روش‌شناسی تحقیق: پژوهش حاضر به صورت روش كمی انجام گردیده و با استفاده از شیوه پیمایشی اجرا گردیده است كه ابزار جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات پرسشنامه بوده است. جامعه آماری این تحقیق كلیه سرپرستان خانوارهای شهرستان زنجان می‌باشد که طبق نتایج آخرین سرشماری انجام‌ یافته(در سال 1390) تعداد آنها 110943 خانوار بوده كه با استفاده از فرمول كوكران، 390 خانوار به عنوان جمعیت انتخاب گردیده و سرپرستان آنها مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته‌اند.

به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها، از نرم افراز SPSS  استفاده گردیده و جهت بررسی فرضیات تحقیق، بر اساس سطح سنجش متغیرهای مورد بررسی از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی همانند ضرایب همبستگی(اسپیرمن، پیرسون و … ) و آزمون‌های آماری پارامتریك( آزمون t، تحلیل واریانس و … ) استفاده گردیده است.

یافته‌های تحقیق: بر اساس تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده، بین اغلب متغیرهای زمینه‌ای(همانند سن، سواد، تاهل و … ) با متغیر سبك زندگی و مولفه‌های آن رابطه معنادار وجود داشت. همچنین بین متغیرهای اعتماد اجتماعی، كیفیت زندگی و سبك زندگی و مولفه‌های آن رابطه معناداری وجود داشت.

واژگان کلیدی:

کیفیت زندگی، سبک زندگی فرهنگی، محصولات فرهنگی، اوقات فراغت، سرپرستان خانوار.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                                                                                                    صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……….2

تعریف مساله و بیان سؤالهای اصلی تحقیق…………………………………………………………………………………………………. ……….4

ضرورت انجام تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………. ……….9

هدف ها………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……..12

فصل دوم: ادبیات تحقیق

بخش اول: مرور پیشینیه پژوهشی……………………………………………………………………………………………………………… ……..14

پیشینه خارجی………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……..14

پیشینه داخلی………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……..21

بخش دوم: مبانی نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………. ……..26

رویکردهای مختلف به مفهوم کیفیت زندگی………………………………………………………………………………………………. ……..26

رویکرد پزشکی……………………………………………………………………………………………………………………………………… ……..27

تبیین های روان شناختی………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..28

رویکرد روان شناختی اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………. ……..29

رویکرد کنش متقابل……………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..30

رویکرد جامعه شناختی……………………………………………………………………………………………………………………………. ……..31

دیدگاه بوم شناسی………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..32

نظریه ی کنش اجتماعی  پارسنز……………………………………………………………………………………………………………….. ……..36

نظریه های مکتب تضاد……………………………………………………………………………………………………………………………   ……..39

مفهوم کیفیت زندگی از نگاه سایر نظریه پردازان………………………………………………………………………………………….. ……..40

ریف و سینگر……………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..40

فلاناگان………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……..42

کالمن………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..42

گودمن………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……..43

زیمل……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….43

تورشتاین وبلن…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………46

ماکس وبر………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..47

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                                                                                                    صفحه

گافمن……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..48

جورج هربرت مید…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….50

آنتونی گیدنز…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….51

پیر بوردیو………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..52

نظریه سرمایه فرهنگی بوردیو……………………………………………………………………………………………………………………………………..52

مصرف و سلیقه فرهنگی نخبه‌گرایانه……………………………………………………………………………………………………………………………53

نظریه‌ی بوردیو در مورد اوقات فراغت………………………………………………………………………………………………………………………..54   نظریه ی بوردیو درباره مصرف فرهنگی……………………………………………………………………………………………………………………….55

اعتماد اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………56

بخش سوم :چارچوب نظری…………………………………………………………………………………………………………………… ……..57

شاخص های کیفیت زندگی بر اساس نظریه های مختلف………………………………………………………………………………………………58

متغیرهای عینی………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……..60

متغیرهای ذهنی……………………………………………………………………………………………………………………………………… ……..65

فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..72

مدل نظری تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..73

فصل سوم: روش شناسی

روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……..75

ابزار گردآوری اطلاعات (تکنیک تحقیق)…………………………………………………………………………………………………… ……..76

شیوه­ی اجرا………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..76

سطح تحلیل…………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……..77

واحد تحلیل…………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……..78

قلمرو پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……..78

روش ها و تکنیک های آماری…………………………………………………………………………………………………………………. ……..78

تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم………………………………………………………………………………………………………………. ……..79

تعریف نظری کیفیت زندگی و ابعاد آن…………………………………………………………………………………………………….. ……..79

تعریف عملیاتی کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………………………………………. ……..80

تعریف متغیرهای زمینه ای……………………………………………………………………………………………………………………….. ……..85

شناسایی متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………. ……..87

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                                                                                                    صفحه

جمعیت آماری و نمونه…………………………………………………………………………………………………………………………… ……..87

نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..88

حجم نمونه………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..88

شیوه­ی انتخاب نمونه…………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..89

فصل چهارم: یافته های تحقیق

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………91

مشخصات عمومی پاسخگویان……………………………………………………………………………………………………………………………………92

بخش سوم: آزمون فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………………………… ……109

فرضیه اول:…………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……109

فرضیه دوم:  ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……114

فرضیه سوم:…………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……119

فرضیه چهارم:………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……124

فرضیه پنجم:………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……129

فرضیه ششم:………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……131

فرضیه هفتم:…………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……133

فرضیه هشتم:………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……133

بررسی و تحلیل رگرسیون چندگانه: ………………………………………………………………………………………………………… ……134

فصل پنجم: نتایج نهایی، پیشنهادها و محدودیت­ها

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..138

بحث و نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………………….138

محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………. ……148

ارائه پیشنهادها………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……149

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……150

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                                                                                                              صفحه

جدول شماره یک ابعاد عینی و ذهنی کیفیت زندگی………………………………………………………………………………………………………67

جدول شماره دو عامل های کیفیت زندگی و مبنای نظری آنها……………………………………………………………………………………….68

جدول شماره 1 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت سنی آنها…………………………………………………………………………….92

جدول شماره 2  توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت جنسی آنها……………………………………………………………………….93

جدول شماره 3 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت تأهل آنها…………………………………………………………………………….94

جدول شماره 4  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضیت مالکیت مسکن آنها……………………………………………………………….95

جدول شماره 5  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس متراژ منزل محل سکونت آنها……………………………………………………………96

جدول شماره 6  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان تحصیلات آنها……………………………………………………………………….97

جدول شماره 7 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان تحصیلات همسر آنها……………………………………………………………….98

جدول شماره 8 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت شغلی آنها…………………………………………………………………………..99

جدول شماره 9 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت شغلی همسر آنها……………………………………………………………….100

جدول شماره 10 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان درآمد آنها…………………………………………………………………………..101

جدول شماره 11 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان درآمد همسر آنها………………………………………………………………….102

جدول شماره 12 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس طبقه اقتصادی – اجتماعی آنها……………………………………………………….103

جدول شماره 13 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس منطقه محل سکونت آنها……………………………………………………………….104

جدول شماره 14 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد فرزندان دختر آنها………………………………………………………………..105

جدول شماره 15 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد فرزندان پسر آنها………………………………………………………………….106

جدول شماره 16 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد اعضاء فعلی خانواده آنها……………………………………………………….107

جدول شماره 17 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس محل سکونت آنها………………………………………………………………………..108

جدول شماره 18 جدول توصیفی مربوط نمره کیفیت زندگی بر حسب محل سکونت……………………………………………………..109

جدول شماره 19 میانگین نمره كیفیت زندگی بر حسب محل سكونت…………………………………………………………………………..109

جدول شماره 20 جدول توصیفی مربوط میانگین نمرات ابعاد و مولفه‌های کیفیت زندگی بر حسب محل سکونت………………111

جدول شماره 21 جدول نتایج اجرای آزمون تحلیل واریانس برای بررسی رابطه بین مولفه‌های كیفیت زندگی و محل سكونت………111

جدول شماره 22 جدول توصیفی مربوط نمره کیفیت زندگی بر حسب ” گروههای سنی “…………………………………….114

جدول شماره 23 میانگین نمره كیفیت زندگی بر حسب “میزان سن و گروه‌های سنی”……………………………………………………114

جدول شماره 24 جدول توصیفی مربوط میانگین نمرات ابعاد و مولفه‌های کیفیت زندگی بر حسب گروه‌های سنی…………….116

جدول شماره 25 جدول نتایج اجرای آزمون تحلیل واریانس برای بررسی رابطه بین مولفه‌های كیفیت زندگی و گروه‌های سنی مختلف…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..116

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                                                                                  صفحه

جدول شماره 26 میانگین نمره كیفیت زندگی بر حسب میزان تحصیلات………………………………………………………………………………119

جدول شماره 27 جدول توصیفی مربوط میانگین نمرات ابعاد و مولفه‌های کیفیت زندگی بر حسب میزان سواد…………………………..119

جدول شماره 28 جدول توصیفی مربوط میانگین نمرات ابعاد و مولفه‌های کیفیت زندگی بر حسب میزان سواد………………………….121

جدول شماره 29 جدول نتایج اجرای آزمون تحلیل واریانس برای بررسی رابطه بین مولفه‌های كیفیت زندگی و سطح سواد و تحصیلات………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 121

جدول شماره 30 رابطه بین متغیر ” کیفیت زندگی” و متغیر “نوع شغل پاسخگویان” ……………………………………………………..124

جدول شماره 31 میانگین نمره كیفیت زندگی بر حسب نوع شغل…………………………………………………………………………………124

جدول شماره 32 جدول توصیفی مربوط میانگین نمرات ابعاد و مولفه‌های کیفیت زندگی بر حسب نوع شغل…………………….126

جدول شماره 33 جدول نتایج اجرای آزمون تحلیل واریانس برای بررسی رابطه بین مولفه‌های كیفیت زندگی و نوع شغل…..126

جدول شماره 34 آماره‌های توصیفی و میانگین نمره كیفیت زندگی بر حسب جنسیت……………………………………………………..129

جدول شماره 35 رابطه بین متغیر ” کیفیت زندگی” و متغیر “جنسیت”…………………………………………………………………………129

جدول شماره 36 آماره‌های توصیفی و میانگین نمره مولفه‌های كیفیت زندگی بر حسب جنسیت………………………………………130

جدول شماره 37 رابطه بین مولفه‌های متغیر كیفیت زندگی و جنسیت……………………………………………………………………………130

جدول شماره 38 رابطه بین متغیر ” کیفیت زندگی” و متغیر “سبک زندگی” …………………………………………………………………131

جدول شماره 39 رابطه بین متغیر ” کیفیت زندگی” و متغیر “مصرف فرهنگی” …………………………………………………………….132

جدول شماره 40 رابطه بین متغیر ” کیفیت زندگی” و متغیر “اوقات فراغت” ………………………………………………………………..132

جدول شماره 41 رابطه بین متغیر ” کیفیت زندگی” و “اعتماد اجتماعی”………………………………………………………………………133

جدول شماره 42 رابطه بین متغیر ” کیفیت زندگی” و ” پایگاه اجتماعی – اقتصادی”……………………………………………………..133

جدول شماره 43 روش به كار گرفته‌شده برای انجام تحلیل رگرسیون چندگانه……………………………………………………………….134

جدول شماره 44 خلاصه نتیجه مدل به كار گرفته‌شده برای تحلیل رگرسیون چندگانه  …………………………………………………..134

جدول شماره 45 نتایج آزمون تحلیل واریانس(ANOVA) برای رگرسیون چندگانه ……………………………………………………….134

جدول شماره 46 نتایج اصلی و نهایی تحلیل رگرسیون چندگانه ………………………………………………………………………………….135

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                                                                                                                              صفحه

نمودار شماره 1 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت سنی آنها ……………………………………………………………………………92

نمودار شماره 2 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت جنسی آنها………………………………………………………………………..93

نمودار شماره 3توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت تأهل آنها……………………………………………………………………………..94

نمودار شماره 4 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضیت مالکیت مسکن آنها………………………………………………………………..95

نمودار شماره 5 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس متراژ منزل محل سکونت آنها……………………………………………………………..96

نمودار شماره 6  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان تحصیلات آنها……………………………………………………………………….97

نمودار شماره 7  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان تحصیلات همسر آنها………………………………………………………………98

نمودار شماره 8  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت شغلی آنها………………………………………………………………………….99

نمودار شماره 9  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت شغلی همسر آنها………………………………………………………………100

نمودار شماره 10 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان درآمد آنها…………………………………………………………………………..101

نمودار شماره 11  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان درآمد همسر آنها………………………………………………………………..102

نمودار شماره 12  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس طبقه اقتصادی – اجتماعی آنها………………………………………………………103

نمودار شماره 13 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس منطقه محل سکونت آنها……………………………………………………………….104

نمودار شماره 14 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد فرزندان دختر آنها………………………………………………………………..105

نمودار شماره 15 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد فرزندان پسر آنها………………………………………………………………….106

نمودار شماره 16 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد اعضاء فعلی خانواده آنها……………………………………………………….107

نمودار شماره 17 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس محل سکونت آنها………………………………………………………………………..108

نمودار شماره 18 نمره “كیفیت زندگی” بر حسب “محل سكونت”………………………………………………………………………………110

نمودار شماره 19 میانگین نمره “كیفیت زندگی” بر حسب “گروههای سنی”………………………………………………………………….115

نمودار شماره 20 میانگین نمره “كیفیت زندگی” بر حسب “میزان تحصیلات”……………………………………………………………….120

نمودار شماره 21 میانگین نمره “كیفیت زندگی بر حسب “نوع شغل پاسخگویان”………………………………………………………….125

فصل اول:
کلیات تحقیق
 

مقدمه

زندگی موهبتی الهی است که انسان‌ها در طول عمر خویش از آن بهره‌مند می‌شوند. قرن حاضر شاهد تغییرات چشمگیری در مورد دیدگاه آدمی نسبت به زندگی بوده است. در این قرن تنها حفظ زندگی به ‌‌شکل معمول مطلوب نبوده، بلکه ارتقاء کیفیت زندگی در زمینه‌های متعدد تلاش اساسی جوامع تلقی می‌شود. داشتن کیفیت زندگی مطلوب همواره آرزوی بشر بوده و است. در ابتدا این آرزو به بهبود وضعیت‌های ظاهری افراد از قبیل میزان درآمد، تحصیلات، سلامتی جسمی و مسکن محدود بود. ولی اکنون به طیف‌های وسیعی از جمله متغیرهای کیفی و ذهنی توجه می‌شود. کیفیت زندگی به دلیل گسترش روند صنعتی‌شدن و پیشرفت فناوری که توجه به بعد کمی زندگی انسان را مد نظر قرار می‌دهد و همچنین بدنبال غفلت از جنبه‌های کیفی زندگی انسان طی چند دهه گذشته در کشورهای غربی بحث کیفیت زندگی مورد توجه اندیشمندان و متفکران علوم انسانی قرار گرفت.

