(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

در این پژوهش به منظور بررسی ارتباط مهارت های شناختی و فراشناختی با انگیزۀ پیشرفت تحصیلی و تعیین ویژگی های فنی پرسشنامۀ مهارت های شناختی و فراشناختی و انگیزۀ پیشرفت هرمنس(هرمنس،1970، تجدیدنظرشدۀ هومن و عسگری، 1379) تعداد 1000 نفر دانشجو (4/78 درصد زن و 6/21 درصد مرد) با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم انتخاب شدند. از طریق روش آلفای کرانباخ ضریب اعتبار پرسشنامه های مهارت های شناختی و فراشناختی و انگیزۀ پیشرفت تحصیلی، به ترتیب 89/0 و 788/0 به دست آمد. روایی پرسشنامه ها از طریق تحلیل عاملی اکتشافی برآورد شد. از پرسشنامه مهارت های شناختی و فراشناختی، 6 عامل استخراج شد، که 2/39 درصد کل واریانس را تبیین ‌کرد. از پرسشنامۀ انگیزۀ پیشرفت هرمنس، 5 عامل استخراج شد، که 6/34 درصد کل واریانس با آن تبیین شد. با استفاده از ضرایب همبستگی پیرسون، رابطه مهارت های شناختی و فراشناختی دانشجویان با انگیزۀ پیشرفت آنها مورد بررسی قرارگرفت؛ مولفه های مهارت های شناختی و فراشناختی با انگیزۀ پیشرفت در سطح کمتر از 01/0 همبستگی معناداری داشت. آزمون تحلیل واریانس چند متغیری و آزمون t برای مقایسه مهارت های شناختی و فراشناختی زنان و مردان نشان می دهد که متغیرهای شناختی و فراشناختی مرور ذهنی و کنترل و نظارت، در پسران کمتر از دختران و آگاهی در پسران بیشتر از دختران بود. آزمون کروسکال والیس نشان داد گروه های متفاوت سنی در متغیرهای شناختی و فراشناختی برنامه ریزی، مرور ذهنی، کنترل و نظارت، و ارزشیابی تفاوت معنادار داشت ولی بین بقیه متغیرهای شناختی و فراشناختی در سنین مختلف تفاوت معنادار وجود نداشت.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                صفحه
 
 
 
فصل یکم
معرفی پژوهش
 
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 9
 
بیان مسآله ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 10
 
اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 15
 
سوال های پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………. 16 

تعاریف متغیرها………………………………………………………………………………………………………………………………………… 17

فصل دوم
بررسی پیشینۀ پژوهش

بخش اول : راهبردهای یادگیری

شناخت و فراشناخت …………………………………………………………………………………………………………………………….. 19

پیدایش رویکرد فراشناخت …………………………………………………………………………………………………………………… 23

مولفه های فراشناخت ……………………………………………………………………………………………………………………………. 25

مهارتهای فراشناختی ……………………………………………………………………………………………………………………………… 28

راهبردهای شناختی ………………………………………………………………………………………………………………………………   … 36

راهبردهای فراشناختی ……………………………………………………………………………………………………………………………. 42

مداخلات رسمی و غیر رسمی برای آموزش راهبردهای فراشناختی …………………………………………….. 43

آموزش و پرورش رسمی فراشناخت ………………………………………………………………………………………………….. 43

               مراحل آموزش رسمی راهبردهای فراشناختی …………………………………………………………….. 46

               روش تدریس مبتنی بر نظریه فراشناخت……………………………………………………………………….. 47

               مفاهیم اساسی روش تدریس فراشناختی……………………………………………………………………….. 49

مداخلات آموزشی غیر رسمی برای آموزش راهبردهای فراشناختی ……………………………………………… 50

مداخلات غیررسمی برای آموزش راهبردهای فراشناختی ………………………………………………………………. 53

موضوع                                                                                                                 صفحه

               راهبردهای براون درباره ی کمک به فراشناخت …………………………………………………………. 55

               راهبردهای کوستاو برای پرورش فراشناخت ………………………………………………………………. 57

بخش دوم : انگیزه پیشرفت

انگیزه، انگیزش و انگیزه پیشرفت ………………………………………………………………………………………………………… 61

نیازها و انگیزش ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 64

نیاز به پیشرفت، خودشکوفایی و خودشناسی…………………………………………………………………………………….. 64

نظریه های انگیزه پیشرفت……………………………………………………………………………………………………………………… 67

نظریۀ نسبت دادن(اسناد) ………………………………………………………………………………………………………………………. 67

الگوی اتکینسون………………………………………………………………………………………………………………………………………. 68

نظریه مک کللند………………………………………………………………………………………………………………………………………. 68

نظریه برانگیختگی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 69

پیامدهای انگیزه پیشرفت ………………………………………………………………………………………………………………………. 70

رشد انگیزه پیشرفت در کودکی و بزرگسالی ……………………………………………………………………………………. 72

اهمیت و ضرورت پژوهش و جمع بندی فصل ………………………………………………………………………………… 89

 
فصل سوم
    روش شناسی پژوهش
  

 
طرح پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 92 

جامعه آماری ، نمونه و روش نمونه گیری …………………………………………………………………………………………. 92

روش اجرا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 96

ابزارهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 97

روش تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………………………………………………………….. 106

 
 
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
  

 
 
 
توصیف داده ها …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 108 

تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 109

                                                                                                            
 
فصل پنجم
بحث و تفسیر
  

 
– نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 133 

– محدودیت های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………… 143

– پیشنهادها ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 144

– خلاصه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 146

– فهرست منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………… 148
  

 
-پیوست ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 160 

فهرست جداول

موضوع                                                                                                                          صفحه
صفحه
  

جدول 3 – 1- فهرست مقدماتی عناوین دانشگاه‌های استان تهران به تفکیک نوع دانشگاه………………………..
93
جدول 3 – 2- فهرست اسامی دانشگاه های مستقر در استان تهران………………………………………………………..
94
جدول 3 -3- دانشگاه های نمونه بر اساس منطقۀ جغرافیایی مستقر در استان تهران………………………………..
95
جدول 3-4-ضریب تطابق کندال برای هر مولفه……………………………………………………………………
100
جدول 3-5- میانگین و انحراف استاندارد سوالات………………………………………………………………………..
101
جدول 3-6- میانگین و انحراف استاندارد و ضرایب آلفای کرونباخ………………………………………………
103
جدول 4-1- میانگین و انحراف استاندارد و ضرایب همبستگی هرسوال بانمره کل پرسشنامه………………….
109
جدول 4-2- میانگین و انحراف ارزش‌ ویژه، درصد تبیین واریانس، درصد تراکمی و ضریب اعتبار عامل ها ……….
113
  

ادامۀ فهرست جداول

موضوع                                                                                                             صفحه
صفحه
 
جدول 4-3- میزان اشتراک سوال ها ازطریق تحلیل مولفه های اصلی ………………………………………………….
114
جدول 4-4-ماتریس ساختار چرخش یافته پرسشنامه مهارتهای شناختی و فراشناختی به شیوه واریماکس…
115
جدول 4-5- میانگین وانحراف استاندارد وضرایب همبستگی هرسوال بانمره کل پرسشنامه…………………….
118
جدول 4-6- ارزش‌ ویژه، درصد تبیین واریانس، درصد تراکمی و ضریب اعتبار عامل ها ………………………
122
جدول 4-7- میزان اشتراک سوال ها ازطریق تحلیل مولفه های اصلی ………………………………………………….
122
جدول 4-8- ماتریس ساختار چرخش یافته پرسشنامه انگیزۀ پیشرفت هرمنس به شیوه واریماکس…………..
124
جدول 4-9- میانگین، انحراف استاندارد وضرایب همبستگی متقابل برای انگیزۀ پیشرفت و مهارتهای شناختی و فراشناختی ………………………………………………………………………………………………………………………………………..
  

