1-1- بیان مساله…………………………………………………. 4

1-1-1- تعاریف تقلب علمی……………………………………. 5

1-1-2- نوع­شناسی تقلب علمی…………………………….. 8

1-1-2-1- تقلب در آزمون­ها………………………………………. 9

1-1-2-2- تقلب در تکالیف درسی و پژوهشی……………….. 9

1-1-2-3- سوءرفتارهای علمی……………………………….. 10

1-1-3- نوع­شناسی تقلب علمی بر اساس تعاریف عملی….11

1-1-3-1- تقلب………………………………………………….. 11

1-1-3-2- سرقت علمی……………………………………….. 12

1-1-3-3- جعل…………………………………………………… 13

1-1-3-4- تحریف……………………………………………….. 13

1-1-3-5- تسهیل عدم صداقت علمی……………………….. 15

1-1-3-6- ارائه نادرست………………………………………… 15

1-1-3-7- قصور در مشارکت…………………………………… 15

1-1-3-8- کارشکنی (علمی)………………………………… 15

1-1-4- تکنولوژی­های نوین ارتباطی و ظهور انواع جدید از تقلب علمی…..16

1-1-5- تقلب به مثابه رفتار انحرافی………………………… 17

1-2-  ضرورت و اهمیت پژوهش………………………………. 19

1-3-  اهداف پژوهش………………………………………….. 23

1-3-1- هدف کلی………………………………………………. 23

1-3-2- اهداف جزئی…………………………………………… 23

1-4-  سؤالات پژوهش………………………………………… 23

فصل دوم پیشینه پژوهش…………………………………….. 24

مقدمه…………………………………………………………… 25

2-1-  پژوهش‏های داخلی…………………………………….. 25

2-2- پژوهش‏های خارجی……………………………………… 31

2-3- جمع­بندی پیشینه پژوهش……………………………… 49

فصل سوم چهارچوب نظری……………………………………. 53

مقدمه…………………………………………………………… 54

3-1- نظریه یادگیری اجتماعی ایکرز…………………………. 54

3-1-1- مفاهیم نظریه یادگیری اجتماعی…………………… 57

3-1-1-1- پیوند افتراقی……………………………………….. 57

3-1-1-1-1- ارتباط بین پیوند افتراقی و دیگرنظریه ­ها ………58

3-1-1-2- تعاریف……………………………………………….. 58

3-1-1-2- 1- ارتباط بین تعاریف و دیگر نظریه ­ها…………… 60

3-1-1-3- تقویت افتراقی……………………………………… 61

3-1-1-3-1- ارتباط بین تقویت افتراقی و دیگر نظریه­ ها…….62

3-1-1-4- تقلید………………………………………………….63

3-1-1-4-1- ارتباط بین تقلید و دیگر نظریه‌ها………………. 64

3-1-2- فرایند نظریه یادگیری اجتماعی………………………..64

3-1-3-تقلب/عدم صداقت علمی و یادگیری اجتماعی………66

3-2- نتیجه ­گیری……………………………………………….. 67

3-3- فرضیه­ های تحقیق………………………………………. 68

3-3-1- فرضیه اصلی……………………………………………. 68

3-3-2- فرضیه ­های فرعی………………………………………. 68

فصل چهارم روش………………………………………………. 69

4-1- روش پژوهش و ابزار گردآوری داده ­ها ……………………..70

4-2- جامعه آماری……………………………………………….. 70

4-3- حجم نمونه………………………………………………….70

4-4- روش نمونه­ گیری………………………………………….. 70

4-5- اعتبار و پایایی ابزار سنجش……………………………… 71

4-5-1- اعتبار سازه نظری مقیاس تقلب علمی……………… 71

4-5-2- اعتبار سازه‌ تجربی مقیاس­های یادگیری اجتماعی….. 71

4-5-2-1- تحلیل عاملی تاییدی مرتبه اول………………………. 72

4-5-2-1-1- تحلیل عاملی تاییدی مرتبه اول پیوند افتراقی…… 75

4-5-2-1-2- تحلیل عاملی تاییدی مرتبه اول تعاریف…………… 76

4-5-2-1-3- تحلیل عاملی تاییدی مرتبه اول متغیرهای تقویتی افتراقی….77

4-5-2-1-4- تحلیل عاملی تاییدی مرتبه اول تقلید……………. 79

4-6- پایایی ابزار سنجش……………………………………….. 80

4-7- تصریح مفاهیم و سنجش متغیرها ………………………..80

4-7-1- تقلب علمی…………………………………………….. 80

