1391 انجام گرفت. برداشت در زمان رسیدن فیزیولوژیکی انجام شد. قطر، ارتفاع و بیوماس گیاه اندازه گیری شد. با عبور دادن ساقه ها از غلتک حجم شربت و مقدار بریکس اندازه گیری شد. میزان اتانول بر اساس بیومس و مقدار بریکس به صورت نظری محاسبه شد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                     صفحه

فصل اول : مقدمه و بررسی منابع

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..1
سورگوم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..3
1-2-1 طبقه بندی علمی سورگوم ………………………………………………………………………………………………………6

1-2-2 طبقه بندی ژنتیکی سورگوم…………………………………………………………………………………………………….6

1-2-3 توصیف گیاه شناسی سورگوم…………………………………………………………………………………………………..6

1-2-4 انواع سورگوم……………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-2-5 سورگوم شیرین…………………………………………………………………………………………………………………………7

1-2-6 موارد مصرف سورگوم………………………………………………………………………………………………………………..8

1-2-7 اهمیت اقتصادی سورگوم………………………………………………………………………………………………………….9

1-2-8 فیزیولوژی سورگوم…………………………………………………………………………………………………………………10

1-2-9 زمان کشت……………………………………………………………………………………………………………………………..11

1-2-10 زمان نگهداری ساقه پس از برداشت……………………………………………………………………………………11

1-2-11 میزان قند ساقه در اندام های مختلف سورگوم شیرین در مراحل مختلف رشد………………..12

1-3 کربوهیدرات ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………….13

1-3-1 بیوسنتز ساکارز………………………………………………………………………………………………………………………14

1-3-2 ساکارز در گیاهان سه کربنه و چهار کربنه……………………………………………………………………………14

1-4- اهمیت نیتروژن برای گیاهان……………………………………………………………………………………………………………………15

1-4-1 نقش نیتروژن در رشد گیاه……………………………………………………………………………………………………16

1-4-2 اثر عناصر غذایی بر راندمان مصرف کود………………………………………………………………………………..18

عنوان                                                                                                                      صفحه

1-5 پساب یا   فاضلاب………………………………………………………………………………………………………………………………………….19

1-5-1 پیشینه مصرف پساب ها و فاضلاب ها…………………………………………………………………………………..20

1-5-2 ویژگی پساب ها و فاضلاب ها………………………………………………………………………………………………..20

1-5-2-1 خصوصیات فیزیکی……………………………………………………………………………………………….20

1-5-2-2 خصوصیات شیمیایی و بیولوژیکی………………………………………………………………………..20

1-5-3 ترکیب فاضلاب……………………………………………………………………………………………………………………….21

1-5-4 انواع فاضلاب…………………………………………………………………………………………………………………………..21

1-5-5 کاربرد پساب در آبیاری و رعایت استاندارد های بین المللی…………………………………………………22

1-5-6 آبیاری گیاهان با پساب فاضلاب خانگی…………………………………………………………………………………22

1-5-7 آبیاری سورگوم با پساب فاضلاب…………………………………………………………………………………………..24

1-5-8 آبیاری با پساب و تأثیر آن بر خاک……………………………………………………………………………………….24

1-5-9 اثرات آبیاری با پساب بر عملکرد گیاه……………………………………………………………………………………25

1-6 فلزات سنگین………………………………………………………………………………………………………………………………………………25

1-6-1 تعریف و رده بندی………………………………………………………………………………………………………………….25

1-6-2 آرسنیک………………………………………………………………………………………………………………………………….26

1-6-3 جیوه……………………………………………………………………………………………………………………………………….26

1-6-4 سرب……………………………………………………………………………………………………………………………………….27

1-6-5 کادمیوم…………………………………………………………………………………………………………………………………..27

1-6-6 نیکل………………………………………………………………………………………………………………………………………..28

1-6-7 منابع فلزات سنگین در خاک…………………………………………………………………………………………………29

1-7 گیاه پالایی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..30

1-7-1 تاریخچه………………………………………………………………………………………………………………………………….31

عنوان                                                                                                                      صفحه

1-7-2 مزایا و معایب گیاه پالایی فلزات سنگین……………………………………………………………………………….32

1-7-3 گیاهان پالایش کننده…………………………………………………………………………………………………………….32

1-7-4 تیره های گیاهی و انباشت فلزات…………………………………………………………………………………………..33

1-7-5 کاربرد گیاهان بیش انباشتگر در گیاه پالایی…………………………………………………………………………33

1-7-6 مصرف تولیدات گیاه پالایی……………………………………………………………………………………………………34

1-7-7 آینده گیاه پالایی …………………………………………………………………………………………………………………..34

1-8 اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………35

فصل دوم : مواد و روش­ها

2-1 عملیات مزرعه ای……………………………………………………………………………………………………………………………………….36

2-2 مراحل تصفیه فاضلاب…………………………………………………………………………………………………………………………………36

2-3 مراحل برداشت و اندازه گیری پارامتر های رشد………………………………………………………………………………………..38

2-4 انجام آزمایشات جهت بررسی فلزات سنگین……………………………………………………………………………………………..39

2-4-1 انجام آزمایشات جهت بررسی فلزات سنگین نمونه گیاهی…………………………………………………………….39

2-4-2 انجام آزمایشات جهت بررسی فلزات سنگین نمونه خاک……………………………………………………………….39

2-5 انجام آزمایشات جهت بررسی کلی فرم کل و مدفوعی………………………………………………………………………………40

2-5-1 انجام آزمایشات جهت بررسی کلی فرم های موجود در نمونه خاک و گیاه…………………………………..40

2-5-2 ساخت بافر فسفات…………………………………………………………………………………………………………………………..41

2-5-3 انجام آزمایش MPN یا روش تخمیر لوله ای…………………………………………………………………………………..41

2-5-3-1 آزمایش احتمالی………………………………………………………………………………………………………………..41

2-5-3-2 آزمایش تأییدی………………………………………………………………………………………………………………….42

2-5-3-3 آزمایش تکمیلی…………………………………………………………………………………………………………………43

عنوان                                                                                                                                      صفحه

2-5-4 رنگ آمیزی گرم……………………………………………………………………………………………………………………………….43

2-5-4-1 روش رنگ آمیزی گرم……………………………………………………………………………………………………….43

فصل سوم : نتایج

3-1 پارامتر های رشد گیاه…………………………………………………………………………………………………………………………………45

3-1-1 بیوماس……………………………………………………………………………………………………………………………………………..45

3-1-2 قطر ساقه………………………………………………………………………………………………………………………………………….47

3-1-3 ارتفاع ساقه……………………………………………………………………………………………………………………………………….50

3-1-4 درصد قند…………………………………………………………………………………………………………………………………………52

3-1-5 حجم شربت ساقه…………………………………………………………………………………………………………………………….55

3-1-6 اتانول…………………………………………………………………………………………………………………………………………………57

3-2 نتایج مربوط به مقادیر فلزات سنگین در خاک و گیاه……………………………………………………………………………….60

3-2-1 نتایج مربوط به مقادیر فلزات سنگین موجود درخاک قبل از کشت و حاک بعد از برداشت…………60

3-2-1-1 کادمیوم، سرب و نیکل………………………………………………………………………………………………………60

3-2-2 نتایج مربوط به مقادیر فلزات سنگین موجود در گیاه…………………………………………………………………….63

3-2-2-1 دانه……………………………………………………………………………………………………………………………………..63

3-2-2-2 ساقه……………………………………………………………………………………………………………………………………65

3-2-2-3 برگ…………………………………………………………………………………………………………………………………….67

3-3 نتایج مربوط به تعداد باکتری های کلی فرم کل موجود در گیاه سورگوم…………………………………………………69

3-3-1 نتایج مربوط به تعداد احتمالی کلی فرم کل در آزمایشMPN در گیاه سورگوم……………………………69

3-3-1-1 گیاهان ضدعفونی سطحی شده ………………………………………………………………………………………..69

3-3-1-2 گیاهان ضدعفونی سطحی نشده ………………………………………………………………………………………71

عنوان                                                                                                                      صفحه

3-3-2 نتایج مربوط به تعداد تأییدی کلی فرم مدفوعی در آزمایشMPN در گیاه سورگوم……………………..76

3-3-2-1 گیاهان ضدعفونی سطحی شده ………………………………………………………………………………………..76

3-3-2-2 گیاهان ضدعفونی سطحی شده ………………………………………………………………………………………..79

3-3-3 نتایج مربوط به مرحله تکمیلی آزمایشMPN کلی فرم در گیاه سورگوم………………………………………83

3-4 نتایج مربوط به تعداد باکتری های کلی فرم کل در خاک های کشت سورگوم………………………………………..84

3-4-1 نتایج مربوط به تعداد احتمالی کلی فرم کل در آزمایشMPN در خاک آزمایش………………………….84

