فهرست مطالب:

فصل اول…………………………………………………………… 1

1-1- مقدمه………………………………………………………. 2

1-2- تعریف مسئله………………………………………………. 3

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………. 6

1-4- اهداف این پژوهش…………………………………………. 8

1-4-1- هدف اصلی……………………………………………….. 8

1-4-2- اهداف جانبی…………………………………………… 8

1-5- فرضیات پژوهش…………………………………………… 9

1-6- حدود تحقیق………………………………………………. 10

1-7- محدودیت های تحقیق……………………………………. 10

1-7-1- محدودیتهای خارج از کنترل محقق…………………….. 10

1-8- تعریف واژه ها و اصطلاحات………………………………… 10

1-8-1- واژه های نظری…………………………………………… 10

1-8-2- واژه های عملیاتی………………………………………. 12

فصل دوم………………………………………………………….. 14

2-1- مقدمه……………………………………………………… 15

2-2- مبانی نظری تحقیق………………………………………… 15

2-2-1- مشارکت در ورزش………………………………………… 15

2-2-1-1- اثرات مشارکت در ورزش……………………………….. 18

2-2-1- 2- چرا افراد در فعالیت های ورزشی شرکت می کنند؟……20

2-2-1-3- چرا افراد در فعالیت های ورزشی شرکت نمی کنند؟……20

2-2-1-4- ورزش و فعالیت بدنی…………………………………….. 21

2-2-1- 5-اهداف ورزش…………………………………………… 23

2-2-2- مشارکت در ورزش و زنان………………………………….. 23

2-2-2- 1- تاریخچه ورزش زنان……………………………………… 26

2-2-3- اشتغال زنان………………………………………………….. 27

2-3- رفتار شهروندی سازمانی………………………………………. 28

2-3-1-  رفتار های مشارکتی و تاریخچه…………………………….. 29

2-3-2- رفتار شهروندی سازمانی………………………………………. 31

2-3-3 – تعاریف رفتار شهروندی سازمانی…………………………….. 33

2-3- 4- ویژگی های رفتار شهروندی سازمانی………………………. 35

2-3- 5- پیامد های رفتار شهروندی سازمانی………………………… 37

2-3- 6- ابعاد رفتار شهروندی سازمانی……………………………….. 39

2-3-7- عوامل موثر بر بروز رفتار شهروندی سازمانی………………….. 49

2-3- 8- نظریه های مرتبط با رفتار شهروندی سازمانی……………….. 54

2-3- 9- رفتار های ضد شهروندی…………………………………………. 56

2-3-10 – رفتارهای شهروندی سازمانی در ورزش………………………. 57

2-4- سابقه تحقیقات انجام شده…………………………………………. 58

2-5- مدل مفهومی تحقیق………………………………………………… 65

2-6- جمع بندی……………………………………………………………… 67

فصل سوم……………………………………………………………………. 70

3-1- مقدمه………………………………………………………………… 71

3-2- روش تحقیق……………………………………………………………. 71

3-3- جامعه آماری……………………………………………………………. 71

3-4- نمونه آماری……………………………………………………………… 73

3-5- متغیر های تحقیق………………………………………………………. 75

3-6-روش های گرد آوری داده ها…………………………………………….. 75

3-7- قابلیت روایی و پایایی ابزار تحقیق…………………………………….. 77

3-8- روش اجرای تحقیق……………………………………………………….. 78

3-9- روش های آماری مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده ها…………. 78

فصل چهارم……………………………………………………………………… 80

4-1- مقدمه…………………………………………………………………….. 81

4-2-توصیف یافته های تحقیق………………………………………………. 81

4-2- 1- توصیف مشخصات فردی…………………………………………….. 81

4-2- 2- توصیف یافته های مربوط به سوالات پرسشنامه…………………. 86

4- 2- 2- 1- توصیف سولات مربوط به پرسشنامه مشارکت ورزشی………. 86

4-2- 2- 2- توصیف سولات مربوط به پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی…..93