126
جدول 4-10- خلاصه تحلیل رگرسیون برای پیش بینی انگیزۀ پیشرفت برپایه مهارتهای فراشناختی و شناختی …….
128
جدول 4-11- تحلیل واریانس چند متغیری برای مهارت های شناختی و فراشناختی در زنان و مردان………
129
جدول 4-12- نتایج آزمون T برای مقایسه مهارت های فراشناختی وشناختی زنان ومردان ……………………..
130
جدول 4-13- میانگین رتبه مهارت های فراشناختی وشناختی درسنین مختلف …………………………………….
131
جدول 4-14- نتایج آزمون کروسکال والیس برای مقایسه مهارت های فراشناختی وشناختی درسنین مختلف………..
131
 

فهرست نمودارها

موضوع                                                                                                                        صفحه
صفحه
 

شکل 4-1- نمودار Scree شیب دار عامل های پرسشنامه مهارتهای شناختی و فراشناختی  ……………………
112
شکل 4-2- نمودارscree شیب دار عامل های پرسشنامه انگیزه پیشرفت هرمنس…………………………………..
121
 

فصل یکم

معرفیِ پژوهش

مقدمه

در سال های اخیر روان شناسی راههای موثر یاد گرفتن و مطالعه کردن را مدّنظر قرارداده است. با پیشرفت علم و تکنولوژی نوین در عصرحاضر، مدارس و دانشگاهها باید محلی برای استفاده از راهبردهای جدید در زمینه های آموزشی و برخورد تخصصی تر با مسئله آموزش و یادگیری و به عبارت صحیح تر روند انتقال دانش به افراد باشند. افرادی که به عنوان دانش آموز و دانشجو وارد این مکان ها می شوند بدیهی است که نیروها و سرمایه های انسانی این کشورند که باید هر چه صحیح تر و علمی تر به امر انتقال دانش و آگاهی های لازم و تبدیل کردن آن ها به نیروهای متخصص و کارآموز، مبادرت ورزید.

امروزه با پیشرفت هایی که در روان شناسی یادگیری و خبرپردازی[1] صورت گرفته، راههای علمی به حداکثر رساندن توان یادگیرندگان هنگام مطالعه کشف گردیده که باید موردتوجه اولیای تعلیم و تربیت قرار بگیرد تا با شناسایی دقیق مشکلات یادگیرندگان و آموزش شیوه های صحیح مطالعه و یادگیری و آموزش روش های شناختی و فراشناختی، روند ورود اطلاعات علمی را به ذهن یادگیرندگان ساخت و ساز منظمی بخشید. نکته ی دیگر این است که برای شناسایی میزان مهارت دانشجویان (و یادگیرندگان بطور کلی) ابزار و وسیلۀ تخصصی، ضروری است که این پژوهش با هدف ساخت چنین ابزاری شکل گرفته است.

بیان مسئله

شناخت[2] به آن دسته از فرایندهای ذهنی اطلاق می شود که از طریق آن ها اطلاعات دریافت شده از حواس به روش های مختلف تغییر می یابد، به صورت رمز در می آید و در حافظه ذخیره می شود تا در استفاده های بعدی بازیابی گردد. فراشناخت به آگاهی فرد از تفكر خود و رفتارهای خودتنظیمی كه همراه با این آگاهی هستند مربوط می شود(دریسکول[3]، 2005). شناختن شناخت یا یادگیری[4] درباره یادگیری یا هرگونه دانش یا فعالیت شناختی که موضوع آن تنظیم شناخت باشد نیز، فراشناخت[5] خوانده اند(سیف،1387). در واقع فراشناخت، آگاهی و كنترل فرد بر فرایندهای شناختی است و فرایند مفیدی است كه سبب افزایش یادگیری می شود. بنابراین، در یادگیری توجه به فراشناخت ضروری به  نظر می رسد(پلگرینو[6]، 2008).

