1-3- اهمیت تحقیق……………. 4

1-4- سؤالات تحقیق……………. 5

1-5- اهداف تحقیق……………. 5

1-6- روش تحقیق……………. 6

1-7- قلمرو تحقیق……………. 6

1-8- ساختار تحقیق……………. 6

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق……………. 8

2-1- مقدمه…………… 9

2-2- تعریف سیستم برنامه ریزی منابع سازمان…………… 9

2-3- تاریخچه سیستم برنامه ریزی منابع سازمان…………… 13

2-3-1- دوره اول: قبل از سال 1960 میلادی…………..13

2-3-2-دوره دوم: بین سالهای 1960 و 1970 میلادی …………..  14

2-3-3-دوره سوم: بین سالهای 1970 و 1980 میلادی………….. 15

2-3-4-دوره چهارم: بین سالهای 1980 و 1990 میلادی………….. 15

2-3-5-دوره پنجم: بین سالهای 1990 و 2000 میلادی و پس از آن………….. 16

2-4- ارتباط ERP  و سیستم های اطلاعاتی……………. 17

2-4-1- سطح عملیاتی………….. 18

2-4-1-1- سیستم های پردازش تراکنش……………… 18

2-4-2- سطح دانش………….. 18

2-4-2-1- سیستم های مدیریت دانش……………… 18

2-4-3- سطح مدیریت ………….. 18

2-4-3-1- سیستم های اطلاعات مدیریت…………….. 19

2-4-3-2- سیستم های پشتیبان تصمیم…………… 19

2-4-4- سطح استراتژیک…………..19

2-4-4-1-سیستم های اطلاعات اجرایی……………. 19

2-5- معماریERP……………

2-5-1- کاربر ………….. 21

2-5-2- مرورگر وب …………..  21

2-5-3- سرویس دهنده …………..21

2-5-4- لایه پرس و جو / گزارشگیری …………..  22

2-5-5- لایه برنامه های کاربردی …………..  22

2-5-6- لایه دسترسی به پایگاه داده………….. 22

2-6- چارچوب چرخه حیات سیستم ERP……………

2-6-1- مراحل چرخه حیات سیستم ERP…………..

2-6-1-1- مرحله اول- تصمیم گیری……………. 23

2-6-1-2- مرحله دوم- انتخاب (فراگیری)………….. 23

2-6-1-3- مرحله سوم -پیاده سازی……………. 24

2-6-1-4- مرحله چهارم – كاربرد و نگهداری……………. 24

2-6-1-5- مرحله پنجم- تكامل……………. 24

2-6-1-6- مرحله ششم – بازنشستگی……………. 24

2-6-2- ابعاد چرخه حیات سیستم ERP…………..

2-6-2-1- بعد محصول…………… 25

2-6-2-2- بعد فرآیند…………… 25

2-6-2-3- بعد افراد…………… 25

2-6-2-4- بعد مدیریت تغییر…………… 25

2-7- مرحله پیاده سازی ERP……………

2-8- رویکردهای پیاده سازی ERP……………

2-8-1- رویکردهای پیاده سازی ERP از منظر وسعت عملیات………….. 26

2-8-1-1- رویکرد انفجاری……………. 26

2-8-1-2- رویکرد پایلوت…………….. 27

2-8-1-3- رویکرد فازی(مرحله ای)………….. 27

2-8-2- رویکردهای پیاده سازی ERP از منظر حجم منابع و ماژول ها….. 28

2-8-2-1- رویکرد جامع……………. 28

2-8-2-2- رویکرد میانه…………… 28

2-8-2-3- رویکرد وانیلا……………. 28

2-9- مزایای پیاده‌سازی ERP……………

2-10- معایب سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان…………… 29

2-11- چالش های پیاده سازی سیستم برنامه ریزی منابع سازمان………….. 30

2-12- مطالعات خارجی و داخلی……………. 34

فصل سوم: روش تحقیق……………. 48

3-1- مقدمه…………… 49

3-2- روش تحقیق……………. 49

3-3- الگوریتم اجرای تحقیق……………. 49

گام اول: شناسایی معیارها و شاخص‌های مدل…………..  50

گام دوم: پالایش و غربال شاخص‌ها با تکنیک دلفی فازی …………..  51

گام سوم: دسته بندی و تعیین الگوی ارجحیت و اولویت متغیرها………….. 53

گام چهارم: شناسایی الگوی روابط درونی متغیرها با تکنیک DEMATEL فازی ….. 54

گام پنجم: رتبه بندی نهایی متغیرها با تکنیک ANP فازی………….. 58

3-4- جامعه و نمونه مورد بررسی……………. 59

3-5- روش و ابزار گردآوری اطلاعات…………….. 59

3-6- روایی و پایایی ابزار گردآوری داده‌ها………….. 60

3-7- محاسبه نرخ ناسازگاری……………. 60

3-8- نرم افزارهای تجزیه ‌و تحلیل داده‌ها………….. 62

فصل چهارم: محاسبات و یافته های تحقیق……………. 63

4-1- مقدمه…………… 64

4-2- معرفی شرکت پلیمر آریاساسول…………… 64

4-3- شناسایی، پالایش و غربال شاخص‌ها با تکنیک دلفی فازی…………… 65

4-4- دسته بندی و تعیین الگوی ارجحیت و اولویت معیارها و شاخص ها……. 70

4-4-1- تعیین ارجحیت و اولویت معیارهای اصلی موفقیت پیاده سازی ERP براساس هدف….. 72