پروژه حاضر در کنار تعریف مفهوم کیفیت زندگی و با گریزی به ابعاد مختلف کیفیت زندگی به بررسی کیفیت  زندگی و رابطه آن با سبک زندگی فرهنگی نیز می‌پردازد  تا از این طریق به تعریفی مشخص و شیوه‌ای دقیق در سنجش کیفیت زندگی شهری دست یابد و در راستای ارتقاء آن قدم بردارد. در این پروژه شهرزنجان را، که همچون اکثر شهرهای داخل و خارج از کشور دارای مناطقی با فاصله طبقاتی است و این امر کیفیت زندگی متفاوتی را بین مناطق مختلف شهر موجب شده است، به‌عنوان نمونه موردی مد‌نظر قرار گرفته است.

به هر حال مشخص است که کیفیت زندگی دارای معانی مختلفی نزد افراد متفاوت است که این افراد بسته به متغیرهای طبقه‌ی اجتماعی، جنس، سن، محل سکونت، وضعیت تاهل، وضعیت اشتغال و … تعاریف متفاوتی از کیفیت زندگی دارند.

همه انسانها از آغاز حیات خود در جست و جوی بهبود بخشیدن به کیفیت زندگی‌شان بوده اند، اما در دوران معاصر کیفیت زندگی به موضوع مطالعه‌ی دانشمندان تبدیل شده است، زیرا آنها به این واقعیت پی برده‌اند که آینده‌ی جامعه در گرو شناسایی عواملی است که بر شرایط زندگی انسانها تاثیر می‌گذارد(صادقی، 1383).

تاریخچه پیدایش مفهوم کیفیت زندگی به دوران ارسطو در 385 سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد. در آن دوران ارسطو «زندگی خوب» یا «خوب انجام دادن کارها» را به معنی شاد بودن در نظر گرفته است، لیکن در عین حال به تفاوت مفهوم شادی در افراد مختلف پرداخته است و ذکر نموده است. سلامتی که باعث شادی در یک فرد بیمار می­شود با ثروت که فرد فقیری را شاد می‌کند یکسان نیست و به‌طور مشخص بیان نموده است که شادی نه تنها برای افراد مختلف معانی متفاوتی دارد بلکه برای یک فرد نیز در شرایط متفاوت معنی یکسانی نخواهد داشت. به هر‌حال در آن زمان شادی یا شادمانه زیستی معادل با آنچه که امروز کیفیت زندگی نام دارد تلقی می­شد؛ ولی اصطلاح «کیفیت زندگی» تا قرن بیستم مورد استفاده قرار نگرفته بود(نجات، 1387).

واژه کیفیت زندگی در سال 1920 میلادی توسط پیگو در کتاب اقتصاد و رفاه، مورد استفاده قرار گرفت. از دهه­ی 1930 محققان مختلف علمی به تحقیق، تحلیل، سنجش و اهمیت کیفیت زندگی در مناطق مختلف جغرافیایی روی آوردند و سعی در تبیین کیفیت زندگی در مناطق شهری و ایالات متحده و هم‌چنین مربوط به ملت‌های مختلف در ایالات متحده مورد ارزیابی قرار دهند. تاریخچه پژوهش در کیفیت زندگی به تحقیقات جامعه‌شناختی برمی­گردد و در زمینه بهداشت روانی از دهه 1960 میلادی به دنبال نهضت مؤسسه زدایی آغاز گردیده است(زکی، 1387).

گرچه مفهوم کیفیت زندگی از اواخر قرن بیستم مورد توجه جامعه‌شناسان قرار گرفته است، اما ریشه‌های آن در جامعه‌شناسی را می‌توان تا اواسط قرن بیستم پی گرفت. در جامعه‌شناسی اولین اثر مهم درباره کیفیت زندگی از آگبرن[1] (1946) می­باشد که درباره حیات روستایی در ایالات متحده نوشته شده است. در دهه 1960 هنگامی که جامعه‌شناسان علیه چیرگی شاخص‌های اقتصادی واکنش نشان دادند، مفهوم کیفیت زندگی در پژوهش‌های اجتماعی اهمیت یافت اما تا آن هنگام تمام شاخص‌های کیفیت زندگی، عینی بودند. در دهه 1970 شاخص های ذهنی هم برای سنجش کیفیت زندگی اضافه شدند. اولین بار کمپبل و همکاران در اثر خود در سال 1976 به شاخص‌های ذهنی و روان‌شناختی کیفیت زندگی توجه کردند[2] (کمپبل، 1976).

مراکز تحقیقاتی گوناگونی هم‌اکنون به سنجش کیفیت زندگی در سطح ملی و بین‌المل می‌پردازند. در ایالات متحده آمریکا از دهه 1960 انستیتو تحقیقات اجتماعی در دانشگاه میشیگان و مرکز نظرسنجی شیکاگو کیفیت زندگی را می­سنجند و از سال 1995 با تأسیس انجمن بین المللی پژوهش‌های کیفیت زندگی[3]، سنجش این مفهوم به خوبی نهادینه شده است[4] (فیلیپس، 2006).

توجه به مفهوم کیفیت زندگی در مجامع علمی و نیز در میان سیاست‌گذاران روبه فزونی است و این مفهوم در بسیاری از حوزه‌های علوم‌ اجتماعی و بهداشتی مورد استفاده قرار می­گیرد. به واقع می‌توان گفت که کیفیت زندگی مفهومی بین رشته‌ای در علوم اجتماعی است.

توجه به مفهوم کیفیت زندگی مرهون رشد دیدگاه‌های کمتر اقتصادی درباره کیفیات زندگی اجتماعی است. مفهوم کیفیت زندگی سعی می­کند شرایط زندگی مردم را در زمینه اجتماعی خود آنها بررسی کند. به همین دلیل شاخص‌‌‌هایی را برای سنجش این مفهوم انتخاب می­کند که وابستگی زیادی به زمینه پژوهش دارند(نوغانی، 1388).

1-4-اهداف تحقیق. 6

فصل دوم : بررسی مبانی نظری و پیشینه تجربی تحقیق. 7

2-1-مقدمه. 8

2-2- مبانی نظری.. 8

2-2-1- نظریه گروه مرجع در جامعه شناسی.. 8

2-2-2- نظریه گروه مرجع در روانشناسی اجتماعی.. 14

2-2-3- گروههای مرجع و جنسیت.. 20

2-2-4- سرمایه فرهنگی.. 21

2-2-5- پوشش و هویت اجتماعی.. 23

2-3- پیشینه تجربی پژوهش در ایران. 26

2-4- پیشینه تجربی تحقیق در خارج. 30

2-5- چارچوب و الگوی نظری پژوهش… 31

فصل سوم : روش شناسی تحقیق. 35

3-1- روش تحقیق. 36

3-2- فرضیات تحقیق. 36

3-3- متغیرهای تحقیق. 36

3-4-تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 37

3-5- تکنیک های جمع آوری اطلاعات.. 43

3-6- جامعه( جمعیت) آماری.. 44

3-7- نمونه آماری و شیوه نمونه گیری.. 45

3-8-تکنیک(آماره های) تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 46

فصل چهارم:  یافته های پژوهش… 47

4-1- مشخصات جامعه آماری.. 48

4-1-1- جنس… 48

4-1-2- سن.. 49

4-1-3- رشته تحصیلی.. 50

4-2- گروه مرجع و معیارهای پوشش… 53

4-2-1- مهمترین معیارهای پوشش از نگاه دانش آموزان. 53

4-2-2- مهمترین گروههای مرجع در انتخاب لباس… 54

4-2-3- مهمترین گروههای مرجع در انتخاب مدل موی یا آرایش موی سر. 55

4-2-4- معیارهای انتخاب لباس از نظر تعلق به گروههای عضویتی و غیرعضویتی.. 56

4-3- آزمون فرضیات.. 58

فصل پنجم: نتیجه گیری.. 64

5-1- نتیجه گیری تحقیق. 65

5-2- پیشنهادات.. 68

منابع و مآخذ. 70

ضمائم. 74

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                            صفحه

جدول (4-1): توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب جنسیت.. 48

جدول (4-2) : توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب گروه سنی.. 49

جدول (4-3): توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب رشته تحصیلی 50

جدول(4-4): توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب پایه تحصیلی.. 51

جدول (4-5): توزیع فراوانی پایگاه اقتصادی اجتماعی پاسخگویان. 52

جدول (4-6): اهمیت معیارهای انتخاب لباس از نظر دانش اموزان. 53

جدول (4-7):  مهمترین گروههای مرجع در انتخاب لباس از نظر دانش آموزان. 54

جدول (4-8):  مهمترین گروههای مرجع در انتخاب مدل مو از نظر دانش آموزان. 55

جدول (4-9):  فراوانی اولویت اول انتخاب لباس از نظر تعلق به گروههای عضویتی و غیرعضویتی.. 55

جدول (4-10): فراوانی اولویت دوم انتخاب لباس از نظر تعلق به گروههای عضویتی و غیرعضویتی.. 56

جدول(4-11): فراوانی اولویت سوم انتخاب لباس از نظر تعلق به گروههای عضویتی و غیرعضویتی.. 57

جدول (4-12): آزمون تی تست مربوط به سبک پوشش دختران و تاثیر پذیری از گروههای مرجع عضویتی و غیر عضویتی.. 58

جدول(4-13): آزمون تی تست مربوط به سبک پوشش پسران و تاثیر پذیری از گروههای مرجع عضویتی و غیر عضویتی.. 59

جدول (4-14): میزان اهمیت معیارهای پوششی در میان دانش اموزان. 60

جدول(4-15): آزمون آنوا  مربوط به پایگاه اقتصادی- اجتماعی و سبک پوشش مدرن و سنتی.. 61

جدول(4-16): آزمون آنوا  مربوط به سرمایه فرهنگی و سبک پوشش مدرن و سنتی.. 62

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                                            صفحه

نمودار (2-1). مدل مفهومی گروههای مرجع. 32

نمودار(2-2). مدل مفهومی تأثیر گروههای مرجع بر سبک پوشش… 33

نمودار(2-3). انواع سبک پوشش… 34

نمودار شماره(4- 1). توزیع درصدی جنس پاسخگویان. 48

نمودار شماره (4-2). توزیع فراوانی گروه سنی پاسخگویان. 49

نمودار  شماره(4- 3). توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب رشته تحصیلی.. 50

نمودار شماره (4-4). توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب پایه تحصیلی.. 51

نمودار شماره(4- 5).توزیع درصدی سلسله مراتب پایگاه اقتصادی- اجتماعی پاسخگویان. 52

نمودار شماره (4-6). مهمترین معیارهای پوشش در دختران و پسران. 53

نمودار شماره(4-7). توزیع درصدی اولویت اول انتخاب لباس از نظر تعلق به گروههای مرجع. 56

نمودار شماره(4-8). توزیع درصدی اولویت دوم انتخاب لباس از نظر تعلق به گروههای مرجع. 57

نمودار شماره(4-9). توزیع درصدی اولویت سوم انتخاب لباس از نظر تعلق به گروههای مرجع. 57

چکیده

 در فرایند شکل­ گیری رفتار، نگرش و کنش افراد در جامعه، عوامل متعددی نقش دارند؛ از جمله مهمترین آنها افراد یا گروه­های مرجع هستند که مبنا و معیار داوری و ارزیابی کار کنش گران اجتماعی قرار می­گیرند. گروه­های مرجع شامل اشخاص و یا گروه­هایی می­باشند که افراد برای تصمیم­گیری و ارزیابی رفتار و نگرش­هایشان به آنها اتکا دارند. در دوران حاضر، به علت فرایندهای جهانی شدن و گسترش فن آوری های اطلاعاتی، گروه­های مرجع با عبور از قلمروهای محلی، به قلمروهای جهانی وارد شده­اند. در جوامع مدرن، نوع لباس افراد از اولین نشانه­ها و ابزاری است که موجب شناخته شدن و تشخیص هویت آنان می­شود و نماد و نشانه­ی فرهنگی و اجتماعی محسوب می­شود. پژوهش حاضر در پی مطالعه­ی تأثیر گروه­های مرجع به عنوان عامل هویت ساز افراد بر سبک­های مختلف پوشش جوانان می­باشد. این تحقیق با رویکردهای جامعه­شناسانه و روانشناسی اجتماعی به موضوع گروه­های مرجع و سبک پوشش پرداخته و با روش توصیفی – پیمایشی در یک نمونه­ی 258 نفری از میان دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانی شهر سنگر انجام گرفته است. روش نمونه­گیری از نوع خوشه­ای چند مرحله­ای بوده و اطلاعات از طریق پرسشنامه جمع­آوری شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که در عصر مدرن و جوامع کنونی معیارهای پوشش کارکردهای اولیه خود را از دست داده و معانی فرهنگی و تمایز بخشی پیدا کرده­اند. همچنین، بررسی روابط متغیرها نشان می­دهد که پسران به طور معناداری در زمینه­ سبک پوشش مدرن متاثر از گروه­های غیرعضویتی می­باشند؛ در مقابل دختران گرایش بیشتری به گروه­های عضویتی دارند.

