عنوان      صفحه

چکیده. 1

مقدمه. 2

فصل اول : کلیات تحقیق

مقدمه. 4

1-1بیان مسئله. 7

1-2 سوال تحقیق.. 8

1-3 اهداف تحقیق.. 8

1-4 فرضیه تحقیق.. 9

1-5 روش تحقیق.. 9

1-6 روش گردآوری اطلاعات… 10

1-7 ابزار گردآوری اطلاعات… 10

1-8 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 10

1-9 سوابق تحقیق.. 10

1-10مشکلات، محدودیتها و موانع تحقیق.. 15

1-11 قلمرو تحقیق.. 15

1-12 واژه ها و مفاهیم. 16

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق

2-1 شاخص های جغرافیایی در توسعه پایدار فضایی شهر. 19

2-1-1- عوامل جغرافیای طبیعی.. 19

2-1-2-عوامل جغرافیایی انسانی.. 28

2-2- رواناب… 31

2-3- سیلاب… 32

2-3-1-سیلاب شهری.. 32

2-3-2- سیل ناگهانی شهر. 33

2-4- مهم‎ترین خسارات سیل.. 33

2-5- عوامل موثر در بروز سیلاب… 34

2-6- پیش بینی سیل.. 35

2-7- اهمیت پیش بینی وقوع سیل.. 36

2-8- فرایندایمن سازی.. 37

2-8-1 – توصیه های قبـل از بـروز سیل.. 37

2-8-2- توصیه های زمان بروز سیل.. 40

2-8-3 – راه های كمك در مقابل سیل.. 44

2-9- محاسبه حداکثر سیل محتمل.. 45

2-10- فراوانی سیلاب… 45

2-11- دوره بازگشت سیلاب (سال). 46

2-12- سدهای مخزنی.. 47

2-13- سیل بندها و گوره ها (Levees and flood walls). 48

2-14- نگهداری سیل بندها 50

2-15- مخازن تاخیری.. 51

2-16- معابر شهری.. 52

فصل سوم: ویژگیهای جغرافیایی محدوده مورد مطالعه

3-1- ویژگیهای جغرافیای طبیعی شهر رشت… 55

3-1-1 موقعیت… 55

3-1-2 توپوگرافی.. 55

3-1-3 شیب… 56

3-1-4 ویژگیهای اقلیمی.. 57

3-1-4 -1. دمای هوا 57

3-1-4 -2. بارندگی.. 58

3-1-4 -3. رطوبت نسبی.. 63

3-1-4 -4. تبخیر. 65

3-1-4 -5. ساعات آفتابی.. 66

3-1-4 -6. یخبندان. 67

3-1-4 -7 برف… 67

3-1-4-8. باد. 67

3-1-4 -9 طبقه‏بندی اقلیمی.. 70

3-1-5 خاک… 74

3-2- ویژگی های جغرافیای انسانی شهر رشت… 76

3-2-1- ویژگی های قومی، رسوم، مذهب، زبان وگویش… 76

3-2-2- ویژگی های جمعیتی.. 76

فصل چهارم: داده ها و روش کار

4-1 داده های تحقیق.. 82

4-1-1- بررسی آمار و اطلاعات هواشناسی.. 84

4-1-2 بررسی آمار و اطلاعات هیدرولوژی.. 84

4-1-3- بازسازی و تكمیل نواقص آماری.. 84

4-2. روش کار. 85

فصل پنجم : یافته های تحقیق

5-1- ایمن سازی شهر رشت در برابر مخاطرات طبیعی(سیل و آبگرفتگی). 91

5-2- خصوصیات فیزیکی حوضه های شهر رشت… 94

5-2-1- مساحت و پیرامون حوضه. 94

 

5-2-2 ضریب شكل حوضه. 104

5-2-2-1- ضریب شکل یا روش هورتن (HORTON). 104

5-2-2-2- ضریب گردی یا روش گراولیوس (Gravellius). 104

5-2-2-3- نسبت گردی یا روش میلر (miller). 105

5-2-2-4- روش مستطیل معادل. 105

5-2-3- جهت حوضه. 107

5-2-4- شبكه هیدروگرافی.. 109

5-2-5- تراكم شبكه زهكشی.. 110

5-2-6- نیمرخ طولی و شیب آبراهه‌ها 111

5-2-7 – بررسی شیب حوضه. 116

5-3- اقلیم حوضه شهر رشت… 121

5-3-1- بررسی تناوب بارندگی سالانه. 121

5-3-2- فركانس بارندگی سالانه. 123

5-3-3- تحلیل حداکثر بارندگی 24 ساعته. 123

5-3-4- منحنی های شدت – مدت – فراوانی.. 124

5-4- هیدرولوژی حوضه شهری رشت… 124

5-5- مشخصات کلی رودخانه‌های محدوده مطالعاتی.. 129

5-5-1- رودخانه سیاهرود. 129

5-5-2- رودخانه گوهررود. 130

5-5-3- رودخانه پیربازار. 130

5-6- مشخصات فیزیکی رودخانه های محدوده طرح.. 132

5-7- بررسی رژیم آبدهی رودخانه های محدوده مطالعاتی.. 134

5-7-1- تعیین و تحلیل آبدهی در مقاطع مهم محدوده طرح.. 136

5-7-1- 1- آبدهی رودخانه سیاهرود در مقطع وروی منطقه طرح.. 137

5-7-1- 2-آبدهی رودخانه سیاهرود در مقطع خروجی منطقه طرح.. 138

5-7-1- 3- آبدهی رودخانه گوهررود در مقطع ورودی منطقه طرح.. 139

5-7-1- 4-آبدهی رودخانه گوهررود در مقطع خروجی منطقه طرح.. 140

5-8- تحلیل سیلاب در محدوده مطالعاتی.. 143

5-8-1- تحلیل حداکثر آبدهی لحظه ای در رودخانه های محدوده طرح.. 143

5-8-2- بررسی تناوب حداکثر آبدهی لحظه ای در رودخانه های محدوده مطالعاتی.. 144

5-9- تحلیل رسوب در محدوده مطالعاتی.. 145

5-9-1- تحلیل رسوب رودخانه سیاهرود. 145

5-9-2- تحلیل رسوب رودخانه گوهررود. 146

5-10- مجموعه اقدامات مکانیکی، بیومکانیکی و بیولوژیکی جهت کاهش دبی پیک سیلاب… 148

5-11- بررسی نقاط مشکل دار شهر رشت… 149

5-12- سیل خیزی كلانشهر رشت… 151

5-12-1- موقعیت مسیل ها، رودخانه ها و آبگیرها 152

5-12-2- بروز سیل در كلانشهر رشت… 154

5-13- آسیب‌ها و خسارت‌های ناشی از سیلاب‌های گذشته. 157

5-13-1-گزارش سیل 22 مهرماه 1369شهر رشت… 157

5-13-2 گزارش خسارات سیل استانداری گیلان مورخه 16 و 17/7/1377. 160

5-14- خسارات ناشی از آب گرفتگی به صورت کیفی و مناطق آب گرفته در گزارش‌های شهرداری استانداری و آب و فاضلاب و آب منطقه‌ای    164

5-15- عوامل مرثر در آسیب پذیری شهررشت… 167

5-16- راهبردهای ایمن سازی شهرها در برابر بلایای طبیعی.. 171

5-17- تبیین موضوع راهبردی بحرانهای طبیعی کلانشهر رشت در چارچوب طرح های ساختاری.. 176

5-17-1 متغیرهای اساسی در برنامه ریزی راهبردی بحران های طبیعی رشت… 179

4-18 راهبردهای کاهش اثرات زمین لرزه و سیل در فضای شهری کلانشهر رشت… 179

5-19- راهبردهای کاهش اثرات سیل.. 180

5-20- بررسی ایمنی و آسیب پذیری شریان های حیاتی و تجهیزات شهری.. 181

5-21- اقدامات لازم در مدیریت بحران سیل.. 182

5-21-1- اقدامات مدیریتی.. 182

5-21- 2- ایجاد کارگروه های لازم برای مدیریت سیلاب استان گیلان. 183

5-21- 3- دستگاه ها و نهادهای مسئول در امر سیلاب: 184

5-21-4- اقدامات خودیاری کننده توسط شهروندان. 185

4-22- نقش ایجاد گروه های مدیریت بحران در اماكن مهم شهر رشت در مقابله با بحران. 189

5-23- پیشنهادات و راه كارها ی اجرایی برای دستیابی به وضع مطلوب… 193

5-24- پیشنهادات و رهنمودهایی در جهت کاهش آسیب پذیری ها 195

فصل ششم: نتیجه گیری و پیشنهادات

6-1- آزمون فرضیه ها 200

6-1-1- فرضیه اول. 201

6-1-2- فرضیه دوم. 203

6-2- نتیجه گیری.. 205

5-3 پیشنهادات… 217

منابع و مأخذ. 218

چکیده

سیل یكی از پدیده های موجود در طبیعت بوده كه از دیرباز، بشر شاهد وقوع آن می باشد. در ایران نیز بدلیل وسعت زیاد، اقالیم متعدد و تراكم زمانی و مكانی بارش ها در اكثر حوضه های آبخیز، همه ساله شاهد سیلابهای عظیمی در اكثر مناطق كشور می باشیم. شهر رشت نیز از این پدیده طبیعی مستثنی نبوده و در چند سال گذشته سیلهای متعدد و مخربی در آن روی داده اند. فرآیند ایمن سازی شامل انواع اقداماتی است که پیش از وقوع حادثه برای کنترل و کاهش خسارات جانی و مالی احتمالی ناشی از سیل انجام می گیرد. توجه به این روشها به لحاظ عدم کفایت روش های فیزیکی ضرورت دارد. در این پژوهش آمار بارندگی 30 سال اخیر در ایستگاه شهررشت، استخراج شد، سپس وضعیت بارش و میزان امكان وقوع سیل و نیز حجم رواناب ناشی از بارش در محدوده قانونی شهر، سطح كل حوضه، محل تمركز و جهت حركت جریان هرزآبهای حاصل از بارشها در اطراف این شهر با بهره گرفتن از سیستم اطلاعات جغرافیایی مشخص گردید. روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد و به اراثه الگوی عملی ایمن سازی می توان به اقدامات مدیریتی و عملیاتی اشاره کرد.

کلید واژه: مدیریت سیلاب، سیلاب شهری، ایمن سازی، شهر رشت

مقدمه

قبلاً تصور می شد وقوع حوادث و بلایای طبیعی در مناطق شهری آثار و پیامدهای كمتری در مقایسه با مناطق روستایی دارد. اما امروزه، با توجه به تغییرات مشخص كه در ساختار وسازمان شهرها به وجود آمده، آنها را در برابر حوادث غیر مترقبه بسیار ضربه پذیر كرده است(عسگری، 1382 :49). سیل رویداد ناگهانی است که در بروز آن عوامل متعددی دخالت دارد. این عوامل را می توان به طور کلی در سه گروه اصلی اقلیمی، خصوصیات منطقه ای و حوضه ای و فعالیتهای انسانی طبقه بندی نمود. مناطق سطح شهر رشت از جمله مناطقی است که در برخی مواقع از وجود سیل رنج می برد. از جمله می توان به سیلهای سالهای 69 و سالهای اخیر اشاره کرد. با توجه به امار و اطلاعات جمع آوری شده از مهمترین دلایل تشدید خسارات ناشی از سیل در رشت در سالهای اخیر تخریب پوشش گیاهی، احداث سازه های نامناسب، دخل و تصرف غیر مجاز در حریم رودخانه و عدم توجه به پیش آگاهی و سیستم پیش بینی و سیستم هشدار سیل بوده است. از آنجا که منطقه مورد مطالعه جمعیت انبوهی را در خود جای داده است، تجربیات حوادث گذشته ثابت کرده است که برنامه ریزی و آمادگی در برابر بحران تاثیر بسیار زیادی در کاهش خسارات دارد. از سوی دیگر طبق ماده 1 قانون پیشگیری و مبارزه با خطرات سیل مصوب 9/2/1343 به منظور حفظ جان و مال مردم از سیل، وزارت کشور مکلف است فرآیند ایمن سازی شهری جهت مقابله با سیل را انجام دهد. (صاحبقرانی، 1371). یکی از اقدامات مهم جهت آمادگی در برابر بحران ناشی از سیل توجه به آموزش و فرهنگ سازی می باشد. اصولا می‎توان گفت که توفیق دیگر فعالیتهای مربوط به مدیریت بحران به میان پیش آگاهی بستگی دارد (حبیبی، 1388).

فرآیند ایمن سازی شامل انواع اقذاماتی است که پیش از وقوع حادثه برای کنترل و کاهش خسارات جانی و مالی احتمالی ناشی از سیل انجام می گیرد. از مهم ترین روش های ایمن سازی می توان به اقدامات مدیریتی و عملیاتی اشاره کرد.

هدف از این مطالعه شناسایی نقاط تجمع رواناب در سطح شهر و كاهش مشكلات و ناخرسندی مردم ناشی از این امر، جمع آوری آبهای سطحی معابر و انتقال به شبكه اصلی