4-7-1-1- تقلب در امتحان………………………………………. 81

4-7-1-2- تقلب در تکالیف درسی…………………………….. 81

4-7-1-3- سرقت علمی………………………………………….. 81

4-7-1-4- جعل علمی……………………………………………. 82

4-7-1-5- تحریف علمی………………………………………….. 82

4-7-1-6- تسهیل تقلب برای دیگران……………………………. 82

4-7-2- یادگیری اجتماعی…………………………………………. 83

4-7-2-1- پیوند افتراقی……………………………………………. 84

4-7-2-2- تعاریف……………………………………………………. 84

  برای دانلود متن کامل پایان نامه ها اینجا کلیک کنید

4-7-2-3- تشویق……………………………………………………. 86

4-7-2-4- عکس­ العمل……………………………………………… 86

4-7-2-5- بازدارندگی………………………………………………… 87

4-7-2-6- پاداش……………………………………………………… 87

4-7-2-7- تقلید………………………………………………………. 88

4-8- هم‌ارز کردن……………………………………………………. 88

4-9- به­ هنجار کردن داده ­ها………………………………………… 89

4-10- تکنیک تجزیه و تحلیل داده ­ها ……………………………….89

4-11- مسائل اخلاقی……………………………………………….. 89

فصل پنجم توصیف داده ­ها…………………………………………… 91

5-1- توصیف متغیرهای زمینه ­ای…………………………………… 92

5-1-1- توصیف پاسخگویان برحسب جنسیت…………………….. 92

5-1-2- توصیف پاسخگویان برحسب مقطع تحصیلی…………….. 92

5-1-3- توزیع پاسخگویان برحسب معدل به تفکیک جنسیت……. 93

5-1-4- توزیع پاسخگویان برحسب دوره تحصیلی به تفکیک جنسیت……93

5-1-5- توزیع پاسخگویان برحسب گروه­های سنی به تفکیک جنسیت….94

5-1-6- توزیع پاسخگویان برحسب وضعیت تأهل به تفکیک جنست……….94

5-1-7- توزیع پاسخگویان برحسب محل سکونت به تفکیک جنسیت…….95

5-1-8- توزیع پاسخگویان برحسب دانشکده به تفکیک جنسیت….95

5-2- توصیف متغیرهای اصلی تحقیق……………………………… 96

5-2-1- توصیف ابعاد تقلب علمی (متغیر وابسته)……………….. 96

5-2-1-1- توصیف گویه­های بعد تقلب امتحانی…………………… 96

5-2-1-2- توصیف گویه­های بعد تقلب در تکالیف درسی…………. 98

5-2-1-3- توصیف گویه­های بعد سرقت علمی………………….. 100

5-2-1-4- توصیف گویه های بعد جعل علمی……………………. 102

5-2-1-5- توصیف گویه­های بعد تحریف علمی…………………… 104

5-2-1-6- توصیف گویه­های بعد تسهیل تقلب برای دیگران……..106

5-2-2- توزیع تقلب علمی پاسخگویان بر حسب جنسیت…….108

5-2-3- توصیف متغیرهای یادگیری اجتماعی (متغیر مستقل)…109

5-2-3-1- توزیع ابعاد متغیر پیوند افتراقی………………………. 109

5-2-3-1-1- توزیع گویه­های بعد کیفیت هنجاری- مولفه نگرش دوستان….109

5-2-3-1-2- توزیع گویه­های بعد ارتباطی- تعداد دوستان………..111

5-2-3-1-3- توزیع گویه­های بعد ارتباطی- مولفه میزان ارتباط با دوستان….113

5-2-3-2- توزیع ابعاد متغیر عکس ­العمل………………………….115

5-2-3-2-1- توزیع گویه­های  بعد عکس العمل- شدت عکس العمل دوستان….115

5-2-3-3- توزیع متغیر تشویق…………………………………….. 118

5-2-3-3-1- توزیع گویه­های بعد تشویق- تشویق دوستان…….. 118

5-2-3-4- توزیع ابعاد متغیر بازدارندگی………………………….. 120

5-2-3-4-1- توزیع گویه­های بعد بازدارندگی- مؤلفه بازدارندگی رسمی قطعیت…….120

5-2-3-4-2- توزیع گویه های بعد بازدارندگی- مؤلفه بازدارندگی غیر رسمی قطعیت….122

5-2-3-5- توزیع ابعاد متغیر پاداش……………………………….. 124

5-2-3-5-1- توزیع گویه­ های متغیر پاداش- مولفه تقویت کننده­ های اجتماعی و غیر اجتماعی مثبت……124