تلاش برای فهم فرایندهای شناختی انسان و نیز یافتن روش هایی به منظور تقویت و بهبود این توانایی ها ، همواره مورد توجه فیلسوفان تربیتی، متخصصان تعلیم و تربیت و روان شناسان بوده است. روان شناسان سعی می کنند مکانیزم ها و فرایندهای درگیر در شناخت را مورد بررسی قرار دهند و بر اساس یافته های بدست آمده، روش ها و راهبردهایی برای پرورش توانایی های ذهنی و شناختی مورد نظر پیشنهاد کنند.

اهمیت و تأثیرگذاری مهارت های شناختی و فراشناختی بر یادگیری در پژوهش های بسیاری مورد تائید قرار گرفته اند (دوبویس، هاوارد و اسپرلینگ[7]،2004؛ کیمس[8]،2004؛ کرامارسکی[9]، 2001 و2002 و 2004؛ وینمن[10] ،2004،2006 ؛ پانورا[11]، 2007 ؛ پانورا و فیلی پو[12]،2005 ؛ پانورا، 2007 ؛ ریتراد[13]، 2007؛ پوگال[14]،2007 و2001 ؛ ریتراد، 2007؛ ویلسون و کلرکک[15]، 2004؛ فلاول[16]، 1979؛ شونفلد[17]، 1991؛ پاریس و جیکوبس[18]، 1987 و آرمبروستر و بران[19]، 1984و1987؛ به نقل از برونینگ و گلاور[20]، ترجمه خرازی،1382؛ کریمی، 1375؛ کریمی و فرزاد، 1379؛ سالاری فر، 1375؛ متولی، 1376؛ ابراهیمی قوام آبادی، 1377؛ افروز و کامکاری،1387؛ عباباف، 1375؛ و آوانسیان، 1377). بنابراین سنجش مهارت های شناختی و فراشناختی افراد از نظر تاثیری که بر یادگیری دارد از اهمیت زیادی برخوردار است.

مهارت های شناختی و فراشناختی، فراگیرندگان را در زمره یادگیرندگان راهبردی[21] قرار می دهد. یعنی افرادی که دارای این مهارت ها هستند وضعیت متفاوتی از نظر تحصیلی با دیگران دارند. یادگیرندگان راهبردی در فرایند یادگیری از مهارت های شناختی و فراشناختی استفاده می کنند و معمولا پیشرفت تحصیلی[22] بالایی دارند. مهارت های شناختی و فراشناختی اگرچه در جریان رشد انسان تکامل پیدا  می کند، قابل آموزش دادن هستند و افراد فاقد این مهارت ها را می توان در معرض این آموزش ها قرار داد. درباره اثربخشی این آموزش ها و تایید این امر پژوهش های مختلفی صورت گرفته اند. مویاهان[23](1973 نقل از برک[24]، 1994) نشان داده است که کودکان کمتر از بزرگسالان، عوامل موثر بر دانستن را می شناسند. کراتزر، لئونارد و فلاول(1975) نشان داده اند مهارت های فراحافظه کودکان به موازات رشد آنها افزایش می یابد. اسپیر[25] و فلاول(1979) مطرح ساختند بچه های دبستانی در مقایسه با کودکستانی ها درک بهتری از متغیرهای تکلیف شناختی دارند. سوانسن[26](1993) تأثیر دانش فراشناختی را بر حل مسآله مورد بررسی قرار داد و بین سطوح بالای دانش فراشناختی و حل مسآله رابطه معناداری یافت به این معنا که پاسخگویان با دانش فراشناختی بالا عملکرد بهتری را در حل مسآله نسبت به افراد با دانش فراشناخت پایین داشتند. او نشان داد دانش آموزانی که نمره های بالایی در پرسشنامه فراشناخت کسب کرده اند نسبت به افرادی که نمره کم گرفته اند در تکالیف حل مسئله عملکرد قوی تری داشتند. البته برخی پژوهش ها نیز حاکی از عدم تأثیر برنامه های آموزش فراشناخت در حل مسآله بوده اند(مک کورمید[27]، 1993).

انگیزۀ پیشرفت از جمله مهم ترین انگیزه ها یا نیازهای اکتسابی شمرده می شود که نخستین بار به وسیلۀ موری[28] معرفی شد. انگیزش را به بیان ساده جهت و شدت تلاش فرد تعریف کرده اند. منظور از جهت تلاش روشی است که در آن فرد قصد دستیابی به موقعیت های خاصی را دارد، و منظور از شدت تلاش مقدار کوششی است که از فرد سرمی زند(وینبرگ و گوآلد[29]، 1995 به نقل از پِروین[30]، 2005) امروزه این مطلب یکی از مفاهیم اساسی روان شناسی انگیزش است که درموفقیت های تحصیلی در مدرسه و دانشگاه نقش فراوانی داشته است. نظریه پردازان معتقدند آنان که در سطح بالایی از این انگیزه قرار دارند افرادی هستند با صفاتی مانند وظیفه شناسی، عزت نفس، مسئولیت شناسی فردی، که در حیطه فعالیت های دانشگاهی یا به طور کلی تحصیلی همواره کوشا و ساعی هستند(مک کللند[31]،1987). در واقع علاقه به یادگیری، محصول مجموعه عواملی است که به شخصیت[32] و توانایی های یادگیرنده، ویژگی های تکلیف، مشوق ها، و سایر عوامل بیرونی مرتبط است(واینر[33]، 1972). متغیرهای فراوانی هستند که بر روی انگیزش دانشجویان تأثیر می نهد و یکی از مؤثر ترین این عوامل انگیزۀ پیشرفت است که به زعم کسانی همچون اسلاوین[34] (1983) روان شناسان پرورشی بیشترین مواجهه را با آن دارند چرا که پژوهش های بسیاری در این خصوص انجام شده که گویای تفاوت افراد از لحاظ این انگیزه با یکدیگر می باشد. برخی انگیزه های بالایی را از خود نشان می دهند و در رقابت با دیگران و در کارهای خود، برای دستیابی به موفقیت سخت کوش هستند. بعضی نیز انگیزۀ چندانی برای پیشرفت تحصیلی ندارند و از بیم شکست خوردن، آمادۀ خطر کردن برای دستیابی به موفقیت نیستند(سیف، 1379). دانش آموزانی که انگیزۀ پیشرفت قوی دارند، در فعالیت های روزمرّه خود در جستجوی موفقیت هایی هستند که امکان برآورده ساختن انگیزه های  پیشرفت را فراهم آورد. آنها معیارهای پیشرفت ویژه ای را برای خود در نظر می گیرند و سپس برای دستیابی به آن معیارها به شدت تلاش می ورزند(زیمرمن و شونک[35]، 1989). قدر مسلّم آن است که افراد دارای سطوح گوناگون انگیزۀ پیشرفت، در زندگی روزمرّۀ خود به شیوه هایی کاملاً متفاوت رفتار می کنند. چنانکه جوان هایی که انگیزۀ پیشرفت بالایی دارند، بیش از آنها که انگیزۀ پیشرفت پایینی دارند به تحصیل دانشگاهی و دستیابی به نمره های بالاتر و شرکت در برنامه های غیردرسی متمایل هستند(شونک، 1991).

از آنجا که امروزه یکی از مهمترین عوامل تبیین پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را فراشناخت می دانند(موارچ[36]، 1999)، این پژوهش با هدف ساخت[37] و استانداردسازی[38] چنین ابزاری طراحی شد و در عین حال ارتباط میان این مهارتها با انگیزۀ پیشرفت تحصیلی[39] دانشجویان را مدّنظر قرار داد.

[1] Information-processing

[2] cognition

[3] Driscoll

[4] learning

[5] metacognition

[6] Pellegrino

[7] DuBois & Howard & Sperling

[8] Kymes

[9] Kramarski

[10] Veenman

[11] Panaoura

[12] Philippou

[13] Retrieved

[14] Pugalee

[15] Wilson & Clarke

[16] Flavell

[17] Shounfeld