2-5-1 اهداف فرعی. 7

1-6 سوالات پژوهش.. 7

1-6-1سوال اصلی پژوهش.. 7

1-6-2 سوالات فرعی پژوهش.. 8

1-7 فرضیات پژوهش.. 8

1-7-1 فرضیه اصلی. 8

1-7-2 فرضیات فرعی. 8

1-8 تعیین متغیر های پژوهش.. 8

1-8-1 متغییر مستقل. 9

1-8-2 متغییر وابسته. 9

1-9. چارچوپ نظری پژوهش.. 9

1-10 تعاریف متغیرهای پژوهش.. 10

1-10-1 تعریف مفهومی. 10

1-10-2 تعاریف عملیاتی متغیر ها 10

1-11 روش کار. 12

1-11-1 نوع روش پژوهش.. 12

1-11-2 روش گرد آوری اطلاعات.. 13

1-11-3 ابزار گردآوری اطلاعات.. 13

1-11-4 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 13

1-12 قلمرو تحقیق. 13

1-12-1 قلمرو موضوعی. 13

1-12-2 قلمرو مکانی. 13

1-12-3 قلمرو زمانی. 13

فصل دوم: ادبیات پژوهش

2-1. بخش اول: فرهنگ، سازمان، فرهنگ سازمانی، بهره وری نیروی انسانی. 16

2-1-1 فرهنگ… 16

2-1-1-1مقدمه. 16

2-1-1-2بیشینه فرهنگ… 17

2-1-1-3 مفهوم و تعاریف فرهنگ… 18

2-1-1-4 ویــــژگیهای فـــــــرهنگ… 23

2-1-2  سازمان. 25

2-1-2-1مقدمه. 25

2-1-2-2 فرآیند شکل‌گیرى سازمان‌ها و تئوری های آن. 26

2-1-2-3 مفهوم و تعاریف سازمان. 27

2-1-2-4 ضرورت شناخت فرهنگ برای سازمان ها 29

2-1-3 فرهنگ سازمانی. 31

2-1-3-1 مقدمه. 31

2-1-3-2 پیشینه فرهنگ سازمانی. 32

2-1-3-3 مفهوم وتعاریف فرهنگ سازمانی. 33

2-1- 3-4 شکل ‌گیری و ادامه حیات فرهنگ سازمانی. 37

2-1-3-5 انواع(تقسیم بندی) فرهنگ سازمانی از دیدگاه نظریه پردازان. 40

2-1-3-5-1 تقسیم‌بندی دیویس.. 40

2-1-3-5-2 تقسیم بندی رابرت کوئین و مایکل مک گراث.. 41

2-1-3-5-3 تقسیم بندی هاروی و براون. 42

2-1-3-5-4  تقسیم بندی کاتز دوریس و میلر. 43

2-1-3-6 الگوها و مدل های شناخت فرهنگ سازمانی (تئوریهای فرهنگ سازمانی) 45

2-1-3-6-1  الگوی پیترز و واترمن. 45

2-1-3-6-2  الگوی هافستد 47

2-1-3-6-3  الگوی اوچی. 49

2-1-3-6-4 الگوی رابینز. 50

2-1-3-6-5  مدل ادگارد شاین. 51

 

