الف: توصیف داده ها……………………………………………………………………………….. 35
ب: آمار استنباطی………………………………………………………………………………….. 47
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری…………………………………………………………………… 58
خلاصه تحقیق ………………………………………………………………………………………. 59
بحث و نتیجه گیری …………………………………………………………………………………. 60
بحث و نتیجه گیری کلی…………………………………………………………………………… 61
محدودیت های تحقیق……………………………………………………………………………… 64
پیشنهادات تحقیق…………………………………………………………………………………… 64
فهرست منابع ……………………………………………………………………………………….. 66
فصل اول
مقدمه
فعالیتهای ورزشی علاوه براینکه، یک عمل تفریحی ونشاط­آورند، وسیله موثری در حفظ سلامت بدن و نیرومندی جسم محسوب می­گردند.
علوم پزشکی و علوم ورزشی مکمل یکدیگرند و هریک از دیگری سودی بهینه می­برند. در سالهای اخیر پزشکان اهمیت ویژه­ای برای پیش­   گیری قائل شده­اند و در تلاش هستند تا با کمک آن از بروز و ابتلاء به بیماریها ممانعت به­عمل آورده و عوامل تهدید کننده سلامتی افراد را شناسایی و کنترل نمایند. دراین راستا طب ورزشی سعی در ممانعت از بروز وابتلا به بیماری­ها دارد و بر نقش و همکاری علوم پزشکی و علوم ورزشی تاکید دارد.
تحقیقات متعددی درخصوص نقش فعالیت­های بدنی بر بهبود کارآیی سیستم­های بدن و سلامت عمومی انسان ها انجام شده است. این مطالعات بیان می­دارد که فعالیت های ورزشی باعث رشد و توسـعه سیستم­های تشکیل دهنده بدن می­گردد.
یکی ازسیستم­های مهم و حیاتی بدن، سیستم ایمنی است. سیستمی که بدون عملکرد صحیح آن، ادامه حیات به مخاطره ­افتاده و چه بسا غیر ممکن گردد.
از آنجایی­که جنبه­های گوناگون فعالیت­های­بدنی، اثرات متفاوتی بر روی سیستم ایمنی بدن اعمال خواهند کرد، لذا به نظر می­رسد که شناسایی این تأثیرات می­تواند در تفسیر دقیق­تر مکانیسم­های فیزیولوژیکی و عکس­العمل­های

1-1- معرفی کنترل پیش بین

مفهوم کنترل پیش بین در اواخر دهه 1970 به طور همزمان توسط Richalet و Ramaker&culterR ارائه گردید. کنترل پیش بین به کنترل کننده های مدل پایه تعلق دارند که در آنها جهت محاسبه ورودی کنترل وجود یک مدل صریح از فرآیند تحت کنترل لازم است. شکل (1-1) نمایی از کنترل کننده های مدل پایه را به تصویر کشیده است.

که y,u,w به ترتیب خروجی مطلوب پروسه، خروجی کنترلر و خروجی واقعی پروسه هستند، مثال های دیگری از کنترلرهای مدل پایه روش LQ و جایابی قطب هستند.

اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………..3

فصل اول: كلیات

1-1- تجزیه و تحلیل رشد گیاه……………………………………………………………………………………………………………….5

1-2- شاخص های مورفولوژیك و فیزیولوژیك رشد ………………………………………………………………………………6

1-3-1- سرعت رشد محصول (CGR) …………………………………………………………………………………………………6

1-3-2- سرعت رشد نسبی (RGR) ……………………………………………………………………………………………………..6

1-3-3- سرعت جذب خالص (NAR) ………………………………………………………………………………………………….7

1-3-4- شاخص سطح برگ (LAI) …………………………………………………………………………………………………….7

1-3-5- دوام سطح برگ (LAD) ………………………………………………………………………………………………………..7

1-3-6- نسبت سطح برگ (LAR) ……………………………………………………………………………………………………..8

1-3-7- وزن مخصوص برگ (SLW) ………………………………………………………………………………………………….8

1-3-8- دوام بیوماس (BMD ) ………………………………………………………………………………………………………….8

1-4- كیفیت برنج ………………………………………………………………………………………………………………………………….9

فصل دوم بررسی منابع                        

2-1- شاخص های رشد ………………………………………………………………………………………………………………………..12

2-1-1- تولید ماده خشك ……………………………………………………………………………………………………………………12

2-1-2- سرعت رشد محصول ………………………………………………………………………………………………………………13

2-1-3- شاخص سطح برگ ………………………………………………………………………………………………………………..15

2-1-4- سرعت رشد نسبی …………………………………………………………………………………………………………………17

2-1-5- میزان فتوسنتز خالص ……………………………………………………………………………………………………………18

2-1-6- دوام سطح برگ ………………………………………………………………………………………………………………………19

2-1-7- نسبت سطح برگ ……………………………………………………………………………………………………………………20

2-1-8- دوام بیوماس …………………………………………………………………………………………………………………………..21

2-2- صفات مورفولوژیك ……………………………………………………………………………………………………………………..21

2-2-1- ارتفاع بوته ………………………………………………………………………………………………………………………………21

2-2-2- قابلیت پنجه زنی …………………………………………………………………………………………………………………….23

2-2-3- مساحت برگ پرچم ………………………………………………………………………………………………………………..24

2-2-4- روزهای تا 50 درصد گلدهی و رسیدگی كامل ……………………………………………………………………..25

فهرست مطالب

2-3- عملكرد و اجزای عملكرد …………………………………………………………………………………………………………….26

2-3-1-  تعداد خوشه در واحد سطح ………………………………………………………………………………………………….27

-3-2- وزن هزار دانه ………………………………………………………………………………………………………………………….27

2-3-3- درصد باروری دانه ( تعداد دانه پر، نیمه پر و پوك) ………………………………………………………………29

2-3-4- تعداد كل دانه در خوشه …………………………………………………………………………………………………………30

2-3-5- طول خوشه …………………………………………………………………………………………………………………………….31

2-3-6- شاخص برداشت   ……………………………………………………………………………………………………………………..32

2-4- صفات كیفی ………………………………………………………………………………………………………………………………..34

فصل سوم: مواد و روشها

3-1- آزمایش مزرعه ای ……………………………………………………………………………………………………………………….37

3-1-1- مشخصات محل اجرای آزمایش و طرح آزمایشی ………………………………………………………………….37

3-1-2- معرفی ارقام مورد بررسی ……………………………………………………………………………………………………….38

3-1-2-1- رقم طارم هاشمی………………………………………………………………………………………………………………..38

3-1-2-2- رقم كادوس ………………………………………………………………………………………………………………………..38

3-1-2-3- رقم هیبرید بهار1 ………………………………………………………………………………………………………………39

3-1-2-4- رقم نعمت …………………………………………………………………………………………………………………………..39

3-1-2-5- لاین های امید بخش …………………………………………………………………………………………………………40

3-1-3- مراحل اجرای آزمایش ……………………………………………………………………………………………………………40

3-2- نمونه برداری و اندازه گیری صفات …………………………………………………………………………………………….41

3-2-1- اندازه گیری صفات در مراحل رشد گیاه ………………………………………………………………………………..41

3-2-2- صفات كمی و نحوة اندازه گیری آنها ……………………………………………………………………………………..43

3-2-2-1- تعداد پنجه های بارور در بوته …………………………………………………………………………………………..43

3-2-2-2- ارتفاع گیاه ………………………………………………………………………………………………………………………….43

3-2-2-3- روزهای تا 50 درصد گلدهی …………………………………………………………………………………………….43

3-2-2-4- طول برگ پرچم ………………………………………………………………………………………………………………..43

3-2-2-5- عرض برگ پرچم ……………………………………………………………………………………………………………….43

3-2-3- اندازه گیری صفات در مرحله رسیدن فیزیولوژیكی و قبل از برداشت ………………………………….44