3-4-2 نتایج مربوط به تعداد تأییدی کلی فرم مدفوعی در آزمایشMPN در خاک آزمایش……………………86

3-4-3 نتایج مربوط به مرحله تکمیلی آزمایشMPN در خاک آزمایش……………………………………………………87

فصل چهارم : بحث و نتیجه گیری

4-1 بررسی پارامتر های رشد در اثر تیمار های مختلف کود ازت…………………………………………………………………….89

4-2 بررسی پارامتر های رشد در اثر آبیاری با فاضلاب……………………………………………………………………………………..91

4-3 بررسی پارامتر های رشد در اثر همزمان کود اوره و فاضلاب…………………………………………………………………….91

4-4 میزان فلزات سنگین در خاک و قسمت های مختلف گیاه در اثر آبیاری با فاضلاب………………………………..92

4-4-1 غلظت کادمیوم در خاک و گیاه……………………………………………………………………………………………………….93

4-4-2 غلظت سرب در خاک و گیاه……………………………………………………………………………………………………………93

4-4-3 غلظت نیکل در خاک و گیاه……………………………………………………………………………………………………………94

4-5 بررسی میزان کلی فرم کل و مدفوعی در گیاه در اثر آبیاری با فاضلاب……………………………………………………96

4-6 پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..99

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….100

فهرست شکل­ها

 عنوان                                                                                                                      صفحه

شکل 3-1 اثر کود اوره بر بیوماس سورگوم شیرین……………………………………………………………………………………………46

شکل 3 -2 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر بیوماس سورگوم شیرین……………………………………………..47

شکل 3-3 اثر کود اوره بر قطر ساقه سورگوم شیرین………………………………………………………………………………………..49

شکل 3 -4 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر قطر سورگوم شیرین………………………………………………….. 50

شکل 3-5 اثر کود اوره بر ارتفاع ساقه سورگوم شیرین……………………………………………………………………………………..51

شکل 3 -6 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر ارتفاع سورگوم شیرین…………………………………………………52

شکل 3-7 اثر کود اوره بر قند ساقه سورگوم شیرین…………………………………………………………………………………………54

شکل 3 -8 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر قند ساقه سورگوم شیرین……………………………………………55

شکل 3-9 اثر کود اوره بر حجم شربت ساقه سورگوم

شیرین……………………………………………………………………………56

شکل 3 -10 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر حجم شربت سورگوم شیرین……………………………………57

شکل 3-11 اثر کود اوره براتانول ساقه سورگوم شیرین…………………………………………………………………………………….59

شکل 3 -12 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر اتانول ساقه سورگوم شیرین……………………………………..60

شکل 3 -13 مقایسه میانگین مقادیر فلزات سنگین  در خاک کشت گیاهان سورگوم تحت دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..62

شکل 3 -14 مقایسه میانگین مقادیر فلزات سنگین در قسمت دانه گیاهان سورگوم تحت دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..64

شکل 3 -15 مقایسه میانگین مقادیر فلزات سنگین  در قسمت ساقه گیاهان سورگوم تحت دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..66

شکل 3 -16 مقایسه میانگین مقادیر فلزات سنگین در قسمت برگ گیاهان سورگوم تحت دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..68

شکل 3 -17 مقایسه تعداد باکتری های کلی فرم کل در 100 میلی لیتر نمونه های برگ، ساقه و دانه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری( وقتی که نمونه ها ضدعفونی سطحی شدند)……………………………………..71

عنوان                                                                                                                                      صفحه

شکل 3 -18 مقایسه تعداد باکتری های  کلی فرم کل در 100 میلی لیتر نمونه های برگ، ساقه و دانه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری( وقتی که نمونه ها ضدعفونی سطحی نشدند)…………………………………….74

شکل 3 -19 مقایسه تعدادباکتری های کلی فرم کل در 100 میلی لیتر نمونه های ساقه خشک شده و مغز ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری………………………………………………………………………………………..76

شکل 3 -20 مقایسه تعداد باکتری های کلی فرم مدفوعی در 100 میلی لیتر نمونه های برگ، ساقه و دانه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری( وقتی که نمونه ها ضدعفونی سطحی شدند)………………………..78

شکل 3 -21 مقایسه تعداد باکتری های کلی فرم مدفوعی در 100 میلی لیتر نمونه های برگ، ساقه و دانه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری( وقتی که نمونه ها ضدعفونی سطحی نشدند)………………………81

شکل 3 -22 مقایسه تعداد باکتری های کلی فرم مدفوعی در 100 میلی لیتر نمونه های ساقه خشک شده و مغز ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………83

شکل3-23 تصاویر مربوط به کلی فرم های موجود در ساقه خشک شده و برگ ضدعفونی نشده…………………..84

شکل3-24 تصویر مربوط به کلی فرم ها درنمونه های ساقه خشک شده و برگ ضدعفونی نشده…………………..84

شکل 3 -25 مقایسه مجموع تعداد باکتری های کلی فرم کل در 100 میلی لیتر نمونه های خاک تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری……………………………………………………………………………………………………………………………………………….85

شکل 3 -26 مقایسه مجموع تعداد باکتری های کلی فرم مدفوعی در 100 میلی لیتر نمونه های خاک تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری……………………………………………………………………………………………………………………………………..87

شکل3-27 تصاویر مربوط به کلی فرم های موجود در خاک آبیاری شده با فاضلاب خام و فاضلاب تصفیه شده………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………88

شکل3-28 تصویر مربوط به کلی فرم ها در نمونه های خاک آبیاری شده با فاضلاب……………………………………..88

فهرست جدول

 عنوان                                                                                                                                      صفحه

جدول 1-1 مقایسه نیشکر، چغندرقند و سورگوم شیرین در ایران………………………………………………………………………2

جدول 1-2 میزان سطح زیرکشت و تولید سورگوم در برخی کشورهای جهان در سال 1998………………………….4

جدول 1-3 میزان سطح زیرکشت و تولید سورگوم در برخی استان های کشور در سال 1387………………………..5

جدول 1-4 رده بندی گیاه سورگوم………………………………………………………………………………………………………………………6

جدول 1-5 فراوانی جنس های باکتریایی شناسایی شده میان کلی فرم کل و مدفوعی از کاهو و اسفناج………23

جدول 1-6 طیف غلظت های خاک و راهنمای قانونی برای برخی فلزات سمی……………………………………………….30

جدول 1-7 عوامل مؤثر بر قابلیت دسترسی زیستی فلزات………………………………………………………………………………..33

جدول 2-1 خصوصیات کمی و کیفی خاک مورد استفاده در این آزمایش……………………………………………………….37

جدول 2-2 میانگین تعداد باکتری E.coli و pH در آب و پساب های استفاده شده در تیمارها………………………38

جدول 2-3 خصوصیات کیفی و کمی در سه نوع آب مورد استفاده در آبیاری…………………………………………………38

جدول 3-1 تجزیه واریانس بیوماس گیاه……………………………………………………………………………………………………………45

جدول 3-2 مقایسه بیوماس سورگوم شیرین تحت اثردو كیفیت آب آبیاری…………………………………………………….46

جدول 3-3 تجزیه واریانس قطر ساقه گیاه…………………………………………………………………………………………………………48

جدول 3-4 مقایسه قطر ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری………………………………………………..48

جدول 3-5 تجزیه واریانس ارتفاع ساقه گیاه……………………………………………………………………………………………………..50

جدول 3-6 مقایسه ارتفاع ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری……………………………………………..51

جدول 3-7 تجزیه واریانس درصد قند ساقه گیاه………………………………………………………………………………………………53

جدول 3-8 مقایسه درصد قند ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری……………………………………..53

جدول 3-9 تجزیه واریانس حجم شربت ساقه……………………………………………………………………………………………………55

جدول 3-10 مقایسه حجم شربت ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری………………………………..56

عنوان                                                                                                                                      صفحه

جدول 3-11 تجزیه واریانس اتانول گیاه…………………………………………………………………………………………………………….58

جدول 3-12 مقایسه اتانول ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………..58

جدول 3-13 تحلیل واریانس کادمیوم در خاک قبل از کشت و خاک بعد از برداشت سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..61

جدول 3-14 تحلیل واریانس سرب موجود در خاک قبل از کشت و خاک بعد از برداشت سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………61

جدول 3-15 تحلیل واریانس  نیکل موجود در خاک قبل از کشت و خاک بعد از برداشت سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………62

جدول 3-16 تحلیل واریانس میزان عنصر کادمیوم در دانه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………….63

جدول 3-17 تحلیل واریانس میزان عنصر سرب در دانه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………………63

جدول 3-18 تحلیل واریانس میزان عنصر نیکل در دانه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………………64

جدول 3-19 تحلیل واریانس میزان عنصر کادمیوم در ساقه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………..65

جدول 3-20 تحلیل واریانس میزان عنصر سرب در ساقه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری…………………….65

جدول 3-21 تحلیل واریانس میزان عنصر نیکل در ساقه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری…………………….66

جدول 3-22 تحلیل واریانس میزان عنصر کادمیوم در برگ گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………..67

جدول 3-23 تحلیل واریانس میزان عنصر سرب در برگ گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری…………………….67

جدول 3-24 تحلیل واریانس میزان عنصر نیکل در برگ گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری……………………..68

جدول 3-25 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در دانه گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….69

جدول 3-26 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در ساقه گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….70

جدول 3-27 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در برگ گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….70

عنوان                                                                                                                                      صفحه

جدول 3-28 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در برگ گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….72

جدول 3-29 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در ساقه گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….72

جدول 3-30 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در دانه گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….73

جدول 3-31 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در ساقه گیاه (خشک شده در آون)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..74

جدول 3-32 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در مغز ساقه گیاهان…………………………..75

جدول 3-33 تحلیل واریانس  میزان کلی فرم مدفوعی موجود در دانه گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….77

جدول 3-34 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در ساقه گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….77

جدول 3-35 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در برگ گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….78

جدول 3-36 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در دانه گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….79

جدول 3-37 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در ساقه گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….80

جدول 3-38 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در برگ گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….80

جدول 3-39 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در ساقه گیاه (خشک شده در آون)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..82

جدول 3-40 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در مغز ساقه گیاهان………………………………………..82

جدول 3-41 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل در خاک بعد از برداشت و خاک قبل از کشت……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………85

جدول 3-42 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم مدفوعی در خاک بعد از برداشت و خاک قبل از کشت……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………86

1-1- مقدمه
در حال حاضر با جمعیت رو به رشد، روند کاهشی زمین های زراعی و افزایش تقاضا برای غذا و  سوخت های زیستی، جهان نمی­تواند با گسترش شمار سطوح برداشت نیازهای جمعیت رو به رشد را تأمین کند(Wurth, 2003). استفاده از ژنتیک برای بهبود بهره وری محصول، ترویج حفاظت و مدیریت خاک و استفاده ازمحصولات کشاورزی پر بازده ضروری است. بر اساس پیش بینی­ها تا سال ۲۰۳0 میلادی، با رشد جمعیت جهان، نه تنها تقاضا برای مواد غذایی 50 درصد بیشتر می‌شود، بلکه بحران انرژی نیز مزید بر علت خواهد شد. از این رو برای برون‌رفت از این دو مشکل مشترک راه حل‌های واحد و متفکرانه‌ای را باید در نظر گرفت. بهترین راه برای توسعه سوخت‌های زیستی به کارگیری اراضی بایر است هر چند که برای تأمین نیازهای اساسی سوخت‌های زیستی منابع متعدد گیاهی وجود دارد، اما با این وجود برای هر کشوری که زمینه و پتانسیل خاص خود را داشته باشد می‌توان به گونه‌ای این موضوع حیاتی را در نظر گرفت(Wurth, 2003). لذا گیاهان به عنوان مهم‏ترین منابع تجدید پذیرو اولین منبع تأمین کننده مواد غذایی برای بشر و دیگر جانوران بوده و به عنوان حلقه اول زنجیره غذایی مورد توجه می­باشند. با توجه به کمبود منابع، انتخاب گونه‏هایی با نیازهای حداقلی برای رشد و بازده بالا در تولید یکی از ضروریات ادامه زندگی می‏باشد (خدابنده ، 1366). ایران از نظر وضعیت اقلیمی جزء کشورهای خشک جهان است که البته روی کمربند خشکی جهان قرار دارد، در 80 سال گذشته جمعیت ایران هفت برابر شده است توسعه جمعیت، توسعه صنعت و کشاورزی و شهرنشینی را در پی دارد بنابراین ما به مرز بحران آبی نزدیک می‌شویم. یا تدبیر و ارتقاء دانش کشاورزی و آشنایی با گونه های گیاهی کم نیاز و مقاوم به خشکی می توان از این اراضی به نحو احسنت بهره مند شد وگوشه­ای از نیازهای غذایی و سوختی جامعه را تأمین کرد؛ از آنجایی که وسعت زیادی از مساحت کشور ایران را بیابان و اراضی کم آب در برگرفته است لذا استفاده از منابعی چون نیشکر و چغندر‏قند که منابع اصلی تولید شکر در اغلب نقاط جهان هستند، برای چنین اقلیمی مناسب نیست ( جدول1- 1). پس برای استفاده از ظرفیت‏های اراضی قابل کشت کشورمان بایستی به دنبال

فصل 1- مقدمه 2
1-1- اسکرمبلر چیست و چرا از آن استفاده می کنیم؟ 2
1-2- مزایای استفاده از اسکرمبلینگ قبل از ارسال داده 3
1-3- دنباله‌های شبه تصادفی 4
1-4- معیارهای میزان تصادفی بودن یک دنباله 5
فصل 2- تئوری عملکرد شیفت‌رجیسترهای خطی با پسخورد 8
2-1- ترکیب و ساختار شیفت رجیسترها 8
2-2- سنتز الگوریتم LFSR 11
2-3- نمایش کلاسیک دنباله های LFSR 18
2-4- شبیه‌سازی و نتایج مربوط به اجرای الگوریتم برلکمپ-مسی بر روی دنباله خروجی LFSR 21
فصل 3- شناسایی پارامترهای اسکرمبلرهای خطی 25
3-1- تشخیص پارامترهای اسکرمبلر با استفاده از دنباله متن ورودی x(t) 28
3-2- تشخیص پارامترهای اسکرمبلرجمعی فقط با استفاده از بایاس متن ورودی 29
3-3- تشخیص پارامترهای اسکرمبلرضربی فقط با استفاده از بایاس متن ورودی 39
3-4- الگوریتم کلوزیو اصلاح شده 42
3-5- نتایج شبیه‌سازی الگوریتم کلوزیو روی اسکرمبلرهای ضربی و جمعی 50
فصل 4- شناسایی پارامترهای اسکرمبلر در حضور نویز کانال 54
4-1- تشخیص اسکرمبلر زمانی‌که نویز به صورت بیت‌های تغییریافته باشد 54
4-2- شناسایی اسکرمبلر زمانی‌که درج بیت به صورت نویز در دنباله رخ دهد 59
3-3- نتایج شبیه‌سازی شناسایی چندجمله‌ای اسکرمبلرها در حضور نویز کانال 65
فصل 5- شناسایی پارامترهای اسکرمبلر با استفاده از کلمه دوگان انکدر کانال 68
5-1- محاسبه بایاس بعد از کدینگ کانال 69
5-2- بازسازی چندجمله‌ای فیدبک اسکرمبلر بعد از عبور از کدینگ کانال 71
5-3- نتایج مربوط به شناسایی اسکرمبلر قرار گرفته پس از انکدر بلوکی 79
نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………………………..89
منابع……………………………………………………………………………………………………………………91
چکیده و عنوان انگلیسی……………………………………………………………………………………93
 
 
 
 
فهرست شکل‌ها
عنوان                                                                                   صفحه
شکل ‏2‑1. شمای کلی شیفت رجیستر خطی با فیدبک یا (LFSR) که دارای L-مرحله می‌باشد. 9
شکل ‏2‑2. مثال به کار بردن الگوریتم سنتز LFSR روی دنباله [2] ……………. 15
شکل ‏2‑3 .مدار منطقی مربوط به پیاده‌سازی الگوریتم سنتز LFSR [2] 16
شکل ‏3‑2 توزیع متغیر Z [9] 44
شکل ‏3‑3 مقایسه بین الگوریتم کلوزیو و الگوریتم اصلاح شده [9] 48
شکل ‏3‑4 تعداد بیت‌های لازم برای شناسایی چندجمله‌ای اسکرمبلرهای ضربی در الگوریتم کلوزیو 51
شکل ‏4‑1 عبور بیت‌های اسکرمبلر از کانال همراه با نویز 54
شکل ‏4‑2. فاکتور افزایش تعداد بیت‌ها(I) برحسب d و p مختلف در حضور نویز کانال 57
شکل ‏4‑3 تغییرات P(tx , id-1 + 1, Ñ) بر حسب tx …….. 61
شکل ‏4‑4 تغییرات P(tx , id-1 + 1, Ñ) بر حسب tx ……… 62
شکل ‏5‑1 ترتیب عبور بیت‌ها از انکدر کانال و اسکرمبلر 69
شکل ‏5‑2 نحوه‌ی ضرب داخلی بین بلوک‌های کد خطی دنباله بیت دریافتی و کلمه دوگان 73
شکل ‏5‑3 توزیع متغیر . 76
 
 
 
 
 
 
 
/> 
 
 
 
 
فهرست جدول‌ها
عنوان                                                                                   صفحه
جدول ‏2‑1 چندجمله‌ای‌های بنیادین 21
جدول ‏2‑2 چندجمله ای های تجزیه ناپذیر 21
جدول ‏2‑3 چندجمله‌ای ‌های تجزیه‌پذیر 22
جدول ‏2‑4 نتیجه الگوریتم برلکمپ-مسی روی دنباله‌های همراه با خطا 23
جدول ‏3‑1 الگوریتم شناسایی چندجمله‌ای فیدبک اسکرمبلرهای سنکرون [6] 36
جدول ‏3‑2 عملکرد الگوریتم کلوزیو با بایاس [6] 38
جدول ‏3‑3 عملکرد الگوریتم کلوزیو با بایاس [6] 38
جدول ‏3‑4 الگوریتم شناسایی چندجمله‌ای فیدبک اسکرمبلرهای خود- سنکرون [6] 39
جدول ‏3‑5 عملکرد الگوریتم کلوزیو با بایاس [6] 42
جدول ‏3‑6. نتایج الگوریتم کلوزیو روی اسکرمبلرهای جمعی [9] 46
جدول ‏3‑7 مضارب چندجمله‌ای فیدبک [9] 47
جدول ‏3‑8 عملکرد الگوریتم کلوزیو روی خروجی اسکرمبلرهای جمعی بایاس متن ورودی …. 50
جدول ‏3‑9 عملکرد الگوریتم کلوزیو روی خروجی اسکرمبلرهای جمعی بایاس متن ورودی ….. 50
جدول ‏3‑10 عملکرد الگوریتم کلوزیو روی خروجی اسکرمبلرهای ضربی بایاس متن ورودی …. 50
جدول ‏3‑11 عملکرد الگوریتم کلوزیو روی خروجی اسکرمبلرهای ضربی بایاس متن ورودی ….. 51
جدول ‏4‑1 شناسایی چندجمله ای فیدبک اسکرمبلرهای جمعی همراه با نویز ……… 65
جدول ‏4‑2 شناسایی چندجمله ای فیدبک اسکرمبلرهای جمعی همراه با نویز ………. 65
جدول ‏4‑3 شناسایی چندجمله ای فیدبک اسکرمبلرهای ضربی همراه با نویز ……… 65
جدول ‏4‑4 شناسایی چندجمله ای فیدبک اسکرمبلرهای ضربی همراه با نویز   ………. 66
جدول ‏5‑1 بایاس اعمال شده توسط چند انکدر BCH [9] 71
جدول ‏5‑2 نتایج شناسایی اسکرمبلرقرارداده‌شده پس از کدینگ بلوکی خطی [9] 77
جدول ‏5‑3 نتایج شبیه‌سازی اسکرمبلر پس از کدینگ بلوکی 79
 
 
 
 
 

 
فصل اول
 

فصل 1-
مقدمه
مقدمه
1-1- اسکرمبلر چیست و چرا از آن استفاده می کنیم؟
یک سیستم انتقال داده دیجیتالی همواره در ارسال داده‌ها آنها را دچار خطا و آسیب می‌کند که مقدار این اختلالات و آسیب‌ها بسته به آماره‌های منبع تغییر می‌کند. گاهی اوقات همزمان‌سازی، تداخل و مشکلات اکولایز کردن به آماره‌های منبع مربوط می‌شود. اگرچه استفاده از حشویات در ارسال کدها تا حدی عملکرد سیستم را از آماره‌های منبع مستقل می‌کند اما همواره وابستگی‌هایی وجود دارد به علاوه اضافه کردن داده‌های حشویات باعث مشکلاتی از قبیل افزایش نرخ سمبل‌های ارسالی و یا اضافه شدن تراز در سمبل‌ها می‌شود. در یک سیستم ارسال کد اگر فرض کنیم سمبل‌های ارسالی از نظر آماری از هم مستقل هستند آنالیز و خطایابی آن بسیار آسان‌تر خواهد شد. به چنین منبعی که سمبل‌های آن از نظر آماری از هم مستقل هستند منبع سفید می‌گوییم چرا که آنالیز آن مانند نویز سفید گوسی است. روش‌های سفید کردن آماره‌های منبع دیجیتالی بدون استفاده از داده‌های حشویات تحت عنوان اسکرمبلینگ[1] بیان می‌شود. در مخابرات و دی‌کد کننده‌ها، اسکرمبلر[2] دستگاهی است که داده‌ها را قبل از ارسال دستکاری می‌کند و آنها را تغییر می‌دهد. این تغییرات در گیرنده به طور معکوس انجام می‌شود تا به داده‌ی اولیه برسیم. انواع روش‌های اسکرمبلینگ در ماهواره و مودم‌های [3]PSTN مورد استفاده قرار می‌گیرد. اسکرمبلر را می‌توان درست قبل از یک کدگذار FEC[4] قرار داد یا اینکه می‌توان پس از FEC و قبل از بلوک مدولاسیون قرار داد.

1-2. اهمیت و ضرورت تحقیق                                     5

1-3. هدف تحقیق                                          6

1-4. سوالات تحقیق                                        7

1-5. فرضیات تحقیق                                            7

1-6. روش تحقیق                                          8

1-7. ساختار پایان­نامه                                        8

2- مروری بر مطالعات انجام شده                                       9

2-2. مطالعات انجام شده در خارج                                   12

2-3. مطالعات انجام شده داخلی                                     17

3-  مبانی نظری و ساختار الگو                                      29

3-1. مقدمه                                            30

3-2. بازار                                            31

3-2-1. عناصر و متغیرهای بازار                                  32

3-3. انحصار                                           34

3-3-1. انواع انحصار و عوامل آن                                     35

3-3-1-1. مکتب ساختارگرایی                                 36

3-3-1-2. مکتب شیکاگو – یو.سی.ال.ای                              37

3-3-2. نقش ساختار بازار در تجارت خارجی                            38

3-4. تمرکز صنعتی                                      39

3-4-1. تمرکز کلی و انفرادی (صنعتی)                             39

3-4-2. صرفه­های اقتصادی (صرفه­جویی ناشی از مقیاس)                     40

3-4-2-1. روش­های تخمین حداقل مقیاس کارای بنگاه                      42

3-4-3. اندازه­گیری تمرکز                                   42

3-4-4. روش­های اندازه­گیری تمرکز در بازار                           43

3-4-4-1. معیارهای مطلق و نابرابری تمرکز                            44

3-4-5. شاخص­های اندازه­گیری تمرکز                                44

3-4-5-1. ملاحظاتی در خصوص شاخص­های تمرکز                      44

3-4-6. معرفی شاخص­های مطلق تمرکز                                46

3-4-6-1. نسبت تمرکز چند بنگاه (k بنگاه)                        46

3-4-6-2. شاخص­های هانا و کی  (HK)                           47

3-4-6-3. شاخص هرفیندال- هیرشمن (HHI)                             48

3-4-7. محدودیت و مشکلات شاخص­های تمرکز                           50

3-4-7-1. محدودیت واردات                                  50

3-4-8. تغییرات فن­آوری و تمرکز                             51

3-4-9. تمرکز و سودآوری                                    51

3-4-10. نظریه­های تمرکز                                    52

3-4-10-1. صرفه­جویی ناشی از مقیاس و تمرکز (برداشت دترمینیستیکی)         52

3-4-10-2. برداشت تصادفی تمرکز                                 53

3-4-11. عوامل موثر بر سطح و تغییرات تمرکز                           54

3-5. موانع ورود                                       54

3-5-1. انواع موانع ورود                                   56

3-5-1-1. علل برونزا                                  56

3-5-1-2. علل درونزا                                 57

3-5-1-3. موانع ورود ساختاری                              57

3-5-1-4. موانع ورود استراتژیک                            59

3-6. تفاوت محصول                                      59

3-6-1. تبلیغات                                       60

3-6-2. شدت تبلیغات و ساختار بازار                              61

3-6-3. تاثیر تبلیغات بر ساختار بازار                                62

3-6-3-1. تبلیغات و صرفه­های مقیاس تولید                        63

3-6-4. هزینه­های ثابت و غیر قابل بازگشت                         63

 