2-1-3-6-6  مدل چارلز هندی.. 54

2-1-3-6-7 مدل دنیسون. 56

2-1-3-7 گونه شناسی فرهنگ سازمانی. 59

2-1-4 بهره وری نیروی انسانی. 66

2-1-4-1 مقدمه. 66

2-1-4-2 بییشینه بهره وری.. 67

2-1-4-3 مفاهیم و تعریف بهره وری.. 69

2-1-4-4 بهره وری نیروی انسانی. 73

2-1-4-4-1 عوامل مؤثر بر بهره وری نیروی انسانی. 74

2-1-4-5 مدل بهبود و ارتقا بهره وری نیروی انسانی. 76

2-1-4-5-1 مدل اچیو. 76

2-2 بخش دوم: شهرداری (کاشان) و وظایف و مسولیت های آن. 80

2-2-1 شهــــرداری.. 80

2-2-1-1مقدمه: 80

2-2-1-2  بیشینه ایجاد شهرداری ها در ایران. 80

2-2-1-3 مفهوم و تعاریف شهرداری.. 82

2-2-1-4 تاریخچه شهرداری کاشان. 84

2-2-1-5 سازمانهای وابسته به شهرداری کاشان. 86

2-2-1-6 نمودار و ساختار تشکیلاتی شهرداری کاشان. 87

2-2-2 اهداف و وظائف شهرداری ها 88

3-2 بخش سوم:مروری بر پژوهش های انجام شده 89

3-2-1 مقدمه. 89

3-2-2 بررسی پژوهش های خارجی. 89

3-2-2 بررسی پژوهش های داخلی. 91

3-2-4 جمع بندی پیشینه پژوهش.. 94

4-2 بخش چهارم :مبنای تئوریک پژوهش.. 95

4-2-1 مدل های نظری به کار رفته در پژوهش.. 95

4-2-2 مدل مفهومی پژوهش.. 95

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

1-3 مقدمه. 98

3-2 روش پژوهش.. 98

3-3 معرفی جامعه و نمونه آماری.. 99

3-3-1 جامعه آماری.. 99

3-3-2 نمونه آماری و حجم آن. 99

3-3-3 روش نمونه گیری.. 100

3-4. روش و ابزار گردآوری اطلاعات.. 101

3-4-1 روش جمع آوری داده های پژوهش.. 101

3 3-4-2 ابزار گرد آوری اطلاعات.. 102

3-4-3روش اجرا و نمره گذاری متغیرها 102

3-5 روایی (اعتبار) و پایایی (اعتماد) ابزار سنجش.. 103

3-5-1 تعیین روایی ابزار سنجش.. 103

3-5-2- تعیین پایایی ابزار سنجش.. 104

3-6- روش تجزیه و تحلیل داده ها 105

3-6-1 فنون تحلیل توصیفی. 105

3-6-2 فنون تحلیل استنباطی. 105

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل های آماری داده ها

4-1 مقدمه. 108

4-2 تحلیل توصیفی متغیر های تحقیق. 108

4-2-1 ویژگی های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان. 109

4-2-2 ویژگی های توصیفی متغیرمستقل. 112

4-2-3 ویژگی های توصیفی متغیروابسته. 113

4-2-4 رابطه بین فرهنگ سازمانی با متغیر های جمعیت شناختی. 114

4-2-5 رابطه بین بهره وری نیروی انسانی با متغیر های جمعیت شناختی. 118

4-3 بررسی فرضیات تحقیق. 121

4-3-1 بررسی نرمال یا غیرنرمال بودن متغیرها 121

4-3-2 آزمون فرضیات فرعی پژوهش.. 122

4-3-3 آزمون فرضیات اصلی پژوهش.. 126

4-3-4 نتایج آزمون رگرسیون چند گانه. 127

4-3-4-1 آزمون رگرسیون چند گانه. 127

4-3-4-2 بررسی فرضیات درستی مدل رگرسیونی: 129

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهاد ها

5-1 مقدمه. 133

5-2 مروری بر فصل های پنجگانه پژوهش.. 133

5-3 یافته های پژوهش.. 134

5-3-1 یافته های توصیفی پژوهش.. 134

5-3-2 یافته های استنباطی پژوهش.. 136

5-3-2-1 نتایج فرضیه های پژوهش.. 136

5-3-2-1-1  فرضیه اهم 136

5-3-2-1-2  فرضیه های فرعی. 136

5-3-2-1-3  جمع بندی یافته های و فرضیه های پژوهش.. 139

5-3-2-2 سایر یافته های پژوهش.. 140

5-4 محدودیت های تحقیق. 141

5-4-1 محدودیت های خارج از کنترول پژوهشگر. 141

5-4-2 محدودیت های در کنترول پژوهشگر. 141

5-5 پیشنهاد های پژوهش.. 141

5-5-1 پیشنهادهای منتج شده از فرضیه های پژوهش.. 142

5-5-2 پیشنهادهای کاربردی.. 142

5-5-3 پیشنهادهای برای تحقیق های آتی. 144

پرسشنامه ها. 147

منابع فارسی. 151

منابع لاتین. 160

 چکیده

پژوهش پیش رو، ذیل مفاهیم رفتار سازمانی و با هدف ارتباط بین فرهنگ سازمانی و بهره وری نیروی انسانی در شهرداری شهرستان کاشان طرح و اجرا شده است. به این منظور کلیه کارکنان مناطق دوگانه شهرداری کاشان به عنوان جامعه آماری لحاظ و مورد بررسی قرار گرفته اند.

این مطالعه از دید روش، از نوع پژوهش های توصیفی ازنوع همبستگی، از منظر هدف کاربردی، به لحاظ شیوه گردآوری اطلاعات پیمایشی است. بر این اساس، برای سنجش مفاهیم اساسی پژوهش به ترتیب پرسشنامه فرهنگ سازمانی دانیل دنیسون(2000)شامل 24 سوال و بهره وری نیروی انسانی هرسی و گلداسمیت(1980)شامل 21 سوال به کار برده شده است. پایایی پرسشنامه به روش آلفای کرونباخ برای دو متغییر اشاره شده به ترتیب برابر با (79/0) و (77/0) محاسبه گردید.

یافته های نهایی پژوهش در نرم افزارهای Spss حاکی از وجود ارتباط معنی دار، بین فرهنگ سازمانی و ابعاد آن (شامل درگیر شدن درکار، سازگاری، انطباق پذیری و رسالت) با بهره وری نیروی انسانی در کارکنان شهرداری شهرستان کاشان است.

واژگان کلیدی: فرهنگ، سازمان، فرهنگ سازمانی، بهره وری نیروی انسانی، درگیر شدن درکار، سازگاری، انطباق پذیری، رسالت، شهرداری.

1-1مقدمه
پیچیدگی های فزاینده محیطی، اهمیت و نقش مدیریت را در پیروزی و شکست سازمان ها انکار ناپذیر ساخته است. یکی از موضوعاتی که در سال های اخیر در دانش مدیریت مورد توجه قرار گرفته، مقوله فرهنگ سازمانی است. توجه به فرهنگ[1] به عنوان نقطه شروع تغییر، برای استوار ساختن توسعه بر هویت و ارزشهای اخلاقی و معنوی ملت ها است. (سید عامری،1387)

فرهنگ در یک سازمان، به مثابه شخصیت در یک انسان است مفروضاتی بنیانی، اعتقادات، باورها، هنجارها و ارزش ها به عنوان مبانی فرهنگی یک سازمان می باشد و شالوده وجودی آن را تشکیل داده و نقطه تمیز خوب و بد را مشخص می کند. فرهنگ هر سازمانی به عنوان عامل اساسی در شکل بخشیدن بدان مطرح شده و تأثیر بسزایی بر ساختار و طرح سازمان، محیط داخلی و خارجی سازمان، تکنولوژی و نیروی انسانی و از همه مهمتر بر بهره وری نیروی انسانی و استراتژی سازمان دارد. فرهنگ، بایدها و نبایدها را مشخص می کند و قالب رفتاری سازمان را شکل می دهد. (نصیری پور و همکاران،1388)

با وجود یک فرهنگ قوی و منسجم، افراد ضمن کسب آگاهی بیشتر پیرامون اهداف و استراتژی های سازمان نسبت به ارزش ها و هنجارهای سازمان خود احساس مسئولیت و تعهد می کنند و از کار خویش احساس رضایت می کنند، که این در کنار مدیریت قوی موجب بهبود روحیه، انگیزش عملکرد سازمانی و بهره وری کارکنان می گردد. (همان منبع)

امروزه اهمیت بهره وری[2] با توجه به گسترش سطح رقابت، پیچیدگی های فناوری، تنوع سلیقه ها، کمبود منابع و سرعت تبادل اطلاعات بر کسی پوشیده نیست. در ضمن بهره وری و بهبود عملکرد نیز از ارزشمندترین جایگاه در نزد مدیران برخودار است و همه در جست و جوی کارایی بیشتر و اثربخشی فزون ترند و تلاشهای آنان در همین راستا شکل می گیرد تا ثبات سازمان را در دنیای پر رقابت امروز تضمین کنند. (کاشانی،1390) لذا فرهنگ غنی سازمان می تواند همانند یک نیروی غنی و انرژی زا، سازمان را در کنار نیروی انسانی کارا هدایت نموده، احساس و ادراک یکسان به اهداف سازمان داده و انگیزه ای قوی در افراد، بوجود آورد و اخلاقیات و معنویات را در محیط، نظام مند گرداند، به طوری که تعدادی از پژوهشگران معتقدند فرهنگی که برای مقام و شان افراد ارزش قائل است موجب تقویت روحیه و عملکرد شغل می شود.

1-2 بیان مسئله پژوهش

موفقیت های چشمگیر دهه اخیر سازمان هایی با حداقل امکانات از یک سو و شکست سازمان هایی با بهترین توانایی های مادی از سوی دیگر، بیانگر نقش قابل توجه عوامل غیرمادی و معنوی و بالندگی سازمان ها می باشد. (مشبکی،1389) که در این میان فرهنگ سازمانی[3] به عنوان عامل مؤثر در عملکرد سازمان تلقی می گردد.

فرهنگ سازمانی موضوعی است که در دانش مدیریت و در قلمرو رفتار سازمانی سهم بسزایی دارد. فرهنگ از دیرباز برای شرح کیفیت زندگی جامعه انسانی به کار برده می شود. ولی درباره فرهنگ سازمانی آنچه مربوط به کار و رفتار مردمان در سازمان است کمتر سخن گفته شده است. (زرنگار، 1385)

از ترکیب دو واژه فرهنگ و سازمان، اندیشه ای تازه پدید آمده است که هیچ یک از آن دو واژه این اندیشه را در بر ندارد. سازمان یک استعاره برای نظم و تربیت است در حالیکه عناصر فرهنگ نه منظم هستند و نه با نظم. فرهنگ کمک می کند تا درباره چیزی جدای از مسائل فنی در سازمان سخن گفته شود و باعث می شود نوعی از روان همراه با نوعی رمز و راز پدید آید. لذا به دلیل است که گفته می شود فرهنگ در یک سازمان همانند شخصیت[4] در یک انسان است. ( همان منبع)

فرهنگ سازمانی مجموعه ای از اعتقادها، باورها و ارزش های مشترک است که بر رفتار و اندیشه اعضای سازمان اثر می گذارد و می توان آن را نقطه شروعی برای حرکت و پویایی و یا مانعی در راه پیشرفت به شمار آورد. (1982،Peter & Waterman) به طوری که اکثر کارشناسان رفتار سازمانی اتفاق نظر دارند که فرهنگ سازمانی یک دست ناپیدا است که افراد را در جهت نوعی رفتار نامرئی هدایت می کند. لذا فرهنگ سازمانی از اساسی ترین زمینه های تغییر و تحول در سازمان به شمار می رود و پذیرش آن از سوی کارکنان ضامن پویایی و بهروری آنان و بقا سازمان می باشد. پس شناخت و درک چیزی که فرهنگ سازمان را می سازد، شیوه ایجاد و دوام آن به ما کمک می کند تا بهتر بتوانیم رفتار افراد در سازمان را توجیه کنیم.

در عصر حاضر بهره وری را یک روش، یک مفهوم و یک نگرشی در باره کار و زندگی می نامند و به عنوان شاخص تعیین کننده در درآمد سرانه هر کشور است و همواره سعی دارد آنچه را که در حال حاضر موجود است بهبود بخشد به عبارتی بهره وری مبتنی بر این عقیده است که انسان می تواند کارها و وظایفش را هر روز بهتر از دیروز به انجام برساند. در واقع به آن به شکل یک فرهنگ و یک جهان بینی می نگرند. (کارگر و فرج پور،1388)

 بهره وری در همه شئونات، کار و زندگی فردی، اجتماعی می تواند دخیل باشد و به عنوان یک شاخص تعیین کننده به آن نگریسته می شود تا آنجایی آنگوس مادیسون[5] مورخ نامدار در کتاب مراحل رشد سرمایه داری می نویسد ظهور و سقوط ملت ها را می توان در سرتاسر تاریخ جهان با مشخص ساختن سطح بهره وری آنان تعیین یا پیش بینی کرد. لذا بهره وری، ارزشمندترین جایگاه را نزد مدیران دارد و یکی از مهمترین اهداف در هر سازمان ارتقاء سطح بهره وری آن است و انسان در ایجاد بهره وری نقشی محوری دارد. لذا رسالت مدیریت و هدف اصلی مدیران هر سازمان استفاده موثر و بهینه از منابع و امکانات گوناگون چون نیروی کار، سرمایه، مواد، انرژی و اطلاعات است. در این رسالت استفاده بهینه از نیروی انسانی(بهره وری نیروی انسانی)از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که انسان بر خلاف سایر منابع سازمانی دارای عقل و اختیار است و مدیر نمی تواند بسادگی از آن استفاده نماید و مهمتر اینکه نیروی انسانی نه تنها یک منبع سازمانی است بلکه تنها عامل بکار گیری سایر عوامل می باشد. (فرهنگی،1379)

آنچه دارای اهمیت است، تغییر نگرشها در عرصه ی رقابت سازمانی و تلاش در راستای کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری سازمانی است، بهبود بهره وری مبتنی بر بالا بردن توان آفرینش و قدرت خلق و میزان استعداد، تطبیق و تلفیق جامعه در سازمان ها با تحولات اقتصادی، علمی و فنی جهان است. بنابراین فلسفه ی بهبود بهره وری در سازمان ها موجب می شود نیروی انسانی بتواند بهتر فکر کند، بیندیشد، بیافریند، نوآوری کند و نگرشی سیستماتیک پیدا کند. (طاهری،1390)

فرهنگ سازمانی در زمره مهمترین عامل های وحدت بخش و انسجام آفرین در عرصه فعالیتهای سازمانی به شمار می رود. بنابراین وجود فرهنگ سازمانی ضعیف، جو بسته و ناسالم به آشفتگی و فشار روانی منجر می شود که نشانه های آن احساس درماندگی، انزوا، ناامیدی، سرخوردگی و بدبینی نسبت به خود و دیگران است و آثار آن به صورت کاهش بهره وری و نارضایتی شغلی ظاهر خواهد داشت بخصوص در سازمانی نظیر شهرداری ها به دلیل جایگاه ویژه ای که در میان مردم شهر دارند، این موضوع می تواند از اهمیت و حساسیت بیشتری برخوردار باشد. لذا در این راستا در این پژوهش سعی شده تا با توجه به تعاریف و ابعاد فرهنگ سازمانی از دیدگاه مدل دنیسون[6] و بهروه وری نیروی انسانی از طریق مدل هرسی وگلد اسمیت[7] به این سوال که آیا بین فرهنگ سازمانی با بهره وری نیروی انسانی در شهرداری شهرستان کاشان رابطه معنا داری وجود دارد یا خیرپاسخ داده شود.

1-3 اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

 با عنایت به نام گذاری امسال(سال 1393)به نام”اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی” توسط رهبر معظم انقلاب و تاکید معظم له بر اینک فرهنگ از اقتصاد نیز مهم تر است و با عنایت به سخنان پیشین ایشان در خصوص مسئله وجدان کاری و یافتن راهکارهایی جهت ایجاد و ارتقائ آن در سطح جامعه و با در نظر گرفتن ارتباط تنگاتنگی که بین این مهم با فرهنگ، خصوصا فرهنگ سازمانی(به عنوان جایگاهی برای رشد و تعالی آن)وجود دارد، بر آن شدیم تا موضوع پایان نامه خود را در مورد فرهنگ سازمانی و رابطه ی آن با بهره وری نیروی انسانی در شهرداری کاشان قرار دهیم تا این ارگان بتواند به وسیله ارزشها ی مطلوب فرهنگی خود از منابع موجودش اعم از نیروی انسانی و منابع مادی خویش در جهت افزایش کارایی و اثر بخشی که دو رکن اساسی بهره روی می باشد نهایت استفاده را ببرند.