 کلید واژه ها: گروه مرجع، سبک پوشش، سرمایه فرهنگی، هویت اجتماعی ، جوانان

فصل اول:کلیات طرح 
1-1- مقدمه
اگر وجود اختلاف در سبک های پوشش[1] جوانان را به عنوان یک واقعیت اجتماعی بپذیریم آنگاه می توانیم در یابیم که سبک های مختلف پوشش از طریق چهره ها یعنی انتخاب نوع لباس و پوشش ظاهری مثلا نوع آرایش مو و صورت بیان می شوند. در کنار این ویژگی اگر اصطلاح گروه مرجع[2] را به این معنا که ارزش ها و در نهایت هویت ما اغلب از گروههایی که به آن متعلقیم قرض گرفته می شود، در نظر بگیریم می توانیم میان سبک های مختلف پوشش و گروه های مرجعی که باورها، ارزشها و نگرشهای افراد را شکل می دهند پیوندی ساختاری بیابیم.

با توجه به اینکه جامعه ایران با جوانی جمعیت رو به رو است و جوانی دوران کسب هویت و شکل گیری شخصیت است و گروههای مرجع می توانند نقش موثری در این زمینه داشته باشند، لذا شناخت گروههایی که امروز مورد توجه و علاقه دانش آموزان هستند و گروه مرجع آنها را در زمینه پوشش ظاهریشان تشکیل می دهند، می تواند زمینه ساز برنامه ریزی های فرهنگی برای این بخش از جامعه باشد.

پژوهش حاضر به دنبال کشف رابطه ساختاری سبک پوشش به عنوان یکی از مولفه های هویتی جوانان و گـروه های مرجع دانـش آموزان که بر روی نگرش ها و ارزشهای آنها در انتخاب سبک پوشش تاثیر می گذارد، می باشد.

1-2-بیان مسئله تحقیق
انسان موجودی اجتماعی و اعمال و رفتارهای او متاثر از ارزش ها، هنجارها و قوانین گروه است. انسان بدون تعلق به گروه احساس امنیت نمی کند. آدلر علاقه اجتماعی را در انسان امری ذاتی می داند و معتقد است کــه انسان از بدو تولد در درون شبکه ای از روابط اجتماعی پیچیده و متقابل قرار می گیرد و شکل گیری شخصیت او در اثر همین ارتباطات متقابل است(شفیع آبادی،1375).

رفتار اجتماعی در خلاء صورت نمی گیرد و شدیداً وابسته به این است که دیگران از آن رفتار چه برداشتی می کنند. از جمله این دیگران گروههای مرجع هستند. جولیوس گولد و ویلیام ل. کولب در فرهنگ علوم اجتماعی می گویند اصطلاح گروه مرجع به گروهی اجتماعی اشاره دارد که فرد احساس می کند با آن شناخته شده و آرزو می کند که هویتش با آن مرتبط باشد. هر کس از گروه مـرجع خود هنجارها، نگرشها، و ارزشهای خـود و نیز هدف اجتماعی ئی را که از ایـن ارزش پدید می آیند، بـــه دست می آورد. همچنین شخص مقوله های اجتماعی مهم را(چه آنهایی که می خواهد انجام دهد و چه آنهایی را که به طریقی در مقابل شان قرار می گیرد) نیز از گروه مرجع فرا می گیرد(گولد، کولب؛ 1376: 722).

دروه جوانی زمانی است که انسان با انرژی و حساسیت در برابر بازتاب های محیط و مسئولیت پذیری فردی به دنبال کسب هویت است. جوانان باید نقطه اتکایی برای پیوند با خود، با جنس مقابل و با ارزش های فرهنگی و اجتماعی محیط اطراف بیابند( شفرز،1383: 116). آنهایی که به دلیل شرایط اجتماعی و مقتضیات سنی و شخصیتی آمادگی بیشتری برای تاثیرپذیری از گروههای مرجع را دارند و در جستجوی هویتی جدید هستند و می

1-2 بیان مساله تحقیق. 5

1-3 چهارچوب نظری تحقیق. 6

1-4 اهداف تحقیق. 8

1-5 فرضیه­های تحقیق. 8

1-6 حدود تحقیق. 9

1-7 تعریف واژه‌ها و اصطلاحات.. 9

فصل دوم :مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2-1 مقدمه 12

2-2 شایستگی‌های مدیران. 12

2-2-1 رویکردهای تعیین شایستگی ها 14

2-2-2 مدل‌های شایستگی. 18

2-2-3 مدل شایستگی‌های مدیران سازمان‌های ورزشی. 23

2-3 مهارت­های مدیران. 24

2-3-1 اهمیت و ضرورت توجه به مهارت‌ها 25

2-3-2 انواع مهارت­های مدیریت.. 25

2-3-2-1 مهارت­های فنی. 28

2-3-2-2 مهارت­های انسانی. 30

2-3-2-3 مهارت­های ادراکی. 33

2-3-2-4 مهارت­های تصمیم گیری. 37

2-3-2-5 مهارت­های ارتباطی. 38

2-4 ارزیابی عملکرد 39

2-4-1 سیستم‌های ارزیابی عملکرد سنتی و مدرن: 40

2-5 بازخورد 360 درجه 42

2-5-1 سطوح بازخورد 360 درجه 43

2-5-2 روش‌های ارزیابی در بازخورد 360 درجه 44

2-5-3 مراحل فرآیند بازخور 360 درجه 44

2-5-4 مشکلات به کارگیری ارزیابی 360 درجه 46

2-5-5 خصوصیات ارزشیابی کننده 46

2-5-6 منابع ارزیابی. 46

2-6 جمع بندی مبانی نظری. 49

2-6-1 تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 50

2-6-2 تحقیقات انجام شده در خارج از کشور. 53

2-6-3 جمع بندی پیشینه تحقیقات.. 56

فصل سوم :روش شناسی تحقیق

3-1 مقدمه 59

3-2 روش تحقیق. 59

3-3 جامعه آماری. 59

3-4 نمونه آماری و روش نمونه­گیری. 59

3-5 تعریف عملیاتی متغیرها 59

3-6 مقیاس اندازه گیری متغیرها 61

3-7 جمع آوری داده ها: 61

3-7-1  ابزار اندازه­گیری. 61

3-7-2  روش جمع آوری داده­ها 63

3-8 روش­های آماری. 63

فصل چهارم :تجزیه و تحلیل آماری

4-1 مقدمه 65

4-2 آمار توصیفی. 65

4-2-1 سن. 65

4-2-2 جنسیت.. 66

4-2-3 سطح تحصیلات.. 66

4-2-4 رشته تحصیلی. 66

4-2-5 سابقه ورزشی. 68

4-2-6 سابقه اشتغال در سازمان. 69

4-2-7 سابقه مدیریت.. 69

4-2-8 سابقه مدیریت در سازمان. 71

4-2-9 مهارت­های مدیریتی. 71

4-2-10 شایستگی­های مدیران. 72

4-2-11 عملکرد 73

4-3 آمار استنباطی. 74

4-3-1 توزیع داده­ها 74

4-3-2 آزمون فرضیه اول. 74

4-3-3 آزمون فرضیه دوم 75

4-3-4 آزمون فرضیه سوم 75

4-3-5 آزمون فرضیه چهارم 76

4-3-6 آزمون فرضیه پنجم 76

4-3-7 آزمون فرضیه صفر ششم 77

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

5-1 مقدمه 80

5-2 خلاصه تحقیق. 80

5-3 بحث و نتیجه گیری. 82

5-4 پیشنهادات برخاسته از تحقیق. 85

5-5 پیشنهادات برای سایر محققان. 86

پیوست­ها 87

منابع. 94

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش­های اجرا و نتایج به دست آمده) :

این تحقیق با هدف بررسی رابطه بین ابعاد شایستگی و مهارت­های مدیریتی با عملکرد مدیران ورزشی استان قم انجام شد. روش تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی- همبستگی بود و به صورت میدانی اجرا شد. از جامعه آماری 50 نفری مدیران ورزشی استان قم 44 نفر مورد ارزیابی قرار گرفت (با توجه به ارزیابی 360 درجه و جمع آوری نظرات یک زیر دست، یک مافوق و یک مدیر هم رده در مجموع تعداد 174 نفر در این مطالعه مشارکت داشتند). برای جمع آوری داده­ها از پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی و پرسشنامه شایستگی‌های و مهارت­های مدیران ورزشی (نادریان جهرمی، 1381) و پرسشنامه محقق ساخته ارزیابی عملکرد استفاده شد. روایی پرسشنامه­ها با نظر سنجی از 10 نفر از متخصصان و پایایی آنها با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت (787/0<α). پس از تعیین گروه نمونه با مراجعه حضوری پرسشنامه بین افراد مربوطه توزیع و پس از تکمیل در محل جمع آوری شد. ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون سلسله مراتبی برای به‌ آزمون گذاشتن فرضیه‌های‌ تحقیق در سطح معناداری 05/0=α استفاده شد. میانگین سنی پاسخدهندگان 05/36 سال (2/6=sd) بود. نتایج آزمون کولموگراف – اسمیرنوف نشان داد که توزیع داده­ها در کلیه متغیرها نرمال است (05<p). آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که بین مجموعه دانش و عملکرد شغلی مدیران ارتباط مثبت و در حد متوسط و بین ویژگی­های شخصیتی و رفتاری مدیران، ویژگی­های فردی و مهارت­های مدیریتی با عملکرد شغلی مدیران ارتباط مثبت و در سطح کم وجود دارد.

1-1 مقدمه

امروزه ورزش یکی از اموری است که به عناوین مختلف در جهان مطرح شده و گروه­های بسیار زیادی به اشکال مختلف با آن سر و کار دارند؛ برخی از مردم ورزشکار حرفه­ای هستند و گروهی ورزشکار آماتور؛ گروهی طرفدار و علاقه­مند به ورزش و دیدن برنامه­ها و مسابقه­های ورزشی بوده و عده ای نیز از راه ورزش امور خویش را می­گذرانند. با افزایش چشمگیر نقش ورزش در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و حتی سیاسی کشورها، پیشرفت در زمینه ورزش به یکی از اولویت­های استراتژیک برنامه­ریزان در کشورهای مختلف تبدیل شده است (جکسون پالمر، 1380). کشورها برای رسیدن به مزایای ناشی از ورزش سازمان­های ورزشی را شکل می­دهند. سازمان­های ورزشی دولتی و خصوصی پایه و اساس ورزش در هر کشوری می­باشند، و رسیدن به اهداف متعالی برنامه­های ورزشی نیازمند اثربخشی این سازمان­ها است.

محققان بر کیفیت‌ها، مهارت‌ها و رفتارهایی که برای موفقیت در نقش‌های مدیریتی لازم هستند تمرکز نمودند، به این امید که سیستم‌های مدیریت منابع انسانی را برای تکرار این کیفیت‌ها طراحی نمایند. بسیاری از محققان و سازمان‌ها بر تعیین شایستگی‌هایی که برای افرادی که دیگران را در سطوح مختلف سازمان رهبری می­کنند تمرکز نموده‌اند (بویاتزیس[1]، 2006؛ لومباردو و ایچینگر[2]، 2001). شایستگی‌ها ویژگی­های قابل اندازه‌گیری افراد است که با موفقیت در کار مرتبط هستند (لومباردو و ایچینگر، 2001). شایستگی به عنوان ویژگی­های اساسی فرد که با اثربخشی شاخص-محور و یا عملکرد برتر در شغل مرتبط هستند، تعریف شده است (اسپنسر و اسپنسر[3]، 1993). در واقع شایستگی یک چتر فراگیر است که نشان می‌دهد چه چیزی برای موفقیت نیاز است. برای موفقیت در هر شغلی به مجموعه‌ای از شایستگی‌ها نیاز است.

برای سال‌ها سازمان‌ها به دنبال خلق مدل‌های شایستگی جهت تشریح شاخص‌های مهم در یک شغل ویژه بوده­اند. تحقیقات تجربی در مدیریت اثربخش خصیصه‌ها، مهارت‌ها و رفتار‌هایی را برای عملکرد بالا در نقش‌های مدیریتی ارائه کردند. اما سازمان‌های ورزشی از بسیاری از سازمان‌های دیگر متمایز هستند. این تمایز عمدتاً مربوط به برنامه‌ها و فعالیت‌های تربیت‌بدنی و ورزش بوده که از گستردگی وسیع در جامعه و پیچیدگی‌های اجرائی خاص خود برخوردار بوده و روز به روز بر وسعت دامنه فعالیت‌ها و نیز پیچیدگی برنامه‌های آن افزوده می‌شود. به همان نسبت که برنامه‌ها و فعالیت‌های ورزشی گسترده می‌شود، مدیریت ورزشی نیز پیچیده شده و انواع مختلف شایستگی‌ها و مهارت‌ها برای مدیریت در حوزه ورزش مورد نیاز است (نادریان جهرمی، 1381).

