1-6.  فرضیات پژوهش………………………………… 6

1-7.   متغیرهای پژوهش………………………………… 6

1-7-1. متغیر ملاک(مستقل)………………………………. 6

1-7-2. متغیر وابسته (پیش بین) …………………………….7

1-8.   محدودیت‌های تحقیق………………………………. 7

1-8-1.محدودیت‌های قابل‌کنترل……………………………… 7

1-8-2.محدودیت‌های غیرقابل‌کنترل……………………………… 7

1-9.   تعریف واژه‌ها و اصطلاحات تحقیق………………………. 8

فصل دوم: پیشینه پژوهش………………………………… 10

2-1.  مقدمه…………………………….. 11

2-2.   بخش اول مبانی نظری تحقیق………………………………. 11

2-2-1.راستای آناتومیکی اندام تحتانی………………………………. 11

2-2-2ناهنجاری‌های وضعیتی (پاسچرال) …………………………….12

2-2-3.علل و عوامل بروز ناهنجاری‌ها……………………………. 12

2-2-4.سندروم‌های اندام تحتانی………………………………. 12

2-2-4-1.سندروم متقاطع اندام تحتانی………………………………. 13

2-2-4-2.سندروم انحراف پرونیشن………………………………. 13

2-2-4-3.سندروم نقص حرکتی اندام تحتانی………………………………. 13

2-2-5.زانوی ضربدری………………………………. 14

2-2-6.زانوی پرانتزی………………………………. 16

2-2-7.آزمون افت ناوی………………………………. 16

2-2-8.زاویهQ………………………………..

2-2-9.آسیب‌های شایع دوندگان در اندام تحتانی………………………………. 17

2-2-9-1. شین اسپلینت( سندروم فشار بر روی درشت نی داخلی)…………. 18

-2.2-9-2. استرس فرکچر…………………………….. 18

2-2-9-3. زانوی دوندگان (سندروم ایلیو تیبیال باند)……………………………. 18

2-2-9-4. درد قدامی زانو (سندروم درد کشککی-رانی)……………………………. 19

2-2-9-5. پلانتارفاشیا( التهاب نیام کف پایی) …………………………….19

2-2-9-6. تاندونیت آشیل………………………………. 20

2-2-10. آنتروپومتری………………………………. 20

2-2-10-1. مفهوم آنتروپومتری………………………………. 20

2-2-10-2. روش‌ها و ابزارهای آنتروپومتری………………………………. 21

2-2-10-3. کاربردهای آنتروپومتری………………………………. 21

2-2-10-4. تفاوت‌های بشری از لحاظ ساختار اسکلتی- عضلانی…………. 22

2-3. پیشینه تحقیق………………………………. 23

2-3-1. مقدمه…………………………….. 23

2-3-2.مطالعات انجام‌شده در زمینه ارتباط ناهنجاری با آسیب…………… 24

2-3-3.مطالعات انجام‌شده در زمینه ارتباط ویژگی‌های آنتروپومتریکی با آسیب‌های ورزشی……. 32

2-3-4.مطالعات انجام‌شده در زمینه ارتباط ویژگی‌های آنتروپومتریکی با ناهنجاری……… 33

2-3-5.جمع‌بندی……………………………. 34

فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش………………………………… 35

3-1.مقدمه…………………………….36

3-2.طرح پژوهش………………………………… 36

3-3.جامعه و نمونه آماری پژوهش………………………………… 36

3-4.پروتکل………………………………. 37

3-5.ابزارهای اندازه‌گیری و جمع‌آوری اطلاعات………………………………. 37

3-6.روش‌های اندازه‌گیری………………………………. 37

3-6-1.پرسشنامه…………………………….. 38

3-6-2.روش اندازه‌گیری قد……………………………… 38

3-6-3.روش اندازه‌گیری وزن……………………………… 38

 

3-6-4.روش اندازه‌گیری زانوی پرانتزی………………………………. 38

3-6-5.روش اندازه‌گیری ناهنجاری زانوی ضربدری………………………………. 39

3-6-6.روش اندازه‌گیری زاویه……………………………. 40

3-6-7.روش اندازه‌گیری افت ناوی………………………………. 41

3-6-8.روش اندازه‌گیری طول اندام تحتانی………………………………. 42

3-6-9.روش اندازه‌گیری طول ران……………………………… 43

3-6-10.روش اندازه‌گیری طول ساق………………………………. 44

3-6-11.روش اندازه‌گیری عرض زانو…………………………….. 45

3-6-12.روش اندازه‌گیری عرض مچ پا……………………………. 46

3-6-13.روش اندازه‌گیری طول کف پا …………………………….47

3-7. روش‌های آماری و شیوه تجزیه تحلیل داده‌های پژوهش……………….. 48

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها……………………………. 49

4-1.   مقدمه…………………………….. 50

4-2. نتایج آزمون تکرارپذیری و خطای استاندارد اندازه‌گیری‌ها…………. 51

4-3. تجزیه و تحلیل توصیفی یافته‌های پژوهش…………………………. 51

4-3-1.ویژگی‌های آزمودنی‌ها …………………………….51

4-3-2. توصیف کمی متغیرهای نیم رخ ساختاری و آنتروپومتریکی………. 52

4-4. تجزیه و تحلیل استنباطی یافته‌های پژوهش………………………. 55

4-4-1. فرض صفر اول: ارتباط معنی‌داری بین هر یک از متغیرهای(زانوی ضربدری، زانوی پرانتزی، کف پای صاف، کف پای گود، زاویهQ) و آسیب‌های شایع دوندگان وجود ندارد………………… 55

4-4-1-1. زیر فرض اول : بین زانوی ضربدری و آسیب‌های دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد…… 55

4-4-1-2. زیر فرض دوم : بین زانوی پرانتزی و آسیب‌های دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد…….. 55

4-4-1-3. زیر فرض سوم : بین کف پای صاف و آسیب‌های دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد…….. 55

4-4-1-4. زیر فرض چهارم : بین کف پای گود و آسیب‌های دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد…….. 55

4-4-1-5. زیر فرض پنجم : بین زاویهQ و آسیب‌های دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد………. 55

4-4-2.فرض صفر دوم: ارتباط معنی‌داری بین ویژگی‌های آنتروپومتریکی در هر یک از متغیرها (طول اندام تحتانی، طول کف پا، طول ران، طول ساق، عرض زانو،عرض مچ پا) با آسیب‌های شایع دوندگان وجود ندارد…………….. 57

4-4-2-1.    زیر فرض اول : بین طول اندام تحتانی با آسیب‌های دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد….. 57

4-4-2-2. زیر فرض دوم : بین طول کف پا با آسیب‌های دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد………….. 57

4-4-2-3. زیر فرض سوم : بین طول ران با آسیب‌های دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد…………… 57

4-4-2-4.    زیر فرض چهارم : بین طول ساق با آسیب‌های دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد……. 57

4-4-2-5. زیر فرض پنجم : بین عرض زانو با آسیب‌های دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد……….. 57

4-4-2-6. زیر فرض ششم : بین عرض مچ پا با آسیب‌های دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد………. 57

4-4-2-7. زیر فرض هفتم : بین سن با آسیب‌های دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد……….. 57

4-4-2-8. زیر فرض هشتم : بین وزن با آسیب‌های دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد……… 57

4-4-2-9. زیر فرض نهم : بین قد با آسیب‌های دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد………….. 57

4-4-3. فرض صفر سوم (HO): ارتباط معنی‌داری بین ویژگی‌های آنتروپومتریکی(طول اندام تحتانی، طول ران، طول ساق، عرض زانو،عرض مچ پا، طول کف پا) با ناهنجاری‌های اندام تحتانی(زانوی پرانتزی، زانوی ضربدری، کف پای صاف، کف پای گود و زاویه Q) وجود ندارد……………… 60

4-4-3-1. زیر فرض اول : بین سن با ناهنجاری‌های اندام تحتانی دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد……… 60

4-4-3-2. زیر فرض دوم : بین وزن با ناهنجاری‌های اندام تحتانی دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد……… 60

4-4-3-3. زیر فرض سوم : بین قد با ناهنجاری‌های اندام تحتانی دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد………… 60

4-4-3-4.    زیر فرض چهارم : بین طول اندام تحتانی با ناهنجاری‌های اندام تحتانی دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد…….. 60

4-4-3-5. زیر فرض پنجم : بین طول ران با ناهنجاری‌های اندام تحتانی دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد……… 60

4-4-3-6. زیر فرض ششم : بین طول ساق پا با ناهنجاری‌های اندام تحتانی دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود ندارد…….. 60

4-4-3-7. زیر فرض هفتم : بین عرض زانو با ناهنجاری‌های اندام تحتانی دوندگان ارتباط معنی داری وجود ندارد…….. 60

4-4-3-8. زیر فرض هشتم : بین عرض مچ پا با ناهنجاری‌های اندام تحتانی دوندگان ارتباط معنی داری وجود ندارد……. 60

4-4-3-9. زیر فرض نهم : بین طول کف پا با ناهنجاری‌های اندام تحتانی دوندگان ارتباط معنی داری وجود ندارد………. 60

4-4-4.خلاصه نتایج آزمون های آماری………………………………. 64

4-4-4-1. خلاصه نتایج آزمون آماری خی دو در دوندگان……………………………… 64

4-4-4-2. خلاصه نتایج آزمون آماری پیرسون در دوندگان……………………………… 66

5 .فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری………………………………. 67

5-1.   مقدمه…………………………….. 68

5-2.   خلاصه پژوهش………………………………… 69

5-3.   بحث و بررسی نتایج مربوط به فرضیه اول: ارتباط معنی‌داری بین هر یک از متغیرهای(زانوی پرانتزی، زانوی ضربدری، کف پای صاف، کف پای گود، زاویهQ) و آسیب‌های شایع دوندگان وجود ندارد……………. 71

5-4.   بحث و بررسی نتایج مربوط به فرضیه دوم: ارتباط معنی‌داری بین ویژگی‌های آنتروپومتریکی در هر یک از متغیرها (سن، وزن، قد، طول اندام تحتانی، طول کف پا، طول ران، طول ساق، عرض زانو،عرض مچ پا) با آسیب‌های شایع دوندگان وجود ندارد………. 73

5-5.   بحث و بررسی نتایج مربوط به فرضیه سوم: ارتباط معنی‌داری بین ویژگی‌های آنتروپومتریکی( سن، وزن، قد، طول اندام تحتانی، طول ران، طول ساق، عرض زانو،عرض مچ پا، طول کف پا) و ناهنجاری‌های اندام تحتانی(زانوی پرانتزی، زانوی ضربدری، کف پای صاف، کف پای گود و زاویه Q) وجود ندارد……………………… 75

5-6. جمع بندی…………………………………..78

5-7.   پیشنهادات تحقیق……………………………. 79

5-7-1.پیشنهادات کاربردی………………………………. 79

5-7-2.پیشنهادات پژوهشی………………………………. 80

چکیده:

هدف اصلی این پژوهش بررسی ارتباط بین ابعاد آنتروپومتریک و نیم رخ ساختاری با آسیب‌های ورزشی دوندگان نخبه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دوندگان شرکت‌کننده در مسابقات آغاز فصل قهرمانی کشور (94-1393) بود. که در این راستا 30 دونده سرعت (با میانگین و انحراف استاندارد سن 28/4±60/22 سال، وزن 07/6±20/72 کیلوگرم ، قد 96/5±93/180 سانتی متر و شاخص توده بدن 65/1 ± 06/22 کیلوگرم بر متر مربع)، 15 دونده نیمه استقامت ( با میانگین و انحراف استاندارد سن 62/3 ±20/23 سال، وزن 72/7±93/69 کیلوگرم و قد57/2±87/176 سانتی متر و شاخص توده بدن 71/1 ± 73/20 کیلوگرم بر متر مربع ) و 15 دونده استقامت ( با میانگین و انحراف استاندارد سن 09/5 ±60/25 سال، وزن 84/6 ±40/62 کیلوگرم ، قد 76/7 ±80/176 سانتی متر و شاخص توده بدن 53/1 ± 94/19کیلوگرم بر متر مربع ) به صورت غیر تصادفی هدف‌دار انتخاب و به طور داوطلبانه در این پژوهش شرکت کردند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته که روایی آن توسط متخصصان و صاحب‌نظران مورد تأیید قرار گرفت و در این پژوهش برای ثبت اطلاعات فردی، نوع آسیب‌های اندام تحتانی در طی دو سال گذشته و سابقه ورزشی آزمودنی‌ها مورد استفاده قرار گرفت. برای اندازه‌گیری زانوی پرانتزی، ضربدری، عرض زانو و عرض مچ پا از کولیس، زاویهQ از گونیامتر و قوس کف پا از افت ناوی (روش برودی) استفاده شد. جهت تجزیه تحلیل داده­ها و برای بررسی نحوه توزیع داده‌ها از آزمون کالموگراف- اسمیرنف استفاده و با توجه به توزیع غیرطبیعی و طبیعی متغیرهای مختلف از آزمون‌های غیر پارامتریک خی دو برای بررسی ارتباط بین آسیب با ناهنجاری و ابعاد آنتروپومتریک، و همچنین آزمون پارامتریک پیرسون برای بررسی ارتباط بین ابعاد آنتروپومتریک و ناهنجاری در سطح معنی‌داری(05/0 p<) استفاده شد. در تجزیه و تحلیل آماری از نرم‌افزار SPSS نسخه 21 استفاده ‌شد (05/0 p<). یافته‌ها نشان داد که بین کف پای گود با پلانتار فاشیت و بین زاویهQ غیرطبیعی با درد قدامی زانو در دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود داشت. از سوی دیگر بین طول ران با کشیدگی همسترینگ و تاندونیت آشیل در دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود داشت. در زمینه ارتباط ابعاد آنتروپومتریک با ناهنجاری نیز بین سن با تاندونیت آشیل، وزن با پلانتارفاشیت و کف پای صاف در دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود داشت. با توجه به نتایج به مربیان دوندگان پیشنهاد می شود با بررسی راستای اندام تحتانی دوندگان از ناهنجاری های آنان آگاه شوند تا بتوانند در درجه اول برنامه های پیشگیری از آسیب را برای آنان اجرا کنند.

فصل اول: طرح پژوهش

فعالیت‌های بدنی می‌توانند به شکل‌های گوناگون اجرا شوند. ورزش نوعی فعالیت سازمان دار و رقابتی است که در قالب رشته‌های معینی انجام می‌شود. این رشته‌ها می‌تواند متناسب با عملکرد فرد به افزایش ظرفیت‌های فیزیولوژیکی و روانی ورزشکاران منجر شود. در این بین برخورداری از وضعیت بدنی مناسب و حفظ راستای طبیعی بدن یکی از اهداف مهم فعالیت‌های بدنی محسوب می‌شود [24] . ورزش دو و میدانی به عنوان یک رشته مادر همواره دارای جایگاه خاصی در جوامع و ملل مختلف بوده است. دو و میدانی ترکیبی از دوها و میدانی‌هاست و به بخش‌های متنوعی چون رشته‌های سرعت، رشته‌های نیمه استقامت، استقامت، پرتاب‌ها و پرش‌ها تقسیم می‌شود. دو و میدانی در مقایسه با سایر رشته‌ها ورزشی دارای ارزش مدال‌آوری بیشتری بوده و به همین دلیل در رده‌بندی تیمی در مسابقات جهانی یا بین‌قاره‌ای بسیار بااهمیت تلقی می‌شود[12]. رشته‌های ورزشی و قهرمانان آنان دارای خصوصیات جسمانی و فیزیولوژیکی مخصوص به خود می‌باشند. و همین طور می‌تواند آنان را به آسیب‌ها و بدشکلی‌های بدنی خاصی مبتلا کند. از این رو موضوع ناهنجاری‌ها و آسیب‌های ورزشی ورزشکاران به ویژه در ورزش حرفه‌ای از زمینه‌های مهم در علوم ورزشی است [5]. ورزشکاران در رشته‌های مختلف ورزشی برای رسیدن به سطوح عملکردی عالی نیازمند انجام تمرینات مستمر و تقویت عضلات خاصی از بدن می‌باشند و زمان زیادی را در وضعیت بدنی غالب آن رشته‌ی ورزشی به تمرین می‌پردازند در نتیجه بسته به وضعیت غالب هر رشته ورزشی راستای بدنی آن ها ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد.وضعیت‌های بدنی متفاوتی وجود دارد که اگر خیلی شدید نباشند شاید برای عملکرد ورزشی سطح بالا برتری به شمار روند از این رو اتفاق نظر خاصی در مورد اصلاح ویژگی‌های غیرمعمول قهرمانان ورزشی وجود ندارد[24].ورزش قهرمانی دارای عوارضی نیز می‌باشد که یکی از آن‌ها می‌تواند ناهنجاری‌های ساختاری بدن ‌باشد .هرچند برخی ناهنجاری‌های وضعیتی جزیی وجود دارد که با مهارت‌های ورزشی سازگاری یافته‌اند و نشانگر آن ورزش خاص می‌باشند. دو و میدانی به عنوان یکی از ورزش‌هایی که آسیب‌های اندام تحتانی در آن زیاد رخ می‌دهد مطرح است. تخمین زده می‌شود حدود 27 تا 70 درصد دوندگان در طول دوران ورزشی خود دچار آسیب می‌شوند. آسیب‌های شایع دوندگان عبارت‌اند از: استرس فرکچر[1]، شین اسپلینت[2]،پلانتار فاشییت[3]،زانوی دوندگان[4]، درد کشککی-رانی[5]، تاندونیت آشیل[6]، تاندونیت کشککی[7] و همچنین کشیدگی همسترینگ [8]. این در حالی است که 3مورد از 7 مورد آسیب‌های شایع دوندگان در ناحیه زانو می‌باشد[50 ].

2-1- بیان مسئله

تغییر در وضعیت کلی و موقعیت قرارگیری راستای اندام تحتانی در اثر ورزش حرفه‌ای و طولانی مدت تحت عنوان انحرافات پاسچرال[9] مطرح است که گفته می‌شود ناشی از تمرینات شدید آن رشته ورزشی و سازگاری نامناسب بدن ورزشکار به آن رشته است. .طبق نظر بلوم فیلد[10] (1994)نیز برخی انحرافات وضعیتی جزیی وجود دارد که با مهارت‌های ورزشی سازگاری می‌یابند. زمانی که سخن از رابطه میان آسیب و ناهنجاری ناشی از رشته ورزشی به میان میاید ممکن است این رابطه دو سویه باشد که از این رابطه دو مفهوم قابل استفاده است یکی این که آسیب‌های ورزشی باعث ایجاد ناهنجاری می‌شوند که این موضوع در درازمدت ثابت شده است اما این مسئله که آیا ناهنجاری باعث بروز آسیب شود هنوز در پرده ابهام است. برخی از ورزش‌ها موجب یکسری تغییرات در بدن ورزشکاران می‌شود که به وضعیت غالب فرد در آن ورزش و عضلاتی که بیشتر در آن رشته درگیرند بر می‌گردد[51]. تحقیقاتی وجود دارد که ارتباط میان ابعاد آنتروپومتری افراد با ناهنجاری‌ها و یا استعداد ابتلا به ناهنجاری‌ها را مطرح می‌کنند. با توجه به اینکه هر کدام از ورزشکاران دارای ابعاد آنتروپومتری متفاوت باهم می‌باشند به نظر می‌رسد یکی از عوامل موثر در بروز ناهنجاری‌ها می‌تواند خصوصیات آنتروپومتری آنان باشد. [15]. وضعیت بدن و بر هم خوردن راستای مکانیکی هر یک از بخش‌های آن می‌تواند علاوه بر بروز وضعیت‌های جبرانی ثانویه در سایر بخش‌ها فرد را مستعد آسیب ورزشی خاصی نماید. هر چند مدارک زیادی دراین‌باره ارائه نشده و نیاز به تحقیقات بیشتر می‌باشد.

در این ارتباط عوامل موثر در ایجاد آسیب‌های دوندگان در 3 گروه تقسیم‌شده‌اند:1:عوامل تمرینی 2:عوامل آناتومیکی 3:عوامل بیومکانیکی. عوامل متعدد آناتومیکی برای بروز آسیب‌های دوندگان ذکرشده‌اند، اگرچه نتایج تحقیقات مختلف با یکدیگر در تضادند.به عنوان مثال کوان[11] و مکنزی[12] بر این باورند که افزایش قوس طولی کف پا باعث بروز آسیب می‌شود [84،44]. درحالی‌که ون[13] و جیمز[14] بر این باورند که ارتفاع قوس طولی کف پا تأثیری در بروز آسیب‌های دوندگان ندارد[114،64]. در هر حال میزان بروز آسیب در اندام تحتانی در ورزش‌های مختلف از جمله دو و میدانی با ارتفاع قوس‌های کف پا مرتبط می‌باشد.[120]. راستای اندام تحتانی به عنوان یک عامل خطر در بروز آسیب‌های حاد و مزمن پیشنهاد شده است [ 98، 108 ]. این در حالی است که بسیاری از محققین فقط یک عامل آناتومیکی یا تعداد کمی از عوامل آناتومیکی راستای اندام تحتانی را مورد ارزیابی قرار داده‌اند [78،33، 112]. ارزیابی کردن فقط یک یا تعداد محدودی از عوامل آناتومیکی راستای اندام تحتانی موقعیت اندام تحتانی را به طور کافی شرح نمی‌دهد و همچنین اطلاعات کافی را برای نشان دادن ارتباط معنی‌دار با آسیب از نظر بالینی فراهم نمی‌کند. بررسی راستای کامل اندام تحتانی نسبت به زمانی که فقط