3-6-4-1. هزینه­های غیر قابل بازگشت برونزا                           64

3-6-4-1-1. هزینه­های غیر قابل بازگشت برونزا و تمرکز صنعتی               65

3-6-4-2. هزینه­های غیر قابل بازگشت درونزا                           65

3-6-4-2-1. هزینه­های غیر قابل بازگشت درونزا و تمرکز صنعتی              66

3-7. ضریب تعدیل                                       66

3-7-1. ضریب تعدیل ثابت و متغیر                            67

3-8. ساختار الگو                                      67

3-8-1. مدل حالت یکنواخت تمرکز                             69

3-8-2. مدل­های عدم تعادل تمرکز                    70

3-8-3. معرفی متغیرها                                  72

3-8-4. نمونه زیر مجموعه­ای صنایع                  7

4- برآورد الگو و تحلیل نتایج                                           77

4-1. مقدمه                                            78

4-2. داده­ها                                           78

4-3. معرفی الگوها                                          79

4-4. برآورد الگو                                      80

4-4-1. نتایج نمونه کامل صنایع                                   80

4-4-2. نتایج نمونه زیرمجموعه­ای صنایع                                 85

4-4-2-1. نتایج برآورد مدل (2) در دسته­بندی شدت تبلیغات              85

4-4-2-2. نتایج برآورد مدل (3) در دسته­بندی شدت تبلیغات              86

4-4-2-3. نتایج برآورد مدل (2) در دسته­بندی تمرکز                    89

4-4-2-4. نتایج برآورد مدل (3) در دسته­بندی تمرکز                    91

4-5. آزمون­های الگو                                         93

4-5-1. آزمون خودهمبستگی                                   93

الف-1. نمونه کامل صنایع                                  93

الف-1-1. آزمون خودهمبستگی مدل (1)                       93

الف-1-2. آزمون خودهمبستگی مدل (2)                       94

الف-1-3. آزمون خودهمبستگی مدل (3)                       94

ب-1. نمونه زیر مجموعه­ای صنایع                                 94

ب-1-1. آزمون خودهمبستگی مدل (2) با تمرکز بالا                      94

ب-1-2. آزمون خودهمبستگی مدل (3) با تمرکز بالا                      95

ب-1-3. آزمون خودهمبستگی مدل (2) با تمرکز پایین                    95

ب-1-4. آزمون خودهمبستگی مدل (3) با تمرکز پایین                    95

ب-1-5. آزمون خودهمبستگی مدل (2) با تبلیغات بالا                    95

ب-1-6. آزمون خودهمبستگی مدل (3) با تبلیغات بالا                    96

ب-1-7. آزمون خودهمبستگی مدل (2) با تبلیغات پایین                       96

ب-1-8. آزمون خودهمبستگی مدل (3) با تبلیغات پایین                       96

4-5-2. آزمون واریانس ناهمسانی                             97

الف-2. نمونه کامل صنایع                                  97

الف-2-1. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (1)                           97

الف-2-2. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (2)                           98

الف-2-3. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (3)                           98

ب-2. نمونه زیر مجموعه­ای صنایع                                 98

ب-2-1. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (2) با تمرکز بالا                     99

ب-2-2. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (3) با تمرکز بالا                     99

ب-2-3. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (2) با تمرکز پایین                   99

ب-2-4. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (3) با تمرکز پایین                   99

ب-2-5. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (2) با تبلیغات بالا                  100

ب-2-6. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (3) با تبلیغات بالا                  100

ب-2-7. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (2) با تبلیغات پایین                100

ب-2-8. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (3) با تبلیغات پایین                101

4-5-3. آزمون والد                                        101

5- خلاصه و نتیجه­گیری                               102

5-1. مقدمه                                      103

5-2. خلاصه                                        103

5-3. نتیجه­گیری                                   104

5-4. پیشنهادها                                   107

5-5. پیشنهادهایی برای مطالعات آتی                              107

5-6. محدودیت­های تحقیق                                108

منابع                                                  109

منابع آماری                                          109

منابع فارسی                                          109

منابع انگلیسی                                             111

پیوست                                             114

طبقه­بندی فعالیت­های اقتصادی ایران ( بر اساس ISIC, Rev. 3,1)   114
شاخص هرفیندال محاسبه شده برای 94 صنعت 120
3. محاسبه نرخ سالانه تعدیل   

مقدمه

رشد و توسعه اقتصاد به وسیله تغییرات در ساختار فعالیت­های اقتصادی مشخص می­شود. توجه به اقتصاد صنعتی در دهه­های اخیر زمینه تحول صنعتی در کشورها به ویژه کشورهای بالغ صنعتی را در برداشته و پرداختن به تحلیل مسایل مربوط به آن را رواج داده است. یکی از شاخه­های مهم اقتصاد صنعتی، بررسی تئوری­های رفتار بنگاه­ها و در کل بازار است. اقتصاددانان کشورهای توسعه­یافته و صنعتی توجه زیادی به اندازه بازاری خود و تولید در مقیاس وسیع کرده­اند؛ از ویژگی­های این کشورها اعتماد و پای­بندی به اجرای قوانین رقابت و مبارزه با انحصار می­باشد. در قرون اخیر، کشورها به منظور اصلاح ساختاری اقتصاد خود، اقدامات وسیعی انجام داده­اند. از جمله برنامه­های اصلاح ساختاری کاهش نقش دولت در اقتصاد و افزایش حضور بخش خصوصی است که لازمه اجرای آن، مهیا شدن شرایط اقتصادی و اجتماعی سازگار با نظام حاکم بر بخش خصوصی می­باشد؛ از این رو باید موانعی که مانع گسترش بازارها هستند، برطرف شوند و دولت نیز در این راستا اقدامات لازم را انجام دهد. لازم به ذکر است جهت اجرای این برنامه­ها، در ابتدا باید شرایط را برای تحقق این امر فراهم نموده و بسترهای مناسب مهیا شوند تا نتایج متفاوت و معکوس مشاهده نشود. اقتصاددانان در سیاست­های اصلاح ساختاری خود، بهترین عملکرد اقتصادی را عملکرد رقابتی می­دانند؛ لذا بررسی مطالعاتی از این دست، باعث تدوین سیاست­های دقیق رقابت و شرایط حصول عملکرد رقابتی می­شود که در نهایت منجر به افزایش کارایی، رفاه مصرف­کنندگان و جامعه می­شود. از این رو بیشتر کشورهای در حال توسعه و کمتر صنعتی شده چون ایران در سال­های اخیر به این موضوع توجه بیشتری نشان داده­اند.

یکی از اقدامات ضروری در جهت افزایش کارایی و حفظ منافع عمومی، تصویب و اجرای قانون رقابت است. در ایران قوانین ضد انحصار و تسهیل رقابت سابقه طولانی ندارد و از تصویب قانون رقابت زمان زیادی نمی­گذرد. چنانکه در برنامه سوم توسعه اقتصادی- اجتماعی ایران فصلی جداگانه به انحصار اختصاص داده شده و قانون رقابت نیز در دست بررسی و نهایی شدن است. ادعا این است که رقابت، تولید، کارایی و بهره­وری را افزایش و قیمت­ها را کاهش می­دهد. به علاوه انحصار به کاهش انگیزه نوآوری فنی منجر می­شود. اختصاص قانون رقابت در برنامه چهارم توسعه ایران حاکی از اهمیت این موضوع در اقتصاد ایران است. نظریه­های اقتصادی به عملکرد برتر بازارهای رقابت در مقایسه با بازارهای انحصاری اشاره دارند. با توجه به اندازه شاخص تمرکز می­توان مشخص کرد چه حد ساختار اقتصادی کشور انحصاری است. هر چه تعداد بنگاه­ها کمتر و یا بخش وسیعی از بازار در اختیار تعداد محدودی از آنها باشد، ساختار بازار به انحصار نزدیکتر است.

از نظر تئوری­های اقتصادی و تجارب تاریخی، اقتصادهای باز، غیرمتمرکز و رقابتی عملکرد بهتری نسبت به سایر سیستم­های اقتصادی داشته­اند. به طور کلی رقابت در تمام ابعاد سبب بهبود عملکرد اقتصاد و افزایش کارایی آن می­شود. رقابت به ویژه در بازارهای صنعتی، موجب کاهش قیمت­ها، ارائه کالاها با خصوصیات و کیفیت­های مختلف و قابل دسترسی بودن بیشتر مصرف­کنندگان به کالاها و خدمات می­گردد. رقابتی بودن بازار نه تنها در بازارهای داخلی، بلکه در بازارهای جهانی نیز مورد توجه می­باشد و رقابت در بازار داخلی مقدمه رقابت در بازارهای جهانی است (بهشتی، صنوبر و فرزانه کجاباد؛ 1388).

با وجود اهمیت موضوع بازار و ساختار آن، باید گفت که مطالعات کاربردی در خصوص بازار در ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است و عمده تحقیقات و پژوهش­ها متغیرهای کلان و نحوه کارکرد کلان اقتصادی را مد نظر داشتند. اما در سال­های اخیر، به دلیل تأکید برنامه­های اقتصادی بر افزایش کارایی و رقابت در بازارها گرایش به انجام مطالعات اقتصادی با پایه­های اقتصاد خرد، کنکاش در بازارها و بحث و بررسی پیرامون ماهیت بازارها تا حدی افزایش یافته است.