محققان، برای ارزیابی شایستگی­ها و عملکرد شیوه­های متفاوتی را به کار برده اند، بویاتزیس (2006) و اسپنسر و اسپنسر (1993) از مصاحبه رویدادهای رفتاری استفاده کرده­اند. شرودر (1989) و کوکریل (1989) شیوه مشاهده رفتاری را در پیش گرفته و چهارچوب شایستگی دولویکز (1998) بر پایه ارزیابی 360 درجه استوار است (به نقل از هرلین، 2009). بازخورد 360 درجه یکی از نظام­های نوین ارزیابی در سازمان­های پیشروی جهانی محسوب می­شود که با گردآوری نظرات از ذینفعان متفاوت در پی آنست تا ارزیابی صحیح­تر و واقعی­تری از عملکرد و توانمندی­های ارزیابی شوندگان ارائه دهد. ارزیابی 360 درجه نوعی روش ارزیابی‌گروهی است که در این روش فهرستی از شایستگی‌های مورد نظر تهیه می‌شود و از تمامی افراد مرتبط مستقیم و غیرمستقیم فرد در سازمان اعم از مافوق، همکاران، زیردستان و مشتریان خواسته می‌شود تا او را بر اساس شایستگی‌های تعیین شده ارزیابی کنند. فرد ارزیابی شونده نیز به عنوان خود ارزیابی، در فرآیند مشارکت می‌کند. نتایج حاصل از کل ارزیابی‌ها جمع‌بندی و به صورت گزارشی به فرد بازخورد داده می‌شود (دهقان، 1389). در ایران استفاده از متد ارزیابی 360 درجه در مراکز صنعتی سابقه بیش از چند سال ندارد ولی این موضوع در سازمان­های ورزشی بحث جدیدی می باشد و پیاده کردن این روش در یک محیط ورزشی کم سابقه و شاید بی سابقه باشد. تنها دهقان (1389) در تحقیقی برای ارزیابی عملکرد مربیان والیبال از این رویکرد استفاده نموده است. با توجه به مطالب ذکر شده این تحقیق بدنبال بررسی نقش شایستگی­های مدیریتی در عملکرد مدیران ورزشی است که در آن عملکرد مدیران ورزشی با استفاده از روش بازخورد 360 درجه اندازه گیری شده است.

1-2 بیان مساله تحقیق

دنیای کسب و کار کنونی، بی شک دنیای سازمان‌هاست و ناگفته پیداست که نقش سازمان‌ها در آن چشمگیر است. حتی با سیر سازمان­ها به سمت فن آوری، نقش انسان به عنوان عامل حیاتی و استراتژیک در بقای سازمان کماکان باقی خواهد ماند. اثربخشی یک سازمان به عوامل متعددی بستگی دارد که بدون شک مهم­ترین آن­ها نیروی انسانی است (نادریان جهرمی، 1381). بکارگیری نظام­های مؤثر انتخاب، جذب، نگهداری، ارزیابی و توسعه نیروی انسانی سازمان­ها نیز طبیعتاً از جایگاه مهم و ویژه­ای برخوردار است. یکی از مهمترین فاکتورهای که در استفاده از منابع انسانی در سازمان‌ها درنظر گرفته می‌شود موضوع شایستگی‌ها است. در نگاه نوین به منابع انسانی، انسان به عنوان کلیدی ترین عنصر و منبع سازمان شناخته می شود که برخی از آن با نام دارایی منحصر به فرد سازمان یاد می کنند. در گذشته، امکانات، تجهیزات، موجودی‌ها و منابع مادی و طبیعی سرمایه یک سازمان محسوب می‌شد (دهقان، 1389). امروزه منظور از سرمایه سازمان، دسترسی سازمان به دانش و توان بکارگیری انسانهای توانا، ماهر، مستعد و با انگیزه است که تمام توان خود را در جهت نوآوری و تحقق اهداف سازمان صرف کنند. در واقع سازمان­ها از جمله سازمان‌های ورزشی، امروزه در پی بکارگیری مدیرانی با قابلیت­های ممتاز بوده که مشارکت فعال آنها در کسب و کار منشاء رشد، توسعه و موفقیت سازمان می گردد. پژوهشگران حوزه مدیریت معتقدند یک مدیر برای موفقیت در سازمان باید از یک مجموعه شایستگی‌هایی برخودار باشد، بنابراین برای شناسایی و ارزیابی مدیران موفق به تدوین مدل‌های شایستگی مدیران پرداخته‌اند. بنابراین برای اعلب مدیران از جمله مدیران سازمان­های صنعتی، مدیران سازمان‌های بازرگانی، مدیران سازمان‌های دولتی و مدیران سازمان‌های خدماتی مدل‌های شایستگی تدوین شده است. بخشایش (1387) در تحقیق خود مدل شایستگی مدیران آب و فاضلاب را طراحی نمود. جعفر زنجانی، اکبری، و حری (1388) شایستگی‌های مدیران دانشگاهی را تعیین نمودند. ناصحی فر، سعادت و معصوم‌زاده (1389) الگویی برای ارزیابی قابلیت­ها و شایستگی‌های مدیران وزارت بازرگانی ارائه دادند. زاهدی و شیخ (1389) الگوی قابلیت‌های راهبردی مدیران میانی دولتی را طراحی نمودند. یک مدل شایستگی نیز برای مدیران سازمان‌های ورزشی تدوین شده است (نادریان جهرمی، 1381). در واقع با جستجویی در ادبیات تحقیق، کمبود تحقیقات در زمینه شایستگی‌های ‌مدیران ورزشی در داخل و خارج از کشور مشهود است. نکته حائز اهمیت دیگر این است که با توجه به نوع سازمان‌ها، مدل‌های شایستگی و ابعاد آنها در بسیاری موارد، متفاوت از یکدیگر است.

از سویی، هر چند که بسیاری از سازما‌ن‌ها به دنبال تدوین مدل‌های شایستگی هستند ولی به این حقیقت که باید روایی و اعتبار این مدل‌ها را در شرایط واقعی آزمون کنند توجه ندارند. اگرچه شواهد علمی برای ارتباط مدل‌های شایستگی با عملکرد کمیاب است، تمایل به تأیید این ارتباط وجود دارد (دراگانیدیس و منتزاس[4]، 2006؛ گانگانی و همکاران[5]، 2006). در حوزه تربیت بدنی نیز، تحقیقی که نقش شایستگی‌های مدیریتی در عملکرد مدیران در سازمان‌های ورزشی را مورد بررسی قرار دهد یافت نشد. با توجه به اهمیت شایستگی‌های مدیریتی در موفقیت سازمان‌ها، تعیین شایستگی‌های مدیران ورزشی و تعیین نقش این شایستگی‌ها در عملکرد آنها در سازمان از اهمیت برخوردار است.

یکی دیگر از مسائل فرا رو نحوه ارزیابی عملکرد است. به علت نقش نیروی انسانی در ارزیابی عملکرد، و احتمال بروز خطا و برداشت‌های غیر واقع بینانه در ارزیابی عملکرد، روش‌های گوناگونی برای ارزیابی عملکرد مورد استفاده قرار می‌گیرد. ارزیابی 360 درجه، فرایندی جامع و ذینفع مدار است که بصورت گروهی انجام می‌گیرد و تمامی افرادی که در سازمان به طور مستقیم و غیر مستقیم با فرد ارزیابی شونده ارتباط دارند شامل رئیس، مرئوس، همکاران و مشتریان و خود فرد ارزیابی شونده، در آن شرکت می کنند تا برداشتی واقعی از عملکرد شغلی او ارائه دهند.

درک اینکه مدیران سازمان‌های ورزشی شهرستان قم به چه میزان از شایستگی‌های تعیین شده برای مدیران سازمان‌های ورزشی برخوردار هستند، و آیا در انتخاب آنها شایستگی‌هایی که عملاً در عملکرد مدیران ورزشی نقش دارند مورد توجه قرار گرفته است می­تواند در تعیین و شناسایی مدیران موفق حائز اهمیت باشد. همچنین مدیران نیازمند شایستگی­های زیادی هستند. این که کدامیک از شایستگی­ها نقش حیاتی تری در عملکرد آنان دارد مساله تحقیق حاضر است که بطور موردی در استان قم انجام شده است.

بنابراین در این تحقیق به دنبال پاسخ به این سئوالات هستیم که شایستگی‌های مدیران ورزشی شهرستان قم در چه سطحی است؟ چه ارتباطی بین شایستگی‌های مدیران با عملکرد آنها وجود دارد؟ و آیا می‌توان با استفاده از ابعاد شایستگی مدیران ورزشی شهرستان قم، عملکرد آنها را پیش بینی کرد؟

1-3 چهارچوب نظری تحقیق

کرستید (1998) معتقد است رویکرد شایستگی، رویکردی جدید در مدیریت منابع انسانی نیست و رومی­های قدیم، در تلاش برای دستیابی به صفات جزئی و تفصیلی (سرباز خوب رومی ) از آن استفاده می کردند. ادبیات رهبری سرشار از تحقیقاتی است که تلاش می کردند تا ویژگی­های یک رهبر خوب را تعریف کنند. روان شناسان صاحب نظر در امور پرسنلی نیز در زمینه ی شناسایی روابط موجود میان خصیصه­های افراد، رفتار و خروجی­های کار، مدت­های مدیدی است که به فعالیت و تحقیق پرداخته­اند. شاید واژه شایستگی، جدید و مد روز است، اما مفهوم آن قدیمی است. مدت مدیدی است که مسائلی همچون شخصیت و تفاوتهای فردی و رفتارهای سازمانی مورد علاقه ی روانشناسان بوده و روان سنجان نیز درباره ویژگی­های شخصیتی، هوش و دیگر توانایی­ها بحث­های فراوانی را مطرح کرده اند (جونز و ویلیام، 1385). شایستگی، تعاریف متعددی دارد که برخی از آنها از دید صاحب نظران مختلف، عبارتند از:

شایستگی، عبارت است از هرگونه دانش، مهارت، توانایی یا کیفیت شخصی که از طریق رفتار نشان داده شده و منجر به تعالی خدمت دهی می شود (کانون و روبرت[6]، 2005).

شایستگی، تشریح مکتوبی از مهارت­های شخصی و رفتارهای کاری قابل سنجش است که از آن برای دستیابی به اهداف کار استفاده می شود (مارسی[7]، 2003).

شایستگی، عبارت است از دانش، مهارت، توانایی یا ویژگی­های مرتبط با عملکرد بالا دریک شغل (میرسپاسی، 1382؛ ص. 105)

شایستگی­های مدیریتی: انجمن مدیریت منابع انسانی اروپا در پژوهشی، برای درک بهتر چالش هایی که سازمان­ها و مدیران اروپایی، امروزه در محیط کار خود با آنها مواجه هستند، سه رویکرد اصلی به شایستگی­های مدیریتی شناسایی نمود که عبارتند از:

رویکرد رفتاری: در این رویکرد، شایستگی بر اساس اصطلاحات رفتاری معرفی می شود و عمدتاَ به معرفی نوعی از رفتارها که با عملکرد عالی ارتباط دارند، پرداخته می شود. این رویکرد در ارزیابی مدیران با روش 360 درجه کاربرد زیادی دارد و رفتارهای متناسب با عملکرد عالی و برتر، شناسایی و مورد ارزیابی قرار می گیرند. در این رویکرد، شایستگی­ها بر حسب ویژگی­های اصلی شخصی، نظیر؛ عادات، خصیصه­های شخصیتی، دانش، مهارت و انگیزه­های فرد در کسب شغل که معمولاَ با عملکرد عالی در ارتباط است، به روش­های مختلفی تعریف می شود.

رویکرد استاندارد: این رویکرد بر اساس تجزیه و تحلیل کار کردی شغل یا پست، به معرفی حداقل استانداردهای عملکرد در پستهای مدیریتی جهت تضمین کیفیتی معین در نتیجه شغل، می پردازد.