5-2-3-6- توزیع ابعاد متغیر تعاریف……………………………….. 126

5-2-3-6-1- توزیع گویه­های ابعاد متغیر تعاریف…………………. 126

5-2-3-7- توزیع متغیر تقلید………………………………………. 129

5-2-3-7-1- توزیع گویه­های متغیر تقلید- مؤلفه تقلید از دیگران مهم……129

5-2-4- جداول تقاطعی…………………………………………… 131

5-2-4-1- توزیع میزان تقلب علمی بر حسب دانشکده ……….131

5-2-4-2- توزیع میزان تقلب علمی بر حسب دوره تحصیلی….132

5-2-4-3- توزیع میزان تقلب علمی بر حسب ترم تحصیلی….. 132

5-2-4-4- توزیع میزان تقلب علمی بر حسب معدل تحصیلی… 133

5-2-4-5- توزیع میزان تقلب علمی بر حسب محل سکونت…..134

5-2-5- ماتریس ضرایب همبستگی متغیرهای مستقل و وابسته….135

فصل ششم تحلیل داده ­ها………………………………………. 137

6-1- آزمون­های تفاوت معنی­داری………………………………….. 138

6-1-2- آزمون­ تفاوت معنی­داری برحسب متغیرهای زمینه­ای….138

6-1-2-1- آزمون تفاوت میانگین تقلب علمی و ابعاد آن برحسب جنسیت……..138

6-1-2-2- آزمون تفاوت میانگین تقلب علمی و ابعاد آن برحسب گروه سنی……139

6-1-2-3- آزمون تفاوت میانگین تقلب علمی و ابعاد آن برحسب دانشکده……. 140

6-1-2-3-1- تفاوت میانگین تقلب علمی برحسب دانشکده با بهره گرفتن از آزمون Tukey

6-1-2-4- آزمون تفاوت میانگین تقلب علمی و ابعاد آن برحسب دوره تحصیلی…142

6-1-2-5-آزمون تفاوت میانگین تقلب علمی و ابعاد آن برحسب مقطع تحصیلی…143

6-1-2-6- آزمون تفاوت میانگین تقلب علمی و ابعاد آن برحسب ترم تحصیلی……144

6-1-2-6-1- تفاوت میانگین تقلب علمی برحسب ترم تحصیلی با بهره گرفتن از آزمون Tukey

6-1-2-7- آزمون تفاوت میانگین تقلب علمی و ابعاد آن برحسب معدل……… 146

6-1-2-7-1- آزمون تفاوت میانگین تقلب علمی و ابعاد آن برحسب معدل با بهره گرفتن از آزمون Tukey

6-2- مدل­یابی معادلات ساختاری…………………………………… 147

6-2-1- آزمون فرضیه ­ها با بهره گرفتن از مدل معادلات ساختاری……..147

6-2-1-1- ارزیابی نیکویی برازش مدل ساختاری تحقیق در کل نمونه….148

6-2-1-2- نتایج آزمون مدل ساختاری تحقیق در کل نمونه………… 149

6-2-2- مدل ساختاری یادگیری اجتماعی به تفکیک جنسیت……. 152

6-2-2-1- ارزیابی نیکویی برازش دو مدل تدوین شده برای دانشجویان پسر و دانشجویان دختر…..152

6-2-2-2- نتایج آزمون مدل ساختاری برای دانشجویان پسر و دانشجویان دختر…..152

فصل هفتم نتیجه­ گیری……………………………………………….. 157

7-1- بحث و نتیجه­ گیری……………………………………………… 158

7-2- دلالت­های سیاستی نظریه یادگیری اجتماعی در پیشگیری از تقلب علمی….165

7-3- محدودیت­های تحقیق……………………………………………. 166

7-4- پیشنهادهای پژوهشی تحقیق………………………………… 167

منابع…………………………………………………………………… 168

پیوست­ها………………………………………………………………… 174

چکیده:

دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالی به‌عنوان پدیده­ا­ی از مدرنیته، دانش لازم را برای توسعه همه‌جانبه‌ی جامعه فراهم می­آورند. یکی از مسائلی که می‌تواند در کارکردهای این نهادهای آموزشی اختلال ایجاد کند، پدیده تقلب علمی به ‌مثابه رفتاری انحرافی است. نظریه یادگیری اجتماعی ایکرز به‌عنوان چهارچوب نظری این تحقیق انتخاب و بر مبنای آن مدل ساختاری­­ای که روابط علّی بین متغیرهای مکنون را مشخص می­ کند تدوین شد. روش تحقیق، پیمایشی و ابزار جمع­آوری داده­ ها پرسشنامه می­باشد. جمعیت تحقیق شامل کلیه دانشجویان دختر و پسر دانشگاه هرمزگان در سال تحصیلی 93-92 می‌باشند که 410 نفر به ‌عنوان نمونه، مورد مطالعه قرارگرفته‌اند. برای توزیع پرسشنامه روش نمونه گیری تصادفی طبقه­ای متناسب مورداستفاده قرار گرفت. توصیف متغیر وابسته نشان می­دهد که در مجموع، رفتارهای متقلبانه علمی (تقلب در امتحان، تقلب در تکالیف درسی، سرقت علمی، جعل علمی، تحریف علمی، تسهیل تقلب برای دیگران) در میان دانشجویان به میزان 4/97 درصد شیوع دارد، به‌گونه‌ای که تنها 6/2 درصد (11 نفر) اظهار کرده­اند که اصلا تقلب علمی نداشته اند. بر اساس تحلیل آزمون مدل ساختاری تحقیق، برازش داده­های مشاهده‌شده با مدل نظری تحقیق تأیید شد. اثر متغیرهای پیوند افتراقی، تعاریف، عکس­العمل و پاداش بر تقلب علمی معنادار بودند؛ درحالی‌که اثر متغیرهای تشویق، باز­دارندگی و تقلید معنادار نبودند. درنهایت، نتایج نشان می­دهد که نظریه یادگیری اجتماعی قادر به تبیین تقلب علمی است و قابلیت تبیین این نظریه، هم برای دانشجویان پسر و هم برای دانشجویان دختر مورد تأیید واقع شد.

مقدمه:

ظهور دانشگاه و مراکز آموزش­­عالی به شکل کنونی، پدیده­­ی دوره­ی مدرنیته است. دانشگاه­ها به روایت فیلسوفان روشنگری حلقه اتصال ضروری بین عقل و پیشرفت شناخته می­شوند که به‌عنوان بخشی جدایی­ناپذیر از پروژه­ی بزرگ مدرنیته، دانش را برای منافع جامعه، تولید و بازتولید می­ کنند (مک­لین[1]، 2006: 26). دانشگاه در فراهم آوردن دو پیش­شرط زندگی اجتماعی نقش مهمی دارد که این پیش‌شرط‌ها عبارت­اند از: 1- تعهد اخلاقی برای مشارکت و همکاری اجتماعی در جهت تحقق جامعه‌ی قانون­مند مدنی و دفاع از ارزش­های والای حیاتی مانند گفت ­­و­گو، هم­فهمی، دیگرپذیری، انسان­دوستی و عدالت­خواهی؛ 2- دانایی و فن­آوری، تولید دانش فنی و کاربردی، نوآوری و روزآمد و کارآمد کردن علم و فن و هنر برای پاسخ­گویی به نیازهای متنوع جانشین­ناپذیر و پایان­ناپذیر (موسسه پژوهش‌های اجتماعی، 1377؛ به نقل از فاضلی، 1387: 201). با توجه به کارکردها و اهداف بیان‌شده و ضرورت وجود دانشگاه­ها و مراکز آموزش­عالی، یکی از مسائلی که می‌تواند در کارکردهای این نهادهای آموزشی اختلال ایجاد کند و مانع رسیدن این نهادها به اهدافشان باشد، پدیده تقلب­علمی[2] و یا عدم ­صداقت­علمی[3] است.

تقلب علمی را به ‌عنوان امری غیراخلاقی، فریب­کارانه و خلاف قوانین آموزشی تعریف کرده­اند که در آن ارزش­ها و هنجارهای یک محیط علمی زیر پا گذاشته می­شوند. با رشد نهادهای آموزشی و حجم انبوه ورودی به دانشگاه­ها، شیوع این مسئله در سال­های اخیر نهادهای آموزشی را با مشکلات فراوانی روبه‌رو کرده است و بخشی از سیاست­گذاری­ها در حوزه آموزش­عالی، به مبارزه با این پدیده اختصاص یافته­است. رسانه‌های عمومی و ادبیات حرفه‌ای تقلب علمی را به سبب وقوع بالای اعمال فریبکارانه در میان دانشجویان و اختلال­های مربوط به آموزش و فرایند ارزیابی در کلاس درس (لرش[4]، 1999: 103) و هم­چنین تأثیرات منفی که تقلب علمی بر کل جامعه به‌جای می­گذارد، به‌عنوان یک مشکل بسیار بزرگ شناخته­اند. با وجود این­که تقلب علمی در بلندمدت می ­تواند اثرات زیان­باری را حتی به‌مراتب شدیدتر از سایر رفتارهای انحرافی برای جامعه به همراه داشته باشد؛ اما به تأسف باید گفت، به تقلب­ علمی در کشور ما هنوز به‌عنوان شکلی جزئی از رفتار انحرافی نگریسته می­شود و حتی گاهی ساده­تر از این.

