فصل اول   2

1-1- مقدمه   2

1-2- بیان مساله   3

1-3-  اهمیت و ضرورت تحقیق   5

1-4- اهداف تحقیق   7

1-4-1 اهداف فرعی.. 7

1-4-2- سوال ها.. 7

1-5- تعاریف نظری، اصطلاحات و مفاهیم   8

1-6- تعاریف عملیاتی   9

فصل دوم   10

2-1- مقدمه   10

2-2- تعریف بقعه متبرکه و امامزادگان   11

2-3- اهمیت بقاع متبرکه   12

2-4- نقش بقاع متبرکه و امامزادگان در گسترش فرهنگ اسلامی   13

2-5-کارکردهای  بقاع متبرکه   13

2-5-1- کارکرد مذهبی بقاع متبرکه.. 14

2-5-1-1- جایگاه نذورات در امامزادگان و بقاع متبرکه.. 16

2-5-1-2- توسل به امامزادگان وکرامات.. 16

2-5-2- کارکرد تاریخی بقاع متبرکه.. 17

2-5-2-1- سازه های بقاع متبرکه.. 18

2-5-3- کارکردهای هنری بقاع متبرکه.. 18

2-5-4- ویژگیهای بناهای مرتبط به بقاع متبرکه.. 19

2-5-5-کارکرد روان شناسی بقاع متبرکه.. 21

2-5-6- کارکرد سیاسی بقاع متبرکه.. 23

2-5-7-کارکرد اقتصادی بقاع متبرکه.. 24

2-5-8- کارکرد اجتماعی بقاع متبرکه.. 27

2-5-9- کارکرد فرهنگی بقاع متبرکه.. 28

2-6- تعریف فرهنگ و فرهنگ شیعه   31

2-7- نظریه‌های فرهنگی    33

2-7-1-  امیل دورکیم .. 33

2-7-2- ماکس وبر .. 34

2-7-3-کارل مارکس .. 36

2-7-4- جورج زیمل .. 36

2-7-5- تالکت پارسونز.. 38

2-8- عناصر فرهنگی   39

2-8-1- ارزش ها .. 40

2-8-2- هنجارها.. 41

2-8-3- آداب و رسوم.. 41

2-8-4- باورها.. 42

2-8-5- اعتقادات مذهبی.. 43

2-9- مفهوم دین و مذهب   43

2-10- نظریه های  جامعه شناختی مرتبط با مذهب   44

2-10-1- مارکس و دین.. 44

2-10-2- دورکهایم و دین.. 45

2-10-3- وبر و دین.. 46

2-11- تعریف مدیریت    47

2-12- مدیریت کارآمد   48

2-13- مدیریت فرهنگی   49

2-14- اهمیت مدیریت در عملکردهای فرهنگی   49

2-15- تحقیقات داخلی   50

2-16- تحقیقات خارجی   54

 

2-17- نتیجه گیری   57

2-18- مدل نظری تحقیق   58

فصل سوم   59

3-1- مقدمه   59

3-2- روش تحقیق   59

3-3- جامعه  آماری   60

3-4- روش نمونه گیری   60

3-5- ابزار اندازه گیری   60

3-6- تعییین روایی و پایایی ابزار اندازه گیری   61

3-6-1- روایی پرسشنامه.. 61

3-6-2- یافته های مربوط به تحلیل عامل.. 62

3-6-3- پایای پرسشنامه.. 66

3-7- مراحل اجرای تحقیق   67

3-8- روش های تجزیه و تحلیل آماری   67

3-8-1- روش های آماری به کار رفته در تحقیق.. 68

فصل چهارم   68

4-1- مقدمه   69

4-2-آمار توصیفی   69

4-2-1-داده های جمعیت شناختی پرسشنامه.. 69

4-2-2- آمار توصیفی مربوط به متغییرهای اصلی تحقیق.. 73

4-3- داده های توصیفی سئوالات پرسشنامه   74

4-4- یافته های استنباطی تحقیق   83

4-5- یافته های استنباطی مربوط به سوالات اصلی تحقیق   89

فصل پنجم   94

5-1- مقدمه   94

5-2- خلاصه تحقیق   94

5-3- تفسیر نتایج   95

5-4- محدودیت های تحقیق   102

5-5-  پیشنهادات کاربردی   102

5-6- پیشنهادات پژوهشی   103

فهرست منابع و مآخذ (فارسی و غیرفارسی ) مورد استفاده در پایان نامه   104

چکیده انگلیسی   110

 

 

فهرست جدولها

 

عنوان                                                          صفحه

جدول(3-1) نمره گذاری پرسشنامه   61

جدول (3-2) نحوه توزیع سوالات پرسشنامه   61

جدول (3-3) تحلیل عوامل مولفه های مربوط به ارزش   62

جدول (3-4) تحلیل عوامل مولفه های مربوط به هنجار   63

جدول (3-5) تحلیل عوامل مولفه های مربوط به آداب و رسوم   63

جدول (3-6) تحلیل عوامل مولفه های مربوط به هنر و میراث فرهنگی   64

جدول (3-7) تحلیل عوامل مولفه های مربوط به باور   64

جدول (3-8) تحلیل عوامل مولفه های مربوط به مذهب   65

جدول (3-9) پایایی   66

جدول (4-1)- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب سن   69

جدول (4-2)- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب جنس   70

جدول (4-3) توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب تحصیلات   71

جدول (4-4) میانگین و انحراف معیار عوامل فرهنگی موثر بر مدیریت کارآمد بقاع   73

جدول(4-5)- توزیع فراوانی و درصد پاسخ سئوالات مرتبط با نمونه بر حسب ارزش   74

جدول(4-6)- توزیع فراوانی و درصد پاسخ سئوالات مرتبط با نمونه بر حسب هنجار   75

جدول (4-7)- توزیع فراوانی و درصد پاسخ سئوالات مرتبط با نمونه بر حسب آداب و رسوم   77

جدول (4-8)- توزیع فراوانی و درصد پاسخ سئوالات مرتبط با نمونه بر حسب هنر و میراث فرهنگی   78

جدول (4-9)- توزیع فراوانی و درصد پاسخ سئوالات مرتبط با نمونه بر حسب باورها   79

جدول (4-10)- توزیع فراوانی و درصد پاسخ سئوالات مرتبط با نمونه بر حسب مذهب   81

جدول (4-11): میانگین، انحراف معیار، مقدار t و میانگین رتبه ای مرتبط با ارزش ها   83

جدول (4-12) : میانگین، انحراف معیار، مقدار t و میانگین رتبه ای مرتبط با هنجار ها   84

جدول (4-13) : میانگین، انحراف معیار، مقدار t و میانگین رتبه ای مرتبط با آداب و رسوم   85

جدول (4-14) : میانگین، انحراف معیار، مقدار t و میانگین رتبه ای مرتبط با هنر و میراث فرهنگی   86

جدول (4-16)  : میانگین، انحراف معیار، مقدار t و میانگین رتبه ای مرتبط با باورها   87

جدول (4-16) : میانگین، انحراف معیار، مقدار t و میانگین رتبه ای مرتبط با مذهب   88

جدول(4-17) : مقایسه میانگین ارزش ها در مدیریت کارآمد بقاع متبرکه   89

جدول(4-18) : مقایسه میانگین هنجارها در مدیریت کارآمد بقاع متبرکه   89

جدول(4-19) : مقایسه میانگین آداب و رسوم در مدیریت کارآمد بقاع متبرکه   89

جدول(4-20) : مقایسه میانگین هنر و میراث فرهنگی در مدیریت کارآمد بقاع متبرکه   90

جدول(4-21) : مقایسه میانگین باورها  در مدیریت کارآمد بقاع متبرکه   90

جدول(4-22) : مقایسه میانگین مذهب در مدیریت کارآمد بقاع متبرکه   90

جدول(4-23) میانگین رتبه بندی عوامل موثر بر مدیریت کارآمد بقاع متبرکه   91

جدول(4-24)آزمون فریدمن   91

جدول(4-25) تحلیل واریانس نمرات مولفه های فرهنگی موثردر مدیریت کارآمدبقاع متبرکه با توجه به ویژگی دموگرافیک   92

جدول (4-26)آزمون زوجی مقایسه میانگین مولفه های فرهنگی موثردر مدیریت کارآمدبقاع متبرکه برحسب جنس   93

جدول (4-27) آزمون زوجی مقایسه میانگین مولفه های فرهنگی موثر در مدیریت کارآمد بقاع متبرکه برحسب تحصیلات   93

 

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                               صفحه

نمودار (4-1)- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب سن   70

نمودار (4-2) توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب جنس   71

نمودار (4-3)- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب تحصیلات   72

نمودار (4-4) مقایسه میانگین عوامل فرهنگی موثر بر مدیریت کارآمد بقاع   74

نمودار (4-5)- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب ارزش   75

نمودار (4-6)- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب هنجار   77

نمودار (4-7)- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب آداب و رسوم   78

نمودار (4-8)- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب هنر و میراث فرهنگی   79

نمودار (4-9)- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب باورها   80

نمودار (4-10)- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب مذهب   82

 

 

چکیده
هدف این پژوهش شناسایی مولفه های فرهنگی موثر بر مدیریت کارآمد بقاع متبرکه در شهر اصفهان بود. بدین منظور مولفه های ارزش ها ، هنجارها ، اداب و رسوم ، هنر و میراث فرهنگی، باورها و مذهب مورد مطالعه قرار گرفت. این تحقیق به روش توصیفی پیمایشی عوامل فرهنگی در ابعاد ( ارزش ها، هنجار ها، هنر و میراث فرهنگی، باورها، مذهب،)  مورد بررسی قرار داد. نمونه آماری پژوهش 150 نفر از مدیران اوقاف ، متولیان بقاع و امامزادگان شهر اصفهان بود.  ابزار جمع اوری اطلاعات  پرسشنامه محقق ساخته بود. در این پژوهش جهت  اطمینان از ابزار تحقیق روایی محتوایی با نظر اساتید و متخصصان فرهنگی انجام شد و به منظور بر آورد پایایی از فرمول آلفای کرونباخ استفاده و ضریب پایایی 85/0 محاسبه گردید. تجزیه  و تحلیل حاصل از این پژوهش با استفاده از نرم افزار آماری spss در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام شد.در بخش آمار توصیفی مشخصه های آماری مانند: فراوانی،درصد،میانگین، انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی آزمون  tتک متغیره،آزمون فریدمن، تحلیل واریانس استفاده شد. نتایج نشان داد که ارزش ها با میانگین 49/20، ومذهب با میانگین 53/19 بیشترین تأثیر و هنجارها با میانگین 18/13 و آداب و رسوم با میانگین 98/12 کمترین تاثیر را داشتند و باورها با میانگین 89/16 و هنر و میراث فرهنگی با میانگین 93/17 در حد متوسط تاثیر قرار داشتند. بر حسب عوامل دموگرافیک نتایج پژوهش حاکی از آن است که بین نمرات مولفه های فرهنگی بر حسب سن تفاوت معناداری وجود ندارد. ولی بر حسب تحصیلات وجنس تفاوت معناداری وجود دارد.

 

کلید واژه ها: عناصر فرهنگی، ارزش ، هنجار،مذهب، آداب و رسوم، هنر، مدیریت کارآمد، بقاع متبرکه

 

فصل اول
کلیات تحقیق

 

1-1- مقدمه
یکی از جلوه های عبودیت و پایبندی به امر و نهی الهی و پیروی از آیه کریمه مودت، اظهار علاقه به خاندان عصمت و طهارت و اعلام محبت توأم با تبعیت نسبت به ایشان است که البته به فرموده قرآن کریم فایده آن به اهل ایمان بازمیگردد. و از نشانه های بارز دیگر این مهرورزی مسئولانه، شیفتگی و اکرام و اعزاز وابستگان به شجره طیبه نبوت و ولایت و به تعبیر روشن و ساده زیارت و گرامی داشتن امامزادگان و وارثان علم و زهد و شهادت این خاندان است. زیارتگاه‌ها و بقاع متبرکه به عنوان مکانی با پایگاه معنوی- اجتماعی، از جنبه‌های مختلف تاریخی، فرهنگی و اجتماعی همواره مورد توجه محققین بوده است. زیرا اماکن مقدسه در ارتباط مستقیم با فرهنگ یک قوم قرار دارند و فرهنگ نیز زاییده ابعاد مختلف اجتماعی، مذهبی و تاریخی همان قوم است.

مراکز دینی از صدر اسلام مورد توجه رهبران و متدینان این دین بوده است. بعد از شهادت ائمه«ع» و بوجود آمدن اعتاب مقدّسه، این مکان‌ها علاوه بر کارکرد مساجد، به‌عنوان کانون شکل‌گیری جنبش‌های عدالت‌خواه و ضد حاکمیتِ ناصالح مورد توجه قرار گرفت؛ فشارهای گوناگون در ادوار مختلف برای منصرف کردن مردم از روآوری به این اماکن که در قالب منع زیارت صورت می‌گرفت حکایت از نقش پُررنگ این مراکز دینی دارد. قبور امام ‌زادگان – که بسیاری از ایشان خود یک رهبر دینی بوده و در جهاد با حاکمیت‌های جور به شهادت رسیده‌اند- کارکردی مشابه با کارکرد اعتاب مقدّس ائمه«ع» اما در مقیاسی کوچکتر و گاه منطقه‌ای داشته‌اند. در این میان نقش این بقاع متبّرکه در شکل‌گیری فرهنگ‌ دینی درخور توجه است؛ چرا که درس‌‌آموزه‌های فراوان این بزرگان در میدان جهاد علمی، عملی و دفاعی بستر طرح ارزش‌های دینی و به تبعِ آن ارائه‌ی منظومه‌ای از شاخصه‌های فرهنگ‌ساز را فراهم نموده است . بر این اساس در این فصل به بیان مساله ،اهمیت و ضرورت تحقیق ، اهداف و سوالات و درانتها به تعاریف نظری و عملیاتی از برخی اصطلاحات و مفاهیم پرداخته شده است.

 

1-2- بیان مساله
یکی از مؤثّرترین‌ عواملِ ماندگاری یک تمدّن فرهنگ آن است. تمدّن بزرگ اسلامی نیز برای استمرار خود از این عنصر با تمام ظرفیت‌های آن بهره برده است. در این میان بِقاع متبرّکه امام زادگان به مثابه یک پایگاه فرهنگی مستحکم و اطمینان‌بخش همواره بخشی از این ظرفیت‌های فرهنگی اسلام بخصوص اسلام شیعی بوده‌اند. ( حبیبی سی‌سرا ،