رویکرد اقتضایی: این رویکرد می تواند زیر مجموعه رویکرد رفتاری نیز قرار گیرد، اما بیشتر بر این نکته تمرکز دارد که آیا عوامل موقعیتی (اقتضایی) می توانند بر شایستگی­ها فردی مورد نیاز عملکرد عالی اثرگذار باشند؟

به غیر از شایستگی‌های مدیریتی، شایستگی‌های دیگری نیز تعریف شده است از جمله، شایستگی‌های ذهنی (شامل: تجزیه و تحلیل، قضاوت، سازماندهی و برنامه ریزی)، شایستگی‌های بین فردی یا تعاملی (شامل: مدیریت کارکنان، متقاعد سازی، قاطعیت، ارتباطات شفاهی و حساسیت­های فردی)، شایستگی نتیجه گرایی (شامل: انرژی و ابتکار عمل، هوش تجاری و انگیزه دست‌یابی به نتایج) شایستگی‌های سازگاری و انطباق‌پذیری و سایر شایستگی‌ها با توجه به تعریف و تدبین شایستگی­های مختلف، نیاز است روشی بهینه برای ارزیابی این شایستگی‌ها ارائه شود که دارای بیشترین اثربخشی باشد (بنتلی[8]، 2005). تحقیقات مختلفی به تبیین و تدوین الگوهای شایستگی در انواع سازمانها پرداخته‌اند. در داخل کشور نیز الگوهای شایستگی برای انواعی از سازمان‌ها طراحی شده است. بخشایش (1387) در تحقیق خود مدل شایستگی مدیران آب و فاضلاب را طراحی نمود. جعفر زنجانی، اکبری، و حری (1388) شایستگی‌های مدیران دانشگاهی را تعیین نمودند. ناصحی فر، سعادت و معصوم‌زاده (1389) الگویی برای ارزیابی شایستگی­ها و شایستگی‌های مدیران وزارت بازرگانی پرداختند نمودند و نه شاخص اصلی را ارائه دادند. زاهدی و شیخ (1389) الگوی شایستگی‌های راهبردی مدیران میانی دولتی را طراحی نمودند که در قالب بعد اصلی (دانش و آگهی‌ها، ویژگی­های فردی، مهارت‌ها و ارزش‌های مدیران) است.

1-2- بیان مساله 3

1-3- اهمیت موضوع تحقیق. 5

1-4- هدف­هایُ تحقیق. 5

1-5- سؤالات تحقیق. 6

1-6- فرضیه­های تحقیق. 6

1-7- تعریف متغیرهای تحقیق. 6

فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه: 10

2-2- تعاریف مفاهیم اولیه 11

2-3- مفهوم فناوری اطلاعات.. 12

2-4- عناصر اصلی فناوری اطلاعات.. 13

2-5- تعریف جامع. 13

2-6- کاربردهای فناوری اطلاعات.. 13

2-7- مدل‌های کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان­ها 14

2-8- ویژگی­های فناوری اطلاعات.. 15

2-9- مزایا و محدودیت­های فناوری اطلاعات.. 15

2-10- محدودیت­ها 16

2-11- انتخاب فناوری اطلاعات مناسب.. 16

2-12- استفاده بهینه از فناوری اطلاعات.. 17

2-13- نقش فناوری اطلاعات در سازمان. 17

2-14- آماده کردن کارکنان برای پذیرش فناوری اطلاعات.. 18

2-15-  تکنولوژی. 18

2-16- نقش مدیریت در افزایش سطح تکنولوژی. 19

2-17- انواع استراتژی­های تغییر. 20

بخش دوم : سبک رهبری. 21

2-18- تعاریف رهبری. 21

2-19- ظهور رهبری و اهمیت آن. 21

2-20- عناصر پدیدآورنده رهبری. 22

2-21- وجه تمایز میان مدیریت و رهبری. 22

2-22- سه شایستگی رهبری. 23

2-23- مشخصه­های رهبری از دیدگاه دیویس.. 23

2-24- نظریه­های هدایت.. 25

2-24-1- خصوصیات و صفات ویژه رهبری. 25

2-24-2- نگرش­های رفتاری. 26

2-25- نظریه جانشین­های رهبری. 38

2-26- نظریه رهبری عطیه الهی ( کاریزماتیک ) 39

2-27- نظریه رهبری به عنوان یک اقدام نمادین. 40

2-28- مدل­های رهبری مراودهای ( تعاملی ) و تحول گرا 41

2-29- ارزشیابی روش رهبر. 41

بخش سوم : آشنایی با مدل تحقیق (  SWOT) 43

2-31- تعریف مدل تحقیق (  SWOT) 43

2-32-  ماتریس تهدیدات، فرصت­ها، نقاط قوت و نقاط ضعف (SWOT  ) 44

2-33- چهار چوب نظری تحقیق 48

2-34- مدل تحقیق 50

2-35- سوابق و پیشینه تحقیق 51

2-35-1- سوابق تحقیق در داخل. 51

2-35-2- سوابق تحقیق در خارج. 52

فصل سوم : روش شناسی تحقیق

3-1- مقدمه 55

3-2- روش و نوع  تحقیق. 55

3-2- جامعه آماری و حجم آن. 55

3-3- بر آورد حجم نمونه و روش نمونه گیری. 56

3-4- روش گرد آوری اطلاعات.. 56

3-5- روایی پرسش نامه محقق ساخته 56

3-6- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 57

داده­ها پس از ورود به رایانه از طریق نرم افزار آمار Spss  نسخه 14 مورد تجزیه و تحلیل قرار می­گیرد 57

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل آماری

4-1- مقدمه: 59

4-2- توصیف داده-ها 60

4-3- بخش دوم: آمار استنباطی. 65

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه: 74

5-2- بحث و نتیجه گیری. 74

5-3- پیشنهادات تحقیق. 75

5-4- مشکلات و موانع تحقیق. 75

5-5- محدودیت­های تحقیق. 75

منابع. 77

چکیده انگلیسی

چکیده:

هدف کلی این تحقیق تعیین ارتباط بین سبک رهبری مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان استان گلستان با میزان استفاده آن ها از فناوری اطلاعات براساس تحلیل swot  می باشد . در این پژوهش به منظور جمع آوری و گردآوری اطلاعات از پرسشنامه های زیر استفاده               می گردد:

الف) پرسشنامه  محقق  ساخته میزان استفاده از فناوری اطلاعات  ب) پرسشنامه  استاندارد سبک رهبری

جامعه آماری تحقیق شامل کلیه مدیران و کارشناسان اداره ورزش و جوانان استان گلستان می باشد . تعداد این افراد طی برآورد به عمل آمده توسط روابط عمومی اداره ورزش و جوانان برابر با 88  نفر می باشد لذا از روش سرشماری برای جمع آوری اطلاعات استفاده می شود.در این پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش آمار توصیفی (توزیع فراوانی ها ، درصد ، میانگین ) واز روش آمار استنباطی،آزمون کای اسکویر، ضریب همبستگی اسپیرمن  وanova  جهت سنجش معناداری روابط بین متغیرها استفاده شده است . همچنین ازآزمون T مستقل برای سنجش میانگین دو گروه مدیران و کارشناسان مرد و زن در اداره ورزش و وجوانان و نیز ازآزمون دنباله داری ( تعقیبی توکی ) برای سنجش تفاوت بین میانگین گروه ها استفاده می شود .علاوه بر این ازآزمون رتبه بندی فریدمن برای تعیین اولویت های تأثیرفناوری اطلاعات بر سبک رهبری مدیران ورزشی اداره ورزش وجوانان استفاده شده است .

نتایج تحقیق حاضر نشان داد که بین سبک رهبری تعامل گرا ومشارکتی در مدیران ورزشی استان گلستان با میزان اطلاعات آن ها ،رابطه معناداروجود دارد اما با سبک رهبری آمرانه وتحول گرا ارتباط معنا دار وجود ندارد لذا پیشنهاد می شود مدیران ورزشی استفاده ازسبک رهبری تعامل گرا و مشارکتی در برنامه های خود قرار داده تا بتوانند نتایج بهتری برای سازمان خود به دست آورند .

واژ های کلیدی :

فناوری اطلاعات ، مدیریت تعامل گرا ، تحول گرا ، مشارکتی ، آمرانه

1-1- مقدمه:

سرنوشت هر سازمانی را مدیریت و سازماندهی مناسب تشکیلات آن رقم می­زند. در این میان مدیران در رأس هر سازمانی می­توانند نقشی سازنده، مؤثر و هماهنگ کننده در جنبه­های مختلف سازمان داشته باشند. آنان می­توانند با اعمال سبک­های مدیریت متناسب، در افزایش یا کاهش رضایت شغلی کارکنان خود نقشی اساسی داشته باشند. موفقیت سازمان­های بزرگ امروزی مرهون هدایت و مدیریت شایسته­ی آن است. ( پرهیزگار، 331، 1372 )

بنابراین برای آن که یک سازمان موفق باقی بماند وجود رهبری واجب و ضروری است زیرا حتی بهترین کارکنان نیز نیاز دارند که بدانند چگونه می­توانند در راه رسیدن به اهداف سازمانی مشارکت داشته باشند. آن­ها به دنبال رهبری هستند تا براساس انگیزش بیرونی، بتواند محرکی را برای ایجاد هماهنگی و سازگاری بین اهداف آنان و اهداف سازمانی پدید آورد. ( حقیقی و دیگران، 1384، 123)

در این میان مدیران دیدگاه­های متفاوتی نسبت به فناوری اطلاعات و استفاده ازآن در    روش­های مدیریتی خود دارند. به نظر می­رسد که مدیران با سبک مدیریت مشارکتی تمایل بیشتری به بهره مندی از فناوری اطلاعات دارند. به همین دلیل در این پژوهش نیز سعی شده است تا به بررسی ارتباط سبک رهبری مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان استان گلستان با میزان استفاده آن­ها ازفناوری اطلاعات براساس تحلیل(swot  ) پرداخته شود.

1-2- بیان مساله :

امروزه سازمان­ها با حجم انبوهی از اطلاعات و دانش روبرو هستند که اداره و بهره برداری صحیح از آن به دغدغه­ای بزرگ برای این سازمان­ها تبدیل شده است. اما در این میان سازمان­هایی موفق هستند که به کمک ابزارهای مدیریتی و فناوری­های نوین، از فرصت­های ایجاد شده به نفع خود استفاده کنند. ( بهات، ٢٠٠١، ٧٨ )

مدیران سازمان­های دانش محور، فناوری اطلاعات را به عنوان نیروی محرکه و عامل موثر در پیشرفت و موفقیت مدیریت دانش و غلبه بر چالش­ها به کار می­گیرند.  آنچه موجب تسهیل فرایند مدیریت دانش و تبدیل آن به مزیت رقابتی شده است، نقش پشتیبانی کننده فناوری اطلاعات است. فناوری اطلاعات به عنوان مهمترین عامل تواناساز فرایند مدیریت دانش (سرینیواسان، ٢٠٠۴:۶٨) با سرعت و دقت بالا اجرای فرایند مدیریت دانش را به طور چشمگیری بهبود بخشیده است. ( لی و هنگ، ٢٠:٢٠٠٢ )

آثار فنّاوری اطلاعات در سازمان­ها، منطق گرایی و توجیه عقلانی است که به عنوان اتوماسیون سازی شناخته می­شود. امکان دستیابی فزاینده به اطلاعات، بهبود ابزار دسترسی، تحلیل، ذخیره و اطلاعات مبادله شده، می­تواند علاوه بر منطق گرایی محض، آثاری از جمله قدرت تصمیم گیری، کیفیت درتصمیمات و کارآیی داشته باشد.

امروزه اطلاعات به عنوان یکی از منابع اصلی قدرت و تسلط بر جریان­های اقتصادی و مدیریتی نقش مهمی را برعهده دارد. یکی از اساسی ترین و حیاتی ترین کاربردهای اطلاعات را می­توان در زمینه­های مدیریت مشاهده کرد. بکارگیری اطلاعات صحیح، دقیق و بموقع در تصمیم گیری­ها، برنامه ریزی­ها و دیگر مسایل مدیریت می‌تواند در سرنوشت سازمان بسیار مؤثر باشد. در عصر دانش کنونی گسترش و پیچیدگی سازمان‌های تخصصی، نظام­های سنتی مدیریت اطلاع‌ رسانی را غیرکارآمد ساخته است و وجود سیستم‌های پیشرفته در گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات و یا به عبارت دیگر فناوری نوین اطلاعاتی بیش از پیش احساس می‌شود. ( حق پناهان، 1384ص45 )

تغییرات سریع و دائمی در زمینه­ی فناوری اطلاعات و اینترنت سازمان­ها را مجبور ساخته تا از روش­های سنتی تجارت فاصله گرفته و در جهت بکارگیری روش­های نوین گام بردارند تا بتوانند در محیط رقابتی جدید جایگاه خود را حفظ نمایند. با توجه به افزایش اهمیت دانش در سازمان­ها و ظهور روش­های نوین به منظور استفاده از این دانش که منجر به دستیابی به مزیت رقابتی برای سازمان­ها می­گردد.

تنها سازمان­هایی قادر به باقی ماندن در فضای رقابتی تجاری امروز می­باشند که بتوانند به بهترین نحو گنجینه دانش خود را مدیریت و استفاده نمایند. (لورن پلونکت و رابرت فوریه ترجمه طوسی، 1388)

کاربرد فناوری اطلاعات حتی شیوه و سبک رهبری و هدایت مدیران سازمان­ها را تحت تاثیر قرار داده است. به زعم مورگان ( 2010 ) فناوری اطلاعات توانسته است با در اختیار قرار دادن ابزارهای بهره مندی از اطلاعات، روش­های تصمیم گیری مدیران را تغییر دهد. مدیران با تسلط بر فناوری اطلاعات می­توانند از شیوه­های رهبری سنتی فاصله گرفته و با روش­های نوین در مورد مسائل سازمانی خود تصمیم گیری نمایند. این موضوع در مورد مدیران سازمان­ها و فدراسیون­های ورزشی نیز صادق بوده و کاربست فناوری اطلاعات توانسته است سبک رهبری مدیران را از آمرانه به سوی رهبری تحول گرا و مشارکتی تغییر دهد.

اسکات ( 2011 ) اعتقاد دارد که فناوری اطلاعات، گزینه­های متعددی را برای برنامه ریزی، نظارت، کنترل و حتی بودجه ریزی در اختیار مدیران مالی  و سازمانی  قرار داده و سبب می­گردد تا با اطمینان و نظارت دقیق تر از نظام پیشنهادات کارکنان استقبال نمایند.