3-2-3-1- شاخص برداشت …………………………………………………………………………………………………………………44

3-2-3-2- اجزای عملكرد ……………………………………………………………………………………………………………………44

فهرست مطالب

3-2-4- اندازه گیری صفات در مرحله بعد از برداشت ………………………………………………………………………..45

3-2-5- اندازه گیری صفات كیفی ……………………………………………………………………………………………………….45

3-3- محاسبات آماری ………………………………………………………………………………………………………………………….46

فصل چهارم: نتایج و بحث

4-1- تجزیه و تحلیل شاخص های رشد ………………………………………………………………………………………………48

4-1-1- تولید ماده خشك ……………………………………………………………………………………………………………………48

4-1-2- سرعت رشد محصول ………………………………………………………………………………………………………………50

4-1-3- سرعت رشد نسبی ………………………………………………………………………………………………………………….52

4-1-4- شاخص سطح برگ …………………………………………………………………………………………………………………52

4-1- 5- سرعت فتوسنتز خالص ………………………………………………………………………………………………………….55

4-1-6- دوام سطح برگ ………………………………………………………………………………………………………………………55

4-1-7- نسبت سطح برگ ……………………………………………………………………………………………………………………58

4-1-8- دوام بیوماس …………………………………………………………………………………………………………………………..60

4-2- صفات مورفولوژیك ……………………………………………………………………………………………………………………..61

4-2-1-  قابلیت پنجه زنی …………………………………………………………………………………………………………………..61

4-2-2-  ارتفاع بوته ……………………………………………………………………………………………………………………………..62

4-2-3- تعداد روز تا 50 درصد گلدهی ………………………………………………………………………………………………62

4-2-4- تعداد روز تا رسیدگی كامل ……………………………………………………………………………………………………63

4-2-5- مساحت برگ پرچم ………………………………………………………………………………………………………………..63

4-3- عملكرد و اجزای عملكرد …………………………………………………………………………………………………………….65

4-3-1- تعداد خوشه در واحد سطح (مترمربع) ………………………………………………………………………………….65

4-3-2- وزن هزار دانه ………………………………………………………………………………………………………………………….65

4-3-3- تعداد كل دانه در خوشه …………………………………………………………………………………………………………66

4-3-4- تعداد دانه پر در خوشه …………………………………………………………………………………………………………..66

4-3-5- تعداد دانه نیمه پر و پوك ………………………………………………………………………………………………………67

4-3-6- درصد باروری ………………………………………………………………………………………………………………………….67

فهرست مطالب

4-3-7- طول خوشه …………………………………………………………………………………………………………………………….67

4-3-8- شاخص برداشت ……………………………………………………………………………………………………………………..68

4-3-9- عملكرد دانه …………………………………………………………………………………………………………………………….68

4-4-صفات كیفی ………………………………………………………………………………………………………………………………….70

4-4-1- دمای ژلاتینی شدن ………………………………………………………………………………………………………………..70

4-4-2- قوام ژل ……………………………………………………………………………………………………………………………………70

4-4-3- درصد آمیلوز …………………………………………………………………………………………………………………………..71

4-4-4- طول و عرض دانه قبل از پخت ………………………………………………………………………………………………71

4-4-5- طول و عرض دانه پس از پخت ………………………………………………………………………………………………71

4-4-6- طویل شدن دانه ……………………………………………………………………………………………………………………..72

4-4-7- عطر …………………………………………………………………………………………………………………………………………72

4-6- همبستگی ها ……………………………………………………………………………………………………………………………….76

4-7- نتیجه گیری كلی ………………………………………………………………………………………………………………………..83

4-8- پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………………………………………..84

فصل پنجم: منابع

منابع ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….86

فهرست جداول و نمودار

جدول 3-1 مشخصات لاین های مورد مطالعه …………………………………………………………………………………….37

جدول 4-1- میانگین مربعات تولید ماده خشك در ژنوتیپ های مورد مطالعه ………………………………….49

جدول 4-2- مقایسه میانگین تولید ماده خشك در ژنوتیپ های مورد مطالعه ………………………………….49

جدول 4-3- میانگین مربعات سرعت رشد محصول در ژنوتیپ های مورد مطالعه …………………………….51

جدول 4-4- مقایسه میانگین مربعات سرعت رشد محصول در ژنوتیپ های مورد مطالعه………………….51

جدول 4-5- میانگین مربعات سرعت رشد نسبی در ژنوتیپ های مورد مطالعه …………………………………53

جدول 4-6- مقایسه میانگین مربعات سرعت رشد نسبی در ژنوتیپ های مورد مطالعه……………………..53

جدول 4-7- میانگین مربعات شاخص سطح برگ در ژنوتیپ های مورد مطالعه ………………………………..54

جدول 4-8- مقایسه میانگین مربعات شاخص سطح برگ در ژنوتیپ های مورد مطالعه …………………..54 جدول 4-9- میانگین مربعات سرعت فتوسنتز خالص در ژنوتیپ های مورد مطالعه ………………………….56

جدول 4-10- مقایسه میانگین مربعات سرعت فتوسنتز خالص در ژنوتیپ های مورد مطالعه …………56

جدول 4-11- میانگین مربعات دوام سطح برگ در ژنوتیپ های مورد مطالعه ………………………………….57

جدول 4-12- مقایسه میانگین مربعات دوام سطح برگ در ژنوتیپ های مورد مطالعه ……………………..57

جدول 4-13- میانگین مربعات نسبت سطح برگ در ژنوتیپ های مورد مطالعه ……………………………….59

جدول 4-14- مقایسه میانگین مربعات نسبت سطح برگ در ژنوتیپ های مورد مطالعه …………………..59

جدول 4-15- میانگین مربعات دوام بیوماس در ژنوتیپ های مورد مطالعه ……………………………………….60

جدول 4-16- مقایسه میانگین مربعات دوام بیوماس در ژنوتیپ های مورد مطالعه ………………………….61

جدول 4-17- تجزیه واریانس صفات مورفولوژیكی مورد مطالعه ………………………………………………………..64

جدول 4-18- مقایسه میانگین صفات مورفولوژیكی مورد مطالعه ………………………………………………………64

جدول4-19- میانگین مربعات عملكرد و اجزاء عملكرد تیمارهای مورد مطالعه …………………………………69

جدول 4-20- مقایسه میانگین عملكرد و اجزاء عملكرد ……………………………………………………………………..69

جدول 4-21- میانگین مربعات عملكرد وصفات كیفی ژنوتیپ های مورد مطالعه ……………………………..72

جدول 4-22-  مقایسه میانگین صفات كیفی مورد بررسی در ژنوتیپ های مورد مطالعه …………………72

جدول 4-23-  مقایسات گروهی عملكرد و صفات كیفی در ژنوتیپ های مورد مطالعه …………………….73