4-3- آزمون فرضیه های تحقیق…………………………………………………. 95

4-3- 1- بررسی وضعیت طبیعی بودن مؤلفه های تحت مطالعه توسط آزمون کولموگروف – اسمیرنوف…..95

4-3- 2- فرضیه اول……………………………………………………………….. 96

4-3- 3- فرضیه دوم……………………………………………………………….. 97

4-3- 4- فرضیه سوم………………………………………………………………. 98

4-3- 5- فرضیه جهارم………………………………………………………………. 99

4-3- 6-  فرضیه پنجم……………………………………………………………….. 100

4-3- 7- فرضیه ششم……………………………………………………………….. 102

4-3- 8-فرضیه هفتم………………………………………………………………. 103

فصل پنجم…………………………………………………………………………. 108

5-1- مقدمه……………………………………………………………………….109

5-2-  خلاصه تحقیق………………………………………………………………… 109

5-3- بحث و بررسی………………………………………………………………. 114

5-4- نتیجه گیری………………………………………………………………… 142

5-5- پیشنهادات کاربردی……………………………………………………….. 146

5-6- پیشنهادات پژوهشی برای تحقیقات آینده……………………………….. 149

منابع……………………………………………………………………………….. 151

پیوست ها و ضمائم……………………………………………………………….. 170

چکیده:

 محقق بر اساس اهداف تعیین شده در پی این است كه وضعیت مشارکت در ورزش و ارتباط آن با رفتار شهروندی سازمانی بانوان شاغل در ادارات کل  استان خراسان شمالی را بسنجد.

 روش تحقیق از لحاظ حوزه تحقیقات اجتماعی، توصیفی از نوع پیمایشی و از نظر شیوه نگرش و پرداختن به مسأله توصیفی- تحلیلی محسوب می‌شود و به لحاظ روابط بین متغیرها از نوع همبستگی است و جامعه آماری تحقیق حاضر را زنان شاغل ادارات کل استان خراسان شمالی(632 نفر ) تشکیل داده اند .253 نفر از زنان شاغل ادارات کل استان خراسان شمالی پرسشنامه­های جمعیت شناختی ، مشارکت ورزشی و رفتار شهروندی سازمانی را تکمیل کردند . در سطح آمار استنباطی با توجه به آزمون كالموگراف اسمیرنف از آزمون یومن ویتنی، كروسكال والیس و ضریب همبستگی اسپیرمن برای به‌ آزمون گذاشتن فرضیه‌های تحقیق درسطح معناداری 05/0 =α استفاده می­شود.

نتایج تحقیق نشان می­دهد که بین مشارکت در ورزش و رفتار شهروندی سازمانی بانوان شاغل ادارات کل استان خراسان شمالی ارتباط معنی داری وجود ندارد .

در نتیجه گیری کلی می توان گفت که بین مشارکت در ورزش و رفتار شهروندی سازمانی بانوان شاغل ادارات کل استان خراسان شمالی همبستگی وجود ندارد و عواملی غیر از ویژگی های جمعیت شناختی وجود دارند که بر میزان مشارکت ورزشی زنان شاغل در فعالیت های ورزشی موثرند.

فصل اول: طرح تحقیق

1-1- مقدمه

رشد فزاینده ورزش در دو دهه گذشته ، آن را به صنعتی فعال در قرن حاضر تبدیل کرده و طی سال­های اخیر، تحولات چشم­گیری داشته است(57). میزان فعالیت ورزشی در میان افراد کم است و با افزایش سن رو به کاهش نیز می­گذارد(101) ،  ولی اگر به طور منظم انجام شود منجر به رفع و تعدیل خستگی شده و موجب ایجاد و حفظ سلامت روانی می­گردد(78). ورزش به عنوان یكی از مظاهر فردی و اجتماعی، ضمن حفظ و بقای سلامت روحی و جسمی آحاد جامعه، جهت ایفای صحیح نقش­های فردی، خانوادگی واجتماعی حائز اهمیت است(73)و وسیله ای موثر برای پرورش قوای فکری ، جسمی واخلاقی افراد بوده ،  عاملی برای جلوگیری از کجروی های اجتماعی محسوب می­شود(16).

به طور کلی ورزش در تمام دوران زندگی از اهمیت زیادی برخوردار بوده است و موجب می­شود، افراد مکان مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت خود داشته باشند و مشارکت در ورزش در تامین سلامت جسمی و روانی تعمیم بهداشت ، آمادگی برای فعالیت های دفاعی ، کسب شادابی و نیل به موفقیت در وظایف حرفه ای و شغلی آنان تاثیر بسیار زیادی دارد(24 ، 58 ، 19)، به همین منظور بهترین و سالم ترین راه تخلیه هیجانات و حفظ سلامتی که برای همه اقشار جامعه پیشنهاد می­شود مشاركت در فعالیت­های ورزشی است (73). با این حال ،  ورزش نامناسب می ­تواند نتایج منفی از قبیل اضطراب ، کاهش لذت بردن، و ترک تحصیل را تولید کند(91)  . پاسخ های عاطفی هنگام مشارکت در فعالیت­های ورزشی از اهمیت زیادی برخوردارند. ولی در پژوهش­های ورزشی به آن­ها توجه زیادی نشده ­اند (56) .

در فرهنگ اسلامی زنان از ارزش فراوانی برخوردار هستند ، توجهی كه اسلام به بانوان و نیروهای سرشار آن­ها دارد، ما را به این نکته ظریف واقف می­گرداند كه بانوان هر جامعه ، سرمایه های گرانقدر آن جامعه هستند و به عنوان وظیفه انسانی و تكلیف الهی ، بر همه مسئولان و برنامه ریزان اجرایی ، فرهنگی  لازم است تا از این سرمایه ­های گرانقدر هر چه بهتر و بیشتر استفاده كنند (47).

 امروزه نقش بانوان در فعالیت­های اجتماعی در جامعه ایران پررنگ تر از گذشته شده است. اما با وجود سیر فزاینده حضور بانوان در عرصه های اجتماعی، مشارکت و حضور آنان در فعالیت های ورزشی محدود است . بنابراین این موضوع باید بررسی و زمینه های حضور پررنگ تر آنان در عرصه های ورزشی فراهم شود (72) .    

  رفتارهای غیر رسمی که توسط کارمندان در سازمان ها ابراز می­شوند نام های مختلفی به خود می گیرند که معروف ترین این نام ها رفتار شهروندی سازمانی (OCB)[1]است(106).

 تحقیقات مختلفی در داخل و خارج از کشور به طور جدا از هم در زمینه مشارکت در ورزش و رفتار شهروندی سازمانی انجام شده ­اند که این مطلب اهمیت حضور افراد در فعالیت های ورزشی و رفتار افراد در سازمان­ها را نشان می دهد. با این مقدمه و با توجه به این­که بانوان نیمی از افراد جامعه را تشکیل  می­دهند، شناخت عوامل موثر بر مشارکت این افراد در ورزش ، باعث جهت دهی صحیح به برنامه ریزی ها برای افزایش مشارکت آن­ها در ورزش، و متعاقب آن افزایش سلامت عمومی قشر بانوان می­شود.