به زعم الوندی ( 1389 ) استفاده از فناوری اطلاعات، هزینه­های سازمان را نظم بخشیده و این موضوع امکان اعتماد سازمانی و اطمینان از کارایی کارکنان را در بخش­های یک فدراسیون به وجود می­آورد. این موضوع نهایتأ تغییر و چرخش سبک رهبری را در سازمان­های یاد شده به وجود می­آورد.

به اعتقاد محمدی ( 1389 ) با بکارگیری فناوری اطلاعات در ساختار سازمان­های ورزشی، میزان تعهد سازمانی و انضباط مالی در میان کارکنان افزایش یافته که این مسئله خود لازمه ­ی تغییر سبک رهبری را در سازمان بوجود می­آرود. لذا سؤال اصلی و پرسش آغازین که در این پایانامه به دنبال پاسخ گویی به آن می­باشیم، این است که آیا فناوری اطلاعات ( (IT در سبک رهبری مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان براساس تحلیل  swot  تاثیر گذار است ؟

1-3- اهمیت موضوع تحقیق :

شناسایی نقاط ضعف، قوت، فرصت­ها و تهدیدات سازمان از جمله عوامل اصلی موفقیت و  بالندگی یک سازمان یا فدراسیون ورزشی به شمار می­رود. فدراسیون­های ورزشی اگر بخواهند در حالتی رشد و بالندگی خود را داشته و آن را حفظ نمایند می­بایستی، دقیقأ به نقاط ضعف و قوت خود توجه نمایند. در این میان کاربست فناوری اطلاعات همواره دارای مزایا و تهدیداتی است که می­تواند سازمان­های ورزشی را کارآمد یا ناکارآمد جلوه گر نماید. فناوری اطلاعات ضمن تغییر سبک رهبری می­تواند موجبات افزایش اعتماد سازمانی در میان کارکنان و پرسنل یک فدراسیون ورزشی را به دنبال داشته باشد. از طریق کاربرد فناوری اطلاعات و تغییر سبک رهبری به شیوه­ای منطقی و اصولی، هزینه­های فدارسیون نظم یافته و در اغلب موارد این هزینه­ها کاهش می­یابد. اهمیت و ضرورت انجام این تحقیق از آنجا ناشی می­شود که با بررسی­های به عمل آمده مشخص گردید که تاکنون تحقیق کاملی پیرامون تأثیر فناوری اطلاعات بر سبک رهبری مدیران ورزشی با استفاده از مدل   swot انجام نشده است و لذا این تحقیق را شاید بتوان بعنوان عاملی در جهت توسعه در این زمینه به شمار آورد.

علاوه بر این اهمیت انجام این تحقیق ازآنجا  است که نتایج و یافته­های آن می­تواند مورد استفاده مدیران سازمان­های ورزشی و محققان و پژوهشگران قرار گیرد. همچنین در زمینه تأثیر فناوری اطلاعات  بر سبک رهبری مدیران، با کمبود اطلاعات مواجه می­باشیم که انجام این تحقیق می­تواند بخشی از این خلا را برطرف سازد.

انگیزه انتخاب این موضوع از سوی محقق، این است که   مشاهده گردید که مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان که از فناوری اطلاعات بیشتر استفاده نموده اند ضمن انتخاب سبک رهبری مناسب ، توفیق بیشتری در انجام وظایف خود داشته اند. این موضوع سبب گردید که بررسی نماییم آیا بین کاربرد فناوری اطلاعات توسط مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان و سبک رهبری آن­ها رابطه معنادار وجود دارد ؟

1-4- هدف­های تحقیق :

هدف کلی این تحقیق تعیین رابطه بین سبک رهبری مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان استان گلستان با میزان استفاده آن­ها از فناوری اطلاعات براساس تحلیل  swot  می­باشد.

 اهداف فرعی :

تعیین رابطه بین سبک رهبری تحول گرا در مدیران ورزشی اداره ورزش وجوانان استان گلستان با میزان استفاده آن­ها از فناوری اطلاعات.
تعیین رابطه بین سبک رهبری عمل گرا در مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان استان گلستان با میزان استفاده آن­ها از فناوری اطلاعات.
تعیین رابطه بین سبک رهبری مشارکتی در مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان استان گلستان با میزان استفاده آن­ها از فناوری اطلاعات.
تعیین رابطه بین سبک رهبری آمرانه در مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان استان گلستان با میزان استفاده آن­ها از فناوری اطلاعات.
 1-5- سؤالات تحقیق :

آیا بین سبک رهبری تحول گرا در مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان استان گلستان با میزان استفاده آن­ها از فناوری اطلاعات رابطه معنادار وجود دارد ؟
آیا بین سبک رهبری عمل گرا در مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان استان گلستان با میزان استفاده آن­ها از فناوری اطلاعات رابطه معنادار وجود دارد ؟
آیا بین سبک رهبری مشارکتی در مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان استان گلستان با میزان استفاده آن­ها از فناوری اطلاعات رابطه معنادار وجود دارد ؟
آیا بین سبک رهبری آمرانه در مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان استان گلستان با میزان استفاده آن­ها از فناوری اطلاعات رابطه معنادار وجود دارد ؟
 1-6- فرضیه­های تحقیق :

بین سبک رهبری تحول گرا در مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان استان گلستان با میزان استفاده آن­ها از فناوری اطلاعات رابطه معنادار وجود دارد.
بین سبک رهبری عمل گرا در مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان استان گلستان با میزان استفاده آن­ها از فناوری اطلاعات رابطه معنادار وجود دارد.
بین سبک رهبری مشارکتی در مدیران ورزشی اداره ورزش وجوانان استان گلستان با میزان استفاده آن­ها از فناوری اطلاعات  رابطه معنادار وجود دارد.
بین سبک رهبری آمرانه در مدیران ورزشی اداره ورزش و جوانان استان گلستان با میزان استفاده آن­ها از فناوری اطلاعات رابطه معنادار وجود دارد.
1-7- تعریف متغیرهای تحقیق :

فناوری اطلاعات : ( تعریف نظری )

فناوری اطلاعات متشکل از چهار عنصر اصلی اساسی ( انسان، ساز و کار، ابزار، ساختار ) است به طوری که در این فناوری، اطلاعات از طریق زنجیره ارزشی که از بهم پیوستن این عناصر ایجاد می­‌شود جریان یافته و پیوسته تعالی و تکامل سازمان را در مسیرخود قرار می­‌دهد. [سپهری، 138تعریف عملیاتی :

به منظورسنجش میزان بکار گیری فناوری اطلاعات در این تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده و نمره پاسخ دهنده نشان دهنده وضعیت بهره مندی از فناوری اطلاعات توسط وی می­باشد.

مدیریت مشارکت :

« مدیریت مشارکتی عبارت است از دخالت و ورود کارکنان در رده­های مختلف سازمان در فرایند تبیین مشکل و تجزیه تحلیل موقعیت و دستیابی به راه حل­ها، به طوری که کارکنان در دستیابی به راه حل­ها از قدرت تصمیم گیری بالایی برخوردار بوده و با سرپرستان و رؤسای خود هم فکری می­کنند. » ( Robbins، 34:2005 )

تعریف عملیاتی :

به منظور سنجش مدیریت مشارکتی در این تحقیق از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است و تعداد 6 سؤال ( سؤالات شماره 1 تا 6 ) به این خرده مقیاس اختصاص دارد و نمره پاسخ دهنده مشخص کننده سبک رهبری فرد در این نوع از مدیریت می­باشد.

مدیریت تحول گرا : ( تعریف نظری )

عبارتست از هرگونه تصمیم گیری، کنترل و نظارت و بازبینی با هدف ایجاد تحول و تغییر در ساختارهای یک سازمان. ( مصدق راد، 1380 )

تعریف عملیاتی :

به منظور سنجش مدیریت تحول گرا در این تحقیق از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است و تعداد 6 سوال ( سؤالات شماره 7 تا 12 ) به این خرده مقیاس اختصاص دارد و نمره پاسخ دهنده مشخص کننده سبک رهبری فرد در این نوع از مدیریت می­باشد.

مدیریت تعامل گرا : ( تعریف نظری )

عبارت است از اعمال برنامه­ها و شیوه­هایی به منظور دریافت نظرات و بازخورد کارکنان و مراجعان نسبت به شیوه­ها، رویه­های اجرایی و برنامه­های پیاده شده در یک سازمان. ( گیوریان، 1388)

تعریف عملیاتی :

به منظور سنجش مدیریت تعامل گرا در این تحقیق از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است و تعداد 6 سوال ( سؤالات شماره 13 تا 18 ) به این خرده مقیاس اختصاص دارد و نمره پاسخ دهنده مشخص کننده سبک رهبری فرد در این نوع از مدیریت می­باشد.

مدیریت آمرانه : ( تعریف نظری )

در رهبری به سبک آمرانه، شخص مدیر تمام تصمیم گیری­ها و برنامه را به طور انفرادی پایه ریزی نموده و امکان مشارکت کارکنان و مراجعان جهت ارائه پیشنهادات یا وجود نداشته یا عملأ در اجرا به نقطه نظرات ارائه شده توجهی نمی­گردد. ( طوسی، 1383 )

تعریف عملیاتی :

به منظور سنجش مدیریت آمرانه در این تحقیق از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است و تعداد 6 سوال ( سوالات شماره  18 تا 24 ) به این خرده مقیاس اختصاص دارد و نمره پاسخ دهنده مشخص کننده سبک رهبری فرد در این نوع از مدیریت می­باشد.

فدراسیون ورزشی :

سازمانی جهت برنامه ریزی برای برگزاری مسابقات و پیشبرد معرفی یک  رشته ورزشی خاص که دارای ساختار سازمانی و شیوه مدیریت ویژه می­باشد. ( یاراحمدی، 1388 )

مدیر ورزشی :

اداره امور ورزشی توسط کارکنان و افراد تحت سرپرستی بر اسا س یک برنامه از پیش تعیین شده را مدیریت ورزشی گویند. ( یاراحمدی، 1388 )

تعریف عملیاتی :

در این تحقیق منظور از مدیریت ورزشی به رؤسای فدارسیون­های ورزشی و معاونان آن­ها در سطح استان گلستان اطلاق می­گردد.

2-1- مقدمه:

فناوری اطلاعات یک مؤلفه حیاتی زندگی مدرن است. امروزه در جوامع پیشرفته فناوری اطلاعات شاهرگ بیشتر سازمان­ها و مراکز تجاری محسوب می­شود و برای ارتباطاتی که جامعه مدرن را پشتیبانی می­کند، نقش اساسی دارد. نقش فناوری اطلاعات نیز  در امر بهره وری بیش از پیش رو به افزایش گذاشته است. با پیشرفت­های فوق العاده و سریع در فناوری اطلاعات فرصت­های یادگیری و دسترسی به منابع علمی و آموزشی وسیع و فراگیر تر شده است. بکارگیری فناوری اطلاعات در جهت ایجاد توسعه نیروی انسانی نه تنها موجب تسریع و آسان تر شدن این فرآیند شده است، بلکه باعث ایجاد روش­های جدید در توسعه نیز شده است. در نتیجه استفاده از این فناوری، آگاهی­ها و توانایی کارکنان افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. این فناوری با قابلیت­های خاص ( محاوره ای، تصویری، صوتی و غیره ) زیر ساخت­های قوی و مطمئن فرآیند توسعه را پشتیبانی می­کند. ( مبارکی، 1381 )

امروزه اطلاعات به عنوان یکی از منابع اصلی قدرت و تسلط بر جریان­های اقتصادی و مدیریتی نقش مهمی را برعهده دارد.  یکی از اساسی ترین و حیاتی ترین کاربردهای اطلاعات را می توان در زمینه­های مدیریت مشاهده کرد. بکارگیری اطلاعات صحیح،  دقیق و به موقع در تصمیم گیری­ها، برنامه ریزی­ها و دیگر مسائل مدیریت می­‌تواند در سرنوشت سازمان بسیار مؤثر باشد. در عصر دانش کنونی گسترش و پیچیدگی سازمان‌های تخصصی، نظام­های سنتی مدیریت اطلاع ‌رسانی را غیرکارآمد ساخته است و وجود سیستم‌های پیشرفته در گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات و یا به عبارت دیگر فناوری نوین اطلاعاتی بیش از پیش احساس می­شود. ( بون و همکاران، 2006 )

در دنیای پیشرفته و پر از تغییرات معاصر، سازمان‌ها برای امکان ادامه فعالیت و حضور مؤثر در صحنه رقابت­های فشرده، به نحو فزاینده‌ای محتاج تبادل و توزیع و استفاده صحیح از اطلاعات می­باشند. رشد روز افزون علوم مختلف و گستردگی و پیچیدگی روابط سازمانی در عرصه داخلی و خارجی مدیریت امروز را ناگزیر از توجه جدی برای انتخاب شیوه برخوردی مناسب با ابزاری مهم به نام ”  اطلاعات ”  کرده است. در جهت افزایش بهره ‌وری در سازمان‌ها با انتخاب و گزینش شیوه­ها و روش هایی مناسب، سازمان‌ها می­‌بایست با بهترین و کم‌هزینه‌ترین روش‌ها که در عین حال دارای کارایی بالا هم باشند، اطلاعات مورد نیاز خود را تولید یا جمع آوری کنند و با ابزارهایی مناسب اعم از نیروی انسانی و یا ابزارهای الکترونیکی آن­ها را پردازش و قابل گزارش گیری نمایند و گزارش­های خروجی از طریق اطلاعات را در اختیار واحدها و اجزا خود قرار دهند تا در انتخاب سیاست­ها و برنامه ریزی درون تشکیلاتی خود، از آن­ها استفاده کنند ضمن این که به صورت ناخودآگاه هماهنگی و همسانی لازم بین اجزاء از نظر سطح دسترسی به اطلاعات صورت خواهد گرفت.