 افرادی که رفتارهای متقلبانه علمی را ساده انگاشته­اند، این نکته را فراموش کرده­اند که فساد اداری، اختلاس، جرائم یقه­سفید و …که در رسانه­ها و محافل عمومی بازتاب می­یابند، ممکن است ریشه در رفتارهای متقلبانه علمی و جامعه­پذیری مجرمانه آن‌ها در دوران تحصیل داشته باشد؛ چنان‌که بسیاری از پژوهش­های خارجی بر این ارتباط مهر تأیید نهاده­اند.

مسیر توسعه­ی همه­جانبه در یک جامعه بر محور تولید علم است، فارغ­التحصیلانی که با ارزیابی نادرست به دلیل تقلب در آزمون­ها، دانشگاه را به اتمام رسانده­اند؛ پژوهش­هایی که بر پایه سرقت علمی، داده­های نادرست، جعل و تحریف بوده ­اند؛ به‌هیچ‌وجه نخواهند توانست جامعه را با تولید علم همراه کنند. بلکه دیری نخواهد پایید که جامعه از مدار تولید علم خارج می­شود. علی­رغم دغدغه­ی جهانی نهادهای آموزشی همانند تأسیس نهادهای بین‌المللی[5] مرتبط برای جلوگیری از تقلب علمی و ترویج اخلاق علمی، تنظیم مقررات و قواعد اخلاقی در هر دانشگاه و تحقیقات فراوان در خارج از کشور، مسئله تقلب علمی در کشور ما، نه به گونه‌ی جدی در نهادهای آموزشی جهت تنظیم مقررات و قواعد اخلاقی به آن پرداخته‌شده و نه‌چندان جایی در پژوهش­های اجتماعی دارد. با توجه به خلاء پژوهشی موجود در بررسی تقلب علمی از دیدگاه جامعه‌شناختی، پژوهش حاضر به بررسی نقش یادگیری اجتماعی در تقلب علمی میان دانشجویان دانشگاه هرمزگان می ­پردازد.

این پژوهش به روش قیاسی و در هفت فصل سامان یافته­است. در فصل اول به بررسی تعاریف، نوع­شناسی و بیان پی­آمدهای تقلب علمی پرداخته­­ایم. فصل دوم به بررسی مطالعات پیشین و دسته­بندی آن­ها اختصاص یافت. در فصل سوم چهارچوب نظری تحقیق و در فصل چهارم روش، مورد بحث واقع‌شده­ است. فصل پنجم به توصیف داده­ ها اختصاص دارد. در فصل ششم با بهره گرفتن از آزمون­های تفاوت معنی­داری و مدل معادلات ساختاری به تحلیل متغیرهای تحقیق پرداخته ­ایم و فصل هفتم این مجموعه به نتیجه­ گیری و بحث اختصاص یافت.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- بیان مسأله

تشخیص تاریخ سوء­رفتار علمی[1] حداقل به قرن هفدهم بازمی‌گردد. مدتی پیش از آن­که جوامع علمی سلطنتی در انگلستان و فرانسه ایجاد شوند، اختلافاتی در مورد حقوق تالیف و اختراع شکل گرفته بود. پس از آن به­تدریج مفاهیمی هم­چون مالکیت­فکری[2]، کپی­رایت، حق­ثبت و علامت­تجاری در جهان غرب پذیرفته و بوسیله­ی سیستم­های قانونی پشتیبانی شدند. تاریخ تحقیق و اکتشاف، همواره مملوء است از مناقشه­های چشم­گیری که «چه کسی اولین نفر است؟» و همراه با این مناقشه­ها اتهاماتی از قبیل مفاهیم دزدیده­شده[3]، داد­های جعل شده[4]، متون سرقت شده[5]، خرابکاری[6] کار تحقیقی و حتی کردارهای تنفر برانگیزتر از این، مطرح شده­است (دکو[7]، 2002: 2). با ظهور نهادهای جدید آموزش­عالی به شکل کنونی و سیستم آزمون­ها و ظهور تکنولوژی­های نوین ارتباطی، رفتارهای متقلبانه علمی شکل جدیدتر و پیچیده­تری را به خود گرفته­است. از آنجا که در جامعه­ امروز بخش مهمی از موفقیت زندگی اجتماعی افراد در گرو موفقیت آنها در دانشگاه است، تلاش برای رسیدن به مدرک دانشگاهی جهت دستیابی به سرمایه ­های فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی به مساله­ی مهمی تبدیل شده و در این مسیر ممکن است ارزش­ها و اخلاقیات علمی زیرپا گذاشته شوند.

