پایان نامه رابطه بین هوش هیجانی با تعارض و خلاقیت کارکنان در اداره آموزش و پرورش |
1-3) ضرورت و اهمیت تحقیق.. 6
1-4) اهداف تحقیق.. 7
1-5) چارچوب نظری تحقیق.. 7
1-6) فرضیههای تحقیق.. 9
1-7) تعریف نظری متغیرهای اصلی تحقیق.. 9
1-7-1) هوش هیجانی.. 9
1-7-2) تعارض… 9
1-7-3) خلاقیت.. 9
1-8) تعریف عملیاتی متغیرهای اصلی تحقیق.. 9
1-8-1) هوش هیجانی.. 9
1-8-2) تعارض… 10
1-8-3) خلاقیت.. 10
1-9) قلمرو تحقیق.. 11
1-9-1) قلمرو موضوعی.. 11
1-9-2) قلمرو زمانی.. 11
1-9-3) قلمرو مکانی.. 11
فصل دوم: ادبیات نظری تحقیق
بخش اول: تعارض
2-1-1) مقدمه. 14
2-1-2) تعاریف و مفاهیم. 14
2-1-3) سطوح تعارض… 15
2-1-4) انواع تعارض… 15
2-1-5) سبکهای تعارض… 16
2-1-5-1) انعطافپذیری.. 16
2-1-5-2) اجتناب.. 17
2-1-5-3) رقابتجویی.. 17
2-1-5-4) حل مسئلهی مشارکتی.. 17
2-1-5-5) مصالحه. 17
2-1-6) دیدگاههای تعارض… 18
2-1-7) عوامل منجر به تعارض… 19
2-1-7-1) تعارض عاطفی.. 19
2-1-7-2) تعارض اساسی.. 20
2-1-7-3) تعارض سود. 20
2-1-7-4) تعارض ارزشها 20
2-1-7-5) تعارض هدف.. 20
2-1-8) منابع تعارض… 20
2-1-8-1) تعارض اقتصادی.. 20
2-1-8-2) تعارض ارزش… 21
2-1-8-3) تعارض قدرت.. 21
2-1-9) کاربردهای تعارض… 22
2-1-9-1) شناخت ایجاد تعارض… 22
2-1-9-2) کاربرد تعارض به عنوان امنیت برای حفظ گروه 22
2-1-9-3) تعارض پیوستگی گروهی را افزایش میدهد؛ 22
2-1-9-4) تعارض قدرت افراد و گروهها را میآزماید. 22
2-1-9-5) انرژی حرکت تعارض… 22
2-1-10) فرایند تعارض… 22
2-1-10-1) گام I : مخالفتهای بالقوه یا ناسازگاری.. 22
2-1-10-2) گامII: بروز تعارض… 23
2-1-10-3) گام III: نیت.. 24
2-1-10-4) گام IV: رفتار. 24
2-1-10-5) گام V: رهآورد. 25
2-1-11) تعارض سازنده در مقابل تعارض مخرب.. 25
2-1-12) تاثیرات مثبت و منفی تعارض… 26
2-1-13) هوش هیجانی و تعارض… 27
بخش دوم: هوش هیجانی
2-2-1) مقدمه. 29
2-2-2) تعاریف و مفاهیم هوش هیجانی.. 30
2-2-3) تاریخچه هوش هیجانی.. 31
2-2-4) ابعاد هوش هیجانی.. 34
2-2-5) تفاوت هوش هیجانی و بهره هوشی.. 36
2-2-6) نظریه های هوش هیجانی.. 37
2-2-6-1) نظریه های هوش هیجانی.. 37
2-2-6-2) نظریه های های توانایی.. 37
2-2-6-3) نظریه های ترکیبی.. 38
2-2-7) مدل های هوش هیجانی.. 38
2-2-7-1) مدل توانایی مایر و سالووی ( 1997) 38
2-2-7-2) مدل ترکیبی گلمن (1995) 40
2-2-7-3) مدل ترکیبی بار-آن (1997) 41
2-2-7-4) مدل هوش هیجانی دولویکس و هیگس… 44
2-2-8) هوش هیجانی در سازمان و مدیریت.. 45
2-2-9) کاربردهای هوش هیجانی در محیط.. 46
2-2-10) تقویت هوش هیجانی.. 47
2-2-11) جمع بندی تئوری های هوش هیجانی.. 47
2-2-12) ویژگی مدیر با هوش هیجانی.. 48
2-2-13) رابطه هوش هیجانی و عملکرد. 50
بخش سوم: خلاقیت
2-3-1) مقدمه. 53
2-3-2) تعاریف و مفاهیم خلاقیت.. 53
2-3-3) سطوح خلاقیت.. 55
2-3-4) دیدگاهها در مورد افراد خلاق. 56
2-3-5) عوامل موثر بر خلاقیت.. 56
2-3-6) مدلهای خلاقیت.. 60
2-3-6-1) الگوی کشش بازار. 60
2-3-6-2) الگوی فشار فناوری.. 60
2-3-6-2) الگوی تلفیقی.. 61
2-3-7) فرایند خلاقیت.. 62
2-3-8) خلاقیت سازمانی و عوامل کلیدی موثر در موفقیت آن از دیدگاه صاحب نظران. 65
2-3-9) تفاوت خلاقیت با نوآوری.. 68
2-3-10) تکنیکهای خلاقیت و نوآوری.. 70
2-3-11) ویژگیهای سازمان خلاق. 76
2-3-12) نقش مدیر در پرورش خلاقیت.. 76
2-3-13) هوش هیجانی و خلاقیت.. 77
بخش چهارم: پیشینه تحقیق
2-4-1) پیشینه مطالعاتی داخل کشور. 80
2-4-2) پیشینه مطالعاتی خارج از کشور. 82
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
3-1) مقدمه. 86
3-2) روش تحقیق.. 86
3-2-1) جامعه و نمونه آماری.. 86
3-3) روش و ابزار جمعآوری دادهها 87
3-3-1) پرسشنامه هوش هیجانی.. 87
3-3-2) پرسشنامه خلاقیت.. 87
3-3-3) پرسشنامه تعارض… 88
3-4) روایی و پایایی ابزار اندازهگیری.. 88
3-4-1) روایی.. 88
3-4-2) پایایی.. 88
3-5) روش تجزیه و تحلیل داده ها 89
3-6) آزمون نرمالیته. 89
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادههای تحقیق
4-1) مقدمه. 91
4-2) توصیف متغیر های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان. 92
4-3) توصیف متغیرهای تحقیق.. 97
4-4) فرضیههای تحقیق.. 103
فصل پنجم: نتیجهگیری و پیشنهادات
5-1) مقدمه. 106
5-2) نتایج آمار توصیفی.. 106
5-2-1) توصیف پاسخ دهندگان. 106
5-2-2) توصیف متغیر هوش هیجانی.. 106
5-2-3) توصیف متغیر خلاقیت.. 106
5-2-4) توصیف متغیر تعارض… 107
5-3) نتایج آزمون فرضیهها 107
5-4) پیشنهادات در راستای نتایج تحقیق.. 108
5-5) محدودیتهای تحقیق.. 109
5-6) پیشنهاداتی برای محققین آینده 109
منابع و مأخذ. 111
پیوست ها 117
چکیده
هدف کلی این تحقیق بررسی ارتباط هوش هیجانی با تعارض و خلاقیت است. روش تحقیق از نوع توصیفی و هدف آن کاربردی است و روش گردآوری دادهها میدانی و ابزار آن پرسشنامه است. در تحقیق حاضر جامعه آماری مورد بررسی، کارکنان اداره آموزش و پروش استان گیلان با تعداد 1568 نفر است. با توجه به نرمال بودن جامعه آماری، حداقل حجم نمونه از طریق فرمول کوکران به تعداد 308 نفر محاسبه شده، که در ادامه کار محقق به تعداد 350 پرسشنامه در میان کارکنان با استفاده از روش نمونه برداری تصادفی توزیع نمود که در نهایت تعداد 310 پرسشنامه قابل قبول که بتوان از طریق آن دادهها را تجزیه و تحلیل نمود جمعآوری شد. با تجزیه و تحلیل دادهها مشخص گردید در سطح 95% اطمینان بین هوش هیجانی و خلاقیت ارتباط مثبت و همچنین بین هوش هیجانی و تعارض ارتباط منفی وجود دارد.
کلمات کلیدی: هوش هیجانی، خلاقیت، تعارض، اداره کل آموزش و پروش استان گیلان
1-1) مقدمه
در طلیعه قرن جدید که سازمانها با محیط رقابتی جهانی مواجهاند، همواره نیاز به تغییرات ریشهای و خلاقیتهای کاری احساس میشود، نیروی رقابتی جهانی، سازمانهای امروزی را مجبور کرده است که بعد از دهها سال پیگیری روشها و رویههای کاری ثابت خود، روشهای کاری جدید را در پیش بگیرند، به گونهای که سازمانها، دارای ثبات کاری نیستند و از نوعی ثبات نسبی برخوردارند. اداره سازمانهای عظیم و پیشرفته مرهون زحمات مدیران لایق، مطلع و باکفایتی است که با به کارگیری دانش و فنون مدیریت در انجام این امر مهم توفیق یافتهاند (هادوی،1392). که مهمترین ویژگی سازمانهای آن، عدم اطمینان، پیچیدگی، جهانی سازی و تغییرات فزاینده تکنولوژیکی است. لذا مهمترین دغدغه اکثر سازمانها، تدوین و پیاده سازی استراتژیهایی است که موفقیت و بقای آنها را در شرایط متحول و پیچیده محیطی، تضمین نماید. آنچه که سازمانهای عصر حاضر به شدت به آن نیازمندند تا بتوانند در بازارهای پویا و پیچیده امروزی جایگاهی داشته باشند و برای خود کسب مزیت رقابتی نمایند، توان تولید محصولات و خدمات جدید و منحصربهفرد و قابل رقابت در بازارهای متغیر امروزی است. واین امر میسر نمی گردد مگر با نوآوری و خلاقیت مدیران و نیز تأثیر مدیران بر پرورش خلاقیت کارکنان که با کمک یکدیگر در جهت رشد و بالندگی سازمان خود بکوشند (مهدویمزده-ضرغامی؛1391). پرواضح است استراتژی کسب و کار هر سازمان که جهت دهنده در این زمینه میباشد نقش مهمی در رسیدن سازمان به وضع مطلوب در بین رقبا دارد، و چنانچه بیان شد خلاقیت و نوآوری نیز نقش اثرگذاری بر بهبود وضعیت سازمان و حفظ و بقاء بلندمدت آن و ایجاد مزیت رقابتی برای سازمان دارد (2012؛Torka et al ). از طرفی دیگر افراد با مهارتهای هوش هیجانی بالا به سرعت و به سادگی ذهن خود را آرام و شفاف میسازند و به این ترتیب راه را برای دسترسی به بینش درونی و ایدههای خلاق به روی خود میگشایند. کارکنانی که از هوش هیجانی قویتر برخوردارند، از نظر اجتماعی متعادل، شاد و سرزندهاند و هیچ نگرانی ندارند، احساسات خود را به طور مستقیم بیان می کنند و در امور تحصیلی خلاق و نوآور هستند (هاشمی، 1392).
از مواردی که اهمیت هوش هیجانی را در کار نشان میدهد، استفاده از اختلاف و تنوع نظرها و به عبارت دیگر تعارضات و فشارها برای پیشبرد و موفقیت سازمان است. مدیری که هوشیاری هیجانی بالایی دارد، به راحتی و به سرعت منابع تعارض را شناسایی و از آن در جهت افزایش اثربخشی سازمان استفاده میکند. حل موفقیت آمیز تعارضات، منوط به در نظر گرفتن احساسات تمام افراد است. زمانی یک راه حل مطلوب بدست میآید که افراد با هم در تماس مستقیم باشند، مهارتهای اساسی هوش هیجانی نظیر گوش دادن و تایید را آموخته باشند (Afzalur – Climent, 2013).
1-2) بیان مسأله
سالهای اخیر، تلاشهای وسیعی به وسیله بسیاری از سازمانها برای ترغیب افراد خود به خلاقیت انجام گرفته است. خلاقیت لازمه و پیش درآمد توسعه و پیشرفت و تعالی یک سازمان و جامعه است و آگاهی از فنون و تکنیکهای آن ضرورتی اجتنابناپذیر برای مدیران و کارکنان سازمان است. امروزه سازمانهایی موفق هستند و میتوانند در دنیای پررقابت ادامه حیات بدهند که دائماً افکار و اندیشههای جدید را در سازمان کاربردی کنند و این امر توسط مدیران و کارکنان خلاق امکان پذیر است. معیار اساسی موفقیت یک نظام در این است که چقدر افراد بافکر و خلاق تربیت میکند و به تعبیری مدیر خوب را کسی میدانند که تفکر و چگونگی استفاده از اطلاعات را به کارکنان یاد دهد و آنها را خلاق بار آورد (Fiest,2013). دانشمندان علوم اجتماعی برخلاف اقتصاددانان، علت پایین بودن رشد اقتصادی را نه تنها در کمبود سرمایه و منابع مالی، بلکه عمدتاً در ضعف خلاقیت در برخی از جوامع میدانند(شجاعی؛1387). ضعف خلاقیت در سازمانهای خدماتی و آموزشی میتواند منجربه کاهش کیفیت خدمات، کاهش بازده مفید، ایجاد رقابت غیرمنصفانه، عدم دستیابی به مزیت رقابتی، ناکافی بودن مهارتهای مدیریتی، کاهش ارتباطات افقی و مواردی از این دست شود (گلستان هاشمی،1390). در واقع تمام علوم و فنون و هنرها و بهطور کلی همه دستاوردها و تمدن انسان، محصول خلاقیت و نوآوری است (رسولی و همکاران؛1391). در این عرصه، اهمیت خلاقیت به وضوح قابل مشاهده است زیرا اگر این نیرو که در واقع منبع اصلی مولد انرژی در سازمان است با بی توجهی روبرو شده و یا سرکوب شود سازمان هر روز ضعیفتر شده و چرخهای آن یکی پس از دیگری از حرکت بازخواهد ایستاد بنابر این عامل کلیدی و آنچه که هم اکنون در جهان در کانون توجه سازمان و جوامع بشری قراردارد این منبع عظیم نیروی انسانی است و مهارت مدیران در شناسایی رفتار و شخصیت افراد و برخورد مناسب با آن که همان مهارت انسانی و ارتباطی محسوب میشود درایجاد فضای مناسب ظهور خلاقیت وپرورش نیروهای انسانی خلاق، دارای اهمیت بسیار زیادی می باشد (Fiest,2013).
خلاقیت توانایی شخص در ایجاد ایده ها، نظریه ها، بینش های اشیای جدید و بازسازی مجدد در علوم و سایر زمینه ها است که بوسیله متخصصان به عنوان پدیده ای ابتکاری و از لحاظ علمی، زیبایی شناسی و اجتماعی با ارزش قلمداد میگردد.
از سوی دیگر در جوامع امروزی تعارض موضوعی است که اندیشه انسان را بیش از هر مسئله دیگری به خود مشغول کرده است و این امر در همه سازمانها به صورتهای گوناگونی مانند تعارض بین رئیس و مرئوس، کارفرما و کارگر، تعارض بین همکاران و حتی تعارض درونفردی وجود دارد. تفاوتهای ادراکی، شخصیتی، اعتقادی، سیاسی و مانند آن از یک طرف و استنباطهای مختلف در مورد هدفهای فردی، سازمانی و جامعه از سوی دیگر، تعارضات گوناگونی را در محیطهای دستهجمعی ایجاد میکند (مظفری و همکاران؛1391). هنگامی که تعارض موجب شکاف عمده در داخل سازمان میشود، به ناچار وقت و کوششی را که باید صرف بهرهوری بیشتر نمود، باید برای حل تعارض به کار برد. وجود بیش از حد تعارض در سازمانهای آموزشی باعث ناکامی در رسیدن به اهداف شخصی و سازمانی میشود که این به نوبه خود منجربه کاهش عملکرد و بهرهوری است(فیضی و همکاران؛1390). پژوهشها نشان دادهاند که مدیران سازمانها یک چهارم وقت خود را صرف برخورد با تعارض میکنند و مدیران آموزشی تقریبا نصف وقت خود را به این امر میپردازند و این در حالی است که مدیران معمولا نسبت به تعارض نگرش منفی داشته و سعی در سرکوب آن دارند اما دانشمندان علوم رفتاری هدف سیستم مدیریتی موفق را ایجاد سطح مناسبی از تعارض میدانند. بنابراین تعارض از جمله مواردی است که مورد توجه محققان قرار گرفته است و از این رو مطالعه آن مورد اهمیت است که مدیران و کارکنان سازمانها وقت زیادی را صرف آن میکنند (کردنوقابی و همکاران؛1390). تعارض عبارت است از منازعه آشکار میان حداقل دو نفر به گونهای که یکی احساس میکند کمبود امکانات، ناسازگاری اهداف و دخالت افراد دیگر مانع رسیدن فرد به اهداف او میشود (Lewis, 2011). تعارض شامل سه بعد سرخوردگی، تعارض هدف و تعارض نقش است (Suliman,2012).
سلیمان و الشیخ (2007) در مطالعهای، به این نتیجه رسیدند که یکی از عوامل مرتبط با خلاقیت و تعارض، هوش هیجانی است. آنها بیان کردند که شواهد موجود نشان میدهد که هوش به تنهایی موفقیت در سازمان یا زندگی را توضیح نمیدهد بلکه احساسات در موفقیت سازمان نقش کلیدی ایفا میکنند (Suliman- Al sheikh,2007). مدیران با استفاده از تواناییهای هوش هیجانی میتوانند بصورت موثر و کارآمد تعارضات سازمان را کاهش یا بنحوی از آن در جهت افزایش کارایی و اثربخشی سازمان بهره گرفته و رسیدن به اهداف سازمان را تسریع و تسهیل نمایند(اسحقی؛1391). همچنین محققان استدلال کردهاند که هوش هیجانی میتواند عملکرد سازمانی را با توجه به خلاقیت کارکنان بهبود بخشد (Suliman- Al sheikh,2007). از نظر گلمن هوش هیجانی توانایی سازماندهی احساسات خود و دیگران، خود انگیزشی و مدیریت احساسات و روابط با دیگران تعریف شده است (Sawitri – Laksmi Riani,2012).
با توجه به مطالب مطرح شده سوال اصلی تحقیق این است که آیا بین هوش هیجانی با تعارض و خلاقیت کارکنان در اداره کل آموزش و پرورش استان گیلان رابطه وجود دارد؟
1-3) ضرورت و اهمیت تحقیق
به واسطه ضرورت تغییرات سازمانی و محیط رقابتی شدید اکنون نیاز بیشتری به رویکردهای ابداعی و خلاقیت به وجود آمده است. نیاز بشر به رشد و توسعه به خصوص در دهههای اخیر و حاکم شدن فرهنگ رقابت بر فضای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جهان، باعث اهتمام خاص به خلاقیت شده است، این درحالی است که خلاقیت جزء لاینفک بستر حرکت جوامع شده است. به طوریکه تقریبا تمام سازمان ها با محیط پویایی مواجه شده اند که با تغییرات تکنولوژی سریع، کاهش یافتن دورههای عمر محصول توصیف میشوند. سازمانها برای بقاء، رقابت کردن، رشد و هدایت شدن به خلاقیت و نوآوری نیاز دارند (شجاعی؛1387).
با توجه به جامعه آماری پژوهش حاضر میتوان عنوان نمود خلاقیت و نوآوری و ایجاد تغییر و دگرگونی در سازمانها و موسسات یک امر ضروری است، چرا که جامعه و سازمانها همه در حال تغییر و تحول هستند. این تغییر و تحولات در سازمانهای آموزشی و تعلیم و تربیت به مراتب حساس و با اهمیت است و باعث شده که آموزش و پرورش اهداف، گرایشها و علایق خود را جهت به کارگیری خلاقیت و نوآوری هدایت کند(رسولی و همکاران؛1391). یکی از مولفههای اساسی آموزش و پرورش رشته پیوند بین دو مفهوم یادگیری و یاددهی نظام ارزشیابی تحصیلی است. صاحبنظران این رشته معتقدند که ارزشیابی تحصیلی در ایجاد توانایی آفرینندگی، خلاقیت و نوآوری در فرآیند یاددهی یادگیری تاثیر بهسزایی دارد. تربیت کودکان مبتکر و خلاق یکی از اهداف مهم نظامهای آموزشی است و بیشک روشهای آموزشی، محتوای دروس، نقش معلم، طرحها و شیوه های ارزشیابی فراهم کننده بستر مناسبی جهت تحقق این هدف است (هاشمی، 1392). در سالهای اخیر نظامهای آموزشی دستخوش تغییر و تحولات زیادی شده است و چون آموزش و پرورش یک نظام و سیستم است، پس تغییر در یک قسمت، قسمت های دیگر (مثل ارزشیابی) را نیز متحول ساخته است. این تغییر و تحولات نتیجه طرح و اندیشه های تازه و نویی است که اصطلاحاً آن را خلاقیت و نوآوری مینامند. نظام ارزشیابی آموزشی نیز همچون سایر قسمتهای دیگر نظام آموزشی به دور از این تغییرات نبوده است(شجاعی، 1387). از سویی دیگر با توجه به اهمیت تعارضات موجود در سطوح بالای سازمان و با توجه به اهمیت و نقش مدیریت و رهبری در سازمانها و نوع و ماهیت فعالیت مدیران آموزشی و پژوهشی و نقش آنها در سازمانها، افرادی که بهعنوان مدیران آموزشی یا پژوهشی در این سازمان انتخاب میشوند بهتر است در نقش یک مدیر، مؤثرترین شیوهها را بکارگیرند تا بتوانند با ایجاد روابط درست، گروه را در جهت صحیح رهبری کنند (Werner, 2013). باید گفت که مدیریت تعارض فرایند تشخیص نقش مناسب تعارض در بین گروه های کاری و استفاده مناسب از فنون و راهبردهای مرتفع ساختن آن در جهت بهبود عملکرد گروه و افزایش بروز خلاقیتهای فردی و تقویت روابط میان فردی در بین اعضاء گروه کاری میباشد. بسیاری از گروهها و کارهای گروهی بدلیل عدم توجه مناسب به مقوله تعارض و لزوم مدیریت صحیح آن یا به کلی از هم پاشیده شده و یا عملا کارکرد خود را از دست دادهاند. امروزه نقش مدیریت تعارض بهعنوان یکی از چند نقش برجسته مدیریتی، روز به روز جای خود را بیشتر باز نموده در این راستا پرورش مدیران در زمینه تشخیص بموقع تعارض و استفاده از راهبردهای مناسب، حیاتی به نظر میرسد (Afzalur – Climent, 2013). با توجه به اثر مخرب تعارض و نیز منافع حاصل از آن ، همینطور با عنایت به ویژگیهای ماهیتی تعارض و لحاظ اصل اجتناب ناپذیری وجود تعارض در کارهای گروهی، تعارض و هدایت آن به سمت تحقق دستاوردهای فردی و جمعی بسیار اهمیت داشته و نقشی حیاتی در بهرهوری کار گروهی ایفاء مینماید همچنین باعث افزایش انگیزه، روحیه و رشد فردی و سازمانی میشود و نهایتاً اینکه مدیران و کارکنان میتوانند از تعارض برای حل مسأله، بهبود اثربخشی و تقویت روابط استفاده کنند (مظفری و همکاران، 1391).
1-4) اهداف تحقیق
فرم در حال بارگذاری ...
[چهارشنبه 1398-07-10] [ 09:45:00 ب.ظ ]
|