مبارزه با آن­ها بپردازند.

دشمن در اصطلاح لغویان و مفسران به کسی که ضرر می­رساند و نیز هر آن­چه انسان را از راه مستقیم منحرف سازد و موجب عدم اطاعت انسان از خدا شود، اطلاق می­شود. قرآن کریم شش گروه از دشمنان را نام برده است: «شیطان و همراهان او»،«نفس امّاره»،«برخی از همسران و فرزندان»، «کفار و مشرکان»، «برخی از اهل کتاب به­ویژه یهودیان» و «منافقان». می­توان این شش دشمن را، در یک تقسیم­بندی کلّی به سه گروه تقسیم کرده و مورد بررسی قرار داد: دشمن ایمانی]درونی یا پنهان[، دشمن خارجی، دشمن داخلی.

قرآن کریم علاوه بر معرفی دشمن و شیوه­های او، به شناسایی راه مقابله با آن نیز می­پردازد. ایمان و توکل، ترک معصیت، یاد خدا، پناه بردن به خدا، تزکیه­ی نفس، ترس از خدا و بازداری نفس از هوی و هوس، خود را به خدا سپردن، قطع هرگونه ارتباط و دوستی، صبر و تقوا، اعلان موضع صریح مبنی بر بیزاری از آن­ها، مبارزه فرهنگی به وسیله قرآن، مجهز شدن به سلاح روز، مبارزه قهرآمیز و جهاد با دشمنان، افشاگری، بصیرت دینی و حذر ( هوشیاری و احتیاط) از راهكارهای قرآن كریم برای مقابله با دشمن است.

کلیدواژه­ها:

دشمن، دشمن­شناسی، خصم، عدوّ، شیطان، نفس­امّاره، کفّار، مشرکان، یهود، منافقان، قرآن کریم­.

فهرست مطالب
عنوان                                                   صفحه

مقدمه 1

فصل اول: کلیّات 3
1-1. طرح تحقیق 4

1-1-1. بیان مسأله 4

1-1-2. اهمیّت و ضرورت تحقیق 4

1-1-3. سؤالات تحقیق 5

1-1-4. فرضیه­های تحقیق 5

1-1-5. پیشینه­ی تحقیق 6

1-1-6. روش تحقیق 7

1-1-7. اهداف و کاربرد­ها 7

فصل دوم: شناخت مؤلفه­های دشمن 9
2-1. معنای لغوی دشمن 10

2-2. معنای اصطلاحی دشمن 11

2-3. اهمیّت و ضرورت بحث دشمن­شناسی 12

2-3-1. اهمیّت و ضرورت بحث از منظر قرآن کریم 12

2-3-2. اهمیّت و ضرورت بحث دشمن­شناسی از منظرروایات 14

2-3-3. اهمیّت و ضرورت بحث دشمن­شناسی از منظرعقل 16

2-3-4. اهمیّت و ضرورت بحث دشمن­شناسی در سخن بزرگان 18

  2-4. نگرشی به آیات قرآن کریم در زمینه­ شناخت دشمنان.19

2-4-1. کید 19

2-4-1-1. بررسی آیات «کید» 20

2-4-2. مکر 22

2-4-2-1. نکاتی در مورد واژه مکر 24

2-4-2-2. بررسی آیات «مکر» 26

2-4-2-3. فرق بین کید و مکر 27

2-4-3. ضَلال 27

2-4-4. کفر 29

2-4-4-1. نکاتی در مورد واژه«کفر» 30

2-4-5. صدّ 31

2-4-6. خدع 33

2-6-4-1. نکاتی در مورد واژه«خدعه» 33

2-6-4-2. بررسی آیه­ «خدعه» 34

2-6-4-3. تفاوت میان خدعه و کید 35

2-4-7.  عدوّ 35

2-4-7-1. بررسی آیه­ «عدوّ» 35

2-4-8.  بطانه 37

 

2-4-8-1. بررسی آیه­ «بطانه» 38

2-4-9.  ولیّ 39

2-4-9-1. بررسی آیه­ «ولیّ» 40

2-4-10.  نفاق 40

2-4-10-1. نکاتی پیرامون واژه «نفاق »و«منافق» 41

2-4-10-2 اقسام نفاق 42

2-4-10. بصیرت 43

فصل سوّم: اقسام دشمن از دیدگاه قرآن کریم 47
3-1. بخش اول: دشمن ایمانی]درونی یاپنهان[ 49