تحقیقات انجام گرفته در زمینه­ عدم صداقت دانشگاهی درصد بسیار بالایی از شیوع تقلب علمی را در نهادهای آموزشی گزارش داده‌اند. خدایی (2011) با توجه به نتایج تحقیق خود بیان می‌کند که 95 درصد از دانش آموزان به تقلب در طول سال تحصیلی اعتراف کرده‌اند و موفقیت 75 درصد آنان در تقلب گزارش شده­است. نخعی و سیدحسینی (1384) گزارش می‌دهند از دیدگاه تعداد قابل توجهی از دانشجویان پزشکی که جمعیت مورد تحقیق را تشکیل می­داده­اند، برخی از انواع تقلب مورد تأیید آن‌ها بوده و فراوانی نسبی آن‌ها تا 50 درصد بوده است. در پژوهش بورآسا[8] (2011) به طور کلی 77 درصد از نمونه تحقیق بر اساس پاسخ به 24 رفتار تقلبی، تقلب خود را گزارش داده‌اند. مونیکا[9] و دیگران (2010) اظهار کرده‌اند 61 درصد از افراد تحقیق، از میان شش نوع رفتار تقلبی‌ای که در تحقیق بیان شده، دو نوع از این رفتارها را به صورت جدی انجام داده‌اند و 70 درصد آنان حداقل یک بار مرتکب رفتارهای تقلب شده‌اند. علیوردی­نیا و صالح نژاد (1392) در تحقیق اخیر خود گزارش داده­اند که حدود 9/31 درصد از دانشجویان در حد متوسط به بالا، در جلسات امتحانی تقلب کرده­اند. میزان تقلب در سی­ سال گذشته به‌طور منظم در حال افزایش بوده و با پیشرفت فن­آوری­های جدید به حدی شایع شده که می‌توان آن را معضلی همه­گیر در مراکز آموزشی دانست (مرداک، 2006، به نقل از خامسان، 1390). آن­چنان که زابو و آندروود[10] (2004) بیان می­ کنند در حدود 32 درصد از دانش­ آموزان به سرقت علمی[11] با بهره گرفتن از اینترنت، به منظور تحقق اهداف آکادمیک خود اعتراف کرده­ اند.

1-1-1- تعاریف تقلب علمی

یک مسئله‌ی جدّی در تحقیقات مربوط به عدم صداقت­علمی، توافق اندکی است که بر روی تعریف عدم صداقت­علمی و تقلب وجود دارد (بویسِن[1]، 2007: 5). با وجود مطالعات منتشرشده­ی متعدد از رفتارهای متقلبانه علمی، هنوز هیچ اجماعی در مورد یک تعریف استاندارد از این اصطلاح وجود ندارد (مارسدن[2]، 2008؛ موهنی[3]، 2007). تمامیِ پژوهش­هایی که در حوزه رفتارهای مربوط به تقلب علمی انجام‌گرفته به ابهام بر سر تعریف و نوع­شناسی این رفتارها اذعان داشته اند. تعریف تقلب علمی یا عدم صداقت­علمی گسترده است؛ اصطلاح مبهمی که بسیاری از اشکال متفاوت و رفتارهای مختلف را در بردارد (موهنی[4]، 2007). قوانین اجتماعی معمولاً صریح هستند، درحالی‌که اغلب درجه­ای از ابهام در باب رفتارهای مربوط به تقلب علمی وجود دارد. در تلاش برای روشن کردن آنچه به‌منزله‌ی تقلب علمی است، مؤسسات آموزشی اغلب آیین‌نامه‌ها­ و مقرراتی را برای رفتارهای متقلبانه علمی ارائه می­ کنند که تعاریف خاصی را شامل می­شود (بوراس و همکاران، 2007). از آن­جا که تفاوت­های روش­شناختی و مفهومی موجب می­شود بر سر نرخ رفتارهای متقلبانه علمی اختلاف­نظر پیش بیاید (علیوردی­نیا و صالح­نژاد، 1392) و از طرفی تغییر تعاریف و اختلافات جزئیِ ذهنی ممکن است به شیوع رفتارهای متقلبانه کمک کند (رولیاس، 2004؛ به نقل از مارسدن، 2008). در این بخش از پژوهش با تکیه بر پیشینه­ی پژوهشی تلاش می­شود که به نوع­شناسی عدم صداقت­علمی و تفاوت­ها و هم­پوشانی­های آن­ پرداخته شود.

برای ورود به تعریف عدم صداقت علمی باید از اصطلاح صداقت[5] آغاز کرد. روشن کردن تعریف صداقت، ما را در فهم عدم صداقت علمی و تقلب علمی یاری خواهد داد. ریشه صداقت «integrity» به زبان انگلیسی مشتق شده از کلمات لاتین «integer» و «integrates» به معنی کامل[6] و یا کل[7]، تمامیت[8] قسمت­های مختلف از خود واقعی فرد است. در فلسفه اخلاق کلمه «integrity» به ‌طور نزدیکی با فضایلی که یک فرد «خوب[9]» را تشکیل می­دهند، مرتبط­ است (مک فارلن[10] و همکاران، 2012: 2). با توجه به تعریف صداقت می­توان صداقت ­علمی را بی­نقصی و بی­عیبی در کارهای علمی تعریف کرد که با نوعی فضایل اخلاقی همراه است. مرکز صداقت علمی[11] اصطلاح صداقت علمی را این­گونه تعریف کرده­است:

«صداقت علمی، ولو در مواجهه با سختی، یک تعهد نسبت به پنج ارزش اساسیِ درستکاری[12]، اعتماد، بی­طرفی[13]، احترام و مسئولیت­ پذیری[14] است. از این ارزش­ها اصول رفتاری جریان می­یابد که قادر می­سازد جوامع دانشگاهی آرمان­های خود را به عمل تبدیل سازند» (مرکز صداقت علمی، اکتبر 1999: 4).

این مرکز، صداقت علمی را اساس تدریس، یادگیری، تحقیق و خدمت و پیش­نیازی برای تحققِ اعتماد کامل، احترام و مسئولیت­ پذیری می­داند (همان، 1999). اجتماع آموزشی[15] ­ای که صداقت علمی را حفظ می­ کند در حال نشان دادن احترام[16] به ارزش­های اجتماع­ای است که پایه و اساسی را برای آموزش­عالی[17] و کل جامعه فراهم می­ کند (سادل­مایر[18]، 2005: 2). هنگامی که از این ارزش­ها و به عبارت دیگر از اصول صداقت­علمی تخطی می­شود؛ آنگاه آن را به‌عنوان عدم صداقت­علمی یا تقلب­علمی می­شناسند. کریستنسن[19]، 2011: 10؛ هاگس و مک­کیب[20]، 2006) تقلب­علمی و عدم صداقت­علمی در برخی پژوهش­های مربوط به این حوزه، در یک معنی و به صورت مترادف به کار برده­ شده ­اند (نگاه کنید به؛ بایسِن، 2007؛ مارسدن، 2008). با این حال در برخی دیگر از مطالعات، عدم صداقت­علمی را مفهومی وسیع­تر از تقلب در نظر گرفته­اند و تقلب را یکی از انواع عدم صداقت­علمی می­دانند (نگاه کنید به: سادل­مایر، 2005؛ کلُزبلیکر[21]، 2007: 26-27؛ وایتلی و اسپیگل[22]، 2002: 17-16؛ آکبولوت[23] و همکاران، 2008: 464). در همه­ی انواع رفتارهای مربوط به عدم صداقت علمی که در پژوهش­ها، آیین­نامه­ها و مقررات دانشگاه­ها از آن نام برده شده و یا نزد اعضای هیأت علمی، پژوهشگران و دانشجویان ارائه می­شود و یا جامعه آن را خلاف ارزش­های اخلاقی می­داند، عمل «تقلب­کردن[24]» را ذیل مفهوم و تعریفی که لغت­نامه­ها عرضه می­ کنند، می­توان مشاهده کرد. به عنوان نمونه در فرهنگ آنلاین مریام- وبستر[25] تقلب­کردن تحت عنوان: «شکستن یک قاعده یا قانون که معمولا برای به دست­آوردن چیزی انجام می­شود»، «نقض قوانین از روی بی­صداقتی» تعریف شده­است (وبستر، 2014). در همه رفتارهای مربوط به تقلب­علمی، افراد به گونه­ای از فریب و نیرنگ متوسل می­شوند. با این اوصاف، دو اصطلاح عدم صداقت علمی و تقلب علمی می­توانند به یک معنی به کار برده شوند[26]. علاوه بر این هاگس و مک­کیب (2006: 50) از یک اصطلاح سوم یعنی سوء رفتار علمی نیز نام می­برند و اظهار می­ کنند که اصطلاحات عدم­صداقت علمی و سوءرفتار علمی در اشاره به طیف وسیعی از رفتارهای غیر اخلاقی است که برخی از دانشجویان برای کامل کردن کار علمی­شان در آن درگیر می شوند و این دو اصطلاح غالبا به جای یکدیگر به کار می­روند.

هدف از تقلب به دست­آوردن یک مزیت شخصی در یک موقعیت خاص است. بیشتر مطالعات درباره­ی اعمال غیرصادقانه در محیط علمی، تعریف تقلب را مطابق به دست آوردن یک مزیت غیرمنصفانه[27] به وسیله­ی فریب یا سرپیچی از قانون و تخطی از سیاست­های نهادی درصداقت و تخطی از قوانین و مقررات در یک محیط دانشگاهی تعریف کرده­اند (بلُدگود و همکاران[28]، 2008؛ تورن-فیگوئروا[29]، 2010: 26). برخی از نویسندگان تقلب را به عنوان تخطی از نقش­ها یا انتظارات برای اعمال یا وظایف علمی خاصی تعریف می­ کنند (مارسدن، 2008: 9). هم­چنین تقلب را به عنوان اعمال یا تلاش­های فریب­آمیز ِ[30] یک دانشجو برای استفاده از وسایل ممنوعه یا غیر قابل قبول در هر کار علمی تعریف کرده­اند (تورن-فیگوئروا، 2010). به نظر تاس[31] (2010: 441) تقلب می ­تواند شامل ارائه نادرست[32] افراد از دانش خودشان یا نشان­دادنِ خود به عنوان یک فرد دارایِ دانش به گونه­ای فریبکارانه، تعریف شود.

در بسیاری از پژوهش­های انجام شده، تقلب به عنوان رفتاری غیراخلاقی همراه با قصد و نیت قبلی تعریف شده­است­ (تورن­فیگوئروا، 2010). طبق نظر کلنرود[33] (2009: 507) «تقلب بدون شک یک پدیده وابسته به اخلاق[34] است»؛ از این­رو دسته­ای از تعاریف در عدم صداقت علمی بر بعد اخلاقی متمرکز شده­اند. در وسیع­ترین سطح، عدم صداقت علمی به عنوان یک «رفتار غیر اخلاقی[35]» تعریف می­شود (مارسدن، 2008). تقلب رفتاری را نشان می­دهد که از «هنجارهای اخلاقی» دور می­شود و بطور فریب­آمیزی در تلاش برای به دست­آوردن چیزهای با ارزش، از قوانین تخلف می­شود (بلُدگود و همکاران، 2008). مطالعات دیگر، پدیده تقلب علمی را به عنوان یک تضاد بین فرهنگ جوانان و هنجارهای سیستم آموزشی یا به عنوان نشانه­ای از فرهنگ­های متفاوت در برنامه ­های آموزشی متفاوت تلقی می­ کنند (کلنرود، 2009: 507). با توجه به توضیحات فوق می­توان گفت رفتارهای غیراخلاقی، فریبکارانه و خلاف­قانون در یک محیط آموزشی محور تعریف تقلب علمی را تشکیل می‌دهند.

[1]-Boysen  

[2] -Marseden

[3] -Muhney

[4] -Muhney

[5]– Integrity

[6]– Whole

[7]– Entire

[8]– Integrating

[9] – Good

[10] – Macfarlane

[11]– Center for academic integrity 

[12]– Honesty

[13]– Fairness

[14] -Adversity

[15] – learning community 

[16] – Respect

[17] – Higher Education

[18]-Saddlemire

[19] -Christensen

[20] -Hughes & McCabe

[21] -Clos-bleeker

[22] -WhitIey & spiegel

[23] -Akbulut

[24] -Cheat

[25] -Merriam-Webster

[26] – در تمامی ادبیات پژوهش حاضر دو اصطلاح عدم صداقت علمی و تقلب علمی در یک معنی به کار برده شده­اند.

[27] -Unfair Advantage 

[28] -Bloodgood

[29]– Thorne-Figueroa

[30]– Fraudulent

[31] -Tas

[32]– Misrepresentation

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...