را در جهت نیل به اهداف سازمان سوق می دهند  عملکردمدارس  سالم در دراز مدت مطلوب و مساعد است هرچند ممکن است در یک روز اثر بخش یا غیر اثر بخش باشد سازمان پیوسته غیراثر بخشی ، سازمانی سالم نیست .( علاقه بند، 1378 )

سلامت سازمانی مدارس دخترانه از این جهت اهمیت دارد که نشان می دهد وضعیت موجوداین مدارس در ابعاد هفتگانه سلامت سازمانی چگونه است؟

نقاط قوت و ضعف این مدارس در کدام ابعاد است؟  آیا دبیران از روحیه خوب و بالایی برخوردارند؟  تا به حدی به تحصیل وآموزش اجر وبها داده میشود؟ رفتارمدیران با دبیران بیشتر رابطه مدار است یا وظیفه مدار است؟ در مدارس که محیط آموزش محسوب می شوند و بایستی روابط انسانی در آن بیشترباشد آیا رفتار مدیران بیشتر همراه با ملاحظه ومراعات است یا متکی بر قوانین ومقررات وساخته ی وظایف اینکه چه کاری در چه موقع