4-4-2- تعیین ارجحیت و اولویت شاخصهای موفقیت پیاده سازی ERP براساس معیار مربوطه…. 75

4-5- شناسایی و تعیین الگوی روابط درونی معیارهای اصلی موفقیت پیاده سازی ERP……………

گام اول: محاسبه ماتریس ارتباط مستقیم…………..  79

گام دوم: قطعی سازی ماتریس ارتباط مستقیم ………….. 81

گام سوم: محاسبه ماتریس ارتباط مستقیم نرمال………….. 81

گام چهارم: محاسبه ماتریس ارتباط کامل …………..  82

گام پنجم: رسم نقشه روابط شبکه ………….. 82

4-6- رتبه بندی نهایی شاخص های موفقیت ERP با تکنیک ANP فازی……. 85

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات…………….. 90

5-1- مقدمه………….. 91

5-2- تحلیل یافته های تحقیق و پیشنهادات…………….. 91

5-3- پاسخ سوالات تحقیق……………. 102

5-4- محدودیت های تحقیق……………. 103

5-5- اقدامات آتی……………. 104

پیوست…………….. 105

پرسشنامه 1…………… 106

پرسشنامه 2…………… 107

پرسشنامه 3…………… 111

منابع و مآخذ…………… 112

چکیده:

در سال­های اخیر با توجه به پیاده­سازی نمونه­های موفق و ناموفق از پروژه­های سیستم­های برنامه ­ریزی منابع سازمان در شرکت­های پتروشیمی ایرانی، مسأله شناخت عوامل موفقیت این پروژه­ها مورد توجه قرار گرفته است. در پژوهش حاضر با ارائه مدلی جامع از کلیه معیارها و شاخص­های موفقیت پیاده­سازی سیستم­های برنامه ­ریزی سازمان از بعد استراتژیک-عملیاتی و فنی- انسانی و لحاظ روابط ارجحیت و علی و معلولی بین آن­ها، اقدام به رتبه ­بندی نهایی شاخص­های موفقیت پیاده­سازی سیستم­های برنامه ­ریزی منابع سازمان در شرکت پلیمر آریاساسول نموده­ایم. بدین منظور در گام نخست به شناسایی و غربال شاخص­ها از دیدگاه خبرگان حوزه برنامه ­ریزی منابع سازمان در شرکت پلیمر آریاساسول با بهره گرفتن از تکنیک دلفی فازی پرداخته­ایم. در گام بعدی الگوی روابط ارجحیت متغیرها و روابط علّی و معلولی میان متغیرهای اصلی با بهره گرفتن از تکنیک دیمتل فازی بررسی شده است. در نهایت اولویت‌بندی نهایی شاخص‌های موفقیت پیاده­سازی سیستم برنامه ­ریزی منابع سازمان با لحاظ نتایج گام­های اولیه و با بهره گرفتن از فرآیند تحلیل شبکه فازی صورت گرفته است. نتایج نشان می­دهد که وجود چشم­انداز، اهداف روشن، طرح و مدل کسب­وکار در سازمان، آموزش فرآیندهای جدید، عملکرد و نحوه بکارگیری سیستم ERP به اعضای سازمان، حداقل سفارشی­سازی سیستم ERP، تیم پروژه مرکب از کارشناسان فرآیندهای کسب­وکار، کارشناسان فناوری اطلاعات، فروشنده ERP و مشاوران، حمایت و تعهد مدیریت سازمان در تخصیص منابع به پروژه، تعریف چشم­انداز، ماموریت، اهداف و محدوده پروژه ERP، وضعیت سیستم­های موجود کسب و کار و فناوری اطلاعات سازمان و انتخاب دقیق و سیستماتیک بسته نرم­افزاری ERP از بالاترین اولویت برخوردارند.

فصل اول: مقدمه و کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

بخش صنعت نفت و گاز و پتروشیمی کشور به عنوان بخشی كه بالاترین نرخ مشاركت را در تحقق رشد تولید و صادرات را داشته و نیز بیشترین سهم در نرخ رشد اقتصادی را بر عهده خواهد داشت، كانون مهمی برای توجه و برنامه‌ریزی در برنامه های توسعه ای، تلقی می‌شود. گستره فعالیت بنگاه های مرتبط با صنعت ذکر شده در پهنه سرزمین، درهم‌تنیدگی فعالیت­های این حوزه با فعالیت­های بازرگانی و اقتصاد مناطق، سهم فزاینده و مسلم در صادرات كشور، نقش كلیدی در بخش اشتغال­زایی برای جمعیت جویای كار بطور اعم و همچنین دانش‌آموختگان دانشگاهی بطور اخص و ده‌ها عامل مهم دیگر، موید نقش كلیدی صنعت نفت و صنایع وابسته به آن می باشد.

