با یکدیگر مقایسه و بهترین مدل انتخاب شده است و شعب مرجع در بهترین مدل به‌ عنوان ملاک کارایی برای شعب ناکارا تعیین گردید.

واژگان کلیدی: ارزیابی عملکرد، تحلیل‌پوششی‌داده‌ها، کارایی

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                  صفحه

فصل اول: کلیات

1-1 مقدمه………………………………………………………………………………………….. 2

1-2 بیان موضوع…………………………………………………………………………………… 3

1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش……………………………………………………………………… 4

1-4 اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………… 5

1-5 فرضیه پژوهش…………………………………………………………… 6

1-6 سؤال‌های پژوهش………………………………………………………. 6

1-7 نوع و روش پژوهش……………………………………………………. 6

1-8 جامعه آماری……………………………………………………. 6

1-9 تعریف واژگان کلیدی……………………………………………………………………………………………………………. 6

فصل دوم: ادبیات موضوع

2-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….. 9

2-2 کارایی……………………………………………………………………………… 9

2-2-1 انواع کارایی……………………………………………………………………….. 11

2-2-1-1 کارایی فنی یا تکنیکی……………………………………………….. 11

2-2-1-2 کارایی تخصیصی……………………………………………………………….. 11

2-2-1-3- کارایی اقتصادی…………………………………………………………. 12

2-2-1-4 کارایی ساختاری………………………………………………………………. 12

2-2-1-5 کارایی مقیاس……………………………………………………. 13

2-3 تحلیل‌پوششی‌داده‌ها:………………………………………………………………….. 14

2-3-1 تاریخچه تحلیل‌پوششی‌داده‌ها………………………………………………….. 15

2-3-2 مزایای تحلیل‌پوششی‌داده‌ها…………………………………………………. 16

2-3-3 معایب تحلیل‌پوششی‌داده‌ها………………………………………………………… 17

2-3-4 مدل‌ CCR……………………………………………………………………….. 17

2-3-4-1 مدل نسبت CCR (ورودی محور)……………………………………………………………………………… 19

2-3-4-2 مدل مضربی CCR (ورودی محور)…………………………………………………………………………….. 20

2-3-4-3 مدل پوششی CCR (ورودی محور)…………………………………………………………………………… 20

2-3-4-4 مدل‌های ورودی محور و خروجی محور……………………………………………………………………. 21

2ـ3-4-5 بازده مقیاس………………………………………………………………………. 22

2ـ3-4-5ـ1 بازده ثابت به مقیاس………………………………………………………. 22

2ـ3-4-5ـ2 بازده متغیر به مقیاس……………………………………………………………… 23

2ـ3-5 مدل BCC……………………………………………………………………………….. 23

2ـ3-5ـ1 مدل مضربی BCC (ورودی محور)…………………………………………………………………………….. 23

2ـ3-5ـ2 مدل پوششی BCC (ورودی محور)……………………………………………………………………………. 24

2ـ3-5-3 مدل پوششی BCC (خروجی محور)…………………………………………………………………………. 25

2ـ3-6 تحلیل‌پوششی‌داده‌ها و مدل برنامه‌ریزی آرمانی……………………………………………………………… 25

2-3-6-1مدل DEA باهدف حداقل کردن متغیر انحرافی……………………………………………………….. 26

2ـ3-6-2 مدل DEA باهدف حداقل کردن مجموع متغیرهای انحرافی…………………………………. 26

2ـ3-6-3 مدل DEA باهدف حداقل کردن حداکثر میزان انحراف…………………………………………. 27

2-3-7 اوزان مشترک……………………………………………………………………… 27

2-3-7-1مدل پیشنهادی رضوی برای محاسبه اوزان مشترک………………………….. 29

2-3-7-2 مدل پیشنهادی ماکویی…………………………………………………….. 30

2-3-7-3 مدل پیشنهادی کائو و هانگ…………………………………………. 30

2ـ3-8 روش‌های رتبه‌بندی واحدهای کارا……………………………………………………. 31

2ـ3-8-1 مدل اندرسون و پترسون…………………………………………………….. 32

2ـ3-8ـ2 رتبه‌بندی کامل با بهره گرفتن از DEA / AHP………………………….. 32

2ـ4 الگوبرداری در DEA……………………………………………………………………… 34

2ـ5 سوابق مطالعاتی……………………………………………………………………………. 35

2ـ5-1 مطالعات انجام‌شده در حوزه بانکی………………………………………………………………………………….. 35

2ـ5-2 تحلیل پوشش داده‌ها، تحقیقات انجام‌شده در حوزه بانکی…………………………………………… 37

2ـ5-3 نتیجه‌گیری در سوابق مطالعاتی……………………………………………………………………………………… 40

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3-1 مقدمه……………………………………………………………………………. 43

3-2 تاریخچه بانک ملت…………………………………………………………… 43

3-3 روش تحقیق………………………………………………………………………………. 44

3-4 شیوه و ابزار جمع‌آوری اطلاعات………………………………………………. 45

3-5 تعیین ورودی‌ها و خروجی‌ها……………………………………………………………….. 46

3-5-1 ورودی‌ها………………………………………………………………………… 46

3-5-2 خروجی‌ها…………………………………………………………………………… 47

3-6 مدل‌های بکاررفته در پژوهش…………………………………………………………… 48

3-7 انتخاب نرم‌افزار برای حل مدل‌ها………………………………………………… 49

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات

4-1 مقدمه…………………………………………………………………………………. 51

4-2 پارامترها و شاخص‌های مدل……………………………………………………………… 51

4-3 رویکرد اول: ساخت و حل مدل CCR………………………………………………………………………………… 53

4-3-1 ارائه یک مدل CCR برای شعبه 30 و نتیجه حل آن…………………………………………………. 54

4-3-2 ارائه نتایج حل مدل CCR برای کل شعب……………………………………………………………………. 55

4-4 رویکرد دوم: ساخت و حل مدل پیشنهادی ماکویی………………………………… 57

4-4-1 ارائه مدل پیشنهادی ماکویی و نتیجه آن……………………………………….. 57

4-4-1 حل مدل اوزان مشترک ماکویی……………………………………………………………. 61

4-5 ضریب همبستگی اسپیرمن……………………………………………………………………. 61

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها

5-1 مقدمه……………………………………………………………………….. 68

5-2 نتیجه‌گیری……………………………………………………………….. 68

5-3 پیشنهادات کاربردی………………………………………………………………………. 71

5-4 پیشنهادهایی برای محققین آینده…………………………………………………………… 72

5-5 محدودیت‌های پژوهش…………………………………………………………………… 73

منابع……………………………………………………………………………………………. 74

پیوست‌ها……………………………………………………………………………………. 78

مقدمه
از دیرباز، اطلاع از چگونگی عملکرد واحدهای تحت بررسی، جهت اتخاذ تصمیم‌گیری‌های مناسب برای رسیدن به بهره‌وری بهتر، یکی از مهم‌ترین وظایف مدیران به‌حساب می‌آمد؛ اما امروزه با توجه به عواملی مانند پیچیدگی مسائل، حجم بالای اطلاعات، اثرات عوامل خارجی بر عملکرد، رقابت شدید جهانی، تغییرات ناگهانی خط‌مشی به علت برخورد انفعالی با مشکلات حاد (مانند تورم، بیکاری و …)، محدود بودن واحدها در رابطه با تصمیم‌گیری‌های مناسب و غیره … بدون برخورد علمی نمی‌توان راهکار مناسبی اتخاذ کرد.

در محیط رقابتی امروز که دوام و بقای سازمان‌ها به کیفیت تصمیمات ذینفعان بستگی دارد، ارزیابی عملکرد از اهمیت قابل توجهی برخوردار بوده و نقش مهمی در بهبود عملکرد سازمان‌ها خواهد داشت. ارزیابی عملکرد بایستی از چنان جامعیتی برخوردار باشد تا بتواند تمامی ابعاد پیرامون مترتب بر فعالیت سازمان‌ها را با عملکرد آنها مرتبط نموده و نقش تصمیمات مدیران در نیل به اهداف و ارتقاء عملکرد آن‌ها را منعکس نماید.

از آنجا که قلب و شریان اقتصادی کشور به بانک ها گره خورده، بدیهی است رشد و ارتقاء و پیشرفت صحیح بانک‌ها موجب شکوفایی اقتصادی و کمک به فرار از بحران‌های مالی می‌گردد. بانک‌ها برای ربودن گوی سبقت از یکدیگر در جهت افزایش سهم بازار و سودآوری به دنبال استفاده از انواع روش‌های بهبود عملکرد در جذب مشتریان هستند، در این میان ارزیابی عملکرد بانک‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است و به یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های مدیران بانک‌ها تبدیل شده است. علاوه بر این افزایش کارایی بانک‌ها می‌تواند گامی بلند در بهتر اجرا شدن فعالیت بانک‌ها گردد. 

به منظور ارزیابی عملکرد از روش تحلیل پوششی داده‌ها به عنوان ابزاری در ارزیابی عملکرد واحدهای تصمیم‌گیری استفاده می‌گردد که در این تکنیک از یکسری نهاده‌ها و ستاده‌های سازمان به منظور ارزیابی عملکرد سازمان استفاده می‌شود. اندازه‌گیری کارایی به خاطر اهمیت آن در ارزیابی عملکرد یک سازمان همواره مورد توجه قرار داشته است که در پژوهش حاضر با توجه به اهمیت این امر، از مدل‌های مختلف تحلیل پوششی داده‌ها استفاده شده است.

1-2 بیان موضوع
امروزه بحث ارزیابی عملکرد شعب بانک و تأثیری که شعب بر عملکرد کل موسسه دارد، بسیار چالش‌برانگیز و حائز اهمیت است. بانک ‌ها با هر مأموریت، رسالت، اهداف و چشم‌انداز، ملزم به پاسخگویی به مشتریان، ارباب‌رجوع و ذینفعان هستند تا به هدف اصلی خود که سودآوری و رضایت مشتری است دست یابد.

بانک‌ها برای رسیدن به هدفشان ملزم به ارزیابی دقیق شعب خود هستند تا بتوانند از این طریق شعب ناکارا، کمبودها و ضعف‌هایشان را شناسایی کنند و جهت بهبود و رسیدن به کارایی، اقدامات لازم را انجام دهند. برای رسیدن به این امر احتیاج به تکنیک مناسب و دقیق ارزیابی عملکرد می‌باشد که در این پژوهش از روش تحلیل پوششی داده‌ها استفاده شد.

تحلیل‌پوششی‌داده‌ها تکنیکی نا پارامتریک برای سنجش و ارزیابی کارایی نسبی مجموعه‌ای از واحدهای تصمیم‌گیرنده با ورودی‌ها و خروجی‌های چندگانه است. این روش دارای مدل های مختلفی است که  معروف‌ترین آن مدل‌های کلاسیک CCR و BCC می‌باشند. این مدل‌ها در تفکیک‌پذیری شعب از نظر کارایی و شناسایی کمبودها و ضعف ها ضعیف هستند و تعداد زیادی از شعب ناکارا را کارا در نظر می‌گیرند. بنابراین بانک‌ها با بهره گرفتن از این مدل‌ها قادر به شناسایی دقیق شعب خود نخواهند بود.

انتخاب بهترین مدل برای ارزیابی عملکرد شعب، از اهمیت زیادی برخوردار است. لذا این پژوهش سعی دارد با بهره گرفتن از مدل‌های دیگر تحلیل پوششی داده‌ها، مدل مناسب را شناسایی و شعب کارا را احصاء کند تا بانک ها از این طریق قادر به تشخیص دقیق شعب ناکارا و علل آن باشند.

1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش
انسان همواره خواهان دستیابی به کارایی بیشتر است و آن را وسیله‌ای برای رسیدن به سود یا مطلوبیت بیشتر می‌داند. ازنظر اقتصادی، کارایی به مفهوم تخصیص بهینه منابع، حداکثر استفاده از منابع، تحمل حداقل هزینه ـبا تکنولوژی موجود ـ است. امروزه محاسبه کارایی در سازمان‌ها و صنایع گوناگون یکی از اقدامات ضروری به‌منظور مقایسه میزان رقابت‌پذیری درصحنه داخلی و خارجی یک کشور است و بانک‌ها به عنوان مهم‌ترین نهاد پولی، نیز از این قاعده مستثنا نیستند. (حسن‌زاده, 1386).

از آنجا که کارکرد بهینه بانک‌ها، تاثیر بسزایی بر رشد و توسعه اقتصادی کشور برجای می‌گذارد، ایجاد شرایط و بسترهای لازم در جهت ارتقای کیفی و کمی عملکرد‌ بانک‌ها در سایه فضای رقابتی سالم، می‌تواند نقش قابل توجهی در دستیابی به اهداف داشته باشد. در این راستا یکی از روش‌هایی که بانک‌ها در جهت شناسایی جایگاه و موقعیت رقابتی و کیفیت عملکرد خویش دارند، سنجش عملکرد آنها از ابعاد گوناگون می‌باشد. با توجه به اهمیت موضوع و به منظور حصول اهداف مترتب بر آن، شناسایی مدل جامع و کامل برای ارزیابی عملکرد بانک‌ها ضروری به نظر می‌رسد. لذا در این پژوهش مدل‌هایی برای ارزیابی عملکرد شعب بانک‌ها پیشنهاد شده است.

1-4 اهداف پژوهش
ارزیابی عملکرد شعب بانک ملت در تهران
تعیین شعب کارا و تعیین شعب ناکارا
تعیین بهترین مدل برای ارزیابی عملکرد
1-5 فرضیه پژوهش
این پژوهش فاقد فرضیه می‌باشد.

1-6 سؤال‌های پژوهش
میزان کارایی شعب بانک ملت چگونه است؟
شعب کارا و ناکارای بانک ملت کدامند؟

       فصل اول: کلیات

      1-1- مقدمه                                                                                            2

       1-2- فرضیات پژوهش                                                                                8

      1-3- هدف از اجرای این پژوهش                                                                   9

       فصل دوم: سابقه پژوهش

      2-1- تاریخچه استفاده از فاضلاب در کشاورزی                                                10

      2-2- خصوصیات فاضلاب های شهری                                                           12

      2-3- تصفیه فاضلاب                                                                                13

      2-3-1- تصفیه مصنوعی فاضلاب                                                                 14

      2-3-2- تصفیه طبیعی                                                                             14

      2-4- تاثیر فاضلاب بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک                   15

      2-4-1- شوری                                                                                       16

      2-4-2- نسبت جذب سدیم(SAR)                                                             17

      2-4-3- اسیدیته(PH)                                                                             17

      2-4-4- غلظت عناصر سنگین در خاک                                                         17

      2-5- بررسی تاثیر آبیاری با فاضلاب روی عملکرد و غلظت عناصر معدنی                18                                                              

      2-5-1- عملکرد و شاخص های رشد                                                            18

      2-5-2- تاثیر فاضلاب بر تجمع عناصر شیمیایی در اندام های مختلف گیاه               21

      2-6- اثر کودهای شیمیایی بر خصوصیات کمی گیاهان                                      25

      2-7- تاثیر آبیاری با فاضلاب بر آلودگی آب های زیر زمینی                                 26

      2-7-1- نیترات                                                                                      27

      2-7-2- میکروارگانیسم های بیماری زا                                                          27

      2-7-3- عناصر سنگین                                                                             27                                                                    

      2-7-4- ترکیبات آلی سمی                                                                        28

      2-8- مسایل بهداشتی استفاده مجدد از فاضلاب                                               28

      2-8-1- حذف عوامل بیماری زا در روش های تصفیه فاضلاب                              28

      2-8-2- انواع سیستم های آبیاری در رابطه با استفاده از فاضلاب                           28

      فصل سوم: مواد و روش ها

     3-1- موقعیت و مشخصات آب و هوایی محل اجرای آزمایش                                 30

     3-2- ویژگی های خاک محل آزمایش                                                            30

     3-3- نحوه تامین آب و پساب فاضلاب                                                            31

     3-4- موارد زراعی                                                                                    31

     3-4-1- انتخاب رقم                                                                                  31

     3-4-2- آماده سازی زمین و نحوه کشت                                                         32

      3-4-3- عملیات زراعی                                                                             32

     3-5- اجرای طرح                                                                                     32

     3-5-1- تیمارهای مورد مطالعه                                                                    32

     3-5-2- تاریخ و نحوه نمونه گیری                                                                 33

     3-5-3- روش های اندازه گیری مشخصات گیاهی                                              33

     3-6- تجزیه و تحلیل آماری                                                                        34

     فصل چهارم:  نتایج وبحث و پیشنهادات

     4-1- تعداد سنبله در متر مربع                                                                     35  

     4-2- عملکرد بیولوژیک                                                                             38

     4-3- طول بلال                                                                                       40

     4-4- قطر بلال                                                                                        42

     4-5- تعداد ردیف در بلال                                                                           43

     4-6- تعداد دانه در ردیف                                                                           45

     4-7- وزن صد دانه                                                                                   46

     4-8- نتیجه گیری                                                                                    48          

     4-9- پیشنهادات                                                                                      49       

چکیده:

 به منظور بررسی اثر پساب تصفیه شده‌ی شهری و کودهای شیمیایی بر عملکرد کمی ذرت دانه­ای، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در تابستان سال1389 در شهرستان گچساران اجرا گردید. کرت اصلی شامل دو سطح W1= آبیاری با آب معمولی و W2= آبیاری گیاهان در کل دوره رشد با پساب تصفیه شده فاضلاب و کرت فرعی شامل 3 سطح کودی: F1= شاهد (عدم استفاده ازکودهای شیمیایی)، F2= اعمال نصف کودهای شیمیایی N،  Pو K توصیه شده و F3= اعمال کامل کودهای شیمیایی N،  Pو K توصیه شده بودند. نتایج نشان داد که برهمکنش آبیاری و کود شیمیایی بر صفات عملکرد دانه، طول بلال و تعداد دانه در ردیف بلال معنی­دار گردید. بیشترین عملکرد دانه مربوط به آبیاری با پساب تصفیه شده و تیمار کودی نصف کودهای شیمیایی N، P و K توصیه شده و کمترین آن مربوط به آبیاری معمولی و بدون مصرف کود، بود. همچنین اثر تیمار آبیاری و کودی بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، طول بلال، قطر بلال، تعداد ردیف  در بلال، تعداد دانه در ردیف و وزن صد دانه در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود. استفاده از پساب تصفیه شده شهری در مقایسه با آبیاری معمول سبب افزایش معنی­دار کلیه این صفات گردید. به طوریکه مقدار عملکرد دانه برای تیمارهای W1، W2، F1، F2 ، F3، W2F2، W2F1و W2F3 به ت   رتیب 6303، 8363، 5760، 7975، 8265، 9290، 7400 و  8400 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. در تیمار کودی F3 (اعمال کامل کودهای شیمیاییN، P وK توصیه شده) بالاترین و در تیمار کودی F1 (شاهد یا عدم استفاده از کودهای شیمیایی) کمترین این مقادیر بدست آمد.

واژه‌های کلیدی: پساب تصفیه شده‌، کودهای شیمیایی، عملکرد، ذرت

1-1- مقدمه

وقتی تأمین آب شیرین تجدید شونده، پاسخگوی نیازی فعالیت‌های کشاورزی، صنعتی و مصارف شهری نباشد، ناگزیر توجه بشر بسوی پیدا کردن گزینه‌های دیگر جلب خواهد شد که از آن جمله می‌توان به پساب‌های تصفیه شده، فاضلاب شهری، آب دریا نمک زدایی شده و دیگر آب‌های غیرمتعارف اشاره کرد (Goosen and Shayya, 1990). در این بین فاضلاب شهری مایع یا آبی بسیار باارزش است که به سبب دارا بودن مواد معدنی و آلی می­تواند نقش مهمی در باروری زمین­های کشاورزی نیز داشته باشد (حسینیان، 1381). استفاده از آب فاضلاب شهری هرچند مفید است اما از لحاظ بهداشتی با مخاطراتی نیز همراه است که بهره­برداری از آن را تا حدی پیچیده و مشکل‌ می­سازد. در جدول 1-1 شماری از آلودگی­هایی که ممکن است بوسیله آب فاضلاب تصفیه نشده انتقال یابد آورده شده است.

بر اساس آمار، در ایران سالانه بالغ بر 5 میلیارد متر مکعب آب ( حدود 5% از آبی که استحصال می‌شود) به مصارف شرب و بهداشت می‌رسد و نزدیک به یک میلیارد متر مکعب (حدود 1%) آب نیز در بخش صنعت مصرف می‌شود (ملکوتی، 1378). از اینرو حجم عمده‌ای از آب مصرفی در این دو بخش بصورت فاضلاب شهری و پساب‌های صنعتی از مدار استفاده خارج می‌شوند. بر اساس گزارش مسیبی بین 50 تا 75% آب شهری بصورت پساب به محیط برمی‌گردد. رهایی از این حجم عظیم از فاضلاب‌ها باید به گونه‌ای باشد که اثرات سوء زیست محیطی بر منابع آب، خاک و بهداشت عمومی نداشته باشد. تصفیه کامل این گونه فاضلاب‌ها بسیار پرهزینه است با این وجود امروزه به لحاظ مشکل کمبود آب و بحران حاصل از آن و نیز با توجه به هزینه‌های بالای استحصال و انتقال آب، استفاده مجدد از پساب فاضلاب در بسیاری از کشورهای دنیا و از جمله ایران جایگاه ویژه‌ای (بخصوص در بخش کشاورزی) پیدا کرده است (EPA.1995.). هر چند پساب فاضلاب در مقایسه با حجم آب آبیاری مورد نیاز برای کشاورزی در کشور، مقدار ناچیزی را شامل می‌شود اما بهره‌برداری از همین مقدار باعث می‌شود که آب‌های با کیفیت بالا را بتوان در مصارف با اهمیت‌تری به کار برد (عابدی، 1380).

جدول 1-1- انواع بیماری­هایی که بوسیله فاضلاب تصفیه نشده انتقال می­یابد (حسینیان، 1381)
نوع بیماری
تحول انتقال
عامل
اسهال آمیبی
انسان به انسان از طریق غذای آلوده، حشرات، تماس انسانها با یکدیگر، آب آلوده
پروتوزئرها
اسهال معمولی
انسان به انسان از طریق آب آلوده، غذای آلوده، حشرات
SHIGELEA
وبا
انسان به انسان از طریق آب آلوده
VIBROCHLOR
دراکونکولوز
انسان به انسان از طریق آب آلوده
DRACUN CULOE
کرم کدو
حیوانات به انسان از طریق آب و غذای آلوده و مواد و اشیائی که بوسیله مبتلا لمس شده است
ECHINO COCCOSE
عفونتهای کبدی
انسان به انسان از طریق آب آلوده، تماس بین انسانها
VIRUSES
زردی
حیوانات به انسان از طریق آب و غذای آلوده و تماس بین انسانها و حیوانات
LEPTUSPERIA
شبه حصبه
انسان به انسان از طریق تماس بین انسانها، آب و غذای آلوده
SALMONOLLA
شیستوزوموناس
حیوانات به انسان از طریق حشراتیکه در آبهای آلوده زندگی می­کنند، غذای آلوده
TREMATODE
تولارمی
حیوانات به انسان از طریق آبهای آلوده، حیوانات اهلی، حشرات
TULAROMTS
حصبه
انسان به انسان از طریق آب و غذای آلوده تماس بین انسانها
SALMONOLLA
بهره‌برداری صحیح از فاضلاب‌های شهری، مشکل آلودگی آب‌های سطحی را نیز کاهش می‌دهد، این عمل نه تنها باعث حفظ منابع آب می‌گردد، بلکه به علت وجود مواد و عناصر غذایی موجود در آن برای رشد گیاهان بسیار سودمند است(بهروز، 1385). موجود بودن این پساب در نزدیکی مراکز شهری، امکان افزایش محصولات کشاورزی در اطراف این مناطق را فراهم می‌کند. همچنین وجود نیتروژن و فسفر در فاضلاب، می‌تواند به حذف یا کاهش مصرف کودهای شیمیایی مورد نیاز محصولات کشاورزی منجر گردد (عابدی، 1380). استفاده از فاضلاب در آبیاری مزارع کشاورزی از سابقه طولانی در کشورهای مختلف دنیا برخوردار است. در نواحی مدیترانه‌ای، فاضلاب به عنوان یکی از منابع مهم آب آبیاری کشاورزی به شمار می­رود (صفری و همکاران، 1381). شکل صحیح و بهداشتی استفاده از فاضلاب در کشاورزی که بر اساس استفاده از فاضلاب تصفیه شده استوار است، صرفاً در قرن اخیر مطرح شده است. بخش کشاورزی با توجه به مصرف بالای آب دارای بزرگترین پتانسیل استفاده مجدد از آب است. استفاده از فاضلاب تصفیه شده برای کشاورزی، اگر چه در اروپا، آمریکای شمالی و استرالیا از اوایل قرن اخیر مورد توجه قرار گرفته است، اما باید خاطر نشان نمود که استفاده از فاضلاب برای آبیاری، بخصوص غلات، در کشورهایی همانند هند، چین و بعدها در خاورمیانه از دیرباز معمول بوده است. حتی در مناطقی که آب به فراوانی وجود دارد، تصفیه و استفاده مجدد از پساب برای جلوگیری از آلودگی‌های زیست محیطی در حال افزایش است (صفری و همکاران، 1381). امروزه پساب در بسیاری از کشورها بخش مهمی از منابع آب تجدید شونده را شامل می‌شود و بطور عمومی استفاده از فاضلاب در کشاورزی مورد پذیرش قرار گرفته و فواید زراعی و اقتصادی فراوان آن، این موضوع را تصدیق می‌کند (عابدی، 1380).

امروزه تحقیقات در زمینه استفاده از انواعی از آبهای نامتعارف از جمله فاضلاب‌ها در آبیاری اراضی کشاورزی و مشاهده جنبه‌های مختلف تاثیر آن بر تولید کمی و کیفی گیاهان زراعی و باغی از جایگاه ویژه­ای در بسیاری از کشورهای دنیا مطرح است.

تحقیقات صورت گرفته نشان می­دهد هر چند فاضلاب تصفیه شده خانگی حاوی مقادیر قابل توجهی از مواد مغذی است که می‌تواند برای رشد گیاهان سودمند باشد و مصرف کودهای شیمیایی را در اراضی کشاورزی کاهش دهد (Marten and et al, 1980). اما گاها برخی از این عناصر غذایی در حد بیش از میزان مورد نیاز گیاهان می‌باشند، که ممکن است موجب بروز سمیت در اندام گیاهان و نیز رشد بیش از اندازه سبزینگی و یا کاهش کیفیت آنها گردد (عابدی،1380).

با توجه به کمبود آب در مناطق خشک و نیمه خشکی همانند ایران، استفاده از پساب فاضلاب‌ها در امر تولید محصولات زراعی می‌تواند به عنوان منبع آب مطمئنی برای آبیاری مورد توجه قرار گیرد. در نتیجه نه تنها بخشی از کمبود آب کشاورزی جبران خواهد ‌شد، بلکه از اثرات سوء تخلیه بی رویه فاضلاب‌ها و خسارت‌های آن به منابع کشاورزی و آلودگی محیط زیست نیز جلوگیری به عمل می آید (عرفانی و همکاران، 1380). پیش­بینی ‌شده

گیری شده و رسوبات دریای عمان در محیط GIS گردآوری گردیده و تغییرات فصلی این داده‌هابه صورت سه بعدی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. با بهره گرفتن از داده­های اندازه ­گیری شده، کانال‌های صوتی عمیق در دریای عمان شناسایی می‌شود.نتایج نشان می‌دهد، كه اكثر این کانال‌ها در اعماق بین 1600 تا 1800 متری در سواحل جنوبی دریای عمان قرار دارند. با بررسی تغییرات سه بعدی و نیم‌رخ‌های افقی دریای عمان، مشخصمی‌شود كه جریان خروجی از خلیج فارس به دریای عمان باعث ایجاد ناهمگونی افقی در محیطخواهد شد.این پدیده باعث وارونگی نمایه­های قائم دما و شوری می‌شود، و در نتیجه باعث وارونگی نیمرخ سرعت صوت خواهد شد. در این تحقیق، برای بررسی اثر ناهمگونی افقی بر روینحوۀ انتشار صوت از روش تئوری پرتو (در دو حالت وابسته به برد و مستقل از برد) استفاده می‌شود. همچنینهمانندسازی جریان نفوذی در آزمایشگاه و اثر آن بر روی افت و خیزهای سیگنال آکوستیکی در دو فرکانس kHz50 و kHz120 مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ضمن از روش تئوری پرتو برای بررسی اثر ناهمگونی‌های قائم بر روی انتشار صوت ناشی از پدیده تغییرات ریز مقیاس استفاده شده است.این مطالعه نشان می­دهد که جریان نفوذی و ساختار ریز قائم سرعت صوت باعث تغییرات در شکل، دامنه، تا خیر زمانی، فشار آکوستیکی و افت و خیزهای سیگنال خواهد شد. به طور مثال، وجود ساختار ریز قائم باعث پخش انرژی صوتی و کاهش مکان‌های تاریک می‌شود. در ضمن در این مطالعه با بهره گرفتن از روش عددی کواردیچر، معادله موج آکوستیکی حل گردید. و برای صحت سنجی مدل از دو مثال معتبر در پیشینه تحقیق استفاده شد و نتایج بدست آمده تطابق بسیار خوبی با این دو مثال را نشان می‌دهد.

فصل اول: مقدمه و کلیات

1-1- مقدمه

      فناوری ارسال سیگنال صوتی از میان لایه های مختلف آب در سیستم‌های مخابرات زیر آب کاربرد فراوانی دارد. سیگنال‌های آكوستیكی هنگامی كه از میان لایه های آب عبور كنند، در زمان‌های مختلف، دچار تغییراتی بر روی شكل و فاز می‌شوند. اقیانوس محیط پویا و دائما” در حال تغییر است و هر کدام از پدیده­های اقیانوسی دارای خصوصیات منحصر به فردی می­باشند. به طور مثال  پدیده­های همچون جریانات، امواج داخلی و تلاطم‌های کوچک مقیاس، لایه بندی افقی، جریانات نفوذی و افت و خیزهای دما و شوری در راستای قائم باعث ایجاد تغییرات بر روی سیگنال آكوستیكی می‌شوند. هر كدام از این پدیده ­ها باعث ایجاد اكو بر روی سیگنال خروجی می­شوند. تنها خصوصیت فیزیکی اقیانوس که بر انتشار امواج آکوستیکی تأثیر می­گذارد، سرعت صوت می­باشد که دارای مقدار عمومی m/s 1500 در اقیانوس­های استوایی و معتدل است (تغییرات چگالی نیز بر انتشار این امواج مؤثر هستند، اما این تغییرات روی تمام ستون آب اقیانوسی قابل چشم پوشی هستند، ولی در لایه­های رسوبی در کف اقیانوس به عنوان فاكتور مهم در محاسبات  در نظر گرفته می‌شود). سرعت صوت در اقیانوس تابعی از سه متغیر است: دما، شوری و فشار (یا عمق). این تابع، تابعی افزایشی از هر سه متغیر است. عبارتی ساده و تجربی برای سرعت صوت (m/s) برگرفته از مطالعه Mackenzie (1981) به صورت ذیل ارائه شده است.

كه c سرعت صوت بر حسب  و  عمق بر حسب متر و  شوری بر حسب واحد در هزار (PPT) در محدوده ،  T دما بر حسب درجه سلسیوس می‌باشد. یک بررسی معمولی، نشان می‌دهد سرعت صوت حدود m/s 4 به ازای یک درجه تغییر دما، m/s 5/1 به ازای افزایش صد متر عمق  و m/s 1 برای افزایش PPT1 افزایش می­یابد.

2-1- هدف تحقیق

به طور کلی، ناهمگونی‌های افقی به دلیل جریانات، پدی‌ها[1] و جبهه‌ها به وجود می‌آیند، همچنین ناهمگونی‌های قائم به دلیل ساختار تغییرات ریز قائم دما و یا شوری ایجاد می‌شوند. در دریای عمان یکی از پدیده­های که در مطالعات قبلی به آن اشاره شده است، جریان آب شوری و گرمی است که از خلیج فارس به دریای عمان سرریز می­شود. مطالعات زیادی در زمینه مشخصات این جریان انجام شده است. ورود این جریان نفوذی به دریای عمان باعث ایجاد وارونگی در دما و شوری در اعماق بین 200 تا 400 متری می‌شود و هر چه این جریان به اقیانوس هند نزدیک‌تر می‌شود از ضخامت آن کاسته می­شود. این جریان نفوذی باعث ایجاد وارونگی در ساختار قائم سرعت صوت می‌شود. برای بررسی اثر این جریان بر روی انتشار صوت در برخی از مکان‌های ایجاد وارونگی، شبیه سازی انتشار صوت  در دو حالت وابسته به برد و مستقل از برد مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به مشکلات و محدودیت‌های آزمایش‌های آکوستیکی در مسیر جریان برون ریز خلیج فارس در محیط واقعی، سعی شده است با بهره گیری از یک مدل آزمایشگاهی، جریان برون ریز خلیج فارس را شبیه سازی نموده، و اثر این جریان را بر روی افت و خیزهای سیگنال آكوستیكی بررسی گردد.

1-2-1- ضرورت و اهمیت تحقیق

مدل‌سازی دقیق انتشار امواج صوتی، و بررسی اثرات محیطی، اولین قدم در طراحی و ساخت سیستم‌های پیشرفته صنعتی و نظامی دریایی (زیر آبی) و برآورد کار­آیی تجهیزات به کار گرفته شده در محیط زیردریا می‌باشد. تجهیزاتی که بر مبنای امواج صوتی کار می‌کنند در زمینه‌های مخابرات زیردریا، تعیین موقعیت و کشف هدف‌های ناشناخته زیر دریا، کشتی‌رانی، ناوبری و هدایت زیردریایی، کنترل، مراقبت و دفاع ضد زیردریایی، زمین‌شناسی، آشکارسازی زیردریایی، صیادی پیشرفته، اقیانوس نگاری، نقشه برداری و تصویربرداری بستر دریا، و اکتشاف و استخراج منابع نفت و گاز، مورد استفاده قرار می‌گیرند. امروزه ابزار مدل‌سازی و شبیه‌سازی، مهمترین وسیله‌ای است كه استفاده كنندگان، طراحان سیستم و پژوهشگران می‌توانند توسط آن، پارامترهای طراحی سیستم‌های مورد نظر را در شرایط محیطی مختلف بررسی نمایند. ضمن اینكه، این كار (در مقایسه با انجام آزمایش‌های تجربی در دریا) هزینه بسیار كمتر و بازدهی بیشتری دارد.

2-2-1- سوالات اساسی تحقیق

سئوالات اساسی  این تحقیق شامل موارد ذیل است:

1- آیا ناهمگونی قائم محیط ناشی از دما و شوری بر روی انتشار صوت تاثیر دارند و چنانچه اثر دارند در چه فركانس هایی بر روی انتشار صوت تاثیر می گذارند؟

2- آیا شار خروجی از خلیج فارس به دریای عمان (ناهمگونی افقی) باعث تغییر شكل  و شیفت زمانی سیگنالهای آكوستیكی خواهد شد؟

3- آیا می توان در مدلسازی انتشار سرعت صوت فقط تغییرات قائم یك نیمرخ سرعت در نظر گرفت (مستقل از برد) و یا بایستی چند نیمرخ قائم در نظر گرفته شود؟ 

4- آیا تغییرات فصلی بر روی افت و خیزهای سیگنال آكوستیكی  اثر دارد؟

3-2-1- نوآوری ها

1- تا کنون هیچ مطالعه ای در زمینه اثر جریان نفوذی (جریان خروجی خلیج فارس به دریای عمان) بر روی انتشار صوت در داخل كشور انجام نشده است. 

2- در دنیا تا کنون هیچ مطالعه ای در زمینه اثر پراکندگی به واسطۀ جریان نفوذی در آزمایشگاه انجام نشده است. 

3- مطالعه اثر ناهمگونی های قائم ناشی از دما و شوری بر روی انتشار صوت 

4- شناسایی کانالهای صوتی عمیق و نیز کانال های سطحی به واسطۀ نفوذ جریان  ترموهالاین در دریای عمان

3-1- نحوه انتشار صوت

یكی از پارامترهای موثر در انتشار صوت،  تغییرات نیمرخ سرعت صوت می‌باشد. بر اساس تئوری پرتو چنانچه گرادیان سرعت صوت منفی باشد، پرتوها به سمتی که سرعت صوت کاهش می‌یابد، خم می‌شوند. ولی چنانچه گرادیان سرعت صوت مثبت باشد، پرتوها به سمت بالا خم می‌شوند. در نواحی كه امواج صوتی در آن نفوذ نمی‌کنند، ناحیه تاریك[1] می‌گویند. در ضمن مشابه این موضوع در هوا نیز وجود دارد. یعنی وقتی دمای نزدیك زمین سرد باشد امواج صوتی به پایین خم می‌شوند و بالعكس اگر هوا در ارتفاعات سردتر باشد امواج صوتی به بالا منحرف می‌شوند (شکل 1-1).

4-1- کانال صوتی عمیق

نیمرخ قائم سرعت صوت در آب عمیق در شکل (1-2a) نمایش داده شده است. در این شکل  عمقی است که کمینه سرعت در آن رخ می­دهد. این عمق، محور کانال صوتی زیر آبی است. بالای این محور، سرعت صوت عمدتا” به دلیل افزایش، دما زیاد می‌شود و در زیر این محور به دلیل فشار هیدروستاتیکی زیاد می­شود. اگر چشمه صوت روی محور کانال یا نزدیک آن قرار بگیرد، برخی بخش­های انرژی صوتی در کانال به دام انداخته می­شوند و داخل آن منتشر می­شود، بدون اینکه به سطح و یا بستر برخورد كند. شکل (1-2b) شماتیكی از كانال صوتی عمیق را نشان می‌دهد. این شکل نمونه ­ای از انتشار صوت در کانال است.

این نوع موجبر بین عمق­های  مشاهده می­شود. عمق محور کانال معمولا” 1000 تا 1200 متر است. در مناطق استوایی این عمق به 2000 متر و در عرض­های بالاتر به نزدیک سطح منتقل می­شود. بیشترین مسافت طی شده در کانال‌های صوتی عمدتا” توسط جذب آب دریا محدود می­شود. انتشار صوت با فرکانس پایین به دلیل جذب پایین در این كانال، می ­تواند تا صدها و بلکه هزارها کیلومتر منتشر شود (Etter, 2003).

5-1- رفتار موج آكوستیكی در لایه‌ها

1-5-1- انعکاس

انتشار صوت در سطح دریا، کف دریا، اشیاء غرق شده و تغییرات خصوصیات فیزیکی باعث می‌شوند، که سیگنال‌های اضافی با طول پالس‌های متفاوت در گیرنده مشاهده گردد. همان طوری که در شکل (1-3) مشاهده می­شود همیشه اولین سیگنال مربوط به سیگنال مستقیمی است که به گیرنده می‌رسد (مسیر یک)، سیگنال بعدی که کمی دیرتر

 
چکیده
هدف این پژوهش بررسی نیازهای آموزشی زنان روستایی در راستای مهارت های خوداشتغالی کارآفرینانه بود. مطالعه ی حاضر، از نظر هدف کاربردی و در شیوه‌ی اجرا جزء گروه پژوهش های توصیفی پیمایشی است. جامعه‌ی آماری پژوهش شامل کلیه‌ی زنان روستایی تحت پوشش مراکز جهاد کشاورزی شهرستان کرمانشاه در نیمه دوم سال مالی 1393 بود. نمونه ی مورد مطالعه تعداد 270 نفر از افراد جامعه ی آماری بود که به دو شیوه ی خوشه ای چند مرحله ای و سپس تصادفی انتخاب گردید. ابزار اندازه‌گیری متغیرها یک پرسشنامه ی محقق ساخته با تعداد 148 سؤال بود. این پرسشنامه نیازهای آموزشی زنان روستایی در سه بخش کلی تولیدات خانگی، تولید محصولات زراعی باغی و پرورش دام و تولید فرآورده های دامی، در یک طیف 5 گزینه‌ای مورد ارزیابی قرار می‌داد.برای معتبرسازی پرسشنامه از رویه استخراج اجزای معتبر مورد اندازه گیری از ادبیات موضوعی پژوهش و بومی سازی با بهره گیری از نظرات متخصصان و نیز نمونه ای مقدماتی استفاده گردید. پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از روش آلفای کرونباخ تعیین گردید. نتایج تحلیل داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، درصد فراوانی تجمعی، میانگین و انحراف معیار) و در بخش آماری استنباطی با استفاده از آزمون تی تک گروهی و آزمون رتبه بندی فریدمن صورت گرفت. این تحلیل‌ها نشان داد که نیازهای آموزش مهارت های خوداشتغالی زنان در حوزه ی تولیدات خانگی شامل (خیاطی و دوزندگی «1.706-=t و 0.089=Sig»، فرآوری و بسته بندی محصولات غذایی «1.48=t و 0.140=Sig»، بافندگی «1.551-=t و 0.122=Sig»، و ساخت و طراحی و چاپ «4.145-=t و 0.000=Sig»، به نسبت حد وسط میانگین ها غیر معنادار و در دو زمینه ی تولید محصولات زراعی باغی «11.465=t و 0.000=Sig»، و پرورش دام و تولید فراوردهای دامی «7.723=t و 0.000=Sig» معنادار بود.
واژه های کلیدی:  نیازسنجی آموزشی، مهارت های خوداشتغالی، کارآفرینی، زنان روستایی.
فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه:
آموزش یک سرمایه گذاری پربازده در فرآیند توسعه، به ویژه توسعه ی انسانی در بخش کشاورزی و روستایی می باشد. ولی این امر زمانی تحقق می یابد که آموزش متناسب با نیازهای واقعی کشاورزان و منطبق با شرایط خاص، همراه با بازدهی و کارایی معقول باشد. برای طراحی یک برنامه ریزی آموزشی اثربخش و کارآمد اعتقاد بر این است که این آموزش باید از جنبه های گوناگون پاسخگوی نیازهای فراگیران باشد تا آنها انگیزه لازم برای شرکت فعال در آموزش را داشته باشند (عمانی و چیذری، 1381). نیاز و توجه به آموزش به عنوان یکی از اصول اساسی در کلیه نظام های آموزشی، به ویژه ترویج و آموزش کشاورزی که شالوده اساسی آن مبتنی بر تغییرات برنامه ریزی شده برای تغییر رفتار مطلوب فراگیران از طریق برنامه های آموزشی است، می باشد. یکی از دلایلی که ضرورت تعیین نیازهای آموزشی را توجیه می کند آن است که تا سرحد امکان اطمینان حاصل شود که هم محتوی و هم روش های آموزشی و هم سطحی که برای تدریس موضوع انتخاب شده است، مناسب ترین باشد (سوانسون[1] و همکاران، 1997).
عباس زادگان و ترک زاده (1388) اعتقاد دارند که به منظور کارایی و اثربخشی، همه برنامه های آموزشی باید با نیازسنجی آموزشی آغاز شوند. قبل از اینکه آموزش واقعی اتفاق بیفتد،   آموزشگر باید این موضوع را مشخص نماید که چه کسی، چه چیزی، چه جایی، چه وقتی، چرا و چگونه باید آموزش دهد (به نقل از صبوری و عمانی، 1389، ص 46). نیازسنجی آموزشی در طرح هایی که به منظور آموزش مهارت های حرفه ای صورت می گیرد به دلیل بالا بودن هزینه های آموزشی، از اهمیتی دو چندان برخوردار است.
بخش عظیمی از افراد ساکن در روستاها را زنان تشکیل می دهند که علاوه بر انجام وظایف مادری، در اقتصاد خانواده نیز سهیم اند. زنان روستایی با چالش ترکیب نقش های خانوادگی و غیر خانوادگی مواجه اند، آنها به طور همزمان هم وظایف خانه داری را انجام می دهند و هم به کارهای اقتصادی مشغولند. لذا در طول قرن گذشته نقش زنان در بازار کار تغییر یافته است. زنان در کشورهای در حال توسعه بخش بزرگی از کل نیروی کار را به خصوص در بخش کشاورزی تشکیل می دهند و از آنجا که این نقش مهم است، آنان یک منبع اقتصادی مهم را تشکیل می دهند (جایاواردهانا[2]، 1992، ص 243). و با وجود این واقعیت که وظایف خانگی آنها در همه ی جوامع حیاتی است، آنها به طور فزاینده ای درگیر فعالیت و کارهای اقتصادی گردیده اند (هانداراگاما[3] و همکاران، 2013، ص 2).
توجه به این تغییر عملکرد، اهمیت توجه به شکل دهی صحیح فعالیت های اقتصادی آنان را دوچندان می کند. شکل دهی به فعالیت های اقتصادی نیازمند آموزش فعالیت های اقتصادی است و آموزش صحیح در وهله ی اول، مستلزم شناسایی نیازهای آموزشی است. بنابراین به منظور آموزش مهارت های خوداشتغالی به این قشر عظیم، در ابتدا لازم است تا نیازهای آموزشی آنان به طور مشخص در تمام فعالیت هایی که امکان اجرای آنها در روستاها فراهم است تعیین گردد. بر این اساس مطالعه ی حاضر در پی بررسی نیازهای آموزشی زنان روستایی در راستای مهارت های خوداشتغالی با هدف کارآفرینی است.

بیان مسأله:
روستاییان بنیادی ترین افراد اقتصادی-اجتماعی یک کشور به شمار می روند، به گونه ای که توسعه ی آنها نقشی اساسی در فرآیند توسعه ی ملی دارد. بنابراین توسعه روستایی و کشاورزی با توسعه کشور در همه ی ابعاد همراه است (پاپلی یزدی، 1382، ص 56). از آن جا که در اکثر مناطق جهان، روستاها از جمله نواحی فرسایش محسوب می شوند، اندیشمندان و سیاست گزاران تمامی کشورهای دنیا توجه خاصی به امر توسعه ی روستایی و رفع مشکلات و معضلات آن ها دارند. مشکلات و معضلات روستاها در تمامی جهان ناشی از دو مسأله ی اساسی است: یکی کمبود امکانات اجتماعی (ضعف زیرساخت ها) و دیگری کمبود درآمد (ضعف اقتصادی) (قمبرعلی و زرافشانی، 1387، ص 132).
بررسی آمارها نیز نشان دهنده ی آمار بالای نرخ بیکاری در روستاهاست. به گونه ای که بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385، نرخ بیکاری مناطق روستایی برابر 74/14 درصد و نرخ مشارکت نیروی کار بر ابر 85/40 درصد بوده است. این موضوع در ارتباط با بیکاری زنان اوضاع اسف بارتری را نشان می دهد به گونه ای که بر اساس آمارهای نسبتاً جدید مرکز آماری ایران، زنان بیکار دارای تحصیلات عالیه و متوسطه روستایی، سهمی برابر 4/59 درصد را دارند. ضمن اینکه تحولات خود اشتغالی در دوره 1375-1335 نشان می دهد که خود اشتغالی در نقاط روستایی ایران از 61 درصد در سال 1335 به 21 درصد در سال 1375 کاهش یافته است (پوررجب میاندوآب، 1388، ص 30).

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1. مقدمه 1

1-2. بیان مسئله 2

1-3. ضرورت و اهمیت پژوهش 6

1-4. اهداف پژوهشی 7

1-4-1. هدف کلی پژوهش 7

1-4-2. اهداف جزی پژوهش 7

1-5. فرضیه­های پژوهش 7

1-6. متغیرهای پژوهش 7

1-7. تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها…………………………………………………………………………………8

فصل دوم: پیشینه پژوهش

2-1. مقدمه 10

2-2.تاریخچه مدارس هوشمند. 10

2-3 .ضرورت تحول درآموزش وپرورش 11

2-4.مدرسه هوشمندیک ضرورت 12

2-5. اهداف مدارس هوشمند 14

2-6. مدل مفهومی مدارس هوشمند 15

2-6-1.محیط یاددهی یادگیری مبتنی بر محتوای چند رسانه­ای 17

2-6-2. زیرساخت توسعه یافته فناوری اطلاعات ………………………………………………………………… 19

2-6-3. مدیریت مدرسه توسط سیستم های یکپارچه رایانه­ای………………………………………………….21

2-6-4. برخورداریاز معلمان آموزش دیده در حوزه فناوری اطلاعات……………………………………….23

2-6-5. ارتباط یکپارچه رایانه ­ای با مدارس دیگر……………………………………………………………………27

2-7. دیدگاه برنامه درسی……………………………………………………………………………………………………..28

2-8.. منابع هوشمند در مدارس هوشمند…………………………………………………………………………………31

2-9. معلمان در مدارس هوشمند……………………………………………………………………………………………32

2-10. تفاوت مدارس هوشمند و سنتی……………………………………………………………………………………33

2-11. نگرش……………………………………………………………………………………………………………………….34

2-11-1.  ویژگی­های نگرش………………………………………………………………………………………………….35

2-11-2. نگرش به فناوری اطلاعات وارتباطات………………………………………………………………………..36

2-12. فناوری اطلاعات وارتباطات…………………………………………………………………………………………..37

2-13. مزایای استفاده از تکنولوژی اطلاعات در آموزش و پرورش………………………………………………38

2-14. فناوری اطلاعات به عنوان ابزار جدید آموزش و یادگیری………………………………………………….40

2-15. محاسنه یادگیری با رایانه……………………………………………………………………………………………….41

2-16. فرآیند یاددهی یادگیری…………………………………………………………………………………………………42

2-16-1. تعریف یادگیری……………………………………………………………………………………………………….42

2-16-2. اجزاء عناضر تشکیل دهنده فرآیندیاددهی یادگیری……………………………………………………….42

2-16-3. یادگیری………………………………………………………………………………………………………………….43

2-16-4. آموزش(یاددهی)………………………………………………………………………………………………………44

2-16-5. تدریس و یادگیری……………………………………………………………………………………………………44

2-16-6. نظریه­های موجود درباره یادگیری……………………………………………………………………………….46

2-16-7. روش­های تدریس…………………………………………………………………………………………………….47

2-16-8 . سطوح مهارت تدریس……………………………………………………………………………………………..48

2-16-9. مهارت­های فرآیند تدریس(یاددهی)   …………………………………………………………………………….49

2-17. خودکارآمدی………………………………………………………………………………………………………………..52

2-17-1. مفهوم خودکارآمدی………………………………………………………………………………………………….51

2-17-2. ابعادخودکارآمدی……………………………………………………………………………………………………..51

2-17-3. منابع خودکارآمدی……………………………………………………………………………………………………52

2-17-4. مراحل رشد خودکارآمدی………………………………………………………………………………………….54

2-17-5.خودکارآمدی تحصیلی………………………………………………………………………………………………..54

2-18. سابقه علمی و پیشینه تحقیق در ایران و خارج از ایران……………………………………………………….56

2-18-1. در ایران……………………………………………………………………………………………………………………56

2-18-2.خارج از ایران…………………………………………………………………………………………………………….59

2-19.جمع بندی فصل دوم………………………………………………………………………………………………………61

2-20.مدل نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 61

فصل سوم: روش­شناسی پژوهش

3-1. مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………….63

3-2. روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………..63

3-3. جامعه آماری، نمونه، روش نمونه­گیری…………………………………………………………………………….. 63

3-3-1. جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………………63

3-3-2. حجم نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………….63

3-3-3. روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………… 64

3-3-4 همتاسازی مدارس………………………………………………………………………………………………………………………………..64

3-4. ابزار گردآوری داده­ها……………………………………………………………………………………………………….65

3-4-1. پرسشنامه فرآیند یاددهی یادگیری………………………………………………………………………………….65

3-4-1-1. روایایی و پایایی……………………………………………………………………………………………………..65

3-4-2.پرسشنامه نگرش سنج نسبت به فناوری اطلاعات وارتباطات……………………………………………..66

3-4-3. پرسشنامه خودکارآمدی تحصیلی …………………………………………………………………………………66

3-6.روش اجرایی پژوهش……………………………………………………………………………………………………67

3-7. روش تجزیه و تحلیل داده­ها………………………………………………………………………………………….67

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

4-1. مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………69

4-2.یافته­های مربوط به بخش توصیفی…………………………………………………………………………………..69

4-3.یافته­های­مربوط­به­بخش­استنباطی………………………………………………………………………………………77

فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری

5-1. مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………92

5-2. بحث در مورد یافته­ها…………………………………………………………………………………………………..92

5-3. محدودیت­ها……………………………………………………………………………………………………………….97

5-4. پیشنهادهایی برای تحقیقات بیشتر………………………………………………………………………………….98

5-5. پیشنهادات کاربردی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………….98

فهرست منابع و مآخذ

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………….101

منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………….107

جدول 3-1.حجم نمونه………………………………………………………………………………………………………….64

جدول 4-1. توصیف نمرات یاددهی یادگیری …………­………………………………………………………………..69

جدول 4-2. توصیف نمرات خودکارآمدی تحصیلی…………………………………………………………………..73

جدول4-3. توصیف نمرات دانشجویان بر اساس سطوح مورد مطالعه فرآیندیاددهی……………………….74

جدول 4-4. توصیف نمرات دانشجویان بر اساس سطوح مورد مطالعه فرآیند یادگیری……………………75

جدول 4-5. توصیف نمرات دانشجویان بر اساس سطوح مورد مطالعه خودکارآمدی تحصیلی…………76

جدول 4-6. آزمون نرمال بودن کولموگراف – اسمیرنف….. ..77

جدول 4-7. نتایج تحلیل واریانس چندمتغیره یاددهی یادگیری بین مدارس هوشمند وعادی …………………..78

جدول 4-8. آمون لون برای برابری واریانس­ها ..79

جدول4-9 .تفاوت میانگین ها خودکارآمدی تحصیلی در مدارس هوشمند و عادی………………………..80

جدول4-10. آزمون t……………………………………………………………………………………………………………..80

جدول4-11.نتایج­تحلیل­واریانس­چند متغیره تاثیر تعامل نوع مدرسه و نگرش به فناوری فرآیندیاددهی82

جدول4-12.نتایج­تحلیل­واریانس­چند متغیره تاثیر تعامل نوع مدرسه و نگرش به فناوری فرآیندیاددهی83

جدول4-13.نتایج­تحلیل­واریانس­چند متغیره تاثیر تعامل نوع مدرسه و نگرش به فناوری خودکارآمدی84.

جدول 4-14.ازمون تفاوت میانگین ها نگرش به فناوری  در تعامل با خودکارآمدی………………………..85

جدول4-15.آزمون تعقیبی توکی برای تفاوت میانگین­ها خودکارآمدی تحصیلی……………………………..86

جدول 4-16.آزمون تفاوت میانگین ها نگرش به فناوری  در تعامل با یادگیری………………………………87

جدول4-17.آزمون تعقیبی توکی برای تفاوت میانگین­هایادگیری…………………………………………………..88

جدول 4-18.آزمون تفاوت میانگین ها نگرش به فناوری  در تعامل با یاددهی………………………………..89

جدول4-19.آزمون تعقیبی توکی برای تفاوت میانگین­ها یاددهی…………………………………………………..90

شکل4-1. نمودار یادگیری در مدارس هوشمند………………………………………………………………………….70

شکل4-2. نمودار یاددهی در مدارس هوشمند……………………………………………………………………………71

شکل4-3. نمودار یادگیری در مدارس عادی………………………………………………………………………………71

شکل4-4. نمودار یاددهی در مدارس عادی……………………………………………………………………………….72

شکل2-1 مدل مفهومی مدارس هوشمند…………………………………………………………………………………..16

 شکل 2-2. مدل نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………………67

مقدمه:

بروز تحولات گسترده در زمینه کامپیوتر و ارتباطات، تغییرات عمده‌ای را در عرصه‌های متفاوت حیات بشری به دنبال داشته است. در سالیان اخیر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، بیشترین تأثیر را در حیات بشریت داشته‌اند و زندگی انسان را تحت تأثیر خود قرار داده است. به گونه‌ای که انسان محصور محصولات خود شده است. دنیای ارتباطات و تولید اطلاعات به سرعت در حال تغییر بوده و اطلاعات به سرعت و در زمانی غیرقابل تصور به اقصی نقاط جهان منتقل و در دسترس استفاده‌کنندگان قرار می‌گیرد. بدون شک مهم‌ترین و در عین حال بزرگ‌ترین پیشرفت در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات به ابداع اینترنت، برمی‌گردد(شاه مرادی،1390).

انسان برای زندگی در این جهان در حال پیشرفت و تکاپو نیازمند همگام سازی[1]  و یادگیری است. تعلیم و تربیت نیز همانند سایر خرده نظام‌های جامعه از این تغییرات بیگانه نبوده و متقابلاً از این تغییرات تأثیر پذیرفته و تأثیر می‌گذارد. در عصر حاضر مدارس و برنامه درسی محدود به چهاردیواری مدرسه و محتوای کتاب درسی نیست و برخی از متخصصان 9 تا 10 عنصر برای برنامه درسی در نظر می‌گیرند (فتحی واجارگاه، 1386) ). این تغییرات نشان می‌دهد که آموزش، به طبع آن وظایف و کارکردهای آموزش و پرورش تغییر یافته و استفاده از فناوری اطلاعات و چندرسانه‌ای ها به عنوان جزء لاینفک نظام آموزشی تبدیل شده است. امروزه مدیریت دانش در نظام‌های اطلاع‌رسانی کامپیوتری به صورت قابل ملاحظه‌ای مورد توجه قرار گرفته است. سازماندهی و مدیریت دانش و به دنبال آن مدیریت اطلاعات، نقش اساسی را در انتقال دانش فردی به دانش سازمانی ایفا می‌کنند. همچنین مدیریت اطلاعات و منابع آموزشی در محیط آموزش الکترونیکی اهمیت ویژه‌ای دارد. آموزش، رکن اصلی در توسعه پایدار هر کشور است و آموزش الکترونیکی، امروزه از جدیدترین‏، مؤثرترین و مطمئن‌ترین روش‌ها در توسعه آموزش‌های فردی و سازمانی است (شامرادی،1390 ). جهت حضور در جامعه اطلاعاتی و استفاده از ابزارها و فناوری‌های این جامعه، می‌بایست افراد جامعه به خصوص دانش آموزان و معلمان با نرم افزارها و سخت افزارهای موجود این زمینه آشنایی کامل داشته و با توجه به شرایط خود از این ابزارها استفاده کنند. تسلط به مهارت‌های اولیه کار با رایانه و اینترنت و گذراندن دوره‌های آموزشی مربوطه از نیازهای اولیه حضور در جامعه اطلاعاتی و به ویژه هوشمند سازی مدارس می‌­باشد.

ورود به عصر اطلاعات و رواج فناوری‌های مبتنی بر وب، موجب شکل گیری مشاغل جدیدی شده است که به دانش و مهارت‌های رایانه‌ای نیاز خواهند داشت و ورود به این عرصه به نوع جدیدی از آموزش نیاز دارد که با آموزش سنتی که به طور عام در مدارس ایران رایج است هم‌خوانی ندارد (زین و موروگایا 2004، به نقل از محمودی، نالچیگر، ابراهیمی و صادقی مقدم، 1387).

بیان مسئله:

در جهان امروز آموزش و پرورش از اهمیت ویژه ای برخورداراست. وتحولات روز افزون سبب جلب توجه بیشتر به مسله آموزش وپرورش شده است. در عصر حاضر، آموزش و پرورش یکی از نیازهای اجتناب ناپذیر انسان محسوب می شود. آموزش و افزایش مهارتها، به ابزاری اساسی برای رویاروی با مسایل جهان پیچیده ومتحول امروزی تبدیل شده است. آموزش و به ویژه، آموزش و پرورش که به تربیت نسل های جدید می پردازد، از ابتدایی ترین ضرورت های یک جامعه متمدن است (معیری، 1379). همچنین با توجه به فراگیر بودن آن، بهترین روش برای دستیابی به توسعه و پیشرفت های جدید است. به جرأت می توان گفت که مهمترین معیار توسعه و پیشرفت به ویژه در جهان امروز فناوری است و آموزش و پرورش وسیله ای برای آشنایی و دستیابی به فناوریهای جدید می باشد(نوروزی، زندی و موسوی مدنی، 1385). بکارگیری فناوری در آموزش یکی از جنبه های مهم گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان تحولی عظیم در زندگی اجتماعی حرفه ای و آموزشی بشر قرن بیست ویکم است که افق جدیدی را پیش روی موسسات آموزشی از جمله مدارس و دانشگاه گشوده است(رحیمی و یدالهی، 1388). پژوهش های متعدد مؤید این مطلب است که بکارگیری فناوری در آموزش فناوری در آموزش موجب کاهش هزینه های آموزش، صرفه جوی در وقت، افزایش فرصت های یاددهی یادگیری، افزایش موفقیت تحصیلی و امکان دسترس سریع به اطلاعات شده است. به همین علت سیاستگذاران بخش تعلیم وتربیت در بسیاری از کشورها در حال توسعه ازجمله ایران به آموزش الکترونیک توجه ویژه نشان داده اند( رحیمی و یدالهی، 1388). بکارگیری گسترده فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرآیند آموزش، همزمان با تحول در رویکردهای آموزش در جهان، زمینه شکل گیری مدارس هوشمند[2] را فراهم آورده است(جلالی، 1388). مدارس هوشمند سازمانی است که یادگیرنده در آن نسلی خلاق و توانمند در عرصه های زندگی و توانا در خلق دانش  تربیت می شوند. این مدارس از جمله نیازمندی های جوامع دانش محور می باشد و رویکردهای توسعه مهارتهای دانش و کارآفرینی دانش آموزان را دنبال می نمایند(جلالی، 1388). مدارس هوشمند به سبب برنامه های درسی انعطاف پذیر امکان تدریس با شیوه های نو، داشتن طیف وسیعی از برنامه ها و روش های آموزشی و محوریت بخشیدن به نقش دانش آموزان، با در نظر گرفتن تفاوتهای فردی و توجه بیشتر به نیازها، علایق و استعدادهای دانش آموزان، می تواند در جهت از بین بردن یاکاهش دادن شکاف آموزشی مفید باشد(مویدنیا، 1384).

این مدارس در جهت  ایجاد محیط یاددهی یادگیری و بهبود نظام مدیریتی مدرسه و تربیت دانش آموزان پژوهنده طراحی شده است(جلالی،1388). نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس هوشمند، توانمند سازی و ارتقاء یاددهی یادگیری است (ام.پوندوا.ام ویکزیانی[3] ،1390). دراین مدارس، دانش آموزان متناسب با استعدادها و علایق خود، به یادگیری می پردازند، وتوجه به بارور کردن همه استعدادهای بالقوه دانش آموزان در تمامی فعالیت های آموزش و فوق برنامه به چشم می خورد، وهمچنین محدودیتی در ادامه روند یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموز وجود نخواهد داشت. معلمان در این مدارس به متخصصان توانا تبدیل می شوند که راهنمایی دانش آموزان را در فرآیند یادگیری بر عهده دارند؛ به علاوه آنان در دستیابی دانش آموزان به منابع دانش برای انجام دادن فعالیت های تحقیقات و پژوهش، نقش تسهیل کننده ای خواهند داشت(سازمان آموزش وپرورش استان  تهران، 1386). در حقیقت نقش سنتی معلمان که منبع اصلی دانش و ارائه کنندگان آن شناخته می شدند، به راهنمای دانش آموزان برای خود یادگیری و تسهیل دسترس ایشان به منابع فراوان دانش، تغییر می کند.معلمان به دانش آموزان نشان می دهند که چگونه بیاموزند و چگونه از آموخته های خود در جهت ارتقاء و بهبود کیفیت زندگی خویش استفاده کنند (به نقل از محمودی و همکاران، 1387).روش تدریس در مدارس هوشمند ، راهبرد های یادگیری را ترکیب می کند تا ارتقاء شایستگی های دانش آموزان را ممکن نماید(یونسکو[4]،2003). تغییرات مهم ناشی از فناوری اطلاعات، منبع تحولات اساسی در کلاس شده است. مهمترین آنها را می توان در این واقعیت دانست که فناوری، دانش آموزان را قادر ساخته است تا به اطلاعات خارج از کلاس دسترسی پیداکنند و این مسئله موجب افزایش انگیزه آنان برای فراگیری شده است .(مشرا [5]،2005). با بهره گیری از فناوری اطلاعات، معلمان به سهولت به منابع جدید آموزش مورد نیاز خود دست می­یابند و اطلاعات و مواد آموزش کلاس خود را سریع تر و آسان تر تهیه می کنند (لاولس[6]،2003). کاربرد رایانه در مدرسه به منظور رشد و غنی سازی یادگیری است (اندرسون، 1372). محیط های یادگیری غنی شده با فناوری اثر مثبت را بر روی نگرش دانش آموزان در زمینه انگیزه، و خلاقیت و اهمیت کامپیوتر داشته است(آق ار کالکی ، صفری و حافظی، 1390). طرز نگرش دانش آموزان به نحوه به کارگیری فناوری اطلاعات از عوامل بسیار موثر محسوب می شود؛ به عبارتی دیگر، درک نگرش دانش آموزان به یادگیری الکترونیکی می تواند به ایجاد فضای یادگیری مناسب تری برای آموزش منجر شود(نقوی،1389). واین طرز نگرش مثبت به فناوری باعت خودکارآمدی بهتر در دانش آموزان می شود همان طور که نتایج تحقیق زمانی و سعیدی(1391) با عنوان اثر بخشی پایدار تاثیر استفاده از چند رسانه ای­ها برخودکارآمدی و انگیزش تحصیلی درس ریاضی دانش آموزان دختر سال اول دبیرستان های دولتی شهرستان ایذه انجام گرفته،نشان می دهد که تاثیر مثبت دارد استفاده از چند رسانه­ای ها برخودکارآمدی و انگیزش تحصیلی دارد.

 یادگیری برای موفقیت حیاتی است. موفقیت، احساس خودکارآمدی ما به عنوان یک باور توسعه می دهد(ریوکن، هارلند[7]، 2002).  باورهای خودکارآمدی دانش آموزان نقش انکار ناپذیری در انگیزش تحصیلی،  یادگیری وموفقیت آنها دارد (نصیری، 1390). از جمله زمینه های خودکارآمدی، خودکارآمدی تحصیلی است که دارای پایه های محکم در نظریه  خودکارآمدی می باشد(بندورا[8]، 1997). خودکارآمدی تحصیلی در واقع اعتقاد افراد است به اینکه آنها می توانند به طور موفقیت آمیزی تکالیف تحصیلی شان را در سطوح معین شده انجام دهند(نصیری، 1390). مفهوم خودکارآمدی از نظریه ی شناختی ـ اجتماعی بندورا مشتق شده و به باورها یا قضاوت های فرد درباره ی توانایی های خود در انجام وظایف و مسؤولیت هایش اشاره دارد. وی خودکارآمدی را عبارت از باورهای و قضاوت های افراد درباره ی توانایی شان در انجام تکالیف خاص در موقعیت خاص می داند(به نقل از توزنده جانی، توکلی زاده و لگزیان، 1389). احساس خودکارآمدی در فرآیند یادگیری نقش بسیار مهمی دارد. خودکارآمدی به باورهای مرتبط می شوند که فراگیران در ارتباط با خود، دشواری تکلیف و پیامدهای حاصل از انجام تکلیف دارند(بندورا،1997). افراد با خودکارآمدی کم،  تفکر بدبینانه درباره ای توانایی های خود دارند، .بنابراین، این افراد در هر موقیعتی که بر اساس نظر آنها از توانایی هایشان فراتر باشد، دوری می کنند. در مقابل افراد با خودکارآمدی بالا، تکالیف سخت را به عنوان چالش هایی که می توانند آنها مسلط شوند، در نظر می گیرند، آنها تکالیف چالش انگیز را انتخاب می کنند، سریع تر حس خودکارآمدیی شان بهبود می یابد و در صورت وجود مشکلات، تلاششان حفظ می شود(به نقل از سروقد، رضایی، معصومی، 1389).

تحقیقات درباره تاثیر مدارس هوشمند بر فرآیند یاددهی یادگیری انجام گرفته است. اما در این تحقیقات به اثر متغیر واسطه­ای پرداخته­ نشده و همچنین به تأثیر این مدارس به خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان نپرداخته­اند. لذا این پژوهش به دنبال مطالعه تأثیر مدارس هوشمند و نقش تعامل نگرش به فناوری اطلاعات و ارتباطات بر ارتقاء فرآیند یاددهی یادگیری و خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان است.

ضرورت تحقیق:

مهمترین مؤلفه ی نظام آموزش و پرورش، مؤلفه یاددهی- یادگیری است(مهر محمدی،1374). از این رو هر گونه اصلاح یا باز نگری در نظام آموزش و پرورش در درجه اول باید معطوف به فرآیند یاددهی – یادگیری شود(شریعتمداری، 1374). چرا که این مؤلفه نقش اساسی و مستقم در تجربیات یادگیری یادگیرندگان و آنچه در محیط آموزش به وقع می پیوند و یا عملاّ به اجرا گذاشته می شود ایفا می کند(مهر محمدی، 1374). یادگیری به وسیله خودکارآمدی سطح پایین محدود می شود و به وسیله خودکارآمدی سطح بالا افزایش می یابد. خودکارآمدی به عنوان یک عامل شناختی می تواند به افراد کمک کند و مسیر رسیدن به موفقیت آنها در تمام امور به ویژه در امر تحصیل شود. از آنجایی که تاکید اساسی مدارس هوشمند بر ارتقاء فرآیند یاددهی یادگیری می باشد و این که مدارس از دستاورهای مهم توسعه فناوری اطلاعات وارتباطات در برنامه های آموزش وپرورش می باشد که فوائد و آثار و نتایج آن نه تنها در محیط آموزش تاثیرات خود را خواهد داشت بلکه تحولی نوین همراه با تجارب واقعی محیط زندگی دانش آموزان و فردای آنها خواهد بود اما نگرش دانش آموزان به عنوان یک عنصر مهم در نظام آموزش و پرورش به این تغییرات و فناوری جهت استفاده آنها برای بهبود یاددهی یادگیری یک عامل مهم است. بنابراین این پژوهش می خواهد تاثیر هوشمند سازی مدارس و نقش تعامل نگرش به فناوری اطلاعات و ارتباطات بر ارتقاء فرآیند یاددهی یادگیری و خودکارآمدی دانش آموزان بررسی کند. از سویی این پژوهش به ارتقاء سطح دانش پایه کمک می کند و یک پشتوانه عملی برای بهترکردن مدارس هوشمند در سطح کشور