2-1- تعریف مسأله

نهضت ماشینی شدن جوامع با همه خدمتی كه به بشریت کرده ، مشكلات فقر حركتی را به دنبال داشته است . انسان درگیر زندگی ماشینی، بعد از فراغت كار، دارای اوقاتی می باشد كه با توجه به علایق و امكانات خود، به فعالیت­هایی از قبیل تماشای تلویزیون ، ورزش ، تفریح و غیره برای رفع خستگی ، تمدد اعصاب می ­پردازد . ورزش از جمله فعالیت­های است كه می­توان با هزینه كمتر و بهره گیری بیشتر و در مقایسه با سایر برنامه ها  اجرا كرد(47) و به گونه ای فزاینده به عنوان وسیله ای برای حفظ و افزایش بهداشت روانی به خوبی پذیرفته شده است و ماهیت اجتماعی دارد (59 ، 17 ، 33 ) .  فعالیت­های بدنی و ورزش چندان فراوان و متنوع گشته­اند كه مشاركت افراد و گروه­ها در پرتو معیارهای گوناگون چون سن، علاقه ، سطح مهارت و غیره دسته‌بندی می‌شود (73) و شرایط جسمی و روانی خاص خود را می­طلبد (52) و بسیاری از محققان معتقدند كه فعالیت­های تربیت بدنی و ورزش آمیخته با تربیت روانی است (73).اهمیت مشارکت ورزشی در سطح وسیع از نظر تجربی و نظری پذیرفته شده است(85).

پرداختن به مسئله زنان یکی از مهم ترین مباحث کنونی در حوزه مطالعات علوم انسانی و اجتماعی در ایران است (58) . امروزه در جریان تغییرات اجتماعی ، حجم عظیم اختراعات انجام شده و تغییر در نیازها و فعالیت ها ایجاد شده است ، به طوری که این امر ، به خصوص نقش و کارکرد بدن زن را تحت تاثیر قرار داده است (65) . یكى از موضوعاتى كه در جامعه شناسی ورزشی دلایل كمى درباره آن وجود دارد، این است كه چرا بانوان با وجود شرایط محیطى یكسان و ویژگی­هاى جسمانى مشابه، میزان مشاركت­شان در فعالیت­هاى ورزشى متفاوت است (14). ورزش زنان ، امروزه به عنوان یکی از موضوعات اساسی در حیطه ورزش مطرح است . این مسئله به دلیل ویژگی جسمانی زنان است . بنابراین ضرورت دارد تا مسئولان امر شرایط و زمینه های لازم را برای حضور بیشتر و فعالانه زنان در عرصه ورزش فراهم سازند(60 ،71) .

افزایش چشم گیر میزان اشتغال زنان در جهان از نیمه دوم قرن بیستم به بعد ، به عنوان مهم ترین مشخصه ، انقلاب در نقش های جنسیتی ، نامیده شده است (49) . بشر امروز فشارهای روانی و جسمی شدیدی را تحمل می کند. یکی از مهم ترین منابع این فشار ، شغل افراد است . از آنجایی که فرد بخش اعظمی از اوقات روزمره خود را در سازمان می گذراند ، اگر محیط سازمان و مشاغل ان مطلوب نباشند صدمه جبران ناپذیری را بر جسم و روان فرد وارد کرده ، به گونه ای که جبران این صدمات نیازمند صرف زمان بسیار و هزینه نمودن مبالغی هنگفت است (29) .

سازمان­ها سیستم های اجتماعی هستند که منابع انسانی مهم­ترین فاکتور برای کارایی و اثربخشی آن­ها هستند..سازمان­ها نمی­توانند بدون تلاش و تعهد افراد به سازمان موفق شوند. رسیدگی به وضع زندگی كاركنان و تهیه موجباتی كه به بهبود وضع زندگی آن­ها كمك كند (5،46، 11،22 ) . عدم توجه به انتظارات افراد مصرف کننده خدمات ، موجب اتلاف هزینه، زمان و نیروهای انسانی می گردد(46) .

تقریبا از یک دهه قبل ، محققان بین عملکرد درون نقشی و عملکرد فرا نقشی تفاوت هایی قائل شدند . عملکرد فرا نقشی[1]  به رفتارهای شغلی فراتر از نقش های رسمی کارکنان بر می­گردد  و معمولا در سیستم پاداش رسمی سازمان در نظر گرفته نمی­شوند . یکی از متداول­ترین مفهوم سازی­ها و عملیاتی سازی­های صورت گرفته درباره رفتارهای فرا نقشی ، رفتار شهروندی سازمانی می باشد (31 ، 132،21) .

رفتار شهروندی سازمانی مجموعه ای از رفتارهای داوطلبانه و اختیاری است كه بخشی از وظایف رسمی فرد نیستند و كاركنان را در وضعیتی قرار می دهد كه به­صورت كاملاً داوطلبانه فراتراز انتظارات وظیفه و شرح شغل خود عمل نمایند(13 ،80) و  اجرای صحیح وظایف را حمایت می کنند(122).  بنابراین لازم است عوامل و اقدامات سازمانی که موجب به وجود آمدن چنین رفتارهایی در کارکنان می­شود شناسایی شوند (6) و عوامل فردی و عوامل سازمانی از جمله عواملی هستند که زمینه ساز رفتارهای داوطلبانه در سازمان می شوند (63).

در سال های اخیر اشتغال بانوان و مسائل مرتبط با آن به عنوان یکی از حوزه های تحقیقاتی در جامعه شناسی ، روان شناسی اجتماعی ، مدیریت و اقتصاد مطرح شده است (62). بانوان شاغل که 22/30٪ کارکنان دولت را تشکیل می دهند(44)، نیز برای مقابله با خستگی های جسمانی و روانی باید نوعی فعالیت مناسب ورزشی در اوقات فراغت از کار خود داشته باشند تا توانایی های روحی و جسمی خود را حفظ کنند و با اثر بخشی بیشتری در ادارات ایفای نقش کنند (62) .

حتماً اگر تحقیقاتی به طور منظم در این مورد تاکنون انجام می­شد می­توانست در جهت دهی به مدیران برای رسیدگی درست به خواسته­ها و نیازهای بانوان شاغل به کار آید. با توجه به این که یک برنامه ریزی صحیح زمانی انجام می شود که مدیران بدانند چه نیازهایی را باید مرتفع کنند واین در حالی است که جامعه مورد نظر در تحقیق حاضر بانوان شاغل هستند، لذا محقق با پرسش های پیش رو مواجه گردید . تا چه حد بین اقشار مختلف شاغلین بر حسب ویژگی های جمعیت شناختی ، در میزان شرکت در فعالیت های  ورزشی تفاوت وجود دارد؟ تا چه حد مشارکت در ورزش با ابعاد رفتار شهروندی سازمانی رابطه دارد ؟ تا چه حد مشارکت در ورزش بر روی رفتار شهروندی سازمانی زنان شاغل ادارات کل اثر دارد ؟ تا چه حد نوع فعالیت ورزشی بر رفتار شهروندی سازمانی موثر است ؟ تا چه حد به مشارکت در ورزش در ادارات بها داده می شود؟

3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

امروزه مشارکت در ورزش به عنوان یك ضرورت انكار ناپذیر و یک نیاز اساسی زیر بنای همه جوامع و به طور چشمگیر و فزاینده ای مورد توجه قرار گرفته است . از آثار مثبت این پدیده تأمین سلامت و بهداشت جسمانی و روانی ، كاهش هزینه های درمانی ، افزایش تولید و یهره وری تمام شهروندان است (47).

فعالیت های ورزشی و گروهی سبب افزایش مهارت های اجتماعی ، روابط بین فردی ، مهارت های حل مسئله و رشد اجتماعی افراد می گردد(52) و رفتار های شهروندی سازمانی نیز از جمله رفتار های داوطلبانه و مورد قبول اجتماع است(12) .پس می توان انتظار داشت مشارکت در ورزش به نوعی رفتار های اجتماعی افراد را افزایش داده  و در نهایت منجر به افزایش رفتار شهروندی سازمانی زنان شاغل ادارات کل استان خراسان شمالی شود .

انسان پیشرفته قرن بیستم برای نجات از عوارض رفاه بیش از حد و پرخوری و بی تحرکی ناشی از زندگی مدرن به فکر چاره بر آمد و چون به کوله باری از یافته های علمی و