3-1-1. شیطان و همراهان او 49

3-1-1-1. معنای لغوی و اصطلاحی شیطان و ابلیس 50

3-1-1-2. فرق بین شیطان و ابلیس 53

3-1-1-3. نام و القاب ابلیس 54

3-1-1-4. دام­ها و برنامه­های شیطان:(اهداف و شیوه­های مبارزه و دشمنی شیطان) 54

3-1-1-4-1. شیوه دشمنی شیطان 54

3-1-1-4-2. دام­ها و ابزار­های شیطان 56

3-1-4-2-1. دنیا 56

3-1-4-2-2. وسوسه 57

3-1-4-2-3. اختلاف­افکنی 57

3-1-4-2-4. هوا­پرستی 58

3-1-4-2-5. وعده به فقر 59

3-1-4-2-6. از راه عبادت 61

3-1-4-2-7. از طریق اموال و اولاد 62

3-1-4-2-8. زنان 63

3-1-4-2-9. تبلیغات 63

3-1-4-2-10. بزرگ کردن آرزوها و تمنیات واهی 64

3-1-4-2-11. تزیین اعمال زشت 64

3-1-4-2-12. وعده­های دروغین .65

3-1-1-5. صفات شیطان 66

3-1-2. نفس امّاره 67

3-1-2-1. اقسام نفس 69

3-1-2-2. خطرات نفس 73

3-1-3. برخی از همسران و فرزندان 75

3-2. بخش دوم: دشمن خارجی (یهود، کافران، مشرکان) 78

3-2-1. یهود 79

3-2-1-1. یهود در لغت 79

3-2-1-2. شناخت اجمالی چهره­ی یهود 80

3-2-1-3. هجرت یهودیان به مدینه 80

3-2-1-4. صفات یهود از دیدگاه قرآن کریم 81

3-2-2. کافران 88

3-2-2-1. تعریف كافر در لغت و اصطلاح 88

3-2-2-2. صفات کافران 90

3-2-3. مشرکان 93

3-2-3-1. شرک در لغت و اصطلاح 93

3-3. بخش سوّم: دشمنان داخلی (منافقان) 95

3-3-1. معنای لغوی و اصطلاحی نفاق 95

3-3-2. ضرورت شناخت نفاق و منافق 96

3-3-3. ویژگی­های منافقان 97

3-3-3-1. ویژگی­های فردی- روانی 98

3-3-3-2. ویژگی­های سیاسی منافقان 102

3-3-3-3. ویژگی­های فرهنگی منافقان 113

3-3-3-4. ویژگی­های اجتماعی منافقان 118

فصل چهام: شیوه­های مبارزه دشمنان و شیوه­های مبارزه با دشمنان از دیدگاه قرآن کریم 122
4-1. شیوه­های مبارزه دشمنان از دیدگاه قرآن 123

4-1-1. شگرد­ها و شیوه­های مبارزه ی دشمنان با رهبران دینی 124

4-1-1-1. ایجاد تردید و ابهام دربین مردم نسبت به حقانیّت رهبری 124

4-1-1-2. شکستن قداست رهبری با استفاده ازحربه تهمت و افتراء 126

4-1-1-3. تضعیف دستیاران رهبر و تشکیلات رهبری 132

4-1-1-4. تحقیر و استهزای رهبری 133

4-1-1-5. بدل­سازی و رهبرتراشی 134

4-1-1-6. تطمیع رهبری 135

4-1-1-7. تهدید رهبری 136

4-1-2. شگرد­ها و شیوه­های مبارزه­ی دشمنان برای تضعیف مبانی مکتب اسلام 138

4-1-2-1. استفاده از سورژه­های مذهبی 139

4-1-2-2. تهمت­های گوناگون 141

4-1-2-3. شریعت­سازی 142

4-1-2-4. اقدامات ضدّ تبلیغی(جنجال آفرینی) 144

4-1-2-5. بدگویی و عیب جویی 145

4-1-2-6. تمسخر و تحقیر 145

4-1-2-7. تخریب پایگاه­های مکتب 146

4-1-2-8. جنگ و ستیز 147

4-1-3. شگرد­ها و شیوه­های مبارزه­ی دشمنان با پیروان مکتب توحیدی 148

4-1-3-1. تلاش برای گمراه کردن پیروان مکتب توحیدی ازطریق صرف هزینه­های کلان 149

4-1-3-2. اشاعه فساد، نشر اکاذیب و پخش شایعات 150

4-1-3-3. اختلاف­افکنی و تفرقه­انگیزی 151

4-1-3-4. محاصره اقتصادی 152

4-1-3-5. تحقیر و کوچک شمردن 154

4-1-3-6. تمسخر 155

4-1-3-7. اعزام عوامل نفوذی و جاسوسی 157

4-1-3-8. تضعیف روحیه مسلمانان 158

4-1-3-9. تبلیغات سوء 159

4-1-3-10. تهدیدها و جنگ­ها 161

4-2. شیوه­های مبارزه با دشمنان از دیدگاه قرآن کریم 163

4-2-1. شیوه و روش قرآن کریم در مقابله با شیطان 163

4-2-2. شیوه و روش قرآن کریم در مقابله با نفس 167

4-2-3. شیوه و روش قرآن در مقابله با کفار و مشرکان و یهودیان 172

4-2-4. شیوه و روش قرآن در مقابله با منافقان 188

نتیجه­گیری 194

پیشنهادها 197

کتابنامه 198

 

مقدمه:
«إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَ یُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً كَبِیراً»[1]

«این قرآن، به راهى كه استوارترین راه‏هاست، هدایت مى‏كند و به مؤمنانى كه اعمال صالح انجام مى‏دهند، بشارت مى‏دهد كه براى آن­ها پاداش بزرگى است.»