جدول 4-24- همبستگی بین شاخص های رشد، عملكرد و اجزای عملكرد ………………………………………79

جدول 4-25- همبستگی بین صفات مورفولوژیكی، عملكرد و اجزای عملكرد …………………………………..80

جدول 4-26- همبستگی بین شاخص های رشد و صفات مورفولوژیكی ……………………………………………81

جدول 4-27- همبستگی بین صفات كیفی و عملكرد ………………………………………………………………………..82

نمودار 4-1- مقایسه میانگین دمای ژلاتینی شدن در لاین های امید بخش و رقم نعمت ………………..74

نمودار 4-2- مقایسه میانگین طول دانه قبل از پخت در لاین های امید بخش و رقم بومی …………….74

نمودار 4-3- مقایسه میانگین افزایش طول دانه پس از پخت در لاین های امیدبخش و رقم بومی …75

نمودار 4-4- مقایسه میانگین عطر دانه در لاین های امیدبخش و ارقام اصلاح شده ………………………..45

چكیده

به منظور تعیین شاخص های فیزیولوژیك و مورفولوژیك رشد ارقام و لاینهای امید بخش برنج، آزمایشی در موسسه تحقیقات برنج كشور واقع در رشت در قالب طرح بلوك كامل تصادفی با 14 تیمار در 4 تكرار در بهار و تابستان سال 1387 اجرا گردید. تیمارها شامل 4 رقم (طارم هاشمی، كادوس، هیبرید بهار1 و نعمت) و 10 لاین امید بخش برنج بود. به منظور اندازه گیری شاخص های رشد، به فاصله هر 15 روز، تعداد 4 كپه با انتخاب تصادفی و با در نظر گرفتن اثر حاشیه ای (حذف دو كپه از طرفین) از هر كرت كف بر شدند. سطح برگ توسط دستگاه اندازه گیری سطح برگ تعیین شد. وزن خشك برگ و ساقه با قرار دادن آنها در آون در دمای 70 درجه سانتی گراد به مدت 48 ساعت حاصل شد. در مرحله گلدهی، صفات مورفولوژیكی شامل تعداد پنجه، ارتفاع بوته، مساحت برگ پرچم، تعداد روزهای تا 50 درصد گلدهی و رسیدگی كامل مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات كیفی نیز از قبیل مقدار آمیلوز، درجه حرارت ژلاتینی شدن، تعیین قوام ژل، اندازه و شكل دانه، طویل شدن دانه و عطر نیز بعد از مرحله برداشت و تبدیل در آزمایشگاه اندازه گیری شدند. نتایج بدست آمده، حاكی از آن بود كه همه تیمارها، در مرحله قبل از گلدهی به حداكثر LAI دست یافتند و صفات مورد بررسی اختلاف      معنی داری نشان دادند. TDM (**58/0)، CGR (**36/0)، LAI (**55/0)، LAR (**48/0)، LAD (**55/0)، BMD (**70/0)، تعداد پنجه (**67/0)، مساحت برگ پرچم (**39/0)، وزن هزار دانه (**59/0)، تعداد خوشه در متر مربع (**67/0) و طول خوشه (**37/0) همبستگی مثبت و معنی داری با عملكرد دانه داشتند. لاین های 416 و 203 از نظر شاخص های رشد و قابلیت پنجه زنی و كمترین ارتفاع بوته در وضعیت مطلوبتری قرار داشتند و از طرفی عملكرد نسبتاً بالایی را نیز داشتند (به ترتیب 34/6 و 25/6 تن در هكتار) و به عنوان لاین مطلوب جهت برنامه های به زراعی در شرایط مشابه با این آزمایش قابل پیگیری و توصیه به نظر می رسند. لاین 223، كیفیت بالاتری داشت زیرا دارای آمیلوز متوسط (28/22%)، دمای ژلاتینی شدن متوسط (نمره 63/4)، افزایش دانه خوب و عطر مناسب بود. در حالی كه عملكرد پایینی داشت (90/4 تن در هكتار). در این تحقیق لاین های با خصوصیات كیفی بالاتر عملكرد پایین تری داشتند.

واژه های كلیدی: برنج، لاین امید بخش، شاخص های رشد، عملكرد دانه، صفات كیف

مقدمه

برنج  (Oryza sativa L)از قدیمی ترین گیاهانی است  که در دنیا کشت شده و مبدآ پیدایش آن آسیای جنوب شرقی بخصوص کشورهای هند و چین می باشد (زمانی و علیزاده، 1386). مهمترین مرکز تولید برنج در جهان قاره آسیا است که حدود 90% برنج تولیدی جهان را به خود اختصاص داده است. در قاره های آمریکا، اروپا، آفریقا و اقیانوسیه 10 درصد بقیه کشت برنج انجام می شود. هم اکنون استانهای گیلان و مازندران از مناطق مهم تولید برنج در کشور هستند. در این دو استان برنج به عنوان یکی از عمده ترین اقلام منابع غذایی محسوب می شود و حدود 13 نوع غذای محلی از آن درست می شود (اخوت و وکیلی، 1376). سطح زیر کشت برنج در دنیا کمتر از گندم بوده لکن مقدار تولید آن تقریباً برابر گندم می باشد (خدابنده، 1379) . بر اساس گزارش سازمان خواروبار جهانی در سال1380، سطح زیر کشت برنج در کشور ما 480 هزار هکتار و میزان تولید شلتوک معادل 2/2میلیون تن می باشد (امام، 1383). طی دو دهه اخیر میزان مصرف سرانه برنج کشور و الگوی مصرف و تغذیه مردم تغییر و مصرف برنج به عنوان یکی از مواد اولیه اصلی و اساسی غذای روزانه وارد سبد خانوار شده بطوری که مصرف سرانه برنج از 15 تا 20 کیلوگرم به 38 تا40 کیلوگرم افزایش یافته است (زمانی وعلیزاده، 1386). بر اساس برآورد انجام شده، شمار ساکنان کره زمین از 5 میلیارد و 500 میلیون نفر کنونی به 8 میلیارد و 400 هزار نفر در سال 2025 میلادی افزایش خواهد یافت و هر ساله 88 میلیون نفر به جمعیت جهان افزوده می گردد، كه تا سال 2050 تولید برنج بایستی بالغ بر 50 درصد افزایش یابد كه این افزایش تولید نیازمند اصلاح ارقام و اعمال مدیریت های صحیح زراعی است (Ntanos and Koutrbas, 2002.). در کشور ما بیشترین نسبت اراضی تحت کشت مربوط  به ارقام بومی با عملکرد کم ولی با کیفیت زیاد می باشد (اخوت و وکیلی ، 1376). با توجه به رشد جمعیت در آسیا که 90 درصد برنج دنیا در آن تولید و مصرف می شود، تولید سالیانه برنج باید 7/1 درصد افزایش یابد تا نیاز آینده مصرف کنندگان را تامین نماید .(Dato Seri, 2003)که با توجه به نرخ رشد جمعیت، میزان تولید فعلی برنج، به هیچ وجه جوابگوی مصرف نبوده، پس لازم است در جهت معرفی ارقام جدید با عملکرد زیادتر تلاش شود. خوشبختانه در دهه های گذشته، اغلب كشورهای آسیایی فعالیت خوبی را در ارتباط با زراعت برنج و اصلاح آن به عمل آوردند، به طوری كه در آسیا بیشترین سطح زیر كشت ارقام پرمحصول جدید در سال 1997 مربوط به كشور هند با 32200000 هكتار بود(2004 ،IRRI).در چهار دهه پیش، تحقیقات برنج پیشرفت های زیادی در زمینه معرفی و توسعه كشت ارقام اصلاح شده و افزایش كارایی مدیریت منابع طبیعی و نهاده ها داشته كه باعث افزایش محصول،كاهش هزینه تولید و افزایش درآمد كشاورزان شده است (2005 Mahabub,).

یكی از ابزار مهم متخصصان به نژادی، انتخاب والدین مناسب جهت تلاقی دادن آنها می باشد تا بدین ترتیب بتوانند با تركیب خصوصیات مناسب والدین، ژنوتیپ های جدید را تولید كنند، اما یكی از محدودیت های مهم این روش عدم آگاهی از فرایندهای فیزیولوژیكی می باشد و لذا باعث اتخاب تصادفی والدین می گردد(مهدوی، 1383). بنابرین با شناخت دقیق خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی لاینها و ارقام اصلاح شده و تجزیه و تحلیل رشد آنها، می توان به عامل محدودیت ویا افزایش محصول در واحد سطح پی برد و مدیریت های لازم را جهت افزایش عملکرد انجام داد. از طرف دیگر شاخص های رشد، یکی از عوامل تعیین کننده وضعیت فیزیکوشیمیایی گیاهان در عکس العمل به شرایط مختلف محیطی می باشند که بر میزان محصول گیاهان تاثیر می گذارند (عرفانی و نصیری، 1379). بنابراین مطالعه لاینهای امید بخش و مقایسه آنها با یکدیگر بسیار ضروری است زیرا از یک طرف این لاینها دارای ویژگیهای منحصر بفرد بوده و می توانند منابع ژنتیکی بسیار خوبی در برنامه های اصلاحی محسوب گردند و از جهت دیگر مصرف کننده های برنج در داخل کشور، تمایل زیادی به مصرف برنج های با کیفیت بالا دارند و این مساله محققین زراعت و اصلاح نباتات را بر آن می دارد تا با انجام پژوهش های گسترده، صفات مطلوب لاینهای معرفی شده را شناسایی نموده و با انتقال به ارقام جدید گامی مثبت در جهت خود کفایی از نظر تولید برنج بردارند ( قیصری، 1386) .

با توجه به مسائل مطرح شده هدف از اجرای این آزمایش عبارتند از :

بررسی شاخص های مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی ارقام و لاین های امید بخش برنج.
مطالعه همبستگی شاخص های فوق با عملکرد و اجزای عملکرد ارقام و لاین های امید بخش برنج.
معرفی شاخص های موثر و مطلوب در عملکرد ارقام و لاین های امید بخش برنج.
پیشنهاد لاین مطلوب از میان لاین های مورد مطالعه جهت برنامه های به زراعی در شرایط مشابه.
 

فصل اول

كلیات

1– كلیات

1-1- تجزیه وتحلیل رشد گیاه

مفهوم اساسی و کاربرد های فیزیولوژیکی تجزیه و تحلیل رشد نسبتاً ساده بوده ودر برخوردهای کلاسیک اولیه توسط بلاکمن (1919)، بریگز و همکاران (1920) و فیشر (1920) توضیح داده شده است. تنها اندازه گیری دو عامل سطح برگ و وزن خشک در فواصل مکرر لازمه تجزیه و تحلیل رشد است و دیگر کمیت های تجزیه و تحلیل رشد توسط محاسبه بدست می آیند (کوچکی و سرمدنیا، 1380) . تجزیه و تحلیل رشد در واقع روشی برای تجزیه عوامل موثر بر عملکرد و تکامل گیاه و اندازه گیری آنها بر اساس تجمع مواد فتوسنتزی خالص نسبت به طول زمان است که مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد (گیلانی و همكاران، 1382).

تجزیه و تحلیل رشد می تواند بر اساس تک بوته یا اجتماع گیاهی صورت گیرد . تجزیه و تحلیل رشدی تک بوته ها که معمولاً در مراحل اولیه رشد انجام می شود شامل قسمت های زیر است :

سرعت رشد نسبی[1] و مطلق[2]
سرعت جذب برگ یا سرعت جذب خالص[3]
نسبت سطح برگ[4]
سطح ویژه برگ[5]
وزن مخصوص برگ[6]
 

کمیت هایی که تجزیه و تحلیل رشد اجتماعات گیاهی مورد استفاده قرار می گیرند شامل :

1- شاخص سطح برگ[7]

2- دوام سطح برگ[8]

1-3. اهمیت و ضرورت پژوهش…. 6

1-4. اهداف پژوهش…. 6

1-4-1. هدف کلی.. 6

1-4-2. اهداف ویژه 6

1-5. سوالات پژوهش…. 7

1-6.محدودیت‌های پروژه 7

1-7. تعریف واژه‌ها 7

1-7-1. فعالیت بدنی.. 7

1-7-2. پوکی استخوان. 8

1-7-3. تراکم مواد معدنی استخوان. 8

1-7-4. شاخص توده بدنی (BMI) 8

1-7-5. سالمندان. 9

فصل دوم

سابقه موضوع و پیشینه تحقیق.. 10

2-1. مقدمه. 11

2-2. مبانی نظری.. 11

2-2-1. مزایای فعالیت بدنی.. 12

2-2-2. استفاده از تعریف گسترده فعالیت بدنی.. 12

2-2-3. آیا نداشتن فعالیت بدنی واقعا مسئله­ جدی است… 13

2-2-4. برخی حقایق بهداشتی درباره نداشتن فعالیت بدنی.. 13

2-2-5. عوامل و شرایط موثر بر فعالیت بدنی.. 14

2-2-6. تعریف فنی فعالیت بدنی.. 14

2-2-7. نقش فعالیت بدنی در سالمندی و بزرگسالان. 16

2-2-7-1. فعالیت بدنی و سالمندان. 16

2-2-7-2. الگوی فعالیت بدنی.. 17

2-2-7-3. رابطه ورزش و فعالیت­های خانگی.. 17

2-2-7-4. تاثیر تغییرات فصلی.. 18

2-2-7-5. موانع فعالیت بدنی در افراد مسن.. 18

2-2-7-6. چه مقدار فعالیت ورزشی کافی است… 18

2-2-8 . استخوان. 19

2-2-8-1. خصوصیات مکانیکی استخوان. 19

2-2-8-2. ریخت شناسی استخوان. 20

2-2-9. مواد معدنی (ماهیت مواد معدنی) 20

2-2-10. عوامل موثر در جرم استخوانی.. 21

2-2-11. افزایش چگالی مواد معدنی استخوان. 22

2-2-11-1. چگالی مواد معدنی استخوان و عملکرد بدنی.. 24

2-2-12. تشکیل و بازجذب استخوان. 24

2-2-13. پوکی استخوان. 24

2-2-14. گسترش پوکی استخوان. 26

2-2-14-1. اثرات پوکی استخوان در جامعه. 26

2-2-14-2. عوامل مستعد کننده پوکی استخوان. 28

2-2-14-3. تشخیص پوکی استخوان. 30

2-2-14-4. اندازه ­گیری توده استخوانی.. 31

2-2-15. پیشگیری از پوکی استخوان. 33

2-2-15-1. عوامل موثر در پیشگیری از پوکی استخوان. 35

2-2-15-2. پیشگیری از پوکی استخوان و شکستگی با فعالیت بدنی.. 37

2-2-16. عوامل موثر برسازگاری استخوان 37

2-2-17. ورزش…. 39

2-3. مرور ادبیات و سوابق مربوطه. 40

فصل سوم

روش شناسی تحقیق.. 44

3-1. مقدمه. 45

3-2. روش و طرح تحقیق.. 45

3-2-1. جامعه و نمونه آماری تحقیق.. 45

3-2-2. ابزار و روش­های جمع­آوری اطلاعات، وسایل مورد استفاده در پژوهش و روش نمونه گیری .. 46

3-2-3. ملاحظات اخلاقی.. 48

3-3. متغیرهای تحقیق.. 48

3-3-1. متغیر مستقل.. 48

3-3-2. متغیر وابسته. 48

3-3-3. متغیرهای زمینه­ای.. 48

3-4. روش­های تجزیه و تحلیل آماری داده­ ها 49

فصل چهارم

تجزیه و تحلیل آماری.. 50

4-1. مقدمه. 51

4-2. مشخصات آزمودنی­های تحقیق.. 51

4-3. رابطه فعالیت­های بدنی مختلف بر اساس سن آزمودنی­های پژوهش…. 52

4-4. رابطه فعالیت­های بدنی مختلف بر اساس جنسیت آزمودنی­های پژوهش…. 53

4-5. میزان فعالیت­های بدنی مختلف بر اساس شاخص توده بدنی(BMI) آزمودنی­های پژوهش…. 53

4-6. وضعیت تراکم مواد معدنی استخوان در آزمودنی­های پژوهش…. 54

4-6-1. اثر سن بر وضعیت تراکم مواد معدنی استخوان در آزمودنی­های پژوهش…. 54

4-6-2. اثر جنسیت بر وضعیت تراکم مواد معدنی استخوان در آزمودنی­های پژوهش…. 55

4-6-3. اثر BMI بر وضعیت تراکم مواد معدنی استخوان در آزمودنی­های پژوهش…. 55

4-6-4. اثر فعالیت­های بدنی مختلف بر وضعیت BMD در آزمودنی­های پژوهش…. 55

4-6-5. وضعیت تراکم مواد معدنی استخوانی در نواحی ران و کمر در آزمودنی­های پژوهش…. 56

4-6-6. مدل رگرسیون خطی جهت بررسی متغیرهای تاثیرگذار بر تراکم مواد معدنی استخوان. 60

فصل پنجم

بحث و نتیجه­گیری.. 62

5-1. مقدمه. 63

5-2. خلاصه پژوهش…. 63

5-3. یافته‌های پژوهش…. 64

5-4. بحث و بررسی.. 64

5-5. نتیجه‌گیری.. 70

5-6. پیشنهادهای پژوهش…. 70

5-6-1. پیشنهادهای برخاسته از تحقیق.. 70

5-6-2. پیشنهاد برای پژوهش­های آینده 70

منابع. 71

پیوست… 75

چکیده انگلیسی 79

فهرست جداول                                                                                        شماره صفحه

جدول2-1. چگونه افراد در کلیه سنین به سطح توصیه­ شده فعالیت بدنی می رسند………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 15

جدول2-2. تقسیم بندی توسط نتایج اسکن دگزا و راهنمایی درمان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

جدول شماره 2-3. کلسیم روزانه مورد احتیاج توصیه شده توسط انجمن پوکی استخوان انگلستان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 35

جدول شماره 2-4. فهرست مواد غذایی حاوی کلسیم………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 36

جدول 3-1. تعریف استئوپروز براساس BMD………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 47

جدول 4-1. مشخصات توصیفی آنتروپومتریکی و دموگرافیک آزمودنی­های پژوهش حاضر………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

جدول 4-2. ضریب همبستگی پیرسون فعالیت­های بدنی مختلف و عامل سن در سالمندان شهر امیرکلا در سال 91-90………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

جدول 4-3. میانگین فعالیت­های بدنی مختلف و عامل جنسیت در سالمندان شهر امیرکلا در سال 91-90………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

جدول 4-4. میانگین میزان فعالیت­های بدنی به اشکال گوناگون بر اساس شاخص توده بدنی در سالمندان شهر امیرکلا       در سال91-90………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 54

جدول 4-5.  وضعیت BMD و عوامل تاثیر گذار بر روی آن در جمعیت سالمند شهر امیرکلا در سال 91-90………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 56

جدول 4-6. ضریب همبستگی پیرسون بین BMD با عوامل تاثیرگذار  در نواحی مختلف در جمعیت سالمند شهر امیرکلا   در سال  91-90………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 57
فهرست اشکال                                                                                         شماره صفحه

شکل 2-1. چگالی و توده استخوان طبیعی (چپ) در مقابل استخوان پوک شده(راست)……………………………………………….25

شکل 3-1. دستگاه تراکم سنج استخوان به روش DEXA……………………………………………………………………………………….47

شکل 4-1. رابطه فعالیت بدنی و تراکم مواد معدنی استخوان در ناحیه ران بر حسب جنسیت افراد…………………………………58

شکل 4-2. رابطه فعالیت بدنی و تراکم مواد معدنی استخوان در ناحیه کمر بر حسب جنسیت افراد………………………………. 59

شکل 4-3. رابطه فعالیت بدنی و تراکم مواد معدنی استخوان در گروه های پژوهش……………………………………………………..60
شکل 4-4. مدل رگرسیونی متغیرهای تاثیرگذار بر تراکم مواد معدنی استخوان…………………………………………………………….61

عنوان : رابطه بین سطح فعالیت بدنی و تراکم مواد معدنی استخوان در سالمندان (علی منعمی امیری)

چکیده

مقدمه: هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین سطح فعالیت بدنی و تراکم مواد معدنی استخوان در سالمندان شهر امیرکلا بود.

روش­شناسی: این مطالعه مقطعی بر روی 1113 نفر فرد سالمند (616 نفر مرد و 497 نفر زن) درشهر امیرکلا انجام شد. فعالیت بدنی با بهره گرفتن از پرسشنامه استاندارد اندازه ­گیری فعالیت بدنی در سالمندان جمع آوری شد. توده مواد معدنی استخوان با روش جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی مضاعف در گردن استخوان ران و مهره­های کمری اندازه ­گیری شد به منظور تجزیه و تحلیل داده­ ها از آزمون­های آماری تی تست و آنالیز واریانس و همچنین ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد.

نتایج: نتایج حاکی از این بود که 221 نفر (8/19 درصد) از افراد مورد مطالعه، دارای تراکم مواد معدنی استخوان نرمال (سالم) بودند در حالی که، 505 نفر از افراد شرکت کننده در تحقیق حاضر (3/45 درصد) از نظر تراکم مواد معدنی استخوانی در وضعیت استئوپنی و 387 نفر از آزمودنی­ها (7/34 درصد)، در وضعیت استئوپروز قرار داشتند. در این مطالعه میانگین سن افراد در گروه استئوپروز (3/7±8/69) از گروه استئوپنی (9/6±1/68) و گروه استئوپنی از گروه سالم (7/5±1/66) بالاتر بود (001/0p=). به علاوه، در گروه افراد سالم (166 مرد و 55 زن) و افراد دارای استئوپنی (350 مرد و 150 زن) جمعیت مردان بیشتر از زنان بود، در حالی که در گروه استئوپروز (100 مرد و 287 زن)، تعداد زنان از مردان بیشتر گزارش شد (001/0p=). در این مطالعه میانگین فعالیت بدنی زنان (5/55±6/118) بیشتر از مردان (1/71±3/110) بوده است (035/0p=). همچنین میانگین فعالیت­های تفریحی (6/34±9/62) و کار خانگی (9/32±4/54) در زنان بیشتر از مردان (به ترتیب9/31±1/49 در فعالیت تفریحی و 5/34±1/46 در کار خانگی) بوده است (001/0p=)، در حالی که میانگین فعالیت­های مربوط به شغل در مردان  به طور معنی­داری بیشتر از زنان  بوده است (001/0p=). در این پژوهش رابطه مثبت و معنی­داری بین فعالیت بدنی تام و تراکم مواد معدنی استخوان در ناحیه ران وجود داشته است (001/0p= و 101/0r=)، ولی این رابطه در ناحیه کمر معنی­دار نبوده است (597/0p= و 016/0r=)، گرچه در هردو ناحیه با افزایش فعالیت بدنی، تراکم مواد معدنی استخوان افزایش یافته است (098/0p=). دراین تحقیق میانگین BMI افراد در گروه سالم (9/3±4/29) بیشتر از گروه استئوپنی (3/4±27) و نیز در گروه استئوپنی بیشتر از گروه استئوپروز (9/4±4/26) بوده است (001/0p=). همچنین در این پژوهش رابطه مثبت و     معنی­داری بین BMI و تراکم مواد معدنی استخوان وجود داشت (001/0p=). در این مطالعه، رابطه معکوس و معنی­داری بین سن و فعالیت بدنی (001/0p=) و بین سن و تراکم مواد معدنی استخوان وجود داشت (001/0p=).

بحث و نتیجه گیری: با توجه به رابطه مثبت بین تراکم مواد معدنی استخوان با فعالیت بدنی و BMI، می­توان چنین نتیجه­گیری کرد که احتمالا انجام فعالیت­های تحمل وزن با رعایت اصول ایمنی و شدت پایین برای افراد سالمند مناسب   می­باشد.

کلید واژه­ها: تراکم مواد معدنی استخوان، سالمندی، فعالیت بدنی، شاخص توده بدنی، استئوپروز

فصل اول
کلیات تحقیق
 
 

1-1. مقدمه
کاهش میزان تولد کودکان و کاهش مرگ و میر انسان­ها به دلیل بهبود کیفیت بهداشتی و درمانی در چند دهه اخیر سبب افزایش تعداد سالمندان در جهان گردیده است. به دنبال افزایش جمعیت سالمندان، محققین و متخصصین به اهمیت توجه به وضعیت درمان و سلامتی آنان و فراهم آوردن امکانات لازم برای خدمات ویژه در این زمینه پی برده­اند. آمار و اطلاعات منتشر شده از سوی موسسه ملی سالمندان آمریکا(2011)، نشان می­دهد که در جهان در حدود 550 میلیون نفر 65 سال و بالاتر وجود دارد که پیش بینی می­گردد، این رقم تا سال 2030 به یک میلیارد نفر خواهد رسید (15).

با مراقبت­های مناسب می­توان از عمر طولانی لذت برد و پیری سالم و با نشاطی را همراه داشت و از هجوم بیماری و ضعف در امان بود. پیشرفت علم پزشکی و دسترسی آسان به خدمات بهداشتی درمانی موجب کاهش شیوع بیماری­های عفونی و مرگ و میر ناشی از آن گردیده است، یکی از بیماری­های غیر واگیر شایع در دوران سالمندی استئوپروز[1] است و شکستگی‌های استخوانی که از عوارض بالینی شایع این بیماری است هزینه­ های درمانی و مراقبتی زیادی را به جامعه تحمیل می­ کند (10).

بر اساس پیش­بینی­های جهانی، شیوع این بیماری تا سال 2050 افزایش قابل توجه­ای خواهد داشت که علت آن نه تنها افزایش سن جمعیت بلکه تغییرات نامطلوب در شیوه زندگی و رژیم غذایی است (5).

این بیماری در خانم‌ها نسبت به آقایان شیوع بیشتری دارد. پس از دوران یائسگی، با کاهش میزان استروژن و کمبود این هورمون، استخوان خاصیت شکنندگی پیدا کرده و از تراکم آن کاسته می­شود. تجربه پوکی استخوان را نیم بیشتری از خانم­ها پس از دوران یائسگی دارند. انجام تست تراکم استخوان میزان پوکی آن را مشخص کرده و به پزشک معالج شما کمک خواهد کرد تا تصمیمات درمانی را اتخاذ کند (19). استئوپروز در نژاد سفید و آسیایی شایع­تر می­باشد و اهمیت آن در شکستگی ناشی از آن است (4). نیمی از افرادی که دچار شکستگی لگن می­شوند به وضعیت عملکردی پیش از شکستگی باز نخواهند گشت (12). استئوپروز یکی از بلایای قرن اخیر است، استئوپروز اپیدمی خاموش عصر حاضر است، چرا که علائم بالینی نداشته و اولین بار خود را با عوارض بیماری که همان شکستگی است نشان می­هد (22).

عوامل متعددی در ایجاد پوکی استخوان شناخته شده که مهم­ترین آنها عبارتند از: ژنتیک، تغذیه، هورمون­های داخلی و بالاخره فقدان ورزش و فعالیت بدنی. پوکی استخوان وقتی رخ می­دهد که سوراخ­های بین استخوانی بزرگتر شده و استخوان شکننده و ضعیف شود. استخوان یک بافت زنده بوده که دائم در حال تغییر است. سلول­های استخوانی پیر توسط سلول­های استئوکلاست[2] از بین می­رود و به جای آن سلول­های استخوانی جدید جایگزین می­شود. در بچگی سلول­هایی که استخوان جدید می­سازند، سریع­تر عمل می­ کنند و تراکم و قدرت بافت استخوانی افزایش می­یابد. در این دوران دو سال طول کشیده تا ساخت استخوان جدید کامل شود در حالی که در بزرگسالی این دوره هفت تا ده سال طول می­کشد. رشد طولی استخوان در سنین 16 تا 18 سالگی متوقف می­شود، ولی از نظر افزایش قدرت استخوانی تا سنین 25 سال ادامه می­یابد. تا سن 35 سالگی تعادلی بین تشکیل استخوان­های جدید و تخریب استخوان وجود دارد و بعد از این سن، کاهش جرم استخوانی بیشتر می­شود و فرد را مستعد پوکی استخوان می­سازد (13).

1-2. بیان مسئله:
اکثر کشورهای توسعه یافته جهان، سن تقویمی 65 سالگی را به عنوان تعریف یک فرد پیر یا «مسن» پذیرفته­اند. اما معیار پذیرفته شده سازمان ملل برای اشاره به جمعیت سالمند، سن 60 سال و بالاتر می­باشد. بنا به پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی[3] (WHO)جمعیت بالای 60 سال، تقریبا در تمامی کشورها به دلیل افزایش ­امید به زندگی و کاهش میزان باروری، بیش از سایر گروهای سنی در حال رشد ­است  (77).

جمعیت سالمندان جهان در سال2005، 650 میلیون نفر بوده که تخمین زده می­شود تا سال2050 به 2میلیارد نفر برسد. در ایران نیز نسبت جمعیت سالمندان به دلیل کاهش میزان تولد و دستیابی به مراقبت­های بهداشتی بهتر، رو به افزایش است که این نسبت در سال 2005 تقریبا 3/7 درصد بوده و پیش ­بینی می­شود تا سال2025به 6/11 درصد و تا سال 2050به 6/30 درصد افزایش یابد. همچنان که جمعیت سالمندان افزایش می­یابد، فراوانی بیماری­های مزمن و غیر مسری مثل بیماری­های قلبی عروقی، دیابت، فشار خون و پوکی استخوان نیز افزایش می­یابد (47).

پوکی استخوان یک پدیده مزمن و پیش­رونده است که با کاهش توده استخوانی در واحد حجم و در هم ریختن ساختمان درونی بافت استخوان و نازک و پوک شدن استخوان مشخص می­گردد و مهم­ترین پیامد آن شکستگی استخوان، در اثر حداقل ضربه یا استرس می­باشد. پوکی استخوان از طرف سازمان بهداشت جهانی پس از بیماری­های قلبی و سرطان به عنوان سومین معضل بهداشتی جهان تعیین شده و اپیدمی خاموش نام گرفته است. تقریباً 20 میلیون آمریکایی از این اختلال متابولیکی استخوانی رنج می­برند و این بیماری مسئول بیش از 2/1میلیون شکستگی در سال است (3).

پوکی استخوان به طور آشکاری گسترش یافته است و هر چه جمعیت جهان پیرتر شوند، این مسئله بیشتر نمودار می­شود. عموم مردم درک درستی از پوکی استخوان و علل و درمان آن ندارند و ضرورت دارد راهکار گسترده­ای برای تدبیر و پیشگیری از آن در نظر گرفت. بر طبق نظر بنیاد بین المللی پوکی استخوان[4] خطر شکستگی ران در یک زن مساوی خطر سرطان سینه و رحم و تخمدان به صورت هم­زمان است و شکستگی­های ران در نتیجه پوکی استخوان هر سال در آمریکا معادل حوادث رانندگی باعث ایجاد مرگ و میر می­شود (13).

برآورده شده است که هزینۀ پزشکی این بیماری در سال معادل 8/3 میلیارد دلار است. عارضه پوکی استخوان در صورتی ممکن است از دوره کودکی آغاز شود که تغذیه ناکافی و نداشتن فعالیت بدنی با یکدیگر ترکیب شوند و مانع از رسوب کافی مواد معدنی استخوان شوند. در بزرگسالی، مواد معدنی استخوان به تدریج کاهش می­یابند و اگر مواد معدنی استخوان کافی نباشند، بعدها فرد در زندگی تا حد زیادی در معرض خطر شکستگی استخوان قرار می­گیرد. استخوان­ها با افزایش سن، شکننده­تر می­شوند، بیشتر از 32 درصد زنان و 17 درصد مردان تا رسیدن به 90 سالگی، شکستگی لگن را تجربه می­ کنند، 12 تا 20 درصد آنها بر اثر عوارض ناشی از این شکستگی­ها جان خود را از دست می­دهند. تقریباً 10 درصد از حداکثر توده استخوانی تا 65 سالگی و 20 درصد تا 80 سالگی کاهش می­یابد. میزان کاهش توده استخوانی در زنان بیشتر است، تقریباً 20 درصد توده استخوان تا 65 سالگی و 30 درصد آن تا 80 سالگی کاهش می­یابد. پس از 50 سالگی، توده استخوانی مردان تا حدود 1 درصد در سال کاهش می­یابد. در صورتی که در زنان از اوایل دهه سوم زندگی آن­ها آغاز می­شود (پس از یائسگی)، به طوری که میزان کاهش توده استخوانی بین 2 تا 3 درصد در سال است (11). ورزش برای رشد مناسب استخوان ضروری است. اگرچه ورزش هیچ اثری بر طول استخوان ندارد و یا تأثیر آن جزئی است، اما باعث افزایش عرض استخوان و افزایش چگالی آن از طریق رسوب مواد معدنی بیشتر در ماده زمینه­ استخوان می­شود، که استحکام استخوان را افزایش می­دهد (23).

همانگونه که اشاره شد، تغذیه نادرست و نداشتن فعالیت بدنی از جمله عوامل مهم تاثیرگذار بر وضعیت تراکم مواد معدنی استخوانی هستند. که با توجه به این موضوع، در تحقیق حاضر به نقش فعالیت بدنی در وضعیت تراکم مواد معدنی استخوان در سالمندان شهر امیرکلا پرداخته شد.

1-3. اهمیت و ضرورت پژوهش
توجه به این موضوع حائز اهمیت است که ورزش منظم به کاهش سرعت پیری استخوان بندی بدن کمک می­ کند. صرف نظر از سن، افرادی که زندگی فعالی را دنبال می­ کنند، نسبت به افراد غیرفعال هم سن و سال خود، به نحو چشم­گیری جرم استخوانی بیشتری دارند. ورزش می ­تواند محرک­های سالم و مستعدی را برای حفظ و حتی افزایش جرم استخوانی بزرگسالان فراهم کند (21).

با توجه به اینکه پژوهش­های اندکی در زمینه سطح فعالیت بدنی و تراکم مواد معدنی استخوان در سالمندان  کشور صورت گرفته و در جهت کاهش چشمگیر هزینه­ های گزاف

1-2-بیان مساله…………………………………………………………………………………………………………………………………………..5

1-3-اهمیت و ضرورت ………………………………………………………………………………………………………………………………8

1-4-اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………8

1-4-1-هدف اصلی …………………………………………………………………………………………………………………………………..8

1-4-2-اهداف فرعی………………………………………………………………………………………………………………………………….8

1-5-فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………….8

1-6-تعاریف مفهومی و عملیاتی …………………………………………………………………………………………………………………..9

1-6-1-تعاریف مفهومی………………………………………………………………………………………………………………………………9

1-6-2-تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………………………………………………………..9

فصل دوم:ادبیات و پیشینه پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………11

2-1-سلامت روانی…………………………………………………………………………………………………………………………………….12

2-1-1-اهمیت سلامت روانی………………………………………………………………………………………………………………………12

2-1-2-معیارهای سنجش رفتار نابهنجار…………………………………………………………………………………………………………13

2 -1-3-تعریف سلامت روان………………………………………………………………………………………………………………………14

2-1-4-ملاك های سلامت روان………………………………………………………………………………………………………………… 15

2-1-5-تاریخچه ی بهداشت روانی……………………………………………………………………………………………………………….15

2-1-6-تاریخچه  بهداشت روانی در ایران……………………………………………………………………………………………………….17

2-1-7-اهداف بهداشتی روانی……………………………………………………………………………………………………………………..19

2-1-8-عملکردبهداشت­روانی………………………………………………………………………………………………………………………20

2-1-8-1-الف) پیش گیری انواع  آن………………………………………………………………………………………………………….. 21

2-1-8-2-ب) درمان و انوع آن………………………………………………………………………………………………………………………21

2-1-8-3-ج) توان بخشی وانواع آن………………………………………………………………………………………………………………..23

2-2-پایگاه های هویت…………………………………………………………………………………………………………………………………..24

2-2-1- نظریه های مربوطه به هویت………………………………………………………………………………………………………………..24

2-2-2-پایگاه هویت……………………………………………………………………………………………………………………………………..27

2-2-3-بحران  هویت  …………………………………………………………………………………………………………………………………..29

2-2-4-جامعه بسترمهم هویت………………………………………………………………………………………………………………………..30

2-2-5-مهمترین­ بسترهای­ اجتماعی­هویت………………………………………………………………………………………………………..31

2-2-6-پیامدهای بحران   هویت………………………………………………………………………………………………………………………31

2-2-6-1-عوامل موثر در پدیدآیی بحران هویت……………………………………………………………………………………………….31

2-3-منبع کنترل…………………………………………………………………………………………………………………………………………..32

2-3-1-کنترل درونی در برابر کنترل بیرونی………………………………………………………………………………………………………32

2-3-2-ارزیابی منبع کنترل…………………………………………………………………………………………………………………………….32

2-3-3-عوامل مرتبط بین منبع کنترل با تغذیه…………………………………………………………………………………………………….33

2-3-4-افراد ارای منبع کنترل درونی……………………………………………………………………………………………………………….34

2-3-5-افراد دارای منبع کنترل بیرونی……………………………………………………………………………………………………………..35

2-3-6-پیوستار منبع کنترل…………………………………………………………………………………………………………………………….36

2-3-7-نوسان پیوستار کانون کنترل………………………………………………………………………………………………………………..37

2-3-8- پی آمد هاو تاثیرات کانون کنترل……………………………………………………………………………………………………….38

2-3-9-شکل گیری کانون کنترل…………………………………………………………………………………………………………………..38

2-3-10-پرورش منبع کنترل درکودکی…………………………………………………………………………………………………………..38

2-4-اختلالات تغذیه……………………………………………………………………………………………………………………………………38

2-4-1-کم اشتهایی روانی و پر اشتهایی روانی…………………………………………………………………………………………………..39

2-4-2-مشخصه های بالینی بی اشتهایی روانی…………………………………………………………………………………………………….39

2-4-3-زیر تیپ های بی اشتهایی روانی…………………………………………………………………………………………………………….40

2-4-4-شیوع ودوره و همایندی مرضی بی اشتهایی روانی…………………………………………………………………………………….40

2-4-5-مشخصه های بالینی پراشتهایی روانی………………………………………………………………………………………………………41

2-4-6-زیرتیپ های پر اشتهایی روانی………………………………………………………………………………………………………………41

2-4-7-شیوع و دوره و همایندی مرضی پراشتهایی روانی……………………………………………………………………………………..41

2-4-8-شباهت و تفاوت بین دو نوع اختلال خوردن…………………………………………………………………………………………….42

2-4-9-سبب شناسی و عوامل علیتی در اختلال خوردن……………………………………………………………………………………….42

2-4-10-درمان و مداخله های درمانی………………………………………………………………………………………………………………44

2-4-11-دیگر اختلالات خوردن……………………………………………………………………………………………………………………45

2-5-تحقیقات داخلی و خارجی……………………………………………………………………………………………………………………..47

2-5-1-تحقیقات داخلی……………………………………………………………………………………………………………………………….47

2-5-2-تحقیقات خارجی…………………………………………………………………………………………………………………………….48

2-6- مدل مفهومی………………………………………………………………………………………………………………………………………49

فصل سوم:روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………50

3-1-طرح تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………..51

3-2- متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………….51

3-3-جامعه و نمونه و روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………….51

3-4- ابزار پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………..51

3-5-شیوه اجرا…………………………………………………………………………………………………………………………………………..56

3-6-روش تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………………………………….56

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………………………………..57

4-1-یافته های توصیفی……………………………………………………………………………………………………………………………….58

4-2-یافته های استنباطی………………………………………………………………………………………………………………………………59

فصل پنجم:بحث و نتیجه­گیری……………………………………………………………………………………………………………………….62

5-1-بحث و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………..63

5-1-1-فرضیه اول………………………………………………………………………………………………………………………………………63

5-1-2-فرضیه دوم………………………………………………………………………………………………………………………………………64

5-1-3-فرضیه سوم……………………………………………………………………………………………………………………………………..65

5-1-4-فرضیه چهارم…………………………………………………………………………………………………………………………………..65

5-2- محدودیتهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………..67

5-3- پیشنهاد های پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………67

5-3-1-پیشنهادهای پژوهشی………………………………………………………………………………………………………………………….67

5-3-2-پشنهادهای کاربردی………………………………………………………………………………………………………………………….67

فهرست منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………68

ضمائم………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..71

پرسشنامه سلامت…………………………………………………………………………………………………………………………………………72

پرسشنامه کنترل راتر ……………………………………………………………………………………………………………………………………75

پرسشنامه هویت……………………………………………………………………………………………………………………………………………78

چکیده فارسی:
 

هدف پژوهش حاضر بررسی  رابطه سلامت روان و پایگاه های هویت  و منبع­کنترل با اختلالات تغذیه­ای در زنان .پژوهش حاضر با توجه به هدف کاربردی و شیوه اجرای آن همبستگی است ازجامعه مورد نظر تعداد   100نفراز زنان مراجعه کننده به مراکز مشاوره  بر اساس جدول مورگان و کرجسی وبااستفاده از نمونه گیری دردسترس انتخاب شده ­اند و به­کمک پرسشنامه­های سلامت عمومی  GHQ28وپرسشنامه سبک هویت و پرسشنامه منبع­کنترل راتر داده های مورد نظرجمع آوری شد. فرضیه ها شامل:1-بین مؤلفه­ های سلامت روان با اختلالات تغذیه­ای رابطه وجود دارد.2-بین مؤلفه­ های منبع کنترل با اختلالات تغذیه ای رابطه وجود دارد.3-بین مؤلفه های پایگاه هویتی با اختلالات تغذیه­ای رابطه وجود دارد. 4- مؤلفه های سلامت روان و منبع کنترل و پایگاه های هویت پیش بینی کننده اختلالات تغذیه هستند، می­شود. و نتایج تحلیل آماری به وسیله نرم افزار SPSS16 از روش های آمار توصیفی مانند میانگین و انحراف معیارو ازروش های  آمار استنباطی ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره نشان دادکه: که بین مولفه های سلامت روان (علائم جسمانی ،علائم اضطرابی ،ناکنشوری اجتماعی ، افسردگی و نمره كلی سلامت روان با اختلالات تغذیه ای رابطه مثبت و معنادار وجود دارد(p<0/01) به عبارت دیگر، با افزایش نمرات  سلامت روان در زنان، اختلالات تغذیه ای آنان نیز افزایش یافته است. بین منبع كنترل درونی با اختلالات تغذیه ای رابطه منفی و معنادار وجود دارد(p<0/05). بین منبع كنترل بیرونی با اختلالات تغذیه ای رابطه مثبت و معنادار وجود دارد(p<0/01). به عبارت دیگر، زنان دارای اختلالات تغذیه ای از منبع كنترل بیرونی برخوردارند، و بین مولفه های پایگاه هویتی با اختلالات تغذیه ای رابطه ای وجود ندارد.و نیز مقدار رگرسیون پیش بینی اختلالات تغذیه زنان از روی مولفه های سلامت روان و منبع کنترل معنی دار می باشد (001/0>p و 61/13=F). بنابراین متغیر علائم جسمانی با ضریب بتای 28/0 می توانند به طور مثبت و معنی داری اختلالات تغذیه زنان را پیش بینی کنند.

واژگان کلیدی:اختلالات تغذیه ،سلامت روان ،منبع کنترل ،پایگاه هویت ،شهرستان کرمانشاه ،

فصل یکم
کلیات پژوهش
1-1-مقدمه: