2-2اینترنت اشیاء………………. 7

3-2تعریف اشیا با توجه به پروژه های تحقیقاتی اروپا بر روی اینترنت اشیا ………………11

4-2کاربرد های اینترنت اشیا……………… 11

1-4-2دسته بندی کاربردهای اینترنت اشیا ………………11

5-2چالش ها……………… 11

1-5-2استانداردها……………… 11

2-5-2حریم شخصی……………….. 11

3-5-2شناسایی و تصدیق هویت……………….. 11

4-5-2امنیت………………. 12

5-5-2اعتماد………………. 12

6-5-2ترکیب و ادغام………………. 12

7-5-2هماهنگی……………….. 12

8-5-2مقررات……………….. 12

6-2فرصت ها ………………12

1-6-2قابلیت دسترسی……………….. 12

2-6-2بهره وری……………….. 12

3-6-2اثربخشی هزینه………………. 13

4-6-2اتصال AAA………………..

7-2عملکرد اصلی اینترنت اشیا……………… 13

8-2فناوری های مورد استفاده در اینترنت اشیا……………… 15

1-8-2 RFID ………………

1-1-8-2 تجهیزات مورد نیاز RFID………………..

2-1-8-2انواع سیستم هایRFID………………..

3-1-8-2استانداردها……………… 27

4-1-8-2انواع سیستم هایRFID از نظر محدوده دسترسی……………….. 27

5-1-8-2مزایایRFID………………..

6-1-8-2معایبRFID………………..

7-1-8-2کاربردهای RFID………………..

8-1-8-2فاکتورهای مهم در پیاده سازیRFID………………..

9-1-8-2مثالهایی از کاربرد تکنولوژیRFID………………..

10-1-8-2مقایسهRFID وبارکد………………. 30

2-8-2 NFC………………..

1-2-8-2مشخصات فنی فناوریNFC………………..

2-2-8-2فناوری NFC در چه زمینه‌هایی کاربرد دارد؟……… 33

1-2-2-8-2پرداخت با کارت‌های غیر تماسی……………….. 33

2-2-2-8-2استفاده‌های روزمره……………… 33

3-2-8-2انتقال مختلف داده ها……………… 34

4-2-8-2مقایسه میان RFIDوNFC………………..

3-8-2شبكه های حسگری بیسیم………………. 36

1-3-8-2معرفی شبکه حسگر:……………… 36

2-3-8-2ساختار كلی شبكه حس/كار بی سیم………………. 37

3-3-8-2 ویژگی های شبكه حسگر/ كارانداز………………. 40

4-3-8-2كاربرد شبكه های حسگر/ كارانداز………………. 41

5-3-8-2پشته پروتكلی……………….. 41

6-3-8-2موضوعات مطرح شده درتوسعه شبكه های حسگر/ كارانداز……. 43

7-3-8-2 نمونه ی پیاده سازی شده شبکه حس/كار(ذره ی میکا )…… 47

4-8-2فناوری نانو………………. 49

9-2معماری اینترنت اشیا ………………49

1-9-2معماری سه لایه………………. 49

2-9-2معماری چهار لایه………………. 50

3-9-2معماری پنج لایه………………51

 

4-9-2معماری شش لایه………………. 51

10-2اینترنت اشیای زیر آب(IOUT) ………………

1-10-2ویژگی های اینترنت اشیای زیر آب……………….. 54

2-10-2معماری اینترنت اشیای زیر آب………………..55

11-2چالشهای پیاده سازی و توسعه اینترنت اشیا ………………57

12-2امنیت در اینترنت اشیا……………… 58

1-12-2نیازمندی برای امنیت در اینترنت اشیا ………………60

2-12-2طبقه بندی انواع حملات صورت گرفته برروی اینترنت اشیا……. 61

3-12-2مدل امنیت اینترنت اشیا: ………………61

4-12-2چارچوبی برای امنیت اینترنت اشیا ………………66

5-12-2 معماری امنیت برمبنای معماری چهار لایه اینترنت اشیا ………………67

13-2کاربرد تکنولوژی های فناوری اینترنت اشیا در صنعت نفت و گاز……… 68

1-13-2کاربردشبکه های حسگر بیسیم درصنعت نفت وگاز و پتروشیمی…….. 68

2-13-2 كاربردRFIDدرصنعت نفت وگاز و پتروشیمی……………….. 71

3-13-2کاربرد نانوتکنولوژی در اینترنت اشیا صنایع نفت و گاز………………. 76

4-13-2مزایای استفاده از اینترنت اشیا در صنایع نفت و گاز………………. 77

14-2نتیجه گیری……………….. 77

فصل سوم: طراحی وضعیت امن برای بکار گیری اینترنت اشیا……………… 78

1-3مقدمه………………. 79

2-3 مدل پیشنهادی……………….. 79

1-2-3پیش شرط ها……………… 81

1-1-2-3الزامات امنیتی……………….. 81

2-1-2-3تعیین قلمرو و محدودیت های محیطی……………….. 81

3-1-2-3تعیین اهداف راهبردها و سیاست های امنیتی……………….. 81

4-1-2-3شناسایی اولویت های امنیتی……………….. 82

5-1-2-3تعیین هزینه امنیتی……………….. 82

2-2-3برنامه ریزی و ایجاد طرح……………….82

1-2-2-3 بررسی برنامه ریزی استراتژیک………………… 82

2-2-2-3 بررسی برنامه ریزی فناوری اطلاعات……………….. 83

3-2-2-3الزامات و ساختار های موجود………………. 83

4-2-2-3مطالعه زنجیره ارزش و تامین……………….. 83

5-2-2-3طرح ریزی برای ساختار اینترنت اشیا و تعیین نقش اینترنت اشیا….. 83

3-2-3تفکیک سازی نقش ها و ساختار………………. 83

4-2-3پیاده سازی و اجرا……………… 84

5-2-3مدیریت امنیت……………….. 86

6-2-3 مکانیزم ها و روش های ارزیابی امنیت……………….. 86

3-3نتیجه گیری……………….. 86

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها ،ارزیابی مدل پیشنهادی…….. 87

1- 4 مقدمه………………. 88

2-4مطالعه موردی……………….. 88

1-2-4جمع بندی مطاله موردی……………….. 100

3-4ارزیابی مقایسه ای……………….. 100

1-3-4ابزار مورد استفاده ………………101

2-3-4تعیین هدف و معیارها……………… 101

3-3-4تحلیل نتایج……………….. 104

4-4ارزیابی به وسیله پرسش نامه………………. 105

1-4-4روش پژوهش و جمع آوری داده ها……………… 105

2-4-4روایی و پایایی پرسشنامه………………. 105

3-4-4روش آلفای کرونباخ………………. 106

4-4-4آنالیز و تجزیه و تحلیل داده ها ………………108

5-4نتیجه گیری……………….. 123

فصل پنجم: نتیجه گیری……………….. 124

1-5 خلاصه تحقیق………………. 125

2-5محدودیت های تحقیق………………. 126

3-5 پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده……………… 127

منابع و مآخذ………………. 128

پیوست……………….. 134

چکیده:

صنعت نفت و گاز به عنوان یکی از مهمترین صنایع می باشد که لزوم استفاده از فناوری های جدید در جهت افزایش اثرات مطلوب این صنعت، با تامین ایمنی همه جانبه کارکنان و تجهیزات و تاسیسات ،به صفر رساندن حوادث و آسیب ها از طریق حذف شرایط ناایمن ،ارتقا سلامت افراد و حفاظت از محیط زیست به عنوان سرمایه بشری می باشد .

اینترنت اشیا یکی از مجموعه فناوری های نوین می باشد که می تواند در فرآیند های اکتشاف و تولید ،پالایشگاه ها ،پترو شیمی ،خط لوله ،حمل و نقل و توزیع استفاده شود.استفاده از این فناوری در صنعت نفت و گاز باعث افزایش امنیت کارکنان ،شناسایی مسایل بهداشتی و ایمنی ،بهینه سازی تولید ،تحمل خطا و کاهش هزینه های عملیاتی می شود.

با توجه به اهمیت کاربرد این فناوری در صنایع نفت و گاز نیازمند استفاده از مدلی هستیم که به واسطه استفاده از آن بتوانیم در حد قابل قبولی از امنیت، بکار گیری فناوری اینترنت اشیا را در سطح این صنایع مهم داشته باشیم به دین منظور به شناسایی فناوری اینترنت اشیا و تکنولوژی های مورد استفاده آن می پردازیم سپس در طی مراحل تحقیق برای ارائه مدل امن دستاوردهای مطالعات و پژوهش هایی را كه به منظور ارائه چارچوبی مناسب جهت تدوین معماری اینترنت اشیا است، عرضه می گردد. بدین ترتیب كه ابتدا مطالعات گسترده ای بر مبانی نظری انجام ودر ادامه به بررسی چند چارچوب معماری و معماری امنیت در اینترنت اشیا پرداخته میشود كه از بین آنها چارچوب معماری امن سه لایه را انتخا ب و بامولفه های ، الزامات ساختار عملیات در صنعت نفت و گاز باز تعر یف كرده و با در نظر گرفتن عوامل خارجی اثر گذار بر امنیت چارچوبی جدید در بکارگیری امن اینترنت اشیا در صنعت نفت و گاز ارائه خواهیم داد و در انتها به ارزیابی مدل پیشنهادی می پردازیم.

فصل اول: مقدمه و کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

در اواخر قرن بیستم با گسترش فناوری های هوشمند ،توسعه شبکه های ارتباطی و اینترنت ،توسعه شبکه های حسگر و سنسورها تلاش ها ومطالعات گسترده ای برای استفاده از این دسته فناوری ها به منظور ارائه راه حل های برای بهبود زندگی انسان ها شروع شد.]5,6[

یکی از کاربرد های مهم این فناوری ها ارتباط با اشیا و کسب اطلاعات از طریق این اشیا بود این پارادایم اولین بار توسط کلوین اشتون در سال 1998 در یک سخرانی ارائه شد در واقع راه حل هایی ارائه گردید که با بکارگیری آنها از طریق اینترنت در هرزمان و در هر كجا با هر شی ارتباط برقرار كرد و شناسایی آنها در شبكه، همچنین دستیابی به اطلاعات محیطی و وضعیت آن شكلهای جدیدی از ارتباط میان افراد و اشیاء و حتی بین خود اشیاء فراهم گردید وباعث معرفی اینترنت اشیاء شد كه علاوه بر افراد و اطلاعات، حاوی اشیاء نیز می شدند]7[ تعریف اشیا با توجه به پروژه های تحقیقاتی اروپا بر روی اینترنت اشیابه صورت زیر بیان شده است :اشیا عبارتند از تمامی شرکت کنندگان فعال در کسب و کار، اطلاعات وفرآیندها که قادر به تعامل و ارتباط در میان خود و با محیط اطراف بوده وبه تبادل داده ها و اطلاعات در محیط های احساس می پردازند ، همچنین امکان واکنش به حوادث دنیای واقعی ، فیزیکی را دارند اشیا نقش مؤثر بر فرایندهای در حال اجرا دارند   و همچنین امکان ایجاد اقدامات و خدمات با یا بدون دخالت مستقیم انسان را نیز دارا می باشند .

صنعت نفت و گاز به عنوان یکی از مهمترین صنایع می باشد که لزوم استفاده از فناوری های جدید در جهت افزایش اثرات مطلوب این صنعت با تامین ایمنی همه جانبه کارکنان و تجهیزات و تاسیسات ،به صفر رساندن حوادث و آسیب ها از طریق حذف شرایط ناایمن ،ارتقا سلامت افراد و حفاظت از محیط زیست به عنوان سرمایه بشری می باشد.

اینترنت اشیا یکی از مجموعه فناوری های نوین می باشد که می تواند در فرآیند های اکتشاف و تولید ،پالایشگاه ها ،پترو شیمی ،خط لوله ،حمل و نقل و توزیع استفاده شود.استفاده از این فناوری در صنعت نفت و گاز باعث افزایش امنیت کارکنان ،شناسایی مسایل بهداشتی و ایمنی ،بهینه سازی تولید ،تحمل خطا و کاهش هزینه های عملیاتی می شود.بررسی این فناوری ها و چگونگی پیدایش اینترنت اشیا به عنوان اولین محدود تحقیق مشخص شده است .پس از انتشار اینترنت اشیا به عنوان یک راه حل برای ارتباط با اشیا و گرد آوری اطلاعات از آنها معماری های برای استقرار و پیاده سازی این راه حل ارائه کردید.

اولین معماری ،معماری سه لایه بود که در سه لایه تعریف شد:1-لایه ادراک (اطلاعات) 2-لایه شبکه 3-لایه کاربردی این معماری پایه و اساس معرفی معماری های دیگر در اینترنت اشیا است. که در این تحقیق به طور مفصل این معماری و معماری های دیگر اینترنت اشیا که براساس معماری سه لایه ارائه شده اند می پردازیم.سپس به معرفی نقش های این فناوری در صنایع نفت و می پردازیم. برای بکار گیری این فناوری نیاز به ایجاد محیط و وضعیتی امن هستیم بنابراین به مطالعه نقش امنیت و معماری های آن در اینرنت اشیا به منظور ارائه چارچوبی برای امنیت در صنایع نفت و گاز در هنگام استقرار اینترنت اشیا مبادرت می کنیم.

گستردگی اینترنت اشیا به عنوان یک راه حل باعث افزایش آسیب پذیری در برابر حوادث شده است همچنین بکارگیری ظرفیت های ارتباطی، تنوع فناوری های به کاررفته و نوع

منظور استفاده در سیستم های هشدار برای جلوگیری از آسیب رسیدن به اجزای سیستم قدرت می باشد.
مقدمه
از آنجا که پدیده های هوای فضا در داخل کشور و حتی در محافل علمی نسبتاً ناآشنا می باشند، فصل اول به شرح مختصری از این پدیده ها اختصاص داده شده است. همچنین در این فصل شاخص های مختلف پدیده های هوای فضا بطور مختصر توضیح داده شده است. فصل دوم تشریح مختصری از عملکرد سیستم قدرت و اجزای آن اثرات زیان آور طوفانهای ژئومغناطیس را مورد بررسی قرار داده است. در این فصل شاخص KP به عنوان معیاری در سیستم های هوشمند قدرت انتخاب شده است. فصل سوم پیش بینی شاخص KP به روشهای مختلف، شبکه های عصبی، روش فازی – عصبی و روش LOLIMOT مورد بررسی قرار گرفته است. و بالاخره فصل چهارم شامل خلاصه ای از دستاوردها، مقایسه نتایج پیش بینی و هشدار، و پیشنهاد برای ادامه کار است.
فصل اول: کلیات
1-1) هدف
1-1-1) پلاسما چیست؟
همه اجسام را می توان به سه گروه جامد، مایع و گاز گروه بندی کرد. اما ماده داخل یک لامپ فلورسنت یا چراغ نئون، و شفق کاملاً با سه گروه ذکر شده متفاوت می باشد. هر

 

پایان نامه توسعه ورزش
 
ویژگی های برنامه ریزی استراتژیک
در متون مختلف، ویژگی های گوناگونی برای برنامه ریزی استراتژیک عنوان شده است. از نظر آقازاده برنامه ریزی استراتژیک  به عمل ختم می شود؛ بینش مشترکی بر مبنای ارزش ها ایجاد می کند؛ فرایندی همگانی و مشارکتی است که کارکنان و مدیران احساس مالکیت مشترک نسبت به آن دارند؛ مسؤلیت در قبال جامعه را می پذیرد؛ نسبت به محیط خارجی سازمان حساس بوده و بر آن تمرکز دارد؛ بر مبنای داده های بسیار کیفی طرح ریزی می شود؛ و بخش کلیدی مدیریت اثربخش محسوب می شود(11).
علاوه بر این، به نظر الوانی این نوع برنامه ریزی منعکس کننده ارزش های حاکم بر جامعه است؛ معطوف به سؤالات اصلی و مسائل اساسی سازمان است؛ با مطرح ساختن اهداف بلندمدت و تبیین رسالت سازمان، مدیران را در انجام فعالیت ها هم جهت و هماهنگ می سازد؛ امکانات و محدودیت های درونی و بیرونی سازمان را مد نظر دارد و با توجه به آنها پیش بینی های خود را انجام می دهد(11).
در این خصوص، اذعان شده است که برنامه ریزی استراتژیک روی شرایط محیط خارجی( مانند ویژگی های جمعیت شناختی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، و تکنولوژی) که بر ماهیت و اعتبار سازمان تأثیر گذارند، تأکید ویژه ای دارد؛ دارای دید بلند مدت است و افق دورتری را در سازمان مطرح می سازد و عملیات سازمان را در دوره های زمانی بالنسبه طولانی هماهنگ نموده و به آنها پیوستگی و انسجام می بخشد؛ معمولاً شامل یک دوره زمانی 5-3 ساله می باشد؛ فراگیر است و برنامه های عملیاتی سازمان را در بر می گیرد؛ فرایندی پویاست؛ روی محیط رقابتی تأکید دارد؛ و توجه ویژه ای نیز به اختصاص منابع دارد.
یقیناً، شناخت این ویژگی ها و درک مناسب آنها توسط مسؤلین و دست اندرکاران یک سازمان به تدوین برنامه های استراتژیک و عملیاتی صحیح کمک فراوانی
می نماید؛ لذا ، شایسته است که مورد توجه قرار گیرند. در غیر این صورت، برنامه های تدوین شده از جامعیت برخوردار نخواهند بود(11).
مزایای برنامه ریزی استراتژیک
علاوه بر مزایای سابق الذکر موجود در بطن برنامه ریزی، خود برنامه ریزی استراتژیک نیز دارای مزیت های فراوانی می باشد که به برخی از آنها اشاره می شود(34).
برایسون [1]معتقد است برنامه ریزی استراتژیک می تواند به سازمان ها در محیط متلاطم در روشن کردن مسیر آینده؛ بهره مندی از فرصت های کلیدی و کاهش تأثیر تهدیدات محیطی؛ پیش بینی و ایجاد تغییرات مورد نیاز؛ سرمایه گذاری روی قوّت ها و رفع ضعف های داخلی سازمان؛ تدوین مبنایی منطقی و قابل دفاع برای تصمیم گیری؛ بوجود آوردن تفکر استراتژیک و تدوین استراتژی های مؤثر؛ توانایی پاسخ مؤثر به تغییرات سریع محیطی؛ تدوین اهدافی روشن برای کارکنان و افزایش انگیزش و رضایت آنها و بهبود عملکرد سازمانی کمک نماید(79).
بوید [2] نیز معتقد است این نوع برنامه ریزی از مزایای دیگری همچون اعمال کنترل بیشتر روی سازمان، بهبود عملکرد مالی و استفاده مؤثر از منابع، ایجاد چارچوبی معتبر برای تصمیم گیری، کسب بازخورد و ارزیابی از میزان پیشرفت سازمان، وحدت و یکپارچگی سازمان با ایجاد یک دیدگاه مشترک و توسعه کار گروهی برخوردار است(11).
مرتبط ساختن اهداف سازمان با اساسنامه آن؛ بالا بردن حس مالکیت نسبت به برنامه تدوین شده؛ افزایش   هماهنگی بین کارکنان و مدیران؛ حل مسائل اصلی سازمان؛ شناسایی یا محدود کردن حوزه های دارای عملکرد ضعیف؛ بهبود خدمات و افزایش توان پاسخگویی در برابر عملکرد بصورت کمّی؛ و بهبود یا تسریع در رشد سازمانی  از فواید دیگر برنامه ریزی استراتژیک عنوان شده اند(35).
وجود چنین مزایایی که در بسیاری از منابع علمی نیز به آنها اشاره شده است، موجب شده است بسیاری از سازمان ها( غیرورزشی و ورزشی ) به استفاده از برنامه ریزی استراتژیک و نسبت به در اولویت قرار دادن آن تمایل پیدا کنند(11).
اصول برنامه ریزی استراتژیک
برنامه ریزی استراتژیک از اصول و قواعد خاص خود برخوردار است. از نظر فقهی فرهمند،  این اصول و قواعد عبارتند از توجه به اولویت ها و آینده نگری؛ ایجاد توازن بین واحدهای سازمان و تشکیل گروه های برنامه ریزی، پیوستگی و ارتباط بین واحدهای سازمان؛ توجه به نیروی انسانی برنامه ریز و مشخص کردن مسئول اجرای برنامه؛ در نظر گرفتن برنامه هر واحد سازمانی به عنوان جزئی از کل برنامه؛ توجه به جنبه های کیفی و هماهنگی بین رشد کمّی و کیفی؛ ارتباط برنامه سازمان با برنامه توسعه ملّی، تداوم، انعطاف و واقع بینی؛ توجه به آمار و اطلاعات و توسعه سیستم اطلاعات برای بهبود تصمیم گیری؛ توجه به مشارکت و همکاری، هدایت کارکنان به سوی هدف مشترک، و مشارکت افراد در تصمیم گیری و اجرا؛ استفاده از یافته های پژوهشی؛ استمرار و پایداری و توجه به تغییر و تحولات حال و آینده؛ توجه به عوامل اجرایی و حمایت های قانونی؛ حداکثر استفاده از منابع موجود؛ استفاده از مدل های معتبر و علمی در برآوردها و تلفیق عوامل پیش بینی کننده و تشریح کننده؛ پیش بینی ابزارها و مکانیزم های لازم جهت کنترل و ارزیابی، و توجه به مکانیزم های تشویقی؛ استفاده از تجارب علمی و عملی متخصصان و مجریان قبلی برنامه ها و بیان اهداف به صورت عینی و قابل سنجش؛ تحلیل هزینه و فایده و ارزیابی قابلیت ها و ظرفیت های سازمان؛ توجه به اهداف اصلی برنامه و سعی در کاهش فاصله بین وضع موجود و وضع مطلوب؛ توجه به اصل سرعت، دقت در انجام امور، نوآوری و تغییر در سازمان؛ احساس مسؤلیت؛ و اعمال صحیح مدیریت استراتژیک(2).
این موضوعات حاکی از گستردگی و وسعت برنامه ریزی استراتژیک است؛ بطوریکه یک سازمان در تدوین این نوع برنامه ریزی باید موارد و اصول زیادی را بویژه با استفاده از فعالیت های تحقیقاتی و پژوهشی در نظر بگیرد تا بتوانند برنامه مناسبی را تدوین نماید(11).
محدودیت های برنامه ریزی استراتژیک
برنامه ریزی استراتژیک جزو فعالیت های دشواری است که سازمان ها با آن سروکار دارند. برای تدوین یک برنامه استراژیک موفق باید بر مسائل زیادی غلبه کرد. از نظر ملکی و طبیبی برخی از این مسائل عبارتند از  فقدان نیروی انسانی ماهر برای برنامه ریزی؛ صرف وقت ناکافی توسط همان نیروی انسانی معدود دست اندرکار برنامه ریزی؛ در اختیار نبودن اطلاعات کلی و تخصصی لازم؛ تدوین نامطلوب بیانیه رسالت، بیانیه چشم انداز، و تحلیل ارزش های سازمان؛ کافی نبودن مشارکت کارکنان اجرایی؛ و قوانین و 

بیان مسئله…………………………………. 2

اهمیت و ضرورت انجام پژوهش……………………. 4

اهداف پژوهش………………………………… 6

سوالات و فرضیه های پژوهش……………………… 7

روش پژوهش………………………………….. 7

ابزار پژوهش………………………………… 8

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………….. 8

سازماندهی پژوهش…………………………….. 9

پیشینه پژوهش……………………………….. 9

 

فصل اول: کلیات و مفهوم شناسی پژوهش……………. 13

مبحث اول : واژه شناسی……………………….. 13

گفتار اول : سیاست جنایی و تطور مفهومی آن ……… 13

الف) سیاست جنایی موسع…………………….. 16

ب) سیاست جنایی مضیق………………………. 16

گفتار دوم : گونه های سیاست جنایی……………… 17

 

الف) سیاست جنایی تقنینی…………………… 17

ب) سیاست جنایی قضایی……………………… 18

ج) سیاست جنایی مشارکتی( مدنی)……………… 18

د) رابطه سیاست جنایی و سیاست کیفری…………. 20

گفتار سوم : خانواده و انواع آن……………….. 22

الف) خانواده…………………………….. 23

1.تعریف خانواده………………………… 23

2.اشکال خانواده………………………… 26

ب) کارکردهای خانواده………………………. 28

کارکرد زیستی و تولید مثل خانواده………. 28
2.کارکردهای تربیتی و آموزشی خانواده………. 29

3.ارضاء و اقناع نیازهای جنسی به عنوان کارکرد خانواده    29

4.کارکرد خانواده به عنوان تأمین کننده سلامت جسمی و روانی اعضاء……………………………………… 30

کارکردهای اقتصادی و اجتماعی خانواده……. 30
گفتار چهارم: خشونت و جرایم خانوادگی…………… 31

الف) طبقه بندی رفتاری انواع خشونت خانوادگی .. 32

ب) طبقه بندی جنسی انواع خشونت خانوادگی……. 35

خشونت علیه زنان……………………… 35
خشونت علیه مردان…………………….. 36
خشونت علیه کودکان……………………. 39
 

مبحث دوم : جایگاه خانواده در اسلام و خشونت خانوادگی از منظر قران………………………………………….. 39

گفتار اول: جایگاه اسلام در خانواده…………….. 39

گفتار دوم : خشونت خانوادگی از منظر قران……….. 41

الف) تعریف خشونت………………………….. 43

ب) پیشینه خشونت خانوادگی در قرآن……………. 44

ج) خشونت گرایان و قربانیان خشونت……………. 46

د) خشونت والدین بر یکدیگر………………….. 48

ن) خشونت والدین بر فرزندان…………………. 49

و) خشونت فرزندان بر والدین…………………. 50

ه) خشونت فرزندان بر یکدیگر…………………. 51

ی) انواع خشونت در قرآن…………………….. 51

 

فصل دوم:  جرایم( خشونت) خانوادگی علیه زنان…….. 54

 

مبحث اول : خشونت علیه زنان…………………… 56

گفتار اول : انواع خشونت علیه زنان…………….. 59

الف) خشونت برحسب موضوع……………………. 59

خشونت جنسی………………………….. 59
خشونت لفظی………………………….. 60
خشونت روانی و آزار عاطفی……………… 60
خشونت سیاسی…………………………. 60
5.خشونت اقتصادی………………………… 61

خشونت فرهنگی( بر مبنای نگاه جامعه)…….. 61
7.خشونت تبلیغاتی……………………….. 62

ب) خشونت بر حسب مکان و زمان……………….. 64

1.خشونت در محیط شغلی……………………. 64

2.خشونت خیابانی………………………… 65

3.خشونت در محیط خانه یا خشونت خانوادگی……. 65

4.خشونت در زمان جنگ…………………….. 66

ج) خشونت علیه زنان در محیط خانه………………. 67

1.خشونت های فیزیکی……………………… 68

2.خشونت های روانی و کلامی………………… 68

خشونت های جنسی و ناموسی………………. 68
4.خشونت های اقتصادی و مالی………………. 69

5.خشونت های حقوقی و مرتبط با طلاق…………. 69

ممانعت از رشد اجتماعی، فکری و اموزشی…… 69
گفتار دوم: اسلام و نفی خشونت علیه زنان…………. 70

گفتار سوم: آمار جرایم خانوادگی علیه زنان………. 73

مبحث دوم : سیاست جنایی ایران در قبال جرایم خانوادگی علیه زنان و دختران…………………………………….. 77

گفتار اول : جایگاه زنان بزه دیده در نظام قضایی_ تقنینی ایران 78

الف) نظام قضایی………………………….. 78

ب) نظام قانونی…………………………… 79

گفتار دوم : سیاست قانونگذاردر قبال خشونت علیه تمامیت جسمانی زن………………………………………….. 82

الف) قتل در فراش…………………………. 83

ب) پیشنهاد اصلاح ماده 630 ق.م……………….. 85

ج) موارد قانونی دیگر …………………….. 86

گفتار سوم: قانون و دفاع از زنان بزه دیده………. 88

گفتار چهارم: خلاء های قانونی………………….. 91

 

فصل سوم :  جرایم ( خشونت) خانوادگی علیه کودکان…. 94

مبحث اول : خشونت علیه کودکان…………………. 95

گفتار اول : انواع جرایم خانوادگی علیه کودکان….. 96

الف) خشونت جسمی………………………….. 98

ب) خشونت جنسی……………………………. 99

ج) غفلت ( بی توجهی)………………………. 100

د) خشونت روانی…………………………… 101

گفتار دوم : آمار جرایم خانوادگی علیه کودکان…… 103

گفتار سوم: ابعاد حقوقی کودک‌آزاری‌…………….. 105

الف) کودک آزاری در قوانین ایران……………. 106

ب) رویکرد پیشگیرانه ی قوانین ایران نسبت به کودک آزاری 108

قانون اساسی………………………… 108
قانون مدنی…………………………. 108
3.قوانین کیفری………………………… 110

 

مبحث دوم : حمایت از کودکان در قانون ماهوی ایران.. 111

گفتار اول : حقوق مدنی کودک در خانواده………… 112

الف) نگاهداری از کودک ( حمایت جسمی) ……….. 113

ب) تربیت کودک( حمایت از شخصیت و سلامت روانی کودک) 120

ج) تامین معاش کودک( حمایت مالی) …………… 122

گفتار دوم : جلوه های حمایت از اطفال بزه دیده خشونت خانوادگی در قوانین ایران……………………………….. 124

الف) سیاست جنایی و  کیفری ایران در قبال جرایم علیه تمامیت جسمانی کودکان………………………………….. 126

ب) سیاست جنایی و  کیفری ایران نسبت‌ به جرایم علیه آزادی و تمامیت مـعنوی‌ کودکان‌  ………………………….. 130

ج) سیاست جنایی و کیفری در برابر جرایم علیه شخصیت و ‌‌اعمال‌ منافی عفت‌…………………………………….. 133

گفتار سوم : راهکارهای قانونی جهت مقابله و پیشگیری از کودک آزادری                                                  135

 

بحث و نتیجه گیری و پیشنهادات………………… 141

منابع و مآخذ………………………………. 147

چکیده به انگلیسی…………………………… 155

عنوان به انگلیسی…………………………… 156

 

 

چکیده

شیوع خشونت خانوادگی و در پی آن جرایم خانوادگی و بالا بودن رقم سیاه آن، سیاست گذران جنایی را واداشته است به این پدیده به عنوان یک بحران نگریسته و در برخورد با مرتکب و حمایت از بزه دیده آن، رویکردهای ویژه ای اتخاذکنند. به همین دلیل در برخی کشورها، سیاست جنایی افتراقی با هدف حمایت از این دسته از زنان و کودکان بزه دیده، به عنوان قشر آسیب پذیر اجتماع، مورد توجه قرار گرفته است.

اقدام قانونگذار ایران در جلوگیری از عسر و حرج زن در محیط خانواده و كاهش آسیبهای روانی بر وی در مواد 642 و 645 ق.م.ا. قابل تقدیر است. در ماده 642 عدم پرداخت نفقه زن توسط مرد را وصف كیفری بخشیده و در ماده 645 نیز در جهت حفظ امنیت و آسایش زن و رفع عسر و حرج از وی در اثبات رابطة زوجیت، مردی را كه بدون ثبت در دفاتر اسناد رسمی مبادرت به ازدواج دائم، طلاق و رجوع نماید به مجازات حبس تعزیری تا یك سال محكوم كرده است، نكته قابل توجه در این ماده عدم مجازات زن است.

از مصادیق قابل ستایش عملكرد قانونگذار در توجه به جنسیت بزه دیده، تدوین ماده 619  ق.م.ا. و اعطای وصف كیفری به توهین كنندگان و مزاحمان اطفال و زنان در انظار است. تمایل مقنن به حفظ حقوق زن  از منظر وضعیت مالی و فرهنگی جامعه؛ در دو دهة اخیر چشمگیر بوده است، از قبیل تبصره الحاقی به ماده 1082 ق.م. (تقویم مهریه به نرخ روز)، قانون اصلاح مقررات طلاق مصوب 1371 (وضع نحله و اجرت‌المثل)، گنجاندن شروطی در ضمن عقد نكاح برای اعطای حقوق مالی و غیرمالی (از جمله حق طلاق) به زوجه از این قبیل قوانین است.

در مبحث جرایم و خشونت علیه کودکان ضمانت اجراهای پیش بینی شده ، وجود رابطه نزدیک فیمابین شخص خشونت گر و کودک را نادیده گرفته و از این لحاظ امنیت کودک بزه دیده را به خطر می اندازد. به طورکلی می توان اذعان داشت در مجموعه قوانین ایران مشخصا نامی از خشونت خانوادگی در خصوص کودکان وجود ندارد لذا در موارد آزار کودکان در خانه ناگزیر می بایستی به مواد متفرقه ای مانند ضرب و جرح و توهین متوسل شد که هرگز در صدد حمایت خاص از اطفال بزده دیده خشونت خانوادگی نمیباشند.

کلید واژه ها: جرایم خانوادگی، سیاست جنایی ، بزده دیده، سیاست کیفری و تدابیر اجتماعی

 

مقدمه

امروزه جرایم خانوادگی، به یک پدیده ی جهان شمول مبدل گردیده است. جرایم خانوادگی ، تأثیرات ناگواری را بر اجتماع گذاشته و باعث نابسامانی های اجتماعات مختلف در جهان گردیده است. برخی از محققین به این باور هستند که جرایم خانوادگی راه را برای خشونت در ساختار های اجتماعی باز کرده و باعث ایجاد خشونت‌های سیاسی گردیده است.

جرایم خانوادگی به عمل و یا برخوردی اطلاق می‌گردد که بر اساس آن، شخصی بر شخص دیگری، عمداً، در حومه و یا چارچوب خانواده، ‌صدمه‌ی فزیکی و یا اخلاقی وارد می نماید. این نوع برخورد، که از دید حقوقی ‌صدمه‌ی فزیکی یا معنوی تعریف شده است، می تواند به گونه های مختلفی تبارز نماید. شایع ترین انواع این جرایم را ضرب و شتم، تجاوزات جنسی، تحقیر، تهدید، توهین و در برخی از حالات اِعمال محدودیت اقتصادی بر افراد، تشکیل می دهد.این تحقیق تلاش می نماید تا به جرایم خانوادگی از دیدگاه سیاست تقنینی ایران بپردازد.

 

بیان مسأله

زندگی اجتماعی و سامان دادن به آن، تنها در سایه ی نظم و امنیت پایدار امکانپذیر است.شهروندان یک جامعه، باید پیشاپیش از حقوق و تکالیف خود آگاه باشند و نتیجه ی اعمال و رفتارهای مجرمانه ی خود را بدانند تا فعالیتهای گوناگون خویش را تحت کنترل و هدایت درآورند لذا وجود سیاستهای کلان، هماهنگ و انسجام یافته در نظام کیفری ضرورت مییابد .

سیاست، برنامه ای گسترده در زمینه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، حقوقی و …است که هدف بهبود بخشیدن وضع موجود را دنبال میکند .به عبارت دیگر، تدابیری است که در تمامی زمینه ها کاربرد دارد.

واژه ی سیاست در سیاست جنایی نیز به همین معنا است .به دیگر سخن، سیاست جنایی، یک فرایند اجتماعی است که محور آن را سیاستگذاری تشکیل میدهد و با هدف درگیر شدن با واقعیتهای پیچیده ی جرم در عرصه های جامعه شکل میگیرد. سیاست جنایی یک رشته ی مطالعاتی است که برحسب داده های فلسفی و علمی، از جمله یافته های جرم شناختی، و با توجه به اوضاع و احوال تاریخی، سعی در تدوین و ایجاد آموزه های سرکوب گر و پیشگیرانه دارد که نسبت به بزهکاری و بزهکار، قابلیت اعمال را دارا باشد.[1]

اصطلاح” سیاست جنایی” با قدمتی نزدیک به یک قرن و رویکردی کلان به پدیدی مجرمانه، زیربنای پاسخهای گوناگون در قالب قوانین و تعامل میان شاخه های حقوقی و جامعه ی مدنی در برابر جرم است.

قانونگذار در سیاست جنایی برای کنترل جرم، علاوه بر پاسخهای کیفری، از مشارکت نهادهای اجتماعی نیز بهره مند میشود .حقوق کیفری یکی از ارکان اساسی سیاست جنایی است؛ اما همه ی آن را تشکیل نمیدهد. سیاست جنایی، علاوه بر حقوق کیفری، یعنی مجموعه ی قواعد و مقررات حاکم بر واکنش اجتماعی علیه بزهکاری، شامل قواعد حقوقی دیگر نیز میباشد . وظیفه ی اساسی سیاست جنایی در یک کشور، کنترل بزهکاری است. سیاست جنایی در دو مفهوم”مضیق” و”موسع” کاربرد دارد که در معنای مضیق، همان سیاست کیفری است[2]، اما سیاست جنایی در معنای موسع، تنها به اقدامات کیفری بسنده نمیکند و تدابیر اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و مانند آن را نیز در  بر میگیرد[3].

خانواده گروه کوچکی از جامعه است که با ازدواج زن و مرد آغاز شده و با به دنیا آمدن فرزندان وسعت مییابد.  این ارگان کوچک با اختلاط دو قشر از خانواده ها و پیوند خوردن آنان بنیانی ریشه دار یافته و هر چه تعداد افراد خانواده های به هم پیوند خورده بیشتر باشد، حلقه خانواده وسیع تر خواهد بود.

در میان برخی خانواده ها که پیشینه جرم و مجرمیت در آنان وجود دارد با ارتکاب جرایم دسته جمعی، اعضای خانواده خود را نیز در ارتکاب جرم دخیل کرده و اهداف خاصی را در این جرایم دنبال می کنند. مهم ترین هدف ارتکاب جرم خانوادگی محرمانه باقی ماندن جرم و دیرتر فاش شدن آن و اعتماد بیشتر اعضای خانواده نسبت به یکدیگر در لو ندادن همدیگراست .

میتوان از دلایل ارتکاب جرم خانوادگی را شریک مال نشدن غریبه ها در تقسیم وجوه حاصله، حمایت از یکدیگر، دنبال پناهگاه نبودن و…. برشمرد . در جرایم خونین از قبیل قتل، جرح و یا نزاع های دسته جمعی؛  اعضای خانواده پشت به پشت هم به حمایت از اعضای خود می پردازند.

این پژوهش سعی دارد به بررسی اشکال مختلف جرایم خانوادگی و سیاست جنایی ایران در قبال این جرایم خانوادگی بپردازد تا از این طریق به این سوال اساسی پاسخ دهد که با توجه به اینکه هدف سیاست جنایی کنترل بزهکاری است و با توجه به اینکه در این تحقیق هر دو مفهوم “مضیق” و”موسع” که در معنای مضیق، همان سیاست کیفری و در معنای موسع؛ تدابیر اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و مانند آن ها ؛ مد نظر است، چه سیاست کیفری و تدابیر اجتماعی جهت کنترل این بزهکاری روبه رشد در سیاست جنایی ایران لحاظ شده و تا چه حد در این مسیر موفق بوده است.

 

اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

 

سیاست جنایی پلی ارتباطی میان حقوق جزا و جرم شناسی است و به کلیه ی تدابیر، اقدامات، شیوه ها و ابزارهای کیفری،اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی اطلاق میشود که قانونگذار در چهارچوب قوانین و مقررات، به منظور پیشگیری از پدیده ی مجرمانه، یعنی بزه و انحراف و مبارزه با آن، در اختیار مقامات ذیربط دولتی و اجتماعی قرار میدهد[4] . بنابراین هدف سیاست جنایی مبارزه ی سنجیده علیه بزهکاری است که اعم از پیشگیری و سرکوبگری میباشد.یک سیاست جنایی مطلوب، بر خلاف حقوق جزا، تنها متکی بر سیاست کیفری نیست؛ بلکه اصلاح مشکلات اجتماعی، زدودن عوامل ایجاد بزهکاری، رفع تبعیضات قانونی و بی عدالتی، و درمان و بازسازی بزهکاران را نیز جزء ویژگیهای خود میداند .

سیاست جنایی مطلوب، یک مفهوم عام و کلی است که در راستای رسیدن به اهداف خود، علوم بسیاری را به خدمت میگیرد و از طرف دیگر با سازمانهای فروانی در ارتباط است که از طریق این سازمانها تدابیر خود را به مرحله ی اجرا درمیآورد؛ از این رو سیاست جنایی از زوایای مختلف تقسیم بندی میشود .

1-4-سوالات پژوهش………………………………………………………………………………….4

1-5-ساختار پژوهش……………………………………………………………………………..4

1-6-روش تحقیق…………………………………………………………………………………….6

2- بخش دوم : مرور ادبیات…………………………………………………………………………. 7

2-1-فصل اول: پیشینه نظری   ……………………………………………………………………..8

2-1-1-تشریح رهیافت تجدید حیات شهری……………………………………………………….9

2-1-1-1-مفهوم رهیافت تجدید حیات شهری…………………………………………………….9

2-1-1-2-هدف از تجدید حیات شهری……………………………………………………………..10

2-1-1-3-ابعاد رهیافت تجدید حیات شهری………………………………………………………11

2-1-2- تجدیدحیات شهری و دستیابی به پایداری اجتماعی…………………………………13

2-1-2-1- مفهوم پایداری به عنوان یک دیدگاه توسعه ای……………………………………….13

2-1-2-2- پایداری اجتماعی……………………………………………………………………….15

2-1-2-3-تعریف جامعه پایدار………………………………………………………………………22

2-1-2-4- نقش  تجدید حیات شهری  در  پایداری اجتماعی…………………………………..23

2-1-3-تجدیدحیات شهری  اجتماع محور…………………………………………………………25

2-1-3-1-افزایش حضور اجتماع در سیاست تجدید حیات شهری………………………………25

2-1-3-2-جریاناتی با توجه به فقدان واژه تعریفی……………………………………………..26

2-1-3-3- ارائه روش های مشارکتی هدفمند در نواحی آسیب دیده……………………….31

2-1-3-4- تمرکز غیرانتقادی روی اجتماع………………………………………………………..32

2-1-3-5- موانع و محدودیت ها در دخالت اجتماعی……………………………………………33

2-1-3-6- نتیجه گیری…………………………………………………………………………….38

2-1-4-کاربست تجدیدحیات شهری  اجتماع محور در دهکده‌های شهری…………………..39

2-1-4-1-روند تشکیل روستاشهر و رویکرد مرتبط با آن در شهرسازی……………………39

2-1-4-2- روستاهای اقماری یا واقع در حوزه نفوذ شهرها ………………………………..40

2-1-4-3- تعریف روستاشهر……………………………………………………………………41

2-1-4-4- ویژگی های روستاشهر………………………………………………………………41

2-1-4-5- برنامه ریزی و طراحی روستاشهر……………………………………………….47

2-1-5- جمع بندی: شاخص‌های تجدیدحیات اجتماع محور در دهکده های شهری براساس پیشینه نظری…..47

