فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………   1

1-1 شرح و بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………………   2

1-2 اهمیت و ارزش پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….   7
1-3 اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………….   8
1-4 فرضیه های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………….   9

1-5 متغیرهای پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………….   10

1-6 تعریف اصطلاحات و مفاهیم ………………………………………………………………………………………………………..   10

1-6-1 تسهیم دانش…………………………………………………………………………………………………………………………..  10

1-6-2 قابلیت جذب دانش ………………………………………………………………………………………………………………..   11

1-6-3 بهبود کیفیت علمی ………………………………………………………………………………………………………………..   12

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه‌ی پژوهش

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….   14

قسمت اول : تسهیم دانش ………………………………………………………………………………………………………………….   15

2-1 دانش و انواع آن ………………………………………………………………………………………………………………………….   15

2-2 مدیریت دانش……………………………………………………………………………………………………………………………..  17

2-3 مفهوم تسهیم دانش…………………………………………………………………………………………………………………….  19

2-4 مدل های تسهیم دانش……………………………………………………………………………………………………………….  21

2-4-1 مدل عمل منطقی……………………………………………………………………………………………………………………  22

2-4-2 مدل رفتار برنامه ریزی شده……………………………………………………………………………………………………..  23

2-4-3 مدل تسهیم دانش هندریکس………………………………………………………………………………………………….  24

2-4-4 مدل تسهیم دانش یانگ و هولدن…………………………………………………………………………………………….  24

2-4-5 مدل تسهیم دانش لی و الهوامد………………………………………………………………………………………………..  26

2-4-6 مدل تسهیم دانش واندن هوف و وان وینن………………………………………………………………………………..  27

2-5 مؤلفه های کلیدی تسهیم دانش…………………………………………………………………………………………………..  28

2-6 موانع تسهیم دانش………………………………………………………………………………………………………………………  29

عنوان          
                                          صفحه 

 
2-7 اهمیت تسهیم دانش…………………………………………………………………………………………………………………..  32

2-8 تسهیم دانش در آموزش عالی………………………………………………………………………………………………………  33  قسمت دوم : قابلیت جذب دانش………………………………………………………………………………………………………………………………………………….  35

2-9 مفهوم قابلیت جذب دانش…………………………………………………………………………………………………………..  35

2-10 انواع قابلیت جذب دانش……………………………………………………………………………………………………………  36

2-10-1 قابلیت جذب بالقوه ……………………………………………………………………………………………………………..   36

2-10-2 قابلیت جذب بالفعل …………………………………………………………………………………………………………….   37

2-10-3 قابلیت جذب مطلق ……………………………………………………………………………………………………………..   38

2-10-4 قابلیت جذب نسبی………………………………………………………………………………………………………………  39

2-11 مدل های قابلیت جذب دانش……………………………………………………………………………………………………  41

2-11-1 مدل قابلیت جذب دانش کوهن و لونیتال……………………………………………………………………………….  41

2-11-2 مدل قابلیت جذب دانش زهرا و جرج ……………………………………………………………………………………   42

2-11-3 مدل قابلیت جذب دانش منبیوا و همکاران……………………………………………………………………………..  43

2-11-4 مدل قابلیت جذب دانش لین و همکاران ……………………………………………………………………………….   44

2-11-5 مدل قابلیت جذب دانش تودوروا و داریسین …………………………………………………………………………..   45

2-12 مؤلفه های کلیدی قابلیت جذب دانش ……………………………………………………………………………………..   47

2-13 اهمیت قابلیت جذب دانش در نوآوری سازمان……………………………………………………………………………  49

2-14 قابلیت جذب دانش و آموزش عالی…………………………………………………………………………………………….  50

قسمت سوم : بهبود کیفیت علمی ………………………………………………………………………………………………………   53

2-15 مفهوم کیفیت…………………………………………………………………………………………………………………………..  53

2-16 کیفیت در آموزش عالی……………………………………………………………………………………………………………..  54

2-17 مدیریت کیفیت فراگیر در آموزش عالی………………………………………………………………………………………  56

2-18 اعتباربخشی و تضمین کیفیت در آموزش عالی…………………………………………………………………………..  57

2-19 مدل های جدید اعتباربخشی در آموزش عالی…………………………………………………………………………….  58

2-19-1 برنامه بهبود کیفیت علمی (AQIP)……………………………………………………………………………………..  58

2-19-1-1 ارزشها و مؤلفه های برنامه بهبود کیفیت علمی………………………………………………………………….  60

2-19-1-2 محاسن برنامه بهبود کیفیت علمی…………………………………………………………………………………….  64

عنوان    
                                 صفحه 

 
2-19-2 برنامه ارزیابی و ارتقاء کیفیت (PEAQ)………………………………………………………………………………..  66

2-19-2 مدل مسیر …………………………………………………………………………………………………………………………..   68

2-20 ارتباط بین مدل کیفیت بالدریج و برنامه بهبود کیفیت علمی……………………………………………………..  70

2-21 یادگیری سازمانی و برنامه بهبود کیفیت علمی……………………………………………………………………………  73

قسمت چهارم : ارتباط تسهیم دانش ، قابلیت جذب دانش و بهبود کیفیت علمی…………………………………  75

2-22 تسهیم دانش و قابلیت جذب دانش……………………………………………………………………………………………  75     2-23 رابطه تسهیم دانش و قابلیت جذب دانش با بهبود کیفیت علمی…………………………………………………………………………………………  77

2-24 الگوی مفهومی پژوهش …………………………………………………………………………………………………………….   77

قسمت پنجم : پژوهش های مرتبط با موضوع پژوهش …………………………………………………………………………   78

2-25 پژوهش های انجام شده در خارج……………………………………………………………………………………………….  79

2-26 پژوهش های انجام شده در ایران ……………………………………………………………………………………………….   81

2-27 خلاصه فصل ……………………………………………………………………………………………………………………………   83

فصل سوم : روش شناسی پژوهش

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….   85         3-1 روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….  85

3-2 جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………….  86

3-3 برآورد حجم نمونه……………………………………………………………………………………………………………………….  86

3-4 روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………………..  88

3-5 ابزار اندازه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………..  91

3-5-1 روایی پرسشنامه ها………………………………………………………………………………………………………………….  92

3-5-2 پایایی پرسشنامه ها………………………………………………………………………………………………………………..  93        3-6 شیوه جمع آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………………………………………………………….   94

3-7 روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………  95

فصل چهارم: یافته های پژوهش

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….   98        4-1 توصیف نمونه بر حسب ویژگی های جمعیت شاختی…………………………………………………………………………………………………….  99

4-1-1 جنسیت………………………………………………………………………………………………………………………………….  99

عنوان    
                                 صفحه 

 
4-1-2 مرتبه علمی…………………………………………………………………………………………………………………………….  99

4-1-3 رشته تحصیلی………………………………………………………………………………………………………………………..  100        4-1-4 دانشگاه محل خدمت……………………………………………………………………………………………………………………………………………….  100

4-1-5 دانشگاه محل اخذ آخرین مدرک تحصیلی………………………………………………………………………………..  101

4-1-6 سنوات خدمت…………………………………………………………………………………………………………………………  101

4-2 بررسی نتایج پرسشنامه ها ………………………………………………………………………………………………………….   102

4-3 بررسی نرمال بودن توزیع نمرات مؤلفه های تسهیم دانش ، قابلیت جذب دانش و بهبود کیفیت

علمی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………  111

4-3-1 بررسی نرمال بودن توزیع نمرات مؤلفه های تسهیم دانش برحسب نظرات اعضای هیئت علمی

دانشگاه ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………..  111

4-3-2 بررسی نرمال بودن توزیع نمرات مؤلفه های قابلیت جذب دانش برحسب نظرات اعضای هیئت

علمی دانشگاه ها…………………………………………………………………………………………………………………………………  113

4-3-2 بررسی نرمال بودن توزیع نمرات مؤلفه های بهبود کیفیت علمی برحسب نظرات اعضای هیئت

علمی دانشگاه ها…………………………………………………………………………………………………………………………………  114

4-4 تحلیل عاملی تأئیدی عامل ها در قالب مدل های اندازه گیری………………………………………………………..  117

4-4-1 تحلیل عاملی تأییدی مدل اندازه گیری اهدای دانش………………………………………………………………..  117

4-4-2 تحلیل عاملی تأییدی مدل اندازه گیری گردآوری دانش……………………………………………………………..  118

4-4-3 تحلیل عاملی تأییدی مدل اندازه گیری توانایی کارکنان…………………………………………………………….  120

4-4-4 تحلیل عاملی تأییدی مدل اندازه گیری انگیزش کارکنان……………………………………………………………  121

4-4-5 تحلیل عاملی تأییدی مدل اندازه گیری درک نیازهای دانشجویان……………………………………………….  122

4-4-6 تحلیل عاملی تأییدی مدل اندازه گیری کمک به یادگیری دانشجویان…………………………………………  124

4-4-7 تحلیل عاملی تأییدی مدل اندازه گیری رهبری و ارتباطات…………………………………………………………  125

4-4-8 تحلیل عاملی تأییدی مدل اندازه گیری ارزش قائل شدن برای افراد…………………………………………….  127

4-4-9 تحلیل عاملی تأییدی مدل اندازه گیری حمایت از فعالیت های سازمان………………………………………  128

4-5 بررسی فرضیه های پژوهش………………………………………………………………………………………………………….  130

4-5-1 فرضیه اول……………………………………………………………………………………………………………………………….  130

4-5-2 فرضیه دوم………………………………………………………………………………………………………………………………  133

4-5-3 فرضیه سوم……………………………………………………………………………………………………………………………..  136

عنوان    
                                 صفحه 

 
4-5-4 فرضیه چهارم …………………………………………………………………………………………………………………………   139

4-5-4 فرضیه پنجم …………………………………………………………………………………………………………………………..   142

4-5-5-1 جنسیت……………………………………………………………………………………………………………………………..  142

4-5-5-2 مرتبه علمی……………………………………………………………………………………………………………………….. 143

4-5-5-3 رشته تحصیلی……………………………………………………………………………………………………………………. 145

4-5-5-4 دانشگاه محل اخذ آخرین مدرک تحصیلی……………………………………………………………………………. 147

4-5-5-5 سنوات خدمت …………………………………………………………………………………………………………………..  149

4-5-5-6 دانشگاه محل خدمت ………………………………………………………………………………………………………….  151

4-5-6 فرضیه ششم …………………………………………………………………………………………………………………………..  153

4-5-6-1 جنسیت…………………………………………………………………………………………………………………………….. 153

4-5-6-2 مرتبه علمی……………………………………………………………………………………………………………………….. 153

4-5-6-3 رشته تحصیلی……………………………………………………………………………………………………………………. 154

4-5-6-4 دانشگاه محل اخذ آخرین مدرک تحصیلی……………………………………………………………………………. 156

4-5-6-5 سنوات خدمت……………………………………………………………………………………………………………………. 157

4-5-6-6 دانشگاه محل خدمت…………………………………………………………………………………………………………… 159

4-5-7 فرضیه هفتم …………………………………………………………………………………………………………………………..  161

4-5-7-1 جنسیت…………………………………………………………………………………………………………………………….. 161

4-5-7-2 مرتبه علمی……………………………………………………………………………………………………………………….. 162

4-5-7-3 رشته تحصیلی……………………………………………………………………………………………………………………. 163

4-5-7-4 دانشگاه محل اخذ آخرین مدرک تحصیلی……………………………………………………………………………. 165

4-5-7-5 سنوات خدمت……………………………………………………………………………………………………………………. 166

4-5-7-6 دانشگاه محل خدمت…………………………………………………………………………………………………………… 167

4-5-8 آزمون ضریب همبستگی…………………………………………………………………………………………………………. 169

4-5-9 فرضیه کلی……………………………………………………………………………………………………………………………. 171

فصل پنجم: خلاصه ، بحث و نتیجه‌گیری

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….  175

5-1 خلاصه موضوع و روش پژوهش……………………………………………………………………………………………………. 176

عنوان    
                                 صفحه 

 
5-2 بحث و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………. 177

5-2-1 نتایج فرضیه ها………………………………………………………………………………………………………………………. 177

5-3 نتیجه گیری کلی و الگوی مبتنی بر نتایج پژوهش………………………………………………………………………… 188

5-4 محدودیت های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………. 190

5-5 پیشنهادهای کاربردی…………………………………………………………………………………………………………………. 190

5-6 پیشنهادهای پژوهشی…………………………………………………………………………………………………………………. 192

پیوست : (پرسشنامه های تسهیم دانش ، قابلیت جذب دانش و بهبود کیفیت علمی)……………………………. 193

منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 197

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین تسهیم دانش و قابلیت جذب دانش با بهبود کیفیت علمی از دیدگاه اعضای هیئت علمی در دانشگاه های منتخب اصفهان بود . روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود . جامعه آماری شامل کلیه اعضای هیئت علمی تمام وقت دانشگاه های اصفهان ، علوم پزشکی اصفهان و آزاد اسلامی واحد خوراسگان در سال تحصیلی 92-1391 به تعداد 1472 نفر بود که با بهره گرفتن از نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم ، 177 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید . ابزار جمع آوری اطلاعات شامل پرسشنامه تسهیم دانش واندن هوف و وان وینن (2004) با 10 سؤال ، پرسشنامه قابلیت جذب دانش منبیوا و همکاران (2003) با 10 سؤال و پرسشنامه بهبود کیفیت علمی براساس مدل برنامه بهبود کیفیت علمی (AQIP) با 30 سؤال با مقیاس پنج درجه ای لیکرت بود . روایی پرسشنامه ها به صورت محتوایی ، صوری و سازه مورد تأیید قرار گرفت و ضرایب پایایی آنها به ترتیب 87/0 ، 88/0 و 95/0 محاسبه گردید . برای تجزیه و تحلیل داده ها در سطح توصیفی از آماره های فراوانی ، درصد ، میانگین و انحراف استاندارد و درسطح استنباطی از تحلیل عاملی تأییدی ، ضریب همبستگی پیرسون ، آزمون t مستقل ، آزمون لوین ، تحلیل واریانس یک طرفه ، آزمون تعقیبی توکی و مدل معادلات ساختاری استفاده گردید . یافته ها نشان داد که بین دو مؤلفه تسهیم دانش (اهدای دانش و گردآوری دانش) با تک تک مؤلفه های بهبود کیفیت علمی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (01/0p<) . هم چنین بین دو مؤلفه قابلیت جذب دانش (توانایی کارکنان و انگیزش کارکنان) با تک تک مؤلفه های بهبود کیفیت علمی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (01/0p<) . در بین نظرات نمونه آماری در خصوص تسهیم دانش ، قابلیت جذب دانش و بهبود کیفیت علمی بر حسب متغیرهای جمعیت شناختی (جنسیت ، مرتبه علمی ، رشته تحصیلی ، محل اخذ آخرین مدرک تحصیلی ، سنوات خدمت و دانشگاه محل خدمت ) تفاوت های معناداری مشاهده شد . در پایان نتایج حاصل از فرضیه کلی پژوهش با بهره گرفتن از مدل معادلات ساختاری نشان داد که  تسهیم دانش تأثیر مثبت و معناداری بر قابلیت جذب دانش دارد و 34 درصد واریانس آن را تبیین و پیش بینی می کند . هم چنین قابلیت جذب دانش تأثیر مثبت و معناداری بر بهبود کیفیت علمی دارد و 97 درصد واریانس آن را پیش بینی و تبیین می کند . ولی تسهیم دانش تأثیر مستقیمی بر بهبود کیفیت علمی ندارد .

کلمات کلیدی : تسهیم دانش ، قابلیت جذب دانش ، بهبود کیفیت علمی ، دانشگاه

مقدمه

سازمان ها به منظور حفظ پویایی و بقای خود در جریان تغییر و تحولات محیطی و پیشرفت های وسیع ، به دانش به عنوان یک منبع استراتژیک نگاه می کنند ، چرا که این دارایی مهم می تواند سازمان ها را بیش از پیش انعطاف پذیر کرده به طوری که بتوانند در شرایط چالش انگیز محیطی ، اهداف استراتژیک خود را محقق کنند . این دارایی