مبحث تمرکز صنعتی از موضوعات پراهمیت در زمینه سازمان و اقتصاد صنعتی محسوب می­گردد. تمرکز یکی از مهم­ترین متغیرهای ساختاری بازار شمرده می­شود. ساختار بازار ترتیب قرار گرفتن اجزای مختلف بازار می­باشد که خصوصیات سازمانی بازار را معرفی می­کند؛ به طوری­که به کمک این خصوصیات می­توان رابطه اجزای بازار را مشخص نمود. کمّی کردن این قبیل متغیرهای ساختاری، درک مناسبی از خصوصیات ساختاری بازارها را محقق می­سازد؛ به طوری­که بسیاری از دانشمندان و محققین در کارهای تجربی خود از این متغیرها برای شناسایی ساختار بازار استفاده نموده­اند. با محاسبه میزان تمرکز می­توان راجع به ساختار بازار و سنجش قدرت انحصاری در بازارها نظر داد.

محققین با استفاده از مفهوم تمرکز تا حد زیادی قادر به اندازه­گیری سطح رقابت و انحصار در بازارها شدند. البته نمی­توان ادعا نمود که با اندازه­گیری تمرکز بازار، به طور دقیق می­توان به میزان فعالیت انحصاری و قدرت انحصاری اعمال شده در بازارها پی برد، زیرا در بسیاری از بازارها، تمرکز و اندازه آن به طور قطعی معرف سطح رقابت یا انحصار نمی­باشند (عبادی و شهیکی­تاش؛ 1383). لذا در بیشتر مطالعات رابطه مستقیمی بین تمرکز و انحصار در نظر گرفته می­شود؛ به طوری­که یک بازار متمرکز بیانگر آن است که تعدادی از بنگاه­های موجود در بازار دارای قدرت انحصاری هستند.

به طور کلی دلالیل ایجاد انحصار به دو دسته مثبت و منفی تفکیک می­شوند. اگر انحصار به دلیل کارایی برتر بنگاه حاصل شود مثبت و مفید و اگر با رفتار غیررقابتی و مبتنی بودن بر همکاری بنگاه­ها همراه باشد، منفی و مضر می­باشد. انحصار به هر دلیلی که به وجود آید، موجب افزایش قدرت انحصاری می­شود که کاهش رفاه اجتماعی را در پی دارد. میزان کاهش در رفاه جامعه که ناشی از انحصار می­باشد، از جمله مسایل بحث برانگیز در اقتصاد است زیرا عده­ای معتقدند که انحصار منافعی را نیز به همراه دارد که آثار اخلالی آن را برطرف می­کند. از مزایای انحصاری شدن می­توان ایجاد انگیزه برای سایر بنگاه­ها جهت رسیدن به شرایط انحصارگر و کسب سود، تنوع و خدمات بیشتر در ارائه کالاها و خدمات، استفاده بیشتر از تکنولوژی، فن­آوری و بهتر شدن کیفیت کالاها و خدمات نام برد. این مزایا در حالت انحصار چندجانبه نمود بیشتری دارد. اما ایجاد انحصار مشکلات و مضراتی نیز به دنبال دارد که در مجموع باعث کاهش رفاه اجتماعی می­شود.

مشکلی که قدرت انحصاری در بازارهای صنعتی کشور به وجود می­آورد تنها در بازار فروش محصولات خلاصه نمی­شود؛ بلکه به دلیل این که بسیاری از بنگاه­های صنعتی در بازار خرید عوامل نیز دارای قدرت انحصاری هستند، لذا این بنگاه­های انحصاری قادر به کنترل بنگاه­های متوسط هستند و مانع از رشد بنگاه­های کوچک می­شوند. بنگاه­های انحصاری همچنین از قدرت بیشتری برای جذب و به کارگیری نهاده­های تولید برخوردارند و سرمایه و نیروی متخصص را به سمت خود جذب کرده و باعث تشدید قدرت انحصاری خود می­شوند (بهشتی، صنوبر و فرزانه کجاباد، 1388). از طرفی دیگر، وجود انحصار در بازار فروش محصولات و خرید عوامل از دو جهت به بخش صنعت ضربه می­زند. نخست به علت نبودن رقیب برای بنگاه­های انحصاری در بازار محصول، گاهاً کالاهایی با کیفیت پایین و قیمت بالا به فروش می­رسانند و سود انحصاری کسب می­کنند و کمتر به ارتقاء کیفیت و بهبود بهره­وری توجه می­کنند. در ثانی این بنگاه­ها با توجه به نفوذ خود، امکان رشد بنگاه­های کوچک را از آنها سلب می­نمایند (رفیعی، 1386). در انحصار، انحصارگر دارای قدرت اعمال محدودیت بر دیگران است و قیمت و مقدار را به نفع خود تعیین می­کند. لذا جنبه نامطلوب انحصار، همین قدرت اعمال محدودیت انحصارگر است (جلال‌آبادی و میرجلیلی، 1386).

تحلیل تمرکز بازار زمینه مناسب برای درک بهتر ارتباط عناصر ساختاری و عملکردی بازار را فراهم می­آورد و با بررسی بازارها از این دیدگاه بهتر می­توان علل بروز رفتارهای رقابتی یا غیر رقابتی را تشخیص داد. آگاهی داشتن از تمرکز بازار، موانع ورود و سایر متغیرها می­تواند به اجرای صحیح برنامه­های اصلاحی، خصوصی­سازی، حصول اهداف کارایی و افزایش رقابت کمک کند.

ضرورت اندازه­گیری قدرت بازاری به وسیله شاخص تمرکز از آنجا مطرح شد که اکثر بازارها به رفتار غیر رقابتی جهت کسب سود بیشتر گرایش نشان دادند. جهت ارتباط ساختار و عملکرد بازار از این شاخص­ می­توان استفاده کرد. بخش صنعت ایران بر اساس طبقه­بندی استاندارد بین­المللی صنایع (ISIC)[1] چهار رقمی، به 141 صنعت تفکیک شده ­است. در این پژوهش به بررسی انحراف بین حالت یکنواخت[2] و تحقق­یافته تمرکز و سرعت تعدیل آن با استفاده از آمار و اطلاعات راجع به صنایع کارخانه­ای ایران[3] در سطح کدهای چهار رقمی برای 94 صنعت و با بهره­گیری از روش تجزیه و تحلیل داده­های مقطع عرضی[4] پرداخته می­شود. اطلاعات مربوط به تمام بنگاه­ها در هر صنعت به صورت سرشماری و همراه با هزینه­ در دسترس قرار دارد، که محاسبه شاخص تمرکز در هر صنعت را قابل محاسبه نموده است.

در مباحث اقتصادی، مبحث پویایی به مطالعه تغییرات اقتصادی متغیر مورد نظر در گذر زمان می­پردازد. لذا پویایی تمرکز صنعتی، تغییر تمرکز صنعتی را در دو برهه از زمان در بردارد. حالت پویا، بررسی رفتار متغیرها در زمان را دنبال می­کند و معین می­سازد که آیا این متغیرها به حرکت به سوی تعادل متمایل هستند یا نه؟ پویایی یک متغیر نشان­دهنده تفاوت تغییر همان متغیر در طی سال­ها و دوره­های مختلف است؛ که معمولاً این اختلاف با حالت مطلوب و بلندمدت و یا حالت یکنواخت در نظر گرفته می­شود. در این مطالعه مقصود از پویایی تمرکز صنعتی چگونگی حرکت تمرکز به سمت مقدار مطلوب و بلندمدت خودش در طول زمان است.

در این پژوهش هرگاه از تمرکز در وضعیت یکنواخت سخن به میان می­آید، منظور حالت بلندمدت و پایدار تمرکز است.

1-2. اهمیت و ضرورت تحقیق

تمرکز صنعتی می­تواند نشان­دهنده میزان رقابت و انحصار در صنعت باشد. پویایی تمرکز صنعتی از آن جهت اهمیت دارد که تغییرات تمرکز را در طول زمان مورد بررسی قرار داده؛ و میزان انحراف آن را با وضعیت بلندمدت و نحوه حرکت به سمت آن را نشان می­دهد.

با محاسبه تمرکز در طول زمان می­توان علاوه بر تعیین درجه تمرکز که میزان رقابت و انحصار در صنایع را مشخص می­نماید، تغییرات آن را نیز معین کرد که آیا صنایع با افزایش تمرکز مواجه شده­اند یا کاهش و یا بدون تغییر بوده­اند؟ روشن شدن این موضوع راهنمای مناسبی برای دولت، سیاست­گذاران و اقتصاددانان در تدوین و ارائه سیاست­ها می­باشد.

تمرکز بنگاه­ها در صنعت، مورد توجه اقتصاددانان، بازرگانان، استراتژیست­ها و سازمان‌های دولتی است. در بسیاری از کشورهای جهان هر ساله میزان تمرکز بازارها در صنایع مختلف اندازه­گیری می­شود که نتایج آن راهنمای دولت­ها برای سیاست­گذاری­های صنعتی و اقتصادی، بقای رقابت و رعایت حقوق مصرف­کنندگان است. اهمیت موضوع تمرکز در آن

نفت ماده سیاه و بدبویی كه آن را در قدیم روغن سنگ می‌نامیدند بیشتر از هر چیزی تاریخ معاصر ما را تحت تأثیر خود قرار داده است در طول این یكصد سال تاریخ معاصر ایران در برخی مقاطع تاریخ ایران همان تاریخ نفت است این ماده، كه به عقیده برخی طلای سیاه و برخی دیگر بلای سیاه است همواره موجب فراز و نشیب‌هایی در تاریخ ایران بوده است از اشغال ایران در جنگ جهانی تا دست اندازی شوروی بر آذربایجان و مسئله نفت شمال تا قدرت‌گیری رژیم شاه در دهه هفتاد میلادی به وسیله دلارهای نفتی تا تأثیر نیازهای پول كشور در دوره سازندگی و بعد از آن و در تأكید این مسئله همین بس كه در طول این یكصد سال كمتر از سه سال در دوران حكومت مصدق و اندكی زمانی در انقلاب اسلامی جریان تولید نفت متوقف شده است كه در همین دو مورد تأثیرات شگرفی در ساختار جامعه ایران گذاشت اول موجب بی‌پولی و شكست دولت مصدق شده كه مشهور است كه ایشان گفته بودند اگر فقط چند تن از ما می‌خریدند دولت سقوط نمی‌كرد:

در توسعه ایران نفت از اهمیت زیادی برخوردار است چرا كه به دلیل عدم تولید و نبود درآمدهای مالیاتی نفت با درآمد خالص بالایی كه دارد منابع مالی را برای ایجاد زیر ساخت‌های توسعه ایجاد می‌كند.

در سند چشم‌انداز 1404 در بخش صنعت نفت تأكید زیادی بر افزایش حجم تولید چه در بخش گاز و چه در بخش نفت گردیده است برای مثال در سند بیان داشته است كه ایران می‌‌بایست تولید كننده 7% از نفت جهان باشد و تا سال هدف ظرفیت تولید می‌بایست به هفت میلیون بشكه در روز برسد و تولید گاز نیز می‌بایست به 900 میلیون متر مكعب در روز برسد[1] در اینجاست كه اهمیت نقش منابع نفت و گاز مشترك كه ذخائر تازه كشف شده‌ای می‌باشد و از قدرت تولید و فشار بالایی برخوردار هستند و این مسئله می‌تواند افت فشار در چاهای داخلی را جبران كند. تولید نفت و گاز كشور هم اكنون از 22 مخزن در خشكی و 9 مخزن در دریا می‌باشد[2] آمار دیگری حكایت از تولید 80% درصد از نفت كشور از 8 میدان بزرگ نفتی در جنوب كشور می‌كند كه همه آنها در جنوب غربی كشورمان و در خشكی و مرزهای داخلی می‌باشد.[3]

مسئله قابل تأمل در این موضوع این می‌‌باشد كه بهره‌‌برداری از این منابع كه در داخل سرزمین ایران می‌باشد در هر زمانی قابل اجرا است اما منابع مشتركی كه ایران در مناطق مرزی دارد و بیش از 15 حوزه نفتی در خلیج و چند حوزه نفتی در شمال كشور می‌باشد به علت استخراج آنها توسط همسایگانمان در حال از بین رفتن است و این مسئله می‌پذیرد كه مسئولان كشورمان كه در حوزه سیاست‌گذاری نفتی هستند بر این منابع تأكید بیشتری داشته باشند چرا كه غفلت موجب تضییع منافع ملی ایران می‌شود. قراردادهای نفت و گاز در سالهای اخیر به عنوان مهم ترین مشخصه در صنعت نفت و گاز ایران در آمده است و قراردادهای متعددی با کمپانی ها و سرمایه گذاران خارجی تحت این قالب منعقد شده است . یکی از مهم ترین قراردادها که قرارداد بیع متقابل نفتی است به لحاظ حقوقی نوعی قرارداد خرید خدمت پیمانکاری که توسط طرف خارجی فاینانس یا تامین اعتبار می گردد . به موجب این قرارداد سرمایه گذار خارجی موظف است که کلیه عملیات راجع به توسعه و   بازیافت یک میدان نفتی یا گازی را با هزینه و سرمایه خود انجام دهد و در مقابل شرکت ملی نفت تعهد می کند تمام هزینه های سرمایه ای ، غیر سرمایه ای ، عملیاتی و غیره … که به طرف خارجی جهت انجام عملیات مزبور متحمل شده است را با بهره مشخص و طی اقساط برابر الزاما از طریق نفت و گاز حاصله از همان عملیات به او پرداخت نماید از مهم ترین شروط مندرج در این قراردادها شرط انتقال تکنولوژی برتر توسط طرف خارجی ، آموزش نیروهای داخلی ، استهلاک کلیه سرمایه هزینه از محل تولیدات پروژه ، نرخ ثابت سود و غیره … می باشد . عدم ایفای تعهد در مورد هر یک از قراردادهای یا شروط قراردادی می تواند هزینه های زیادی را بر طرف قرارداد تحمیل کند .در این نوشتار سعی نگارنده بر این است كه به بررسی عدم ایفای تعهد در قرارداده های بین المللی نفت و گاز با در نظر گرفتن تحریم های بین المللی و چگونگی تبیین رژیم حقوقی حاكم بر این منابع پرداخته و ابعاد آن را مشخص نماید علاوه بر این موضوع به رویه دیگر كشورها و تقسیم‌‌بندی دیدگاهای موجود و ریشه‌یابی و تأثیر هر كدام بر منافع ملی ایران در دریای خزر و خلیج فارس بپردازد و همانطور كه مشاهده شد خواه ناخواه پرداختن به موضوع نفت و گاز ذخائر موجود در مرزها موجب دفاع از منافع ملی در برابر غارت احتمالی این منابع مردم ایران در برابر زیاده خواهی‌های دیگران می‌شود. با تمهید این مقدمات برآنیم که به سوالات مطرح شده پاسخ دهیم .

واژگان کلیدی: آلودگی هوا، تکنیک های کنترل، تصمیم گیری چند شاخصه، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، منطق فازی

فهرست مطالب

فصل اول: مقدمه و کلیات طرح تحقیق.. 1

1-1 مقدمه.. 2

1-2 بیان مسئله.. 3

1-3 اهداف تحقیق.. 5

1-4 سوالات تحقیق.. 5

1-5 روش انجام تحقیق.. 6

1-6 جامعه آماری.. 6

1-7 سابقه و ضرورت انجام پژوهش.. 7

1-8 جنبه جدید بودن و نوآوری.. 7

فصل دوم: ادبیات موضوع.. 8

بخش اول: مقدمه ای برآلودگی هوا، منابع، اثرات و راه های کنترل آن   9

2-1-1 مقدمه.. 10

2-1-2 ترکیب طبیعی هوا.. 10

2-1-3  آلودگی هوا چیست؟.. 12

2-1-4  تاریخچه آلودگی هوا.. 12

2-1-5 پیامد های هوای آلوده.. 14

2-1-5-1 تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان.. 15

2-1-5-2 تاثیر آلودگی هوا برگیاهان.. 16

2-1-5-3 تاثیر آلودگی هوا بر اموال و آثار هنری و تاریخی.. 17

2-1-5-4 تاثیرات جهانی آلودگی هوا.. 17

2-1-6 ارزیابی خسارات ناشی از آلودگی هوا.. 20

2-1-7 منابع آلودگی هوا.. 21

2-1-7-1 منابع متحرک.. 22

2-1-7-2 منابع ثابت.. 23

2-1-8 سهم صنعت سیمان در آلودگی هوا.. 25

2-1-9 کنترل آلودگی هوا.. 25

2-1-9-1 شاخص کیفیت هوا.. 26

2-1-10 فناوری و تجهیزات کنترل آلودگی هوا.. 28

2-1-10-1 منابع متحرک.. 28

2-1-10-2 منابع ثابت.. 28

بخش دوم: آشنایی با منطق فازی.. 30

2-2-1 مقدمه.. 31

2-2-2 سیر تطور.. 31

2-2-3 روش های علم مدیریت فازی.. 33

2-2-4 مفاهیم اساسی مجموعه های فازی.. 36

2-2-4-1 تابع عضویت.. 36

2-2-4-2 نمایش مجموعه های فازی.. 37

2-2-4-3 زیرمجموعه های فازی.. 38

2-2-4-4 عملگرهای مجموعه های فازی.. 38

بخش سوم: مروری بر شیوه های تصمیم گیری.. 40

2-3-1 مقدمه.. 41

2-3-2تعریف تصمیم گیری.. 41

2-3-3 ماهیت تصمیم گیری.. 42

2-3-4 شرایط حاکم بر تصمیم گیری.. 42

2-3-4-1 تصمیم گیری در شرایط اطمینان کامل.. 43

2-3-4-2 تصمیم گیری در شرایط ریسک (احتمالی).. 43

2-3-4-3 تصمیم گیری در شرایط فازی.. 43

2-3-4-4 تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان کامل.. 44

 

2-3-5 طبقه بندی مدل های تصمیم گیری.. 44

2-3-5-1 طبقه بندی مدل های تصمیم گیری بر اساس نوع مدلسازی.. 44

2-3-5-1-1 فنون تصمیم گیری سخت.. 44

2-3-5-1-2 فنون تصمیم گیری نرم.. 45

2-3-5-1-3 فنون تصمیم گیری ترکیبی.. 45

2-3-5-2 طبقه بندی مدل های تصمیم گیری بر اساس تعداد معیارها.. 45

2-3-5-2-1 فنون تصمیم گیری تک معیاره (تک هدفه).. 46

2-3-5-2-2 فنون تصمیم گیری چند معیاره (MCDM).. 46

2-3-5-2-2-1 تصمیم گیری با اهداف چند گانه (MODM).. 46

2-3-5-2-2-2 تصمیم گیری با شاخص های چند گانه (MADM).. 46

2-3-6 تصمیم گیری چند شاخصه فازی (FMADM).. 50

بخش چهارم: پیشینه تحقیقات انجام شده.. 52

2-4-1 مقدمه.. 53

2-4-2 کاربردهای برنامه ریزی قطعی.. 53

4-2-2 کاربردهای برنامه ریزی های احتمالی و فازی.. 56

4-2-3 کاربرد تکنیک های MADM… 59

فصل سوم: روش تحقیق.. 61

3-1 مقدمه.. 62

3-2 معرفی شرکت سیمان شرق.. 62

3-2-1 تاریخچه مجتمع.. 62

3-2-2 ماموریت، ارزش ها و اهداف شرکت.. 63

3-2-3 مرکز ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE).. 65

3-2-4 فیلتراسیون (کنترل آلودگی هوا).. 66

3-3 روش تحقیق.. 67

3-4 جامعه آماری.. 67

3-5 روش گردآوری اطلاعات.. 67

3-6 ابزار گردآوری اطلاعات.. 68

3-7 سنجش روایی و پایایی ابزار تحقیق.. 69

3-8  روش تجزیه و تحلیل داده ها.. 70

3-9 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP).. 70

3-10 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP).. 71

3-11 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی گروهی فازی (FGAHP).. 76

3-12 مراحل انجام تحقیق.. 77

فصل چهارم: مدلسازی و حل مدل.. 79

4-1 مقدمه.. 80

4-2 مراحل مدلسازی.. 80

4-2-1 گام اول: تعیین هدف مدل.. 81

4-2-2 گام دوم: تعیین معیارهای مدل.. 82

4-2-3 گام سوم: تعیین زیر معیارهای اولیه مدل.. 82

4-2-4 گام چهارم: تعیین زیرمعیارهای نهایی مدل.. 84

4-2-5 گام پنجم: تعیین گزینه های مدل.. 85

4-2-6 گام ششم: مدل سلسله مراتبی نهایی انتخاب تجهیزات کنترل آلودگی هوا   86

4-3 تجزیه و تحلیل داده ها.. 88

4-3-1 تعیین اوزان معیارها، زیرمعیارها و گزینه های مدل.. 88

4-3-1-1 تعیین اوزان معیارهای اصلی.. 88

4-3-1-2 تعیین اوزان زیرمعیارها.. 89

4-3-1-3 تعیین اولویت گزینه های مدل.. 93

4-3-2 مقایسه نتایج حاصل از اجرای AHP در دو حوزه قطعی و فازی.. 104

4-3-2-1 مقایسه اوزن معیارهای اصلی.. 107

4-3-2-2 مقایسه اوزان زیرمعیارها.. 108

4-3-2-3 مقایسه اوزان گزینه های مدل.. 109

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات.. 112

5-1 مقدمه.. 113

5-2 نتیجه گیری.. 113

5-2-1 وزن دهی و اولویت بندی معیارهای اصلی.. 114

5-2-2 وزن دهی و اولویت بندی زیرمعیارها.. 115

5-2-3 وزن دهی و اولویت بندی گزینه ها.. 117

5-3 پیشنهادات کاربردی.. 121

5-4 پیشنهادات برای تحقیقات آینده.. 123

فهرست مراجع.. 126

مقدمه

اصل پنجاهم قانون اساسی:

« در جمهوری اسلامی حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشد داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می گردد. از این رو فعالیت های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است.»

انسان در طی قرن های اخیر با مصرف روز افزون منابع طبیعی، به رشد و توسعه صنعتی شگرفی دست یافته است، هر چند این توسعه می توانست جامع تر و با رعایت موازین طبیعی و حفظ بیشتر محیط زیست همراه باشد. این موضوع به نام «توسعه پایدار» خوانده می شود و مفهومی فراتر از حفظ محیط زیست را شامل می گردد که در آن امکانات زندگی برای مردم جهان بدون تخریب ظرفیت و منابع طبیعی فراهم می گردد (چهرگانی، 1383). در چند دهه اخیر، مسائل و مشکلات محیط زیست، توجه زیادی را از جانب جوامع و حکومت ها به خود معطوف کرده اند (Grandinetti et al.,2006). برپایی اولین کنفرانس جهانی محیط زیست به سال 1972 میلادی در استکهلم سوئد به صورت جدی مردم را با محیط زیست جهانی آشنا نمود و پس از آن بود که بشر به فکر حفظ و نگهداری بیشتر کره زمین جهت امکان ادامه حیات افتاد. این فعالیت ها گسترش روزافزونی پیدا کرد تا این که بشر دریافت جهت دست یابی به اهداف توسعه پایدار باید استراتژی هایی را تدوین کند(چهرگانی،1383). در این میان، اتحادیه اروپا مفهوم “بهترین تکنولوژی های در دسترس” را به عنوان یک رویکرد جدید و یکپارچه در برخورد با مسائل زیست محیطی ناشی از آلودگی های ایجاد شده توسط صنایع تولیدی، معرفی کرده است. این رویکرد بر این نیاز تاکید می کند که توسعه فرآیندهای جدید تولیدی می بایست با پیاده سازی بهترین تکنیک های در دسترس که می تواند مقدار آلودگی های وارد شده به محیط زیست را حذف کند و یا حداقل کاهش دهد، همراه باشد(Grandinetti et al.,2006).

بر اساس آنچه ذکر شد، در تحقیق حاضر سعی بر آن است تا ضمن شناسایی و تعیین معیارهای موثر بر انتخاب تجهیزات کنترل آلودگی هوا، مدل مناسب برای انتخاب تکنیک مطلوب فیلتراسیون گرد و غبار در کارخانه سیمان شرق با استفاده از رویکرد فازی طراحی شود تا از این طریق بتوان ضمن دست یابی به سطح کاهش مطلوب در میزان انتشار آلودگی به محیط زیست، کمترین هزینه را هم برای صنعت در پی داشته باشد.

1-2 بیان مسئله

معضل آلودگی محیط زیست، بی هیچ تردیدی امروز به عنوان یکی از اصلی ترین چالش های زندگی شهرنشینی شناخته می شود و  همه ساله خسارات فراوان جانی و مالی را به شهروندان و ساکنان شهرهای بزرگ و پر جمعیت جهان تحمیل می­کند (طبیبی،1386). در این میان، معضل آلودگی هوا در صدر فهرست مظاهر آلودگی از بابت خطر ساز بودن قرار گرفته است و مروری بر آمار های سازمان بهداشت جهانی می تواند شاهدی بر این ادعا باشد. بر اساس گزارش های این سازمان، آلودگی هوا در محیط های بسته و فضاهای باز شهری سالانه جان 3,300,000 از ساکنان کره زمین را می گیرد که قسمت عمده این مرگ و میر ها در کشور های در حال توسعه اتفاق می­افتد(WHO,2011).

مهم ترین منابع آلاینده­ی هوا، منابع ناشی از فعالیت­های انسانی هستند که از میان این منابع، منابع آلاینده­ی متحرک شامل انواع وسایل نقلیه و سپس منابع آلاینده­ی ثابت شامل منابع صنعتی، تجاری و­­…. در اولویت می­باشند که از میان منابع ثابت نیز، منابع صنعتی نقش پر رنگ تری را در آلوده کردن هوا ایفا می کنند (اداره کل حفاظت محیط زیست استان خراسان، 1381)­­­­­­. از یک سو وجود لاینفک جنبه­های زیست محیطی گوناگون از قبیل انتشار گرد و غبار و انتشار گازهای آلاینده (نظیر دی­اکسید گوگرد, اکسید ازت و دی­اکسید کربن) در فرآیند تولید سیمان و از سوی دیگر با افزایش رشـد صنعت سیـمان در کشور، کارخانجات سیمان سـهم عمده­ای را در افزایـش آلودگی محیط زیست به خود