در مدیریت اطلاعات، به سازمان به عنوان یک سیستم نگاه می­شود که مجموعه منظمی از عناصر به هم وابسته که برای رسیدن به هدفی مشترک با هم در تعامل اند را شکل می­دهد. همان طور که می­دانیم هر سیستم با تعریفی که از آن شد دارای اجزایی می­باشد که هر یک از این اجزاء در رسیدن کلی سیستم به اهداف برنامه ریزی و تعیین شده مؤثر هستند. ( دفت، 212:2002 )

گسترش سازمان­ها، پیچیده شدن فعالیت­ها، ورود رقباء جدید به صحنه، گسترش فعالیت سازمان­ها از نظر جغرافیایی، کمرنگ شدن مرزهای جغرافیایی در فعالیت­های صنعتی و تجاری، شکل ‌گیری اقتصاد جهانی و جهانی شدن، روندی است که در طی چند دهه به مرور بر سازمان‌ها حاکمیت یافت و سازمان­های گوناگونی را بالإجبار به طراحی ساز و کارهایی وادار کرد تا بتوانند خود را همگام با تغییرات سازماندهی کنند و ادامه حیات دهند.

انفجار اطلاعات موجب مسائل بسیار حادی شده و بطور کلی بر شیوه­های جاری کنترل اطلاعات تأثیر گذاشته است. به رغم وجود انبوه داده­ها در برخی موارد، نیاز بیشتری به استفاده از فناوری اطلاعات در پردازش و سازماندهی اطلاعات در سازمان داریم. ما دچار سیلی از اطلاعات شده‌‎ایم با این وجود اغلب خود را در وضعیتی می­یابیم که در آن در یک موضوع خاص، شدیداً نیازمند اطلاعات بیش‎تری هستیم. وجود فناوری ارتباطات نوین، منابع غنی اطلاعاتی، ابر شاهراه‌‎های الکترونیکی، پایگاه‌های داده‌ای بسیار گسترده، شبکه‌ها و بسیاری دستاوردهای دیگر، این نوید را     می­‎دهند که در آینده بتوان به هر نوع اطلاعات مورد نیاز بی ‎درنگ دست یافت. ولی در واقع آن چه بسیار مورد نیاز است اطلاعات دقیق ‎تر در زمان مناسب و سریع می‌باشد. استفاده از فناوری اطلاعات در شرکت­های بیمه گر توانسته است، افزایش سطح کیفیت و انتظارات بیمه گذاران را به همراه داشته باشد. ( مراتی، 1383 )

در این فصل نخست به بررسی مفاهیم فناوری اطلاعات  پرداخته و سپس در بخش دوم این تحقیق به بیان رابطه بین فناوری اطلاعات و کیفیت خدمات در شرکت­های بیمه­ای پرداخته می­شود.

بخش اول : فنا وری اطلاعات  ( IT )

2-2- تعاریف مفاهیم اولیه

 فناوری (‌ تکنولوژی )[1]

فناوری اطلاعات متشکل از چهار عنصر اصلی اساسی ( انسان، ساز و کار، ابزار،                   ساختار) است به طوری که در این فناوری، اطلاعات از طریق زنجیره ارزشی که از بهم پیوستن این عناصر ایجاد می­‌شود جریان یافته و پیوسته تعالی و تکامل سازمان را در مسیر خود قرار می‌دهد. (سپهری، 1383)

فناوری، کاربرد علم برای حل مشکلات عملی است از این رو تکنولوژی متکی بر دانش است.

دانش نوعی معرفت و شناخت است در حالی که فناوری کاربرد این شناخت است.

علم زمینه­ای ایجاد می­کند تا فناوری در آن رشد کند. توسعه جامعه تنها با ارتقاء  سطح فناوری امکان پذیر است. فناوری مجموعه­ای از عوامل سخت افزاری یا تجهیزات، توانایی­ها و مهارت­های انسانی، دانش فنی، و توانایی­های مدیریتی و سازماندهی است. افزایش سطح فناوری مستلزم رشد ارتقاء هماهنگ و سازگار تمام اجزاء آن است که از طریق انتقال و توسعه داخلی فناوری اتفاق می­افتد. نقش مدیریت در فرآیند انتقال و توسعه فناوری مهم و تعیین کننده است و می­توان آن را در چهار سطح کلان : 1ـ بخش علوم 2ـ تکنولوژی 3ـ بنگاه­ها 4ـ خود حرفه و تخصص مدیریت مطرح کرد .

فناوری را قابلیت کاربرد علوم در تأمین خواسته­های مادی و ذهنی بشر می­دانند.  با پیشرفت علوم زمینه­های بالقوه جدیدی برای ارتقاء فناوری پیدا می­شود. میزان کالا و خدمات تولید شده سرانه در جوامعی که به پیشرفت­های تکنولوژیکی  جدید دست یافته اند از جوامع سنتی و عقب مانده فاصله زیادی گرفته است. در واقع توان کشورها و یا مؤسسات صنعتی و خدماتی در صحنه رقابت­های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی  و نظامی به توان تکنولوژیکی آن­ها بستگی دارد. (سپهری، 1383 )

تنها با ارتقاء  سطح تکنولوژی در جامعه است که افراد آن می­توانند به تولید بیشتر کالا و خدمات دست یابند و باعث کارآیی و اثربخشی سازمان خود شوند و با نظام دهی مناسب در زمینه­های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی موجبات زندگی بهتر را برای خود فراهم نمایند. در صحنه رقابت­های اقتصادی، سازمان­ها و مؤسساتی که به تکنولوژی برتر دست می­یابند، امکان بقاء و رشد را می­یابند و سازمان­ها و مؤسساتی که از نظر تکنولوژی عقب بمانند از صحنه خارج می­شوند. ( اسکات، 1990 )

2-3- مفهوم فناوری اطلاعات

تعاریف مختلفی برای فناوری اطلاعات وجود دارد برخی از آن­ها عبارتند از :

الف-  فناوری اطلاعات تلفیقی از دستاوردهای مخابراتی، روش­ها و راهکارهای حل مسأله و توانایی راهبری با استفاده از دانش کامپیوتری است.

ب-  فناوری اطلاعات شامل موضوعات مربوط به مباحث پیشرفته علوم و فناوری کامپیوتری، طراحی کامپیوتری، پیاده سازی سیستم­های اطلاعاتی و کاربردهای آن است.

ج-  فناوری اطلاعات تلفیقی از دانش سنتی کامپیوتر و فناوری ارتباطات به منظور ذخیره، پردازش و تبادل هر گونه داده (اعم از متن، صوت، تصویر و. . . ) است.

د-  فناوری اطلاعات واژه­ای کلی است که برای وسعت بخشیدن به محصولات و خدمات الکترونیکی حاصل از نوآوری­های مخابراتی و رایانه­ای استفاده می­شود.

ه-  فناوری اطلاعات مجموعه­ای از سخت افزار، نرم افزار و فکرافزار است که گردش و  بهره وری از امکانات را امکان پذیر می­سازد.

و-  فناوری اطلاعات عبارت است از همه شکل­های فناوری که برای ایجاد، ذخیره سازی و استفاده از شکل­های مختلف اطلاعات تجاری، مکالمات صوتی، تصاویر متحرک، داده­های چند رسانه­ای و. . . به کار می­رود. ( مالونی، 2007 )

2-4- عناصر اصلی فناوری اطلاعات

انسان : منابع انسانی، مفاهیم و اندیشه، نوآوری
ساز و کار : قوانین، مقررات و روش­ها، سازو کارهای بهبود و رشد، ساز و کارهای ارزش گذاری و مالی
ابزار : نرم افزار، سخت افزار، شبکه و ارتباطات
ساختار : سازمانی، فراسازمانی مرتبط، جهانی ( منبع : اسکات، 1990 )
2-5- تعریف جامع

فناوری اطلاعات شاخه­ای از فناوری است که با استفاده از سخت افزار، نرم افزار و شبکه افزار، مطالعه و کاربرد داده و پردازش آن را در زمینه­های ذخیره سازی، دستکاری، انتقال، مدیریت، کنترل و داده آمایی خودکار امکان پذیر می­سازد. (  دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات، 1389 )

2-6- کاربردهای فناوری اطلاعات

توسعه فناوری اطلاعات در سازمان­ها و کاربرد فناوری اطلاعات را می­‌توان از رویکردهای گوناگون، تجزیه و تحلیل کرد. این رویکردها منجر به ارائه مدل هایی برای تبیین چگونگی کاربرد این فناوری شده اند. پاره­ای از این مدل­ها به مراحل کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان­ها اشاره می­کنند. پاره‌ای دیگر تنها به گونه‌های کاربردهای این فناوری می­پردازند، بدون آن که الزامأ در پی تعیین مراحلی برای آن باشند. ( زوبوف، 55:2009 )

2-7- مدل‌های کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان­ها

زوبوف[2] در اثر کلاسیک خود ( در عصر ماشین هوشمند ) با این توضیح، به تفاوت این فناوری با انواع پیشین فناوری­های ماشینی اشاره می­کند. فناوری اطلاعات در همان حالی که برای بازتولید، گسترش و بهبود فرآیند جایگزینی عامل انسان با ماشین بکار  می­رود، داده‌هایی را نیز درباره خود فعالیت‌های ماشینی شده ثبت می­‌کند و جریان­های جدیدی را از اطلاعات پدید می‌آورد. این جریان‌های جدید اطلاعات می­توانند برای بسیاری از تحلیل‌ها در سازمان بکار روند. بدین ترتیب این فناوری هم از اطلاعات استفاده کرده و هم آن را تولید می­‌کند.

این ویژگی فناوری اطلاعات که زوبوف آن را دوگانگی[3] می­‌خواند باعث می­‌شود که این فناوری از یک طرف در خودکارسازی عملیات و انجام فرآیندهایی که انسان انجام می‌دهد با پیوستگی و کنترل بیشتر به‌کار رود و از طرف دیگر به طور همزمان اطلاعاتی را درباره فرآیندهای عملیاتی و مدیریتی سازمان تولید کند. زوبوف این ظرفیت فناوری اطلاعات را که منطق معمولی خودکارسازی را از دور خارج کرده است، آگاه‌سازی می­نامد. سومین کاربرد فناوری اطلاعات که زوبوف به آن اشاره می­‌کند دگرگون‌سازی است. از نظر وی ظرفیت آگاه‌سازی فناوری اطلاعات می­تواند چنان تغییراتی بنیادین ایجاد کند که ویژگی­های ذاتی کار را متحول سازد. ( زوبوف، 55:2009 )

– مزایا

افزایش توانایی ارتباطات.

نام شهر بینالود را با حضور نیروگاه بادی بینالود و با در نظر گرفتن شرایط جوی، مورد ارزیابی قرار دهد و این پیش فرض ها را مد نظر قرار می دهد که قابلیت اعتماد شبکه توزیع در حضور نیروگاه بادی افزایش می یابد و همچنین در نظر گرفتن شرایط جوی منجر به کاهش شاخص های قابلیت اطمینان می گردد.

کلمات کلیدی:قابلیت اطمینان- نیروگاه بادی بینالود- شرایط جوی- شبیه سازی مونت کارلو

فهـرسـت مطالب

فصل اول:تولید پراکنده و قابلیت اطمینان در سیستم قدرت

1-1 ویژگی های اصلی منابع پراکنده……………………………………………………………………………………………..11                 1-1-1 مشخصات منابع پراکنده…………………………………………………………………………………………………..11                   2-1-1 مزایای بکارگیری منابع پراکنده…………………………………………………………………………………………11                  3-1-1 مشکلات بکارگیری منابع پراکنده…………………………………………………………………………………….12               2-1 تعریف قابلیت اطمینان……………………………………………………………………………………………………….12                3-1 مطالعات و اهداف…………………………………………………………………………………………………………….13                 4-1 روش های ارزیابی……………………………………………………………………………………………………………14             5-1 مدل سازی اثر تولید پراکنده روی قابلیت اطمینان…………………………………………………………………15

6-1 در نظر گرفتن امکان عدم دسترسی به واحد های تولید پراکنده……………………………………………..17             7-1 مقایسه قابلیت اطمینان بین دو محیط سنتی و تجدید ساختار شده………………………………………18

فصل دوم:مفاهیم و ساختار توربین بادی                                                                                 1-2 کلیات و مفاهیم انرژی باد………………………………………………………………………………………………..22               1-1-2 منشا انرژی باد………………………………………………………………………………………………………….22               2-1-2 پیش بینی پذیری……………………………………………………………………………………………………..22               3-1-2 استفاده از زمین……………………………………………………………………………………………………….23             4-1-2 توزیع سرعت باد……………………………………………………………………………………………………..23

5-1-2 ضریب ظرفیت………………………………………………………………………………………………….. 23
 

6-1-2 محدودیت های ادواری و نفوذ…………………………………………………………………………………24            7-1-2 آثار زیست محیطی……………………………………………………………………………………………………24         8-1-2 جاگذاری توربین………………………………………………………………………………………………………25            9-1-2 اندازه گیری سرعت باد………………………………………………………………………………………………25         10-1-2 تغییرات سرعت باد…………………………………………………………………………………………………25         11-1-2 انواع باد ها…………………………………………………………………………………………………………….26           2-2 انواع توربین بادی از لحاظ ظرفیت…………………………………………………………………………………..27         3-2 برق بادی در مقیاس های کوچک…………………………………………………………………………………….27