تمامی کشورها به دنبال بهره­وری و کارایی حداکثری از منابع و امکانات مالی، فنی و نیروی انسانی خود می باشند. بی­شک سرمایه ­گذاری سرمایه ­های ملی و سازمانی در حوزه­های مناسب صنعت، تاثیرات بسزایی در رشد و آبادانی یک کشور، ایفا خواهد نمود. با توجه به تغییر فضای کسب­و­کار در جهان و رقابتی شدن روز افزون توجه و تمرکز بر روش­های مبتنی بر دانش در عرصه مدیریت افزایش یافته است و بر همین اساس توجه به این مقوله در صنایع راهبردی نیز بیشتر شده است .یکی از این حوزه های راهبردی استفاده دقیق و به موقع از اطلاعات در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و به خصوص صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از حلقه های مهم ارزش افزوده صنعت نفت و حلقه اصلی جلوگیری از خام فروشی منابع کشور است. صنایع پتروشیمی ایران به عنوان یکی از صنایع راهبردی ایران همواره در صدر توجه برای بکارگیری فناوری­های نوین بوده ­اند. در سال­های اخیر با توجه به پیاده­سازی نمونه­های موفق و ناموفق از پروژه­های برنامه ­ریزی منابع سازمان[1] در شرکت­های پتروشیمی ایرانی مسأله شناخت عوامل موفقیت این پروژه ها در کانون توجه قرار گرفته است. نظر به اهمیت سیستم یکپارچه سازمانی برای موفقیت، بقا و رشد سازمان‌ها، هدف این پژوهش شناسایی و بررسی عوامل بحرانی موفقیت پروژه پیاده سازی برنامه ریزی منابع سازمان در شرکت­ پلیمر آریاساسول است. در فصل حاضر، ابتدا به شرح و بیان مسأله پژوهشی پرداخته خواهد شد. سپس ضرورت و اهمیت تحقیق بیان می‌شود و اهداف پژوهش ارائه می‌گردد. براساس اهداف طرح شده، سوالات پژوهش بیان می‌گردد. در انتها نیز روش تحقیق، قلمرو تحقیق و ساختار تحقیق بیان می گردد.

1-2- بیان مسأله

سیستم­های اطلاعاتی کارا و یکپارچه که بتوانند همه فعالیت­ها و وظایف موجود در یک سازمان را تحت پوشش قرار داده و اطلاعات لازم و ضروری را به­موقع در اختیار استفاده­کنندگان آن قرار دهند، از ابزارهای مفیدی هستند که سازمان­ها برای افزایش قابلیت­های خود، بهبود عملکرد، تصمیم ­گیری بهتر و دستیابی به مزیت رقابتی از آن استفاده می­ کنند. شاید یکی از جامع­ترین سیستم­های اطلاعاتی[2] موجود که در سال­های اخیر به طور گسترده­ای مورد استفاده قرار گرفته، سیستم برنامه ­ریزی منابع سازمان باشد. ظرفیت ERP در یکپارچه­سازی فرآیندهای سازمان و اطلاعات حوزه­های عملکردی مختلف از طریق یک پایگاه­داده متمرکز، باعث گردیده است که صاحب­نظران، این سیستم­ها را به عنوان پیش نیاز موفقیت در قرن بیست و یکم معرفی کنند [33].

سیستم ERP عبارت است از مجموعه منسجمی از برنامه ­هایی که برای پشتیبانی از فعالیت­های اصلی سازمان نظیر تولید، مالی و حسابداری، فروش و بازاریابی و منابع انسانی به کار گرفته می­شود. سیستم ERP قسمت­های مختلف سازمان را در توزیع و تسهیم اطلاعات و دانش، کاهش هزینه ها و بهبود مدیریت فرآیندهای کسب­و­کار یاری می­دهد ‏[12].

پیاده سازی سیستم­هایERP زمان و منابع قابل توجهی را از سازمان می­گیرد [68]. نمونه های زیادی از شكست پروژه های برنامه ریزی منابع سازمان با وجود سرمایه گذاری بالا گزارش شده است [42].

ارائه دهندگان سیستم­های برنامه ریزی منابع سازمان ادعا می­ کنند که محصول آنها بارها آزمایش شده و تحت تجربیات فراوان ایجاد گردیده است و این مهم آنها را قادر می­سازد که راه­حل­های فوق­العاده­ای را برای بخش­های مختلف صنعت و خدمات ارائه کنند. این واقعیت در بسیاری از سازمانها ملموس است، اما تجارب نشان می­دهد این محصولات در بسیاری دیگر از سازمانها نتوانسته ­اند آن­گونه که باید مفید و کارگشا باشند، بنابراین پرداختن به عوامل موفقیت سیستم­هایERP در سازمان­های مختلف از چالش­های مهم محققان از زمان پیدایش ERPبوده است [46].