2-2- فصل دوم: پیشینه عملی……………………………………………………………. 49

2-2-1- تجربه عملی کاربست تجدیدحیات اجتماع محور- نمونه‌های خارجی…………50

2-2-1-1-  نمونه 1: روستاشهر کلوین گروو……………………………………………..52

2-2-1-2- نمونه 2: لایپزیگ شرق، لایپزیگ ، آلمان………………………………………56

2-2-1-3-آموزه هائی از تجارب جهانی تامین مالی بهسازی شهری………………….64

2-2-2- تجربه عملی کاربست تجدیدحیات اجتماع محور- نمونه‌های داخلی…………..66

2-2-2-1- سابقه بازسازی و نوسازی شهری در ایران………………………………..66

2-2-2-2- نمونه1: طرح منظر شهری محله خوب بخت-منطقه15تهران………………..75

2-2-2-3- نمونه2: طرح توانمندسازی جامعه محلی- توسعه پایدار سکونتگاه های غیر رسمی نودهِ مشهد….84

2-2-3- جمع بندی: شاخص‌های تجدیدحیات اجتماع محور در دهکده‌های شهری براساس پیشینه عملی…..97

2-3- بخش سوم: چارچوب مفهومی………………………………………………………99

2-3-1- مقدمه…………………………………………………………………………..100

2-3-2- تشریح رهیافت تجدید حیات اجتماع-محور در برنامه­ریزی دهکده­های شهری…….100

2-3-3- مدل مفهومی تحقیق………………………………………………….100

3- بخش سوم: طرح تحقیق…………………………………………………………102

3-1-  روش تحقیق………………………………………………………………….103

3-2- فرآیند تحقیق………………………………………………………………….103

3-3- معرفی متغییرها…………………………………………………………………105

3-4-شیوه­ها و تکنیک­های گردآوری اطلاعات…………………………………………….106

 

3-4-1- روش کتابخانه­ای…………………………………………………………………..106

3-4-2- روش میدانی………………………………………………………………………..106

3-4-3- جامعه آماری (بستر تحقیق)……………………………………………………107

3-4-4- روش نمونه گیری …………………………………………………………………107

3-4-5- تعیین حجم نمونه……………………………………………………………….108

3-5- روش تجزیه و تحلیل داده­ ها…………………………………………………………109

3-6-محصول نهایی……………………………………………………………………….109

4- بخش چهارم : شناخت نمونه موردی……………………………………………….110

4-1-فصل یکم: شناخت زمینه……………………………………………………….111

4-1-1- شناخت وتدقیق محدوده محله ……………………………………………….112

4-1-2- شناخت وتدقیق حوزه راهبردی………………………………………………..114

4-1-3- بررسی، تدقیق و انطباق اهداف و راهبردهای اسناد فرادست……………….117

4-2-فصل دوم: شناخت پایه سیستم های محله ای   ………………………………..120

4-2-1- بررسی ساختار محیط طبیعی و زیست محله…………………………………121

4-2-1-1- زمین شناسی و خاکشناسی……………………………………………..121

4-2-1-2- میزان بارش……………………………………………………………………121

4-2-1-3- آب و هوا……………………………………………………………………………122

4-2-1-4- بررسی و شناسایی تهدیدهای محیطی…………………………………….122

4-2-1-5- ساختار منابع آب………………………………………………………………124

4-2-1-6- بررسی و کیفیت محیط زیست………………………………………………125

4-2-2- بررسی ساختار جمعیت و اجتماع محله………………………………………129

4-2-2-1- بررسی ویژگی های کمی  …………………………………………………….129

4-2-2-2- بررسی ویژگی های كیفی……………………………………………………..131

4-2-3- بررسی و شناخت ساختار اقتصاد و فعالیت……………………………………..138

4-2-3- 1- بررسی ساختار قیمت زمین…………………………………………………..138

4-2-3-2- بررسی توان اقتصادی ساکنین…………………………………………………..138

4-2-3-3- بررسی بار تکفل………………………………………………………………….138

4-2-3-4- بررسی نوع مالکیت زمین (سند مالکیت)……………………………………..139

4-2-3-5- نتیجه گیری…………………………………………………………………….140

4-2-4-  بررسی و شناخت ساختار كاربری زمین و فضا……………………………….148

4-2-4-1- روند تحولات تاریخی-کالبدی محله در روند تحول کلانشهر تهران……………141

4-2-4-2- بررسی نظام كاربری زمین و فضا………………………………………………147

4-2-4-3- بررسی وضعیت تفكیك اراضی سكونتی………………………………………152

4-2-5- بررسی و شناخت ساختار كالبدی-  فضایی………………………………….154

4-2-5-1- بررسی كیفیت فضا- كالبد شهری……………………………………………..154

4-2-5-2- بررسی كیفیت و سلامت فضایی-کالبدی……………………………………..158

4-2-6- بررسی و شناخت ساختار حركت و دسترسی……………………………….167

4-2-6-1- بررسی ساختار شبكه دسترسی…………………………………………….167

4-2-6-2- بررسی ساختار حمل و نقل…………………………………………………169

4-2-7- بررسی و شناخت ساختار مدیریت و مشاركت محله ای…………………….173

4-2-7-1- بررسی و شناسایی عاملین تصمیم گیری محله ای……………………….173

4-2-7-2- بررسی و شناسایی میزان مشاركت محله ای…………………………….174

4-2-8- بررسی و شناخت سازمان فضایی محله………………………………………..175

4-2-9- حوزه بندی محله ده ونک…………………………………………………………177

5- بخش پنجم : تجزیه و تحلیل…………………………………………………….. 180

5-1- مقدمه……………………………………………………………………………….181

5-2- سنجش کمی شاخص ها………………………………………………………181

5-2-1- بررسی و کمی­سازی شاخص های فیزیکی در محله………………………….184

5-2-2- شاخص های ادراکی………………………………………………………………186

5-2-2-1- ویژگی های پرسش شوندگان………………………………………………….187

5-2-2-2- آزمون کولموگروف اسمیرنوف تک نمونه ای (آزمون پارامتریک بودن داده ها)…….188

5-2-3- بررسی وضعیت شاخص ها در محله……………………………………………..189

5-2-4- تحلیل روابط شاخص ها با تجدید حیات اجتماع- محور……………………..191

5-2-4-1- آزمون پیرسون برای تعیین همبستگی شاخص ها نسبت به هم………..191

5-2-4-2- بررسی میزان تأثیر شاخصها بر تجدید حیات اجتماع-محور……………194

5-2-5- تحلیل روابط معیارها با تجدید حیات اجتماع- محور  ………………………200

5-3- سنجش و تحلیل استراتژیک (SWOT) …………………………………….203

5-3-1- تعیین موقعیت استراتژیک محله (امتیازدهی به عوامل داخلی و خارجی)…..210

5-4- بررسی مشکلات با توجه به شاخص های تجدید حیات اجتماع-محور………212

5-4-1- بررسی و شناسایی مسائل و مشکلات از دیدگاه ذینفوذان…………………212

5-4-2- بررسی و شناسایی مسائل و مشکلات از دیدگاه اجتماع محلی………….214

5-4-3- بیانیه نهایی مشکلات……………………………………………………………215

6- بخش ششم: طراحی برنامه راهبردی…………………………………………….. 216

6-1- مقدمه………………………………………………………………………………..217

6-2- چشم اندازسازی  یا تدوین بیانیه چشم اندازتوسعه محله …………………..218

6-3- تدوین بیانیه راهبردی توسعه محله  …………………………………………….221

6-3-1- تعیین اولویت اجرای سیاستها ……………………………………………….229

6-3-1-1- امتیازدهی به سیاستها……………………………………………………….230

6-3-1-2- انتخاب سیاست های برتر……………………………………………………232

7- بخش هفتم: جمعبندی…………………………………………………………….. 235

7-1-مقدمه…………………………………………………………………………………236

7-2- پاسخ به پرسشهای کلی پژوهش…………………………………………………236

7-3- محدودیتهای پژوهش و پیشنهاد برای آینده………………………………………238

منابع……………………………………………………………………………………….. 239

پیوستها……………………………………………………………………………………. 242

چکیده:

مرور مختصر طرح­های توسعة شهری نشان­دهنده وجود برخورد متمركز و آمرانه در تهیه، تصویب و اجرای آنهاست. این اندیشه كه دولت یا نهادهای دولتی و نیمه دولتی، مسؤل همه كارهاست و مردم کوچک‏ترین نقشی در فرایند تهیه طرح­ها ندارند منجر به كاهش مسؤلیت­پذیری مردم، بی­تحركی و در بسیاری موارد باعث ناامیدی شهروندان شده است. این در حالی است که گروهی از متفکرین بر این باورند که با افزایش مبادلات اجتماعی و تعدد وابستگی‌های گروهی در یك جامعه، زمینة شكل‌گیری عواطف مثبت و در نتیجه احساس تعهد و اعتماد فراهم می‏گردد.

از این رو در 15 سال اخیر، تغییراتی در رهیافت تجدید حیات شهری جهانی رخ داده است بطوریکه در فرایند آن، اجتماع محلی دارای اصلی­ترین نقش می­باشد. این رهیافت، در تلاش است با اتخاذ سیاست‏هایی ویژه، نه تنها با همراهی و مشارکت جامعه محلی، انجمن‏ها، بنگاه‏ها و سازمان‏های اجتماعی محلی ساکن در منطقه، برنامه‏ای مناسب را جهت تجدیدحیات حوزه‌ها ارائه دهد، یلکه بستر را نیز برای اجرایی شدن آنها فراهم سازد. این امر می‌تواند با تقویت اقتصاد محلی، ارتقای فرهنگ جامعه محلی، بالا بردن کیفیت زندگی محلی و … همراه باشد.

 هدف از این مطالعه بررسی ارتباط بین تجدید حیات شهری و عدالت اجتماعی، سلامت اجتماعی-روانی، هویت بومی و فرهنگی، مشارکت محلی، توانمندسازی اجتماع محلی و انسجام اجتماعی در دهِ­ونک، روستاشهر سنتی تهران، است. پس از مرور مختصری بر روندهای اخیر در تجدید حیات شهری با تأکید بر بعد اجتماعی، این پژوهش به مجموعه­ای از ویژگی­های مداخلات اجتماع دست یافته، و عناصر کلیدی را در شکل­گیری برنامه محله-محور شناسایی کرده است. در این مطالعه، جنبه­های مهم یک رهیافت اجتماع-محور در تجدید حیات، با پیمایش صورت گرفته در میان 264 نفر از بزرگسالان ساکن در دهِ­ونک واستخراج داده­هاى فیزیکی از سیستم­های اطلاعات جغرافیایی(GIS) مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحقیق همبستگی صورت گرفته، تعدادی از شاخص‌ها را که همبستگی زیادی با تجدید حیات اجتماع-محور در محله ده­ونک دارند، اعم از اعتماد اجتماعی، به رسمیت شناخته شدن، درآمد و حس تعلق را مورد شناسایی قرار داده و راهبردها و سیاست‌هایی را با لحاظ این شاخص‌ها با هدف تجدید حیات اجتماعی محله ارائه نموده است تا بستر شکوفایی هویت و اعتماد اجتماعی در میان ساکنان این دهکده شهری، فراهم گردد.

بخش نخست: مقدمه موضوع

1-1- بیان مسأله

مرور مختصر طرح­های توسعة شهری نشان­دهنده وجود برخورد متمركز و آمرانه در تهیه، تصویب و اجرای آنهاست. این اندیشه كه دولت یا نهادهای دولتی و نیمه دولتی، مسئول همه كارهاست، منجر به كاهش مسؤلیت­پذیری مردم، بی­تحركی و در بسیاری موارد باعث ناامیدی شهروندان شده است، بطوریکه کوچک‏ترین نقشی در فرایند تهیه طرح­ها ندارند. این در حالی است که گروهی از متفکرین بر این باورند که با افزایش مبادلات اجتماعی و تعدد وابستگی­های گروهی در یك جامعة تفكیك یافته، زمینه شكل­گیری عواطف مثبت و در نتیجه احساس تعهد و اعتماد فراهم می‏گردد. امروزه عقیده بر اینست كه بدون مشاركت دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی، سازمان­های غیردولتی و محلی، توسعه همه جانبه تحقق پیدا نمی­كند، لذا با کاهش نقش دولت، دولت نقشی تسهیل­گر به عهده می‏گیرد که تا حد امكان زمینه را برای رشد تشكل­های مردمی فراهم ‏سازد. اجرای این رویکرد به توسعه، نیازمند جایگاه و مدلی اجرائی است که می­توان آن را در قالب برنامه­ریزی اجتماع- محور صورت­بندی نمود که در تلفیق با ادبیات متأخر توسعه در بافت‏های درونی، تجدید حیات شهری با عنوان رهیافت تجدید حیات شهری اجتماع- محور، بازشناسی می‏شود. این رهیافت، در تلاش است با اتخاذ سیاست‏هایی ویژه، نه تنها با همراهی و مشارکت جامعه محلی، انجمن‏ها، بنگاه‏ها و سازمان‏های اجتماعی محلی ساکن در منطقه، برنامه‏ای مناسب را ارائه دهد، بلکه بستر را نیز برای اجرایی شدن آنها فراهم سازد. این امر می­تواند با تقویت اقتصاد محلی، ارتقای فرهنگ جامعه محلی، بالا بردن کیفیت زندگی محلی و … همراه باشد.

ایران همواره با مشکل عدم مشارکت اجتماعی روبرو بوده است. از سوی دیگر تحقیقات نشان می‏دهد “سازمان محله‏ای”، شرایط برنامه‏ریزی اجتماع محور را تأمین می‏كند، لذا بهترین مکان برای کاربست این رهیافت، روستا- شهرها یا دهکده‏های شهری است که در طول زمان در حوزه‏های شهری قرار گرفته و عمدتاً روحیه زندگی اجتماعی را حفظ کرده‏ و عموماً با ویژگی­های اجتماعی و محلی خود شناخته می­شوند؛ نظیر رستم آباد، امام­زاده قاسم، اوین و …. آنچه که بیش از هرچیز در این محلات به چشم می­خورد، طبیعت پیاده و مقیاس انسانی آنها است که بستر حفظ روابط اجتماعی، سرمایه­ها و انسجام اجتماعی را فراهم آورده است. از این رو  برنامه­ریزی در چنین مکان­هایی بیش از هر چیز نیازمند توجه به چنین ارزشهایی است که تجدید حیات اجتماع-محور آن را در راس اهداف خود قرار داده است.

2-1- ضرورت و اهمیت مسأله

تحقیقات در ایران، نشان­دهنده وجود لختی، اینرسی و بی‏انگیزگی مردم در مشاركت اجتماعی است. مردم هیچ انگیزه­­ای از خود برای اجرای طرح­های پیشنهادی دولت نشان نمی­دهند. دولت همواره می­بایست ابزاری برای اجرای اجباری برنامه­هایش در دست بگیرد. این موارد نشان دهنده3 مشکل است؛ یا اعتماد به دولت وجود ندارد، یا مردم به دلیل