4-2 نیروگاه بادی …………………………………………………………………………………………………….28

5-2 انواع توربین بادی………………………………………………………………………………………………..29

6-2 اجزای توربین بادی ……………………………………………………………………………………………31

7-2 نواحی کاری توربین بادی……………………………………………………………………………………33

8-2 اصول عملکرد توربین بادی ………………………………………………………………………………..34

9-2 بهره برداری از برق بادی ……………………………………………………………………………………38

10-2 استاندارد ها و تاییدیه های مربوط به توربین های بادی…………………………………………….39

1-10-2 تاییدیه فنی ………………………………………………………………………………………………40                        2-10-2 تاییدیه نوع ……………………………………………………………………………………………….41              3-10-2 استاندارد های توربین های بادی …………………………………………………………………………41            فصل سوم: تاثیر شرایط آب و هوایی بر قابلیت اطمینان                                                                   1-3 اثر آب و هوا بر قابلیت اطمینان ………………………………………………………………………………..45           2-3 مدل ترکیب کننده ……………………………………………………………………………………………………46            3-3 محاسبه احتمال تولید انرژی الکتریکی توربین بادی ………………………………………………………47             4-3 تغییرات سرعت باد و توان خروجی در فصول مختلف ………………………………………………….49              5-3 روش شبیه سازی   …………………………………………………………………………………………………….50

فصل چهارم: ارزیابی قابلیت اطمینان سیستم مورد مطالعه                                                                    1-4 نیروگاه بینالود…………………………………………………………………………………………………….53                   2-4 سیستم مورد مطالعه…………………………………………………………………………………………………..53             3-4 ارزیابی شاخص های قابلیت اطمینان…………………………………………………………………………….55             1-3-4 ارزیابی شاخص های قابلیت اطمینان بدون در نظر گرفتن تولید پراکنده و اثر آب و هوا……56            2-3-4 ارزیابی شاخص های قابلیت اطمینان با در نظر گرفتن تولید پراکنده و عدم اثر آب وهوا……56           3-3-4 ارزیابی شاخص های قابلیت اطمینان با در نظر گرفتن تولید پراکنده و اثر آب وهوا……………57      4-3-4 مقایسه حالت های ارزیابی شاخص های قابلیت اطمینان…………………………………………………57

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات                                                                                       1-5 نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………………61

2-5 پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………62            منابع و ماخذ…………………………………………………………………………………………………………………………63

فهرست اشکال، نمودارها و جداول

شکل(1-1): فیدر توزیع نمونه به همراه یک واحد تولید پراکنده…………………………………………………………..17                                                      شکل (2-1): نمایش انواع نیروهای تولید شده توسط باد ها………………………………………………………………….27                   شکل(2-2):توربین بادی با محور چرخش عمودی…………………………………………………………………………….30                   شکل(2-3):توربین بادی با محور چرخش افقی…………………………………………………………………………………31               شکل(2-4): اجزای تشکیل دهنده توربین بادی……………………………………………………………………………………34               شکل(2-5): نمایش کارکرد توربین بادی با توجه به سرعت باد……………………………………………………………..35                 شکل(2-6): نحوه عملکرد توربین بادی……………………………………………………………………………………………..36             جدول(2-1): رتبه بندی 10 کشور برتر تولید کننده انرژی باد تا سال2011…………………………………………..40

شکل(3-1): نرخ خرابی یک جزء در یک دوره تناوب با در نظر گرفتن شرایط جوی………………………………46     شکل(3-2) ضریب ساعتی زمان تعمیر در طول یک روز……………………………………………………………………..48      جدول(3-1): COPT یک توربین 660 کیلو واتی در منطقه منجیل………………………………………………………49                    شکل(3-3):احتمال خروج از ظرفیت یک توربین بادی 660 کیلو واتی در منجیل………………………………….49                 جدول(3-2): مقادیر محاسبه شده متوسط سرعت باد برای فصول مختلف…………………………………………….50                 شکل (3-4): احتمال سرعت باد در فصول پاییز،تابستان و سالانه در منطقه منجیل…………………………………50              شکل (3-5): احتمال خروج از ظرفیت توربین بادی 660 در فصول پاییز،تابستان و سالانه در منجیل………51            جدول(4-1): مقادیر محاسبه شده متوسط سرعت باد برای فصول مختلف……………………………………………54

جدول(4-2): شبکه توزیع فشار متوسط در منطقه بینالود…………………………………………………………………….55                     جدول(4-3): اطلاعات فیدر های سیستم مورد مطالعه……………………………………………………………………….55              جدول(4-4): شاخص های قابلیت اطمینان سیستم بدون در نظر DG………………………………………………….57             جدول(4-5): شاخص های قابلیت اطمینان سیستم با در نظر DG……………………………………………………….58             جدول(4-6): شاخص های قابلیت اطمینان سیستم با در نظر DG و تاثیر آب و هوا………………………………58           جدول(4-7): مقایسه شاخص های قابلیت اطمینان سیستم با در نظر گرفتن DG وتاثیر آب و هوا…………59           شکل(4-1): مقایسه شاخص SAIFI در سه حالت……………………………………………………………………………60

شکل(4-2): مقایسه شاخص SAIDI در سه حالت……………………………………………………………………………60

شکل(4-3): مقایسه شاخص CAIDI در سه حالت…………………………………………………………………………..61

پیشگفتار

اواخر قرن18 میلادی با دستیابی انسان به منابع زغال سنگ و بهره برداری از معادن ، که مقدمه ای برای آغاز انقلاب صنعتی بود، فن آوری های جدیدی پا به عرصه وجود گذاشتند وانسان توانست با بهره گرفتن از انرژی های فسیلی، شرایط لازم را برای توسعه صنعت وبهره برداری بهتر از انرژی بدست آورده و به موفقیت های چشمگیری دست یابد. از چند دهه گذشته بخش عمده ای از توان مورد نیاز جهان از منابع فسیلی مانند نفت وگاز و انرژی هسته ای تامین می گردد و پس از تحریم نفتی درسال 1973 میلادی، به طور وسیعی به منابع انرژی تجدید پذیر به عنوان منابع تامین کننده نیاز انرژی جوامع ، پرداخته شد]1[.

بعلاوه مشکلات استفاده از انرژی های فسیلی آسیب رساندن آنها به محیط زیست ومحدود بودن و پایان پذیر بودن منابع فسیلی می باشد. منابع انرژی تجدید پذیر از قبیل انرژی های خورشیدی وبادی، پاک، تجدید پذیر در دسترس و دوستدار محیط زیست هستند. تولیدات پراکنده یک انتخاب عالی برای تأمین تغذیه قدرت سیستم مجزای کوچک و هم چـنین روستاها و مناطق دور دسـتی کـه طبـق قاعده شبکه نمی تواند از لحاظ تـکنیکی و اقتصادی برق آن ناحیه را تأمین کند می باشد. اما مقدار انرژی در دسترس از این منابع به عوامل زیر بستگی دارد :

موقعیت جغرافیایی
نوع زمین
ارتفاع
شرایط آب و هوایی
بنابراین تأمین انرژی الکتریکی توسط این نوع منابع با نوسان همراه خواهد بود .

اما باد به عنوان یکی از قدیمی ترین منابع انرژی از دیرباز مورد توجه انسان بوده است. سابقه استفاده از باد به عنوان منبع انرژی به حدود هزار سال قبل در ایران می رسد. اولین توربین بادی با محور افقی در سال های645 بعد از میلاد در ایران استفاده می شده و یک نمونه کامل دستگاه مبدل انرژی باد به شمار می­رفته است و تا قرن 12 میلادی یعنی تا زمان ظهور آسیاب­های بادی در هلند و فرانسه و انگلستان بدون تغییر به کار خود ادامه داده است ]2[.

نیروگاه­های بادی از محسنات زیادی نسبت به نیروگاه­های معمول، برخوردار می باشند، که از آن جمله رایگان، تمام نشدنی و تجدیدپذیر بودن انرژی باد، عدم آلایندگی محیط زیست، ارزان تر بودن آن نسبت به نیروگاه­های اتمی و دیزلی و خالی از خطر بودن آن را می توان ذکر کرد]3[.

در این پایان نامه با روش شبیه سازی ترتیبی مونت کارلو و با بهره گرفتن از نرم افزار MATLAB قابلیت اطمینان شبکه توزیع شهر بینالود در پنج فصل بشرح زیر ارائه می گردد:

فصل اول تولید پراکنده و قابلیت اطمینان سیستم قدرت را بررسی می کند و بدین منظور ابتدا ویژگی های تولید پراکنده و سپس تعریف قابلیت اطمینان و در ادامه روش های ارزیابی آن بیان می گردد.

فصل دوم ساختار توربین­های بادی را توضیح می دهد و در ابتدا به بیان کلیات و مفاهیم انرژی باد می پردازد و سپس اجزای توربین­های بادی، استانداردها و تاییدیه های مربوط به توربین­ها را به بحث می گذارد.

فصل سوم، تاثیر شرایط آب و هوایی بر قابلیت اطمینان را بررسی می کند و بدین منظور در ابتدا به نحوه عملکرد توربین بادی می پردازد و در ادامه تاثیرات آب و هوا بر نرخ خرابی و زمان تعمیرقطعات را بررسی می کند وبه صورت جدول تغییرات سرعت باد را در فصول مختلف سال نمایش می دهد.

در فصل چهارم سیستم مورد مطالعه ارزیابی می گردد و شاخص­های قابلیت اطمینان در سه حالت:1-عدم حضور DG[1] وعدم تاثیر شرایط جوی 2- با وجود DG و عدم تاثیر آب وهوا 3- با وجود DG و با تاثیر شرایط جوی مطالعه و ارزیابی می گیرند.

فصل پنجم شامل نتیجه گیری و پیشنهادات می شود.

فصل اول

تولید پراکنده وقابلیت اطمینان در سیستم قدرت

تولید پراکنده معمولاً به واحدهای تولیدی گفته می شود که از فرمان دیسپاچینگ خارج اند ودر قبال تولید انرژی پول دریافت می کنند.معمولا ظرفیت های پایین دارند ولی ضرورتا این طور نیست. تکنولوژی های مختلفی از جمله سلول های خورشیدی، توربین های بادی، پیل های سوختی، توربین های گازی کوچک و … در واحدهای تولید پراکنده مورد استفاده قرارمی گیرد،تجدید پذیر بودن جز ذات آن نیست.
به عنوان مثال کارخانجاتی که منبع تولید انرژی دیزل دارند ولی چون کنتور یکطرفه دارند و برای انتقال برق به شبکه پول دریافت نمی کنند تولید پراکنده نیستند. با توجه به ایجاد رقابت و تجدید ساختار در سیستم های قدرت انتظار می رود واحدهای تولیدی کوچک (تولید پراکنده) نقش فزاینده ای در آینده ی این سیستم ها داشته باشند [5].

عوامل محرک فراوانی باعث افزایش تمایل به بکارگیری سیستم های تولید پراکنده شده است . به طور کلی این عوامل را می توان در پنج گروه به شرح زیر تقسیم بندی نمود [6].

پیشرفت های صنعتی چشم گیر در ساخت و بکارگیری تکنولوژی های مرتبط
محدودیت های موجود در احداث خطوط انتقال نیرو
ورود بحث بازار برق و مسائل مرتبط با آن در سیستم قدرت
افزایش تقاضای مشترکین برای سرویس با قابلیت اطمینان بالا
حساسیت بالا در خصوص آلودگی های محیط زیست
 

1-1 ویژگی های اصلی منابع پراکنده

تولیدات پراکنده دارای ویژگی هایی می باشند که در ذیل مورد بررسی قرار می گیرند [7].

1–1–1 مشخصات منابع پراکنده

1-ظرفیت کم

2- پراکندگی از نظرجغرافیایی

3 – تجدید پذیربودن منبع اصلی

4- غیر متمرکز بودن بهره برداری ازآنها

2-1-1مزایای بکارگیری منابع پراکنده  

1-کمک به ژنراتورهای اصلی در بار پیک

2-کاهش نیاز وجود ژنراتورهای رزرو

3-افزایش ظرفیت شبکه در مدت کمتر با هزینه کمتر

6-افزا یش قابلیت اطمینان

7-کاهش قطعی برق برای مصرف کنندگان حساس

8-بهبود کیفیت برق برای مصرف کنندگان حساس

9-استفاده مفید تر از سوخت

10-کاهش هزینه سرویس انتقال

11-مطرح شدن مفهوم میکروگرید

تمامی مزایای گفته شده مزایای بالقوه هستند.برای رسیدن به منافع بالفعل DG باید:

قابل اطمینان
قابلیت دیسپاچینگ[2]
در مکان درست نصب گردد
3-1-1 مشکلات بکار گیری منابع پراکنده

1-فلیکر ولتاژ(ولتاژ در محدوده 2تا 25 هرتز تغییر میکند و بدترین حالت در فرکانس 18 هرتز است)

2-تغییرات پله ای در خروجیDG

3-تغییرات شدید نور خورشید یا باد

4-رفتار دینامیکی ماشین ها و عمل متقابل آن ها با رگولاتور ولتاژ

5-تولید هارمونیک

6-تغییر جریان های اتصال کوتاه.