واژگان کلیدی: آلودگی هوا، تکنیک های کنترل، تصمیم گیری چند شاخصه، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، منطق فازی

فهرست مطالب

فصل اول: مقدمه و کلیات طرح تحقیق.. 1

1-1 مقدمه.. 2

1-2 بیان مسئله.. 3

1-3 اهداف تحقیق.. 5

1-4 سوالات تحقیق.. 5

1-5 روش انجام تحقیق.. 6

1-6 جامعه آماری.. 6

1-7 سابقه و ضرورت انجام پژوهش.. 7

1-8 جنبه جدید بودن و نوآوری.. 7

فصل دوم: ادبیات موضوع.. 8

بخش اول: مقدمه ای برآلودگی هوا، منابع، اثرات و راه های کنترل آن   9

2-1-1 مقدمه.. 10

2-1-2 ترکیب طبیعی هوا.. 10

2-1-3  آلودگی هوا چیست؟.. 12

2-1-4  تاریخچه آلودگی هوا.. 12

2-1-5 پیامد های هوای آلوده.. 14

2-1-5-1 تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان.. 15

2-1-5-2 تاثیر آلودگی هوا برگیاهان.. 16

2-1-5-3 تاثیر آلودگی هوا بر اموال و آثار هنری و تاریخی.. 17

2-1-5-4 تاثیرات جهانی آلودگی هوا.. 17

2-1-6 ارزیابی خسارات ناشی از آلودگی هوا.. 20

2-1-7 منابع آلودگی هوا.. 21

2-1-7-1 منابع متحرک.. 22

2-1-7-2 منابع ثابت.. 23

2-1-8 سهم صنعت سیمان در آلودگی هوا.. 25

2-1-9 کنترل آلودگی هوا.. 25

2-1-9-1 شاخص کیفیت هوا.. 26

2-1-10 فناوری و تجهیزات کنترل آلودگی هوا.. 28

2-1-10-1 منابع متحرک.. 28

2-1-10-2 منابع ثابت.. 28

بخش دوم: آشنایی با منطق فازی.. 30

2-2-1 مقدمه.. 31

2-2-2 سیر تطور.. 31

2-2-3 روش های علم مدیریت فازی.. 33

2-2-4 مفاهیم اساسی مجموعه های فازی.. 36

2-2-4-1 تابع عضویت.. 36

2-2-4-2 نمایش مجموعه های فازی.. 37

2-2-4-3 زیرمجموعه های فازی.. 38

2-2-4-4 عملگرهای مجموعه های فازی.. 38

بخش سوم: مروری بر شیوه های تصمیم گیری.. 40

2-3-1 مقدمه.. 41

2-3-2تعریف تصمیم گیری.. 41

2-3-3 ماهیت تصمیم گیری.. 42

2-3-4 شرایط حاکم بر تصمیم گیری.. 42

2-3-4-1 تصمیم گیری در شرایط اطمینان کامل.. 43

2-3-4-2 تصمیم گیری در شرایط ریسک (احتمالی).. 43

2-3-4-3 تصمیم گیری در شرایط فازی.. 43

2-3-4-4 تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان کامل.. 44

 

2-3-5 طبقه بندی مدل های تصمیم گیری.. 44

2-3-5-1 طبقه بندی مدل های تصمیم گیری بر اساس نوع مدلسازی.. 44

2-3-5-1-1 فنون تصمیم گیری سخت.. 44

2-3-5-1-2 فنون تصمیم گیری نرم.. 45

2-3-5-1-3 فنون تصمیم گیری ترکیبی.. 45

2-3-5-2 طبقه بندی مدل های تصمیم گیری بر اساس تعداد معیارها.. 45

2-3-5-2-1 فنون تصمیم گیری تک معیاره (تک هدفه).. 46

2-3-5-2-2 فنون تصمیم گیری چند معیاره (MCDM).. 46

2-3-5-2-2-1 تصمیم گیری با اهداف چند گانه (MODM).. 46

2-3-5-2-2-2 تصمیم گیری با شاخص های چند گانه (MADM).. 46

2-3-6 تصمیم گیری چند شاخصه فازی (FMADM).. 50

بخش چهارم: پیشینه تحقیقات انجام شده.. 52

2-4-1 مقدمه.. 53

2-4-2 کاربردهای برنامه ریزی قطعی.. 53

4-2-2 کاربردهای برنامه ریزی های احتمالی و فازی.. 56

4-2-3 کاربرد تکنیک های MADM… 59

فصل سوم: روش تحقیق.. 61

3-1 مقدمه.. 62

3-2 معرفی شرکت سیمان شرق.. 62

3-2-1 تاریخچه مجتمع.. 62

3-2-2 ماموریت، ارزش ها و اهداف شرکت.. 63

3-2-3 مرکز ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE).. 65

3-2-4 فیلتراسیون (کنترل آلودگی هوا).. 66

3-3 روش تحقیق.. 67

3-4 جامعه آماری.. 67

3-5 روش گردآوری اطلاعات.. 67

3-6 ابزار گردآوری اطلاعات.. 68

3-7 سنجش روایی و پایایی ابزار تحقیق.. 69

3-8  روش تجزیه و تحلیل داده ها.. 70

3-9 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP).. 70

3-10 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP).. 71

3-11 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی گروهی فازی (FGAHP).. 76

3-12 مراحل انجام تحقیق.. 77

فصل چهارم: مدلسازی و حل مدل.. 79

4-1 مقدمه.. 80

4-2 مراحل مدلسازی.. 80

4-2-1 گام اول: تعیین هدف مدل.. 81

4-2-2 گام دوم: تعیین معیارهای مدل.. 82

4-2-3 گام سوم: تعیین زیر معیارهای اولیه مدل.. 82

4-2-4 گام چهارم: تعیین زیرمعیارهای نهایی مدل.. 84

4-2-5 گام پنجم: تعیین گزینه های مدل.. 85

4-2-6 گام ششم: مدل سلسله مراتبی نهایی انتخاب تجهیزات کنترل آلودگی هوا   86

4-3 تجزیه و تحلیل داده ها.. 88

4-3-1 تعیین اوزان معیارها، زیرمعیارها و گزینه های مدل.. 88

4-3-1-1 تعیین اوزان معیارهای اصلی.. 88

4-3-1-2 تعیین اوزان زیرمعیارها.. 89

4-3-1-3 تعیین اولویت گزینه های مدل.. 93

4-3-2 مقایسه نتایج حاصل از اجرای AHP در دو حوزه قطعی و فازی.. 104

4-3-2-1 مقایسه اوزن معیارهای اصلی.. 107

4-3-2-2 مقایسه اوزان زیرمعیارها.. 108

4-3-2-3 مقایسه اوزان گزینه های مدل.. 109

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات.. 112

5-1 مقدمه.. 113

5-2 نتیجه گیری.. 113

5-2-1 وزن دهی و اولویت بندی معیارهای اصلی.. 114

5-2-2 وزن دهی و اولویت بندی زیرمعیارها.. 115

5-2-3 وزن دهی و اولویت بندی گزینه ها.. 117

5-3 پیشنهادات کاربردی.. 121

5-4 پیشنهادات برای تحقیقات آینده.. 123

فهرست مراجع.. 126

مقدمه

اصل پنجاهم قانون اساسی:

« در جمهوری اسلامی حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشد داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می گردد. از این رو فعالیت های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است.»

انسان در طی قرن های اخیر با مصرف روز افزون منابع طبیعی، به رشد و توسعه صنعتی شگرفی دست یافته است، هر چند این توسعه می توانست جامع تر و با رعایت موازین طبیعی و حفظ بیشتر محیط زیست همراه باشد. این موضوع به نام «توسعه پایدار» خوانده می شود و مفهومی فراتر از حفظ محیط زیست را شامل می گردد که در آن امکانات زندگی برای مردم جهان بدون تخریب ظرفیت و منابع طبیعی فراهم می گردد (چهرگانی، 1383). در چند دهه اخیر، مسائل و مشکلات محیط زیست، توجه زیادی را از جانب جوامع و حکومت ها به خود معطوف کرده اند (Grandinetti et al.,2006). برپایی اولین کنفرانس جهانی محیط زیست به سال 1972 میلادی در استکهلم سوئد به صورت جدی مردم را با محیط زیست جهانی آشنا نمود و پس از آن بود که بشر به فکر حفظ و نگهداری بیشتر کره زمین جهت امکان ادامه حیات افتاد. این فعالیت ها گسترش روزافزونی پیدا کرد تا این که بشر دریافت جهت دست یابی به اهداف توسعه پایدار باید استراتژی هایی را تدوین کند(چهرگانی،1383). در این میان، اتحادیه اروپا مفهوم “بهترین تکنولوژی های در دسترس” را به عنوان یک رویکرد جدید و یکپارچه در برخورد با مسائل زیست محیطی ناشی از آلودگی های ایجاد شده توسط صنایع تولیدی، معرفی کرده است. این رویکرد بر این نیاز تاکید می کند که توسعه فرآیندهای جدید تولیدی می بایست با پیاده سازی بهترین تکنیک های در دسترس که می تواند مقدار آلودگی های وارد شده به محیط زیست را حذف کند و یا حداقل کاهش دهد، همراه باشد(Grandinetti et al.,2006).

بر اساس آنچه ذکر شد، در تحقیق حاضر سعی بر آن است تا ضمن شناسایی و تعیین معیارهای موثر بر انتخاب تجهیزات کنترل آلودگی هوا، مدل مناسب برای انتخاب تکنیک مطلوب فیلتراسیون گرد و غبار در کارخانه سیمان شرق با استفاده از رویکرد فازی طراحی شود تا از این طریق بتوان ضمن دست یابی به سطح کاهش مطلوب در میزان انتشار آلودگی به محیط زیست، کمترین هزینه را هم برای صنعت در پی داشته باشد.

1-2 بیان مسئله

معضل آلودگی محیط زیست، بی هیچ تردیدی امروز به عنوان یکی از اصلی ترین چالش های زندگی شهرنشینی شناخته می شود و  همه ساله خسارات فراوان جانی و مالی را به شهروندان و ساکنان شهرهای بزرگ و پر جمعیت جهان تحمیل می­کند (طبیبی،1386). در این میان، معضل آلودگی هوا در صدر فهرست مظاهر آلودگی از بابت خطر ساز بودن قرار گرفته است و مروری بر آمار های سازمان بهداشت جهانی می تواند شاهدی بر این ادعا باشد. بر اساس گزارش های این سازمان، آلودگی هوا در محیط های بسته و فضاهای باز شهری سالانه جان 3,300,000 از ساکنان کره زمین را می گیرد که قسمت عمده این مرگ و میر ها در کشور های در حال توسعه اتفاق می­افتد(WHO,2011).

مهم ترین منابع آلاینده­ی هوا، منابع ناشی از فعالیت­های انسانی هستند که از میان این منابع، منابع آلاینده­ی متحرک شامل انواع وسایل نقلیه و سپس منابع آلاینده­ی ثابت شامل منