فصل اول– کلیات و تاریخچه

اهمیت غلات…………………………………………………………………………………………………………………………….6
1-2 گندم……………………………………………………………………………………………………………………………………….6

1-2-1 گیاهشناسی…………………………………………………………………………………………………………………………….6

1-2-1-1 ریشه……………………………………………………………………………………………………………………………….7

1-2-1-2 ساقه…………………………………………………………………………………………………………………………………7

1-2-1-3 برگ………………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-2-1-4 گل آذین……………………………………………………………………………………………………………………………..8

1-2-1-5 میوه…………………………………………………………………………………………………………………….8

1-2-2 فیزیولوژی………………………………………………………………………………………………………………..9

1-2-3 اکولوژی…………………………………………………………………………………………………………………..9

1-2-3-1 شرایط مناسب رشد……………………………………………………………………………………………………9

1-2-3-2 آب و هوای مناسب رشد…………………………………………………………………………………………….10

1-2-4 سطح زیر کشت و میزان تولید. ……………………………………………………………………………………….10

1-3 پیریدوکسین…………………………………………………………………………………………………………………12

1-3-1 پیریدوکسین و تأثیر آن بر گیاه…………………………………………………………………………………………12

1-3-2 تأثیر پیریدوکسین بر رشد و جذب در گیاه…………………………………………………………………………….13

 

فصل دوم- بررسی منابع

1-2 مروری کوتاه بر پژوهش‌های انجام شده در زمینه‌ی پرایمینگ بر شاخص‌های جوانه زنی………………………….15

2-2 مروری کوتاه بر پژوهش‌های انجام شده در زمینه‌ی اثرات پیریدوکسین بر شاخص‌های جوانه زنی………………..18

2-3 مروری کوتاه بر پژوهش‌های انجام شده در زمینه‌ی اثرات پیریدوکسین و سایر ویتامین‌ها بر روی فعالیت دو آنزیم کاتالاز و پراکسیداز……………………………………………………………………………………………………………..19

2-4 مروری کوتاه بر پژوهش‌های انجام شده در زمینه‌ی طول‌دوره ی پرایمینگ بر شاخص‌های جوانه ………………..24

 

فصل سوم- مواد و روش‌ها

3-1 مواد و روش‌ها…………………………………………………………………………………………………………….27

3-2 سترون سازی بذور………………………………………………………………………………………………………..27

3-3 تهیه‌ی محلول‌های لازم برای اعمال تیمارهای مختلف…………………………………………………………………..28

3-3-1 تهیه‌ی محلول پیریدوکسین……………………………………………………………………………………………..28

3-4 تیمارهای به کار رفته در آزمایش………………………………………………………………………………………..28

3-5 روش کشت بذر……………………………………………………………………………………………………………29

کشت در پتریدیش……………………………………………………………………………………………………………….29

3-6 استخراج پروتئین برای سنجش فعالیت آنزیم (Sundhakar et al., 2001)…………………………………………30

3-7 سنجش فعالیت آنزیم کاتالاز (Kar Mischra, 1976)…………………………………………………………………30

3-8 سنجش فعالیت آنزیم پراکسیداز (حدادچی، 1365)……………………………………………………………………..31

3-9 اندازه گیری شاخص‌های جوانه زنی……………………………………………………………………………………..31

3-10 تجزیه و تحلیل آماری……………………………………………………………………………………………………34

فصل چهارم- نتایج

4-1 طول ریشه‌چه…………………………………………………………………………………………………………….36

4-2 طول ساقه‌چه……………………………………………………………………………………………………………….40

4-3 درصد جوانه‌ زنی………………………………………………………………………………………………………….44

4-4 وزن تر گیاهچه…………………………………………………………………………………………………………….48

4-5 وزن خشک گیاهچه………………………………………………………………………………………………………..52

4-6 سرعت جوانه ‌زنی…………………………………………………………………………………………………………56

4-7 ضریب سرعت جوانه ‌زنی………………………………………………………………………………………………..60

4-8 بنیه بذر……………………………………………………………………………………………………………………..64

4-9 میانگین مدت جوانه ‌زنی………………………………………………………………………………………………….68

4-10 میانگین جوانه زنی ‌روزانه……………………………………………………………………………………………..72

4-11 سرعت جوانه ‌زنی روزانه………………………………………………………………………………………………76

4-12 بنیه گیاهچه……………………………………………………………………………………………………………….80

4-13 فعالیت آنزیم کاتالاز……………………………………………………………………………………………………..83

4-14 فعالیت آنزیم پراکسیداز……………………………………………… …………………………………………………87

فصل پنجم- بحث و نتیجه‌گیری

5-1 شاخص‌های جوانه زنی………………………………………………………………………………………………….101

5-2 فعالیت کاتالازی و پراکسیدازی…………………………………………………………………………………………102

5-3 نتیجه‌ گیری……………………………………………………………………………………………………………….103

5-4 پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………104

فصل ششم- منابع

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………106

فهرست جداول

جدول 4-1 نتایج تجزیه واریانس تأثیر سطوح مختلف رقم، پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد یر مؤلفه‌های جوانه ‌زنی رشد گیاهچه گندم………………………………………………………………………………………………………………..92

ادامه‌ی جدول 4-1 نتایج تجزیه واریانس تأثیر سطوح مختلف رقم، پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد یر مؤلفه‌های جوانه ‌زنی رشد گیاهچه گندم……………………………………………………………………………………………………93

جدول 4-2 مقایسه میانگین تیمارهای ارقام در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم………………………………………………..93

ادامه‌ی جدول 4-2 مقایسه میانگین تیمارهای ارقام در شاخص‌های جوانه‌ زنی گندم……………………………………….93

جدول 4-3 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین در شاخص‌های جوانه‌ زنی گندم………………………………..94

ادامه‌ی جدول 4-3 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم……………………….94

جدول 4-4 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم………………………94

ادامه‌ی جدول 4-4 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم……………..94

جدول 4-5 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح پیریدوکسین در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم…………………………95

ادامه‌ی جدول 4-5 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح پیریدوکسین در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم………………..95

جدول 4-6 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم……………….95

ادامه‌ی جدول 4-6 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح طول دوره‌ی کاربرد شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم………….96

جدول 4-7 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم……..96

ادامه‌ی جدول 4-7 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم..97

جدول 4-8 مقایسه میانگین تیمارهای رقم، سطوح پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد در شاخص‌های جوانه‌ زنی گندم.98

ادامه‌ی جدول 4-8 مقایسه میانگین تیمارهای رقم، سطوح پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد در شاخص‌های جوانه ‌زنی گندم…………………………………………………………………………………………………………………………….99

 

فهرست نمودارها

نمودار‌1-1 توزیع سطح برداشت گندم استان‌ها نسبت به کل کشور در سال زراعی 1389-1388……………………….11

نمودار‌1-2‌ توزیع سطح تولید گندم استان ها نسبت به کل کشور در سال زراعی 1389-1388………………………….12

نمودار 4-1 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………………………..38

نمودار 4-2 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………………………38

نمودار 4-3 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………………………39

نمودار 4-4 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد………………………………….39

نمودار 4-5 بررسی طول ریشه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………………………40

نمودار 4-6 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………42

نمودار 4-7 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………………….42

نمودار 4-8 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………………….43

نمودار 4-9 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………………………..43

نمودار 4-10 بررسی طول ساقه‌چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………………………..44

نمودار 4-11 بررسی درصد جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………………….46

نمودار 4-12 بررسی درصد جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………………..46

نمودار 4-13 بررسی درصد جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………………..47

نمودار 4-14 بررسی درصد جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………………47

نمودار 4-15 بررسی درصد جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………………….48

نمودار 4-16 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………….50

نمودار 4-17 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………………………50

نمودار 4-18 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین………………………………………………..51

نمودار 4-19 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………………………….51

نمودار 4-20 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد……………………………..52

نمودار 4-21 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………………………..54

نمودار 4-22 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………………………54

نمودار 4-23 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………………………55

نمودار 4-24 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………………………..55

نمودار 4-25 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………………………56

نمودار 4-26 بررسی سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………58

نمودار 4-27 بررسی سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………….58

نمودار 4-28 بررسی سرعت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………….59

نمودار 4-29 بررسی سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………………..59

نمودار 4-30 بررسی سرعت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………………60

نمودار 4-31 بررسی ضریب سرعت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………..62

نمودار 4-32 بررسی ضریب سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………62

نمودار 4-33 بررسی ضریب سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………..63

نمودار 4-34 بررسی ضریب سرعت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد…………………63

نمودار 4-35 بررسی ضریب سرعت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………..64

نمودار 4-36 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………….66

نمودار 4-37 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………………………66

نمودار 4-38 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین………………………………………………..67

نمودار 4-39 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………………………….67

نمودار 4-40 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد……………………………..68

نمودار 4-41 بررسی میانگین مدت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………….70

نمودار 4-42 بررسی میانگین مدت جوانه‌ زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد……………………………70

نمودار 4-43 بررسی میانگین مدت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………..71

نمودار 4-44 بررسی میانگین مدت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………71

نمودار 4-45 بررسی میانگین مدت جوانه ‌زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………..72

نمودار 4-46 بررسی میانگین جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین………………………………….74

نمودار 4-47 بررسی میانگین جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………..74

نمودار 4-48 بررسی میانگین جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………..75

نمودار 4-49 بررسی میانگین جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………75

نمودار 4-50 بررسی میانگین جوانه‌ زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………..76

نمودار 4-51 بررسی سرعت جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………..78

نمودار 4-52 بررسی سرعت جوانه‌ زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد…………………………78

نمودار 4-53 بررسی سرعت جوانه‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………….79

نمودار 4-54 بررسی سرعت جوانه ‌زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد………………….79

نمودار 4-55 بررسی سرعت جوانه‌ زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………..80

نمودار 4-56 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………81

نمودار 4-57 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………………….82

نمودار 4-58 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………………….82

نمودار 4-59 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد…………………………………..83

نمودار 4-60 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………………………….83

نمودار 4-61 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین………………………………………..85

نمودار 4-62 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره‌ی کاربرد………………………………85

نمودار 4-63 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………86

نمودار 4-64 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………….86

نمودار 4-65 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد………………87

نمودار 4-66 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………….89

نمودار 4-67 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد………………………….89

نمودار 4-68 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………..90

نمودار 4-69 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره‌ی کاربرد……………………90

نمودار 4-70 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد…………..91

 

چکیده

گندم یكی از مهمترین محصولات كشاورزی است كه در بیشترین سطح، در ایران و جهان كشت می‌شود و اهمیت غذایی آن برای همه روشن است. اهمیت غذایی و اقتصادی این محصول كشورها را به تلاش برای تولید بیشتر و خودكفایی سوق می‌دهد. برای اصلاح این گیاه زراعی در جهت افزایش قدرت استقرار و تولید، در مرحله جوانه ‌زنی شناخت شاخص‌های جوانه‌ زنی ضرورت دارد. در جوانه‌زنی بذر گیاهان زراعی اجزای سرعت جوانه‌ زنی، درصد نهایی جوانه‌زنی، رشد هتروترفیک گیاهچه حائز اهمیت است. از این‌ رو، این مطالعه به منظور بررسی واکنش اجزای جوانه زنی بذر گندم به سطوح مختلف پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد پیریدوکسین انجام شد. جهت انجام این آزمایش از بذور گندم، رقم آذر‌2 و امید استفاده شد. نمونه بذرها از سازمان تحقیقات اصلاح و نهال بذر شهرستان کرج در زمستان 1390 دریافت گردید. كشت داخل ژرمیناتور و آزمایشات مربوط به این تحقیق در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه انجام شده است. این آزمایش در پتریدیش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط آزمایشگاه به اجراء در آمد. فاکتورهای این آزمایش شامل دو رقم آذر‌2 و امید، پیریدوکسین با غلظت‌های صفر یا شاهد، 02/0 درصد، 04/0 درصد و 06/0 درصد و طول دوره‌ی کاربرد پیریدوکسین به مدت صفر یا شاهد، 8، 16 و 24 ساعت بوده است. نتایج بدست آمده در این تحقیق نشان داد افزایش غلظت کاربرد پیریدوکسین اعمال شده و افزایش طول دوره‌ی کاربرد پیریدوکسین سبب افزایش شاخص‌های جوانه ‌زنی و کاهش فعالیت آنزیم‌های کاتالاز و پراکسیداز گردیده است. همچنین این نتایج نشان داد که رقم آذر‌2 در مقایسه با رقم امید به پیریدوکسین و طول دوره‌ی کاربرد آن نتیجه‌ی بهتری داشته است. نتایج نشان داد که اعمال تیمار پیریدوکسین 04/0 و طول دوره‌ی کاربرد پیریدوکسین به مدت 24 ساعت سبب ظهور بیشترین مقدار شاخص‌های جوانه‌ زنی، کمترین فعالیت آنزیم‌های کاتالاز و پراکسیداز شد.

کلمات کلیدی: پراکسیداز، پیریدوکسین، شاخص‌های جوانه ‌زنی، طول دوره‌ی کاربرد، کاتالاز، گندم

 

مقدمه

جمعیت کره زمین پیوسته در حال افزایش است این جمعیت که در سال 1930 میلادی تنها 2 میلیارد نفر بود و در سال 2000 میلادی از 6 میلیارد نفر تجاوز کرد و پیش‌بینی می شود که در سال 2025 میلادی به 58  میلیارد نفر برسد. بیشتر جمعیت جهان در کشورهای در حال توسعه بسر می برند و متاسفانه سهم عمده ی افزایش جمعیت مربوط به این کشورها می باشد که امروزه با مشکل گرسنگی و سوء‌تغذیه دست به گریبان هستند به گونه‌ای که 20 درصد جمعیت این کشورها هم اکنون با سوء‌تغذیه دست و پنجه نرم می کنند. گندم مهمترین گیاه زراعی روی زمین است. معروف است که در هر روز در نقطه ای از کره زمین کاشت و در همان روز در نقطه‌ای دیگر برداشت می شود. این امر حاکی از توانایی سازش بسیار زیاد این گیاه با اقلیم‌های گوناگون است. به گونه‌ای که گندم را از فنلاند در نیم کره شمالی تا آرژانتین در نیم کره جنوبی کشت می کنند. در سطح جهانی نزدیک به 52 در صد زمین‌های قابل کشت دنیا (معادل 707 میلیون هکتار) به کشت غلات اختصاص دارد که از این مقدار نزدیک به 232 میلیون هکتار زیر کشت گندم است. تولید جهانی غلات دانه‌ای درسالهای نخستین هزاره سوم میلادی در حدود 2000 میلیون تن بوده که حدود 600 میلیون تن آن گندم بوده است. اهمیت غلات حتی در تکامل و شهرنشینی انسان هم مهم است، گندم به عنوان محصول استراتژیک می تواند کشورهای بسیاری را مستعمره کند. اهمیت گندم تا به آنجاست که بسیاری از کشورهای سلطه‌گر آن را به عنوان حربه‌ای در دست گرفته‌اند. خود کفایی در تولید گندم برای هر کشوری از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است، کمتر کسی در جهان است که ادعا کند یکی از فرآورده‌های گندم در سبد غذایی روزانه وی جایی ندارد و به صور گوناگون در تغذیه انسان‌ها نقش دارد. گندم در پخت انواع نان‌ها، انواع کیک‌ها و شیرینی‌جات، انواع غذاها و همینطور به عنوان تعلیف دام و مصارف صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مبدأ گندم را آسیای غربی (سوریه، فلسطین، ایران و هند) می‌دانند. احتمالا 6700 سال قبل از میلاد شناخته شده است. از نظر ژنتیکی هگزاپلویید است و تعداد کروموزم‌های آن n2=42 است. بیشتر گندم‌های زراعی از نوع هگزاپلویید و تتراپلویید هستند. گندم از چندین لحاظ یک گیاه ویژه است: 1)  احتمالاً اولین گیاه است که 15 تا 20 هزار سال قبل اهلی شده است. 2)  سطح کشت آن حدود 240 میلیون هکتار است که از سطح زیر کشت سایر گیاهان به مراتب بیشتر است. گندم تقریباً 22 درصد سطح زیر کشت غلات را به خود اختصاص داده است. 3)  گندم در مقایسه با سایر گیاهان زراعی بیشترین کالری و پروتئین را برای تغذیه انسان دارد. 4)  تجارت جهانی گندم بیش از تجارت مجموع سایر غلات است. 5)  نان گندم به خاطر وجود پروتئین الاستیکی به نام گلوتن حجم زیادی پیدا می کند. 6)  گندم به دلیل امکان کشت در فصول مختلف سال و نیز قدرت تطابق با شرایط اقلیمی متفاوت در سرتاسر کره زمین سطح وسیعی از زراعت‌های آبی و دیم را به خود اختصاص داده است. امروزه در دنیا مواد غذایی به عنوان برنده ترین سلاح مورد استفاده قرار می گیرد و این سؤال پیش می‌آید که آیا می توان مدعی استقلال باشیم و به غذای مردم اهمیت ندهیم. فراهم نمودن زمینه‌های رشد در بخش کشاورزی به منظور رسیدن به تأمین امنیت غذایی، خود‌کفایی در محصولات اساسی و توسعه‌ی صادرات محصولات کشاورزی، حفاظت از منابع طبیعی، از مسئولیت‌های مهم بخش کشاورزی و منابع طبیعی در تحقق رسیدن به اهداف کشاورزی و کشاورزی پایدار می‌باشد که در این میان گندم نه تنها به عنوان یک محصول و یک کالای مهم تجاری در دنیا می باشد، بلکه به عنوان سلاحی برتر در مناسبات سیاسی و جهانی است که روز به روز بر اهمیت

درنظرگرفتیم که با استفاده از فرمول به تعداد 384 نفر رسیدیم. به منظور گردآوری اطلاعات از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. همچنین در روش کتابخانه ای از ابزار فیش برداری و در روش میدانی ار ابزار پرسشنامه محقق ساخته برای جمع آوری اطلاعات استفاده شد.در نهایت تعداد 333 پرسشنامه سالم جمع آوری شد و با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمون های همبستگی و آنالیز رگرسیون نشان میدهد که بین مولفه های برندسازی و ایجاد اعتماد و وفاداری به برند رابطه معنی داری وجود دارد.

کلمات کلیدی: برندسازی، اعتماد به برند، وفاداری به برند، رضایت مشتریان، صنایع پوشاک

 

فهرست عناوین                                                                                                    

فصل اول. 9

1-کلیات.. 9

1-1-مقدمه. 9

1-2-بیان مساله. 10

1-3-ضرورت و اهیمت تحقیق. 11

1-4-اهداف پژوهش… 13

1-4-1-هدف اصلی از انجام این پژوهش… 13

1-4-2- اهداف فرعی.. 13

1-5-فرضیات پژوهش… 13

1-5-1-فرضیه های  اصلی.. 13

1-5-2- فرضیات فرعی.. 13

1-6-سوالات پژوهش… 14

1-6-1-سوال اصلی.. 14

1-6-2-سوالات فرعی.. 14

1-7-قلمرو تحقیق. 14

1-8-استفاده کنندگان تحقیق. 15

1-9-روش  و ابزار گردآوری اطلاعات.. 15

1-10-جامعه آماری و حجم نمونه. 15

1-11-روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 16

1-12-محدودیت های تحقیق. 16

1-13-تعاریف مفهومی واژگان. 16

فصل دوم. 22

2- ادبیات و پیشینه تحقیق. 22

2-1- مقدمه. 22

2-2- مبانی نظری.. 23

2-2-1- مفهوم رفتار مصرف کننده 23

2-2-2- الگوی رفتار مصرف کننده 24

2-2-3- کلیدهای هفت گانه رفتار مصرف کننده 26

2-2-4- حوزه های رفتار مصرف کننده 30

2-2-5- تصمیم خرید. 31

2-2-6- مفهوم برند. 32

2-2-7- شناسایی چارچوب برند. 33

2-2-8- بازار جهانی و مراحل مختلف توسعه اقتصادی.. 34

2-2-9- تغییر دادن نگرش به برند. 37

2-2-10- برندسازی.. 39

2-2-11- برندسازی و چالش های آن. 40

2-2-12- اعتماد به برند. 43

2-2-13- اعتماد و رضایت مشتری.. 43

2-2-14- برندسازی و اعتماد. 44

2-2-15- وفاداری به برند. 45

2-2-16- وفاداری و برندسازی.. 46

2-3- مدل مفهومی تحقیق. 47

 

2-4- پیشینه پژوهش… 49

2-4-1- مطالعات داخلی.. 49

2-4-2- مطالعات خارجی.. 56

2-5-صنعت پوشاک………………………………………………………………………………………………………………………….55

فصل سوم. 67

3-روشناسی.. 67

3-1- مقدمه. 67

3-2- روش انجام پژوهش… 67

3-3- ابزار های گردآوری اطلاعات.. 68

3-4- قلمرو پژوهش… 69

3-5- روش نمونه گیری و حجم نمونه. 69

3-5-1- نمونه آماری.. 70

3-5-2- روش تعیین حجم نمونه. 70

3-6-ابزار اندازه گیری.. 70

3-6-1- روایایی و پایایی پرسش نامه. 71

3-7- تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 75

فصل چهارم. 76

4- تجزیه و تحلیل داده ها 77

4-1- آمار توصیفی.. 77

4-1-1- ویژگی های توصیفی پاسخگویان. 77

4-2-2-توصیف متغیرها 80

مقیاس برندسازی.. 80

مقیاس اعتماد به برند. 81

مقیاس وفاداری به برند. 82

مقیاس ارتباطات برند. 83

مقیاس کیفیت خدمات.. 84

4-2-2. تحلیل های آمار استنباطی.. 85

آزمون فرضیه ها 85

فصل پنجم. 107

5- نتیجه گیری و پیشنهادات.. 108

5-1- مقدمه. 108

5-2- مرور فرضیات.. 108

5-3- تحلیل نتایج. 110

5-4- پیشنهادات.. 113

5-4-1- پیشنهادات منتج از آمار. 113

5-4-2- پیشنهادات برای تحقیقات آتی.. 114

5-5-محدودیتهای تحقیق. 115

منابع. 117

پیوست  ………………………………………………………………………………………….125

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول
1-کلیات
1-1-مقدمه
در سال های اخیر صنعت پوشاک با رقابت فزاینده ای روبرو شده است؛ با توجه به ظهور برندهای مختلف و متفاوت و افزایش شدت رقابت میان آن ها،تلاش برای یافتن راهکارهایی برای خلق رابطه بلندمدت با مشتری و شناسایی و تقویت فعالیت هایی مهم و ارزش زا از نظر مشتری افزایش یافته است. از طرفی این رقابت موجب برجسته تر شدن اهمیت جذب و حفظ مشتریان موجود شده است. ایجاد وجهه مناسب برای یک برند به عنوان ابزاری راهبردی جهت ایجاد وفاداری در مشتریان تلقی می شود. بنابراین خط مشی و برنامه ریزی بازاریابی به تحقق اهدافی مانند سهم بازار، رضایت مشتری و… اشاره میکند. علی رغم اهمیت این اهداف متاسفانه کارکنان و مدیران از اهداف و برنامه و اهمیت آن ها به درستی مطلع نیستند و یا اینکه فاقد انگیزه کافی برای اجرای آن اهداف هستند. اهمیت برند سازی در پژوهش های علمی بسیاری مورد تاکید بوده است.

در واقع برند تجاری نام کشورها را به موازات شرکت صاحب آن ارتقا می دهد. در دنیای امروز، تولید کنندگان از راهبردهای تولید محور و قیمت محور به سوی راهبردهای برند محور روی آورده اند. از جمله، مزایای برند برای شرکت ها می توان به مواردی چون افزایش وفاداری مشتری، افزایش سودآوری، جلوگیری از ورود رقبای جدید، کاهش آسیب پذیری در مقابل رقبا و کاهش هزینه های تبلیغات کرد. لذا ساماندهی این فصل بدین صورت می باشد ابتدا مساله ی مورد نظر تشریح می گردد و در ادامه اهمیت و ضرورت، اهداف پژوهش و فرضیات بیان می گردد و در نهایت برای درک بهتر؛ مفاهیم و اصطلاحات تخصصی تعریف می گردد. 

 

 

1-2-بیان مساله
در اواخر قرن نوزدهم نحوه بکارگیری روش ها و مدیریت برند سازی، متداول و فراگیر شد. اما عملاً در دهه های پنجاه و شصت میلادی تولید کنندگان را وادار کرد که برای تفکیک کالاهایشان از کالای رقبا، متوسل به برند و صرف هزینه های سنگین برای برند سازی در دنیای کسب و کار شوند(یاسین و همکاران[1]، 2007).

بنابراین در دنیای امروز برخورداری برند قوی، از الویت های بسیاری از سازمان ها و شرکت هاست. از همین رو محققان در این حوزه ان را از جنبه های مختلف بررسی می کنند. همچنین برند سازی را می توان از دو جنبه ی متفاوت داخلی و خارجی مورد توجه قرار داد. برندسازی خارجی مشتریان را هدف قرار داده و از شیوه هایی برای این کار استفاده می کنند که به صورت مستقیم به مشتری مرتبط است، که در این پژوهش از این جنبه به ان پرداخته خواهد شد. اما برندسازی داخلی به  ارتقای برند در درون سازمان، یعنی همان کارکنان  گفته می شود(گلیارانی، 1391).

اما برای داشتن برند قوی در نزد مشتری و با افزودن عاملی که خریدار را به انتخاب کالا کمک می کند، ترجیح یا رجحان حاصل خواهد شد. رجحان مزیتی است که می توان در مقایسه یک کالا با کالاهای مشابه در ذهن خریدار ایجاد کرد. رجحان که نتیجه تفکر خریدار در مقابل انتظارات از برند است، به تولید کننده اجازه می دهد که کالاهایش را در شرایط یکسان و غالبا با قیمت برتر و در نتیجه سود بیشتر و کسب سهم  بیشتری از بازار فروش عرضه کند. از همین رو برند را می توان این چنین تعریف کرد : برند عبارت است از مجموعه اگاهی و مزایای اصلی و عمومی کالا یا خدمت همراه با مزیت اضافی که در ذهن خریدار شکل می گیرد و موجب رشد اعتماد و استمرار عمل وی نسبت به کالا می شود(ایگر و همکاران[2]، 2013).

از مهمترین مسائلی که امروزه مدیران برند با آن مواجه اند، چگونگی فراهم آوردن و گسترش درک بهتری از رابطه بین عواملی مثل اعتماد به نام تجاری و عملکرد می باشد.  به ویژه که در ادبیات مدیریت بازاریابی عوامل بسیاری مطرح شده که بر عملکرد برند اثرگذار است. مفهوم بازاریابی دلالت بر این عقیده دارد که صنعت، فرایند رضایت مشتری است نه فرایند تولید کالا. یک صنعت با مشتری و نیازهایش شروع می شود نه بوسیله حق امتیاز، مواد خام و یا مهارت فروش. فقط هنگامی یک سازمان می تواند به بقای خود ادامه دهد که بتواند نیازها و خواسته های مشتری را با درکی صحیح و جامع از طرف مقابلش(مشتری) برآورده کند (به نقل از منوریان و همکاران، 1392). با توجه به اینکه

فهرست جداول

 
جدول (2-1)، تفاوت های شخصیتی در انگیزش پیشرفت
41
جدول (4-1) آمار توصیفی پرسشنامه اضطراب رایانه­ای
72
جدول (4-2) توزیع فراوانی نمرات اضطراب رایانه­ای دانش­آموزان
73
جدول (4-3) آمار توصیفی پرسشنامه انگیزش پیشرفت
74
جدول (4-4) توزیع فراوانی نمرات انگیزش پیشرفت دانش­آموزان
74
جدول (4-5) آمار توصیفی نمرات پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان
75
جدول (4-6) توزیع فراوانی نمرات پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان
76
جدول (4-7). ضریب همبستگی پیرسون بین اضطراب رایانه­ای و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان
77
جدول (4-8). ضریب همبستگی بین اضطراب رایانه­ای و انگیزش پیشرفت دانش­آموزان
76
جدول (4-9). ضریب همبستگی بین انگیزش پیشرفت و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان
80
فهرست نمودارها

 

1-4-2.  اهداف اختصاصی 5

1-5. فرضیه‌های تحقیق 5

1-6. قلمرو محدودیت‌های تحقیق 6

1-6-1. قلمرو تحقیق 6

1-6-2. محدودیت‌های قابل كنترل 6

1-6-3. محدودیت‌های غیر قابل كنترل 6

1-7. تعریف واژه‌ها 7

1-7-1. تمرینات هوازی 7

1-7-1-1. تمرینات هوازی تداومی 7

1-7-1-2. تمرینات هوازی تناوبی 7

1-7-2. تركیب بدن 7

1-7-3. توان هوازی 8

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه‌ی پژوهش 9

2-1. مقدمه 10

2-2. آمادگی جسمانی و اثرات آن بر زندگی 10

2-2-1. اجزای آمادگی جسمانی 11

2-3. آمادگی قلبی ـ تنفسی 12

2-3-1. سازگاری‌های قلبی ـ تنفسی با ورزش 13

2-3-1-1. سازگاری‌های قلبی ـ عروقی با تمرین 14

2-3-1-2. سازگاری‌های تنفسی با تمرین 14

2-3-1-3. سازگاری‌های متابولیك 16

2-3-2. عوامل مؤثر بر توان هوازی بیشینه 16

2-3-2-1. شیوه‌ی تمرین 17

2-3-2-2. وراثت 18

2-3-2-3. وضعیت تمرین 19

2-3-2-4. جنسیت 19

2-3-2-5. اندازه و تركیب بدن 20

2-3-2-6. بلوغ 21

2-3-2-7. سن 21

2-3-3. تعیین فیزیولوژیك VO2 max و عوامل مؤثر آن 21

2-3-4. اندازه‌گیری VO2 max 22

2-4. تركیب بدنی 23

2-4-1. اهمیت ارزیابی تركیب بدن 28

2-4-2. روش‌های ارزیابی تركیب بدن 29

2-4-2-1. روش‌های آزمایشگاهی 29

2-4-2-2. روش‌های میدانی 32

2-5. تمرین هوازی 33

2-5-1. تمرین تداومی هوازی 34

2-5-2. تمرین تناوبی (اینتروال) 35

2-6. مروری بر تحقیقات پیشین 38

2-6-1. تحقیقات انجام شده در داخل كشور 38

2-6-2. تحقیقات انجام شده در خارج از كشور 44

فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش 52

3-1. مقدمه 53

3-2. روش پژوهش 53

3-3. جامعه و نمونه آماری 53

3-4. متغیرهای تحقیق 53

3-4-1. متغیرهای مستقل 53

3-4-2. متغیرهای وابسته 53

3-5. ابزار جمع‌آوری اطلاعات 54

3-6. روش‌های جمع‌آوری اطلاعات 54

 

3-6-1. مطالعه مقدماتی 54

3-6-2. نحوه‌ی اندازه‌گیری و ارزیابی تركیب بدنی 55

3-6-3. نحوه اندازه‌گیری حداكثر اكسیژن مصرفی (VO2 max) 55

3-7. پروتكل اجرایی 55

3-8. روش‌های آماری پژوهش 56

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده 57

4-1. مقدمه 58

4-2. آمار توصیفی 58

4-2-1. وضعیت متغیرها در تمرینات هوازی تناوبی 59

4-2-2. وضعیت متغیرها در تمرینات هوازی تداومی: 59

4-3. آزمون فرضیه ها 61

4-3-1. فرض نرمال بودن داده ها 61

4-3-2. فرضیه اول 62

4-3-3. فرضیه ی دوم 63

4-3-4. فرضیه ی سوم 64

4-3-5. فرضیه‌ی چهارم 65

4-3-6. فرضیه‌ی پنجم 66

4-3-7. فرضیه‌ی ششم 67

فصل پنجم: نتیجه‌گیری 68

5-1. مقدمه 69

5-2. خلاصه تحقیق 69

5-3. بحث و بررسی فرضیه‌ها 70

5-4. نتیجه‌گیری نهایی 72

5-5. پیشنهادات برخاسته از تحقیق 72

5-6. پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده 72

فرم رضایت نامه 73

فهرست منابع 74

الف: منابع فارسی 74

ب: انگلیسی 76

Abstract 79

چكیده

هدف از تحقیق حاضر، بررسی و مقایسه تأثیر هفت هفته تمرینات هوازی تداومی و تناوبی بر توان هوازی و تركیب بدن دختران غیر ورزشكار 13 تا 17 ساله می‌باشد. بدین منظور 22 دانش‌آموز غیر ورزشكار با میانگین سنی  2 ± 15 سال،وزن700/49كیلوگرم، قد 85/158  سانتی‌متر و  BMI79/19 كه تجربه‌ای در هیچ یك از رشته‌های ورزشی نداشته‌اند، انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه تمرین تداومی هوازی (11 نفر) و تمرین تناوبی هوازی (11نفر)  تقسیم شدند. هر كدام از دو گروه تجربی، به مدت 7 هفته با  3 جلسه تمرین در هفته به مدت هر جلسه 30 دقیقه ـ گروه تمرین تداومی با شدت 65-60 درصد حداكثر ضربان قلب و گروه تمرین تناوبی با شدت 75 -70 درصد ـ به تمرین پرداختند. در مرحله پیش آزمون و پس آزمون جهت سنجش توان هوازی از آزمون كوپر و تركیب بدن آنها با دستگاه آنالیز تركیب بدن برآورد گردید. یافته‌های حاصل از این پژوهش، نشان داد كه 7 هفته تمرین تداومی هوازی، بر توان هوازی و تركیب بدن تأثیر معنی‌دار داشته است. همچنین هفت هفته تمرین تناوبی هوازی باعث تفاوت معنی‌دار بر توان هوازی شده است ولی تأثیر معنی‌داری بر تركیب بدن نداشته است. در مقایسه این دو روش با هم از نظر تأثیر نوع تمرین بر توان هوازی و تركیب بدن نیز طبق یافته‌های پژوهش، می‌توان گفت بین هفت هفته تمرین هوازی تداومی و تمرین هوازی تناوبی از لحاظ تركیب بدنی و توان هوازی اختلاف معنی‌داری وجود ندارد.

واژگان كلیدی: دختران غیر ورزشكار، تمرین تداومی هوازی، تمرین تناوبی هوازی، توان هوازی، تركیب بدن

بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 1

ضرورت و اهمیت تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………. 3

اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 5

هدف کلی………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5

اهداف ویژه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5

فرضیه‌های اصلی……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5

فرضیه‌های فرعی………………………………………………………………………………………………………………………………………. 6

تعاریف نظری و عملی متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 6

فصل دوم: پیشینه پژوهش

خانواده و بیماری مزمن…………………………………………………………………………………………………………………………… 12

دیدگاه سیستمی در خانواده درمانی…………………………………………………………………………………………………………. 15

نظریه­ی سیستمی بوئن………………………………………………………………………………………………………………………….. 17

مفاهیم کلیدی نظریه­ی بوئن…………………………………………………………………………………………………………………… 18

تمایزیافتگی…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 18

مقیاس نظری تمایزیافتگی بوئن………………………………………………………………………………………………………………. 19

ابعاد تمایزیافتگی خود……………………………………………………………………………………………………………………………. 19

تمایزیافتگی خود در رویکرد ساخت­نگر…………………………………………………………………………………………………….. 19

مرزهای خانواده……………………………………………………………………………………………………………………………………… 20

تعریف تیپ شخصیتی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 19

نظریه­های تیپ­شناسی…………………………………………………………………………………………………………………………….   20

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه بقراط و جالینوس………………………………………………………………………………………… 19

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه فروید(رویکرد روانکاوی)……………………………………………………………………………….. 20

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه اسکینر و واتسون (رویکرد رفتاری)…………………………………………………………………. 19

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه بندورا و راتر (رویکرد یادگیری اجتماعی)……………………………………………………….. 20

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه آلپورت و کتل و آیزنگ (رویکرد تحلیل عاملی)………………………………………………. 19

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه مازلو و راجرز (رویکرد انسان گرایانه)……………………………………………………………… 20

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه رویکرد شناختی…………………………………………………………………………………………… 19

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه رویکرد حیطه­ی محیط…………………………………………………………………………………. 20

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه یونگ…………………………………………………………………………………………………………. 19

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه آدلر……………………………………………………………………………………………………………. 20

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه جان هالند………………………………………………………………………………………………….. 19

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه کارن هورنای……………………………………………………………………………………………….. 20

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه راستان و ویولا…………………………………………………………………………………………….. 19

تیپ­های شخصیتی شانزده گانه­ی مایرز- بریگز…………………………………………………………………………………………. 20

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه دیل تای……………………………………………………………………………………………………… 20

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه رانک………………………………………………………………………………………………………….. 19

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه اسپرانگر……………………………………………………………………………………………………… 20

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه اگزیستانسیالیست………………………………………………………………………………………… 20

تیپ­های شخصیتی از دیدگاه اریک فروم…………………………………………………………………………………………………… 20

تیپ­های شخصیتی A، B……………………………………………………………………………………………………………………….. 19

تاریخچه­ی بیماری ام.اس………………………………………………………………………………………………………………………… 19

مولتیپل اسکلروزیس………………………………………………………………………………………………………………………………. 20

فرایند خود ایمنی در ام.اس…………………………………………………………………………………………………………………….. 19

علائم و نشانه­های ام.اس…………………………………………………………………………………………………………………………. 20

ادبیات و پیشینه…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 20

بحث و نتیجه­گیری………………………………………………………………………………………………………………………………… 19

فصل سوم: روش پژوهش

طرح پژوهش………………………………………………………………………………………………….. 44

شرکت‌کنندگان (جامعه و نمونه­ی آماری)…………………………………………….. 44

ابزار پژوهش……………………………………………………………………………………………. 45

پرسش‌نامه­ی تمایزیافتگی اسکورن و فریدلندر…………………………………. 45

روش نمره‌گذاری پرسش‌نامه­ی تمایزیافتگی خود…………………………………………………. 45

پرسش‌نامه­ی تیپ شخصیتی فریدمن و روزنمن……………………………………. 46

روش نمره‌گذاری پرسش‌نامه­ی تیپ شخصیتی…………………………………………………………. 47

روش اجرای پژوهش……………………………………………………………………………………………………… 48

روش تجزیه و تحلیل داده­های پژوهش……………………………………………………………. 48

معیار ورود……………………………………………………………………………………………………………… 49

معیار خروج……………………………………………………………………………………………………………………… 49

معیارهای اخلاقی…………………………………………………………………………………………….. 49

فصل چهارم: یافته‌های پژوهش

آمار توصیفی………………………………………………………………………………………………………………….. 51

آمار استنباطی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 55

بررسی مفروضه‌های آماری…………………………………………………………………………….. 55

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

بحث و نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………………………………… 61

فرضیه­های اصلی…………………………………………………………………………………………………. 61

فرضیه­های فرعی……………………………………………………………………………………………………………… 64   

جمع‌بندی نهایی………………………………………………………………………………………………………….. 67

محدودیت­ها……………………………………………………………………………………………………………………………… 68

پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………………. 68

پیشنهادهای پژوهشی……………………………………………………………………………………… 68

پیشنهادهای کاربردی…………………………………………………………………………………………………… 69

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………………. 70

منابع لاتین…………………………………………………………………………………………………………………………… 74

پیوست 1: پرسش­نامه­ی تیپ­های شخصیتی …………………………………………………………………………………………….. 77    

پیوست 2: پرسش­نامه­ی تمایزیافتگی خود………………………………………………………………………………………………… 79

چکیده­ی انگلیسی…………………………………………………..80

بیان مسئله

مولتیپلس اسکلروزیس(ام.اس) یک بیماری وابسته به سیستم ایمنی با علل ناشناخته است و یکی از مهم­ترین بیماری­های ناتوان کننده­ی نورولوژیک در بالغین خصوصاً جوانان است که بخش میلین سیستم اعصاب مرکزی در آن درگیر و تخریب می­شود. این بیماری درمان قطعی ندارد و برای بسیاری از مبتلایان به این بیماری کنار آمدن با تغییرات و محدودیت­های مزمن این بیماری از خود آن دشوارتر است. انجام این کار دشوار بدون کمک اطرافیان و خانواده تقریباً غیرممکن است (مظاهری و همکاران، 1387).

هنگامی­که بیمار یا خانواده­ی او از بروز بیماری ام. اس. مطلع می­شوند، اولین واکنش آنان وحشت و سردرگمی است. تلاش برای تأمین داروهای خارجی، ایستادن در صف­های داروخانه برای گرفتن دارو، کاغذبازی­های بیش از حد مربوط به تشکیل پرونده­ی بیماران خاص برای استفاده از داروها، هزینه­های ماهانه مربوط به تهیه داروها، هزینه­های مربوط به عوارض جانبی بیماری مانند افسردگی یا مشکلات حرکتی و مشکلات مربوط به هزینه­های پرستار در مراحل پیشرفته­ی بیماری از جمله مشکلات خانواده­های مبتلایان به ام. اس. به شمار می­رود. مشکلاتی که در کنار درد و رنج بیمار باید آنها را تحمل کنند. مشکلاتی که گاه بیش از خود فرد بیمار، خانواده وی را تحت تأثیر منفی قرار می­دهد (حقیقت و همکاران، 1391).

اعضای خانواده­ی بیماران مبتلا به ام. اس. می­بایست با این بیماری و تغییراتی که ممکن است به وجود بیاید کنار بیایند. این اعضاء مانند سایر افراد، در تیپ­های مختلف شخصیتی قابل دسته­بندی هستند و بر این اساس نحوه کنار آمدن آنها با شرایط خاص بیماری متفاوت است. در یک تقسیم­بندی ویژگی­های شخصیتی را به دو دسته­ی A و B تقسیم کرده­اند. تیپ A و B ازجمله ویژگی­های عمده­ی شخصیتی هستند که بر رفتار انسان اثر می­گذارند. الگوی رفتاری A و B را در دهه­ی 1950 میلادی دو پزشک متخصص به نام فریدمن و روزنمن[1] (1974) شناسایی کردند. الگوی رفتاری تیپ A با تلاش­های پیشرفت رقابتی، فوریت زمان و خصومتی که به راحتی برانگیخته می­شود مشخص شده است. از سایر ویژگی­های افراد تیپ A، می­توان سخت کوشی، استرسی و ناشکیبا بودن با دیگران را نام برد. افراد تیپ B، برخلاف افراد تیپ A رفتار می­کنند. آنها کمتر خشمگین می­شوند و حتی به هنگام خشم، موقعیت را با واقع­بینی بیشتری می­پذیرند و در موقعیت­های بحرانی شکیبایی بیشتری از خود نشان می­دهند.

نظریه سیستم­ها[2] نخست به عنوان یك چهارچوب علمی در قرن بیستم معرفی گردید. آثار بیتسون و جكسون[3] از نخستین تحقیقاتی بودند كه از نظریه سیستم­ها برای مطالعه­ی خانواده بهره بردند. مطالعات این افراد با بررسی كاركرد خانواده­های دارای افراد بیمار ذهنی آغاز شد (اسدورف، سولوین، 2007). بوئن[4] از دیگر بزرگان رویکرد سیستمیک است. بنا به دیدگاه سیستمی بوئن این ماهیت خانواده است كه اعضای آن به شدت به لحاظ عاطفی به هم وابسته هستند و به نظر می­رسد افراد زیر پوست مشابهی زندگی می­كنند؛ در این سیستم “من” تجلی خانواده است (بوئن، 1978). در تئوری سیستمی بوئن تمامی نشانه­ها مانند بیماری­های روانی، بیماری­های جسمی، سوء مصرف مواد و مشکلات اجتماعی با شکست در انطباق با سیستم، خود متمایزسازی اندک و مبالغه در فرآیند عاطفی، ارتباط مثبتی دارد (هراس[5]، 2008). به بیانی دیگر، سطح تمایزیافتگی[6] اشاره به توانایی ایجاد تعادل بین نیروهای عقلی و فرایندهای عاطفی در سطح درون روانی و ایجاد تعادل بین حفظ فردیت همراه با تجربه­ی صمیمیت در سطح بین فردی می­کند (فریدلندر، 1998). بر این اساس می­توان افراد تمایزیافته و تمایزنایافته را با ویژگی­های زیر مشخص کرد: افراد تمایز نایافته در برابر رفتار دیگران واکنش عاطفی نشان می­دهند، بخش عمده­ی انرژی­شان را صرف تجربه، بیان و تشدید عواطف­شان می­کنند. درمقابل، افراد تمایزیافته ممکن است عواطف شدیدی را تجربه کنند، اما توسط این عواطف تحلیل نمی­روند و واکنش این دسته از افراد کنترل شده است؛ زمانی­که تجربه­های درونی یا تعاملات بین فردی بسیار تنش­زا باشد، افراد تمایزنایافته از دیگران فاصله­ی عاطفی می­گیرند؛ درحالی­که افراد تمایزیافته ضرورتی احساس نمی­کنند که از لحاظ عاطفی از دیگران جدا شوند. این گونه افراد از هویتی محکم برخوردارند؛ افراد تمایزنایافته روی هم­رفته در روابط صمیمانه با دیگران ادغام می­شوند؛ درحالی­که افرادی که به خوبی تمایزیافته­اند قادرند خود تعریف شده­شان را حفظ کنند؛ تمایز در توانایی ابراز “موضع من” نمود می­یابد. افراد تمایزنایافته از نظر عاطفی به دیگران وابسته­اند، به دشواری می­توانند برای خودشان فکر، احساس و عمل کنند؛ اما افراد تمایزیافته ذاتاً خود رهبرند، افکار و احساسات خاص خودشان را دارند و اجباری در وفق دادن خود با انتظارات دیگران ندارند (فریدلندر، 2000).

یکی از ویژگی­های خانواده­های سالم، کمک به اعضای خود در جهت تمایزیافتگی است. به این معنا که افراد خانواده یاد بگیرند کارکرد عقلانی و احساسی خود را از اعضای خانواده تفکیک دهند. افراد با تمایزیافتگی بالا به هیجانات خود آگاهی دارند و قادر به سنجش متفکرانه­ی موقعیت هستند. این افراد توانایی رشد “خود مستقل”[7] را دارند و می­توانند در روابط عمیق، آرامش و راحتی خود را حفظ کنند و بنابراین از هم­جوشی عاطفی و یا جدایی عاطفی[8] برای تعدیل تنش­های درونی خود اجتناب می­کنند، در حالی­که افراد کمتر تمایزیافته به هم­جوشی با دیگران متمایل می­شوند و به این ترتیب با جدایی از افراد مهم زندگی از پا در می­آیند و یا به جدایی عاطفی تن می­دهند، بنابراین هنگام مواجه شدن با صمیمیت عاطفی واکنشی اضطرابی نشان می­دهند (دندی[9]، 2004؛ به نقل از محسنیان؛ کرملو و گنجوی، 1386). مفهوم تمایزیافتگی یکی از مفاهیم اساسی تئوری بوئن[10] است که به توانایی صمیمیت با دیگران و در عین حال استقلال از دیگران اشاره دارد (کلور[11]، 2009).

مسأله­ی اصلی مورد بررسی در این پژوهش پاسخگویی به این پرسش است که چه رابطه­ای بین سطح تمایزیافتگی و تیپ­های شخصیتی A و B در افراد خانواده­ی مبتلایان به بیماری ام. اس. وجود دارد. مسأله­ی مورد بحث دیگر این است که با فرض بر این که یک تیپ شخصیتی خاص فرد را در سطح تمایزیافتگی پایین قرار می­دهد آیا این سطح تمایزیافتگی به فرد اجازه­ی عملکرد مناسب به هنگام مواجه شدن با بیماری ام. اس. یکی از اعضای خانواده­اش را می­دهد یا خیر؟

ضرورت و اهمیت تحقیق

روانشناسی بر خلاف مشاوره، تاکنون بر بیماری بیشتر از سلامت، بر ترس بیشتر از شهامت و بر پرخاشگری بیشتر از عشق تکیه داشته است. به عبارتی روانشناسان چندان علاقه­مند به کمک به مردم برای شادتر بودن، نوع دوست­تر بودن و. . . نبوده­اند. این در حالی است که نیاز به سلامت و بهداشت روان و تلاش جهت نیل به آن از گذشته در نظر نوع انسان بوده است. بنابراین یک دستورالعمل جدید که روانشناسان می­توانند فعالیت­های خود را در قالب آن گسترش دهند کمک به فهم زیرساخت­ها و تعیین کننده­های اساسی کیفیت زندگی است تا بر اساس آن بتوانند جهت داشتن کار مناسب، ازدواج موفق، تفریحات سالم و روابط اجتماعی بهتر به مردم کمک کنند (رحیمی، 1386).

مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری مزمن است، که زندگی فرد و خانواده­ی وی را به شدت تحت تأثیر قرار می­دهد و به روش­های مختلفی در سبک زندگی اختلال ایجاد می­کند و همچنین به دلیل این که در سنین کارآمدی زندگی، افراد را مبتلا می­کند، از نظر درآمد اقتصادی، نگرانی آشکاری را برای فرد بوجود می­آورد. بر این اساس و با توجه به مزمن بودن تبعات این بیماری بررسی خصوصیات روانی- شخصیتی افراد مبتلا به این بیماری که می­تواند در تعاملات و نحوه عملکردشان تأثیر داشته باشد، از اهمیت ویژه­ای برخوردار است (فلمینگ و پولاک[12]، 2005).

از طرفی خانواده به عنوان اساسی­ترین واحد جامعه بنیان­گذار سلامت فیزیکی، فرهنگی، معنوی، روانی و اجتماعی اعضای آن است. نوع تعاملی که نظام خانواده با فرد مبتلا به یک بیماری برقرار می­کند، تعیین­کننده میزان سلامت روان آن فرد خواهد بود. خانواده اولین سد دفاعی و محکم­ترین نقطه اتکاء برای رفاه اعضاء خود می­باشد. هنگامی­که یک عضو از آن بیمار می­شود مثل این است که همه­ی اعضاء آن خانواده به بیماری مبتلا شده­اند. افراد درگیر ممکن است به مدت طولانی قادر به شرکت در فعالیت­هایی که قبلاً از آن لذت می­بردند نباشند و این امر غالباً پویایی و تحرک خانواده را تغییر می­دهد. البته واکنش­ها نسبت به بیماری از خانواده­ای به خانواده­ی دیگر متفاوت است. همانطور که هر خانواده روش منحصر به­فردی در زندگی دارد. سطح تمایزیافتگی فرد نشان می­دهد که این فرد تا چه حد قادر به جداسازی فکر از احساس است و تا چه حد توانایی مقاومت در مقابل احساسات ناگهانی را دارد (نیکولز[13]، 2001). به عبارت دیگر فرد تا چه حد قادر است از بروز رفتارهایی که به طور خودکار از هیجان ناشی می­شود اجتناب کند (بوئن، 1978). تمایزیافتگی یکی از زمینه­های لازم جهت سازگاری ارتباطی و روان­شناختی می­باشد (بوئن، 1978). این تمایزیافتگی در اعضای خانواده­ای که یکی از افراد آن مبتلا به بیماری­ست بسیار حائز اهمیت می­باشد چرا که کمک می­کند تا افراد در عین حفظ دلبستگی خود با فرد بیمار، فردیت خود را حفظ کرده و دچار تنش نشوند. همچنین بسیاری از افراد مبتلا، به علت علائم بیماری مانند خستگی، ناتوانی در انجام فعالیت و اختلال شناختی کار خود را از دست می­دهند که این مسأله اثر زیادی بر روی درآمد خانواده و همچنین اعتماد به نفس فرد دارد. با توجه به آنچه گفته شد در بررسی تبعات روانشناختی بیماری ام. اس نباید توجه را به خود فرد معطوف نموده و از نگاه گسترده به خانواده و اثرات بر دیگر اعضاء غفلت نمود (علیمحمدی و همکاران،1390).

دیگر ویژگی شخصیتی که می­تواند در چگونگی کنار آمدن با فشارهای روانی نقش عمده­ای را ایفا می­کنند، تیپ­های شخصیتی هستند. به نظر بسیاری ازپژوهشگران افراد تیپ A، معمولاً برای خود استرس ایجاد می­کنند. آنها افرادی رقابت کننده، منظم، حساس نسبت به زمان، کم حوصله و پرخاشگر هستند و رضایت درونی کمتری دارند. افراد تیپ B، نسبت به افراد تیپ A، آرامش بیشتری دارند، بیشتر به کیفیت زندگی اهمیت می­دهند، کمتر جاه طلب و بی حوصله هستند و با احتیاط حرکت می­کنند (فونتانا[14]، 1990). چنان­که کوپر[15] (1988) بیان می­کند ویژگی­های شخصیتی، سبک رفتار فرد را مشخص می­کنند. به همین جهت می­توان با شناخت پیامدهای تیپ­های شخصیتی، سطح اول از برنامه­های پیشگیرانه سلامت روان، یعنی شناسایی افراد در معرض خطر را برآورده کرده و آنان را تحت برنامه­های حمایتی روانشناختی بیشتری قرار داد.

امروزه محققین بنا به دیدگاه سیستمی معتقدند که خانواده می‌تواند موجب انواع بیماری‌های روانی تنی اعضاء گردد و عامل اصلی بروز اختلال در زندگی زناشویی فرزندان خود باشد. «موضوعات ناتمام» با والدین، برادر و خواهرها و خانواده‌ی گسترده در صورتی بهنجار است که از حد بهینه یا قابل تحمل برای رابطه‌ی زناشویی کمتر باشد. هرچه موضوعات ناتمام بیشتر باشد و هرچه افراد با ایجاد فاصله‌ی بیشتر و حتی بریدن از خانواده‌ی اصلی خود سعی در حل آن‌ها کرده باشند، فشار بیشتری بر روابط زناشویی تازه‌ وارد می‌شود و زوج‌های جوان را مستعد عذاب بیشتری می‌کند (مینوچین[16]،۱۳۸۱).

جامعه ایرانی در حال گذار فرهنگی و اقتصادی می‌باشد که باعث افزایش تنش در افراد می­گردد. زوج‌هایی که تمایزیافتگی پایین‌تری دارند بیشتر از فشارهای اجتماعی آسیب‌دیده و نسبت به یکدیگر پرتنش‌تر و هم‌آمیخته­تر تعامل می‌کنند و درنهایت رضایت‌مندی زناشویی کمتری را تجربه می­کنند (بوئن، ۱۹۷۸).

نتایج این پژوهش از آن جهت دارای ارزش می­باشد که جامعه­ی بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس رو به افزایش است. از آن جهت که خانواده­ی این افراد به علت دلبستگی به شخص بیمار و دلایل متعدد دیگر، در معرض استرس­ها و به دنبال آن اختلالات روانی قرار دارند و این جامعه در پژوهش­های صورت گرفته نادیده انگاشته شده­اند انجام این پژوهش ضرورت می­یابد. همچنین با توجه به نقش به سزای خانواده در تعیین و تحول صفات شخصیتی و رشد افراد از جمله تمایزیافتگی و با توجه به این که اهمیت و قداست خانواده در فرهنگ کشور ما بسیار بالا بوده و در صورت وجود مسائل حل نشده در خانواده ممکن است به احتمال انتقال به نسل­های بعدی و درهم آمیختگی در بین اعضای خانواده منجر شود، ضرورت این پژوهش مشخص می­گردد. این پژوهش از آن جهت دارای نوآوری به نظر می­رسد که در صورت وجود رابطه بین دو فاکتور مورد پژوهش می­توان با تشخیص تیپ شخصیتی در این افراد پی به سطح تمایزیافتگی تقریبی آنها برده و در صورت مشاهده­ی مشکلات ناشی از دلبستگی، با رویکرد سیستماتیک بوئن، که اساس آن را تمایزیافتگی تشکیل می­دهد به راحتی این مشکلات را برطرف کرد و فرد را در پذیرش بیماری ام اس خویشاوند خود و داشتن یک زندگی سالم از لحاظ روانی و به دور از درهم تنیدگی عاطفی یاری رساند.

اهداف تحقیق

با توجه به مقدمات اخیر و آنچه مورد بحث واقع شد، اهداف تحقیق حاضر به شرح اهداف کلی و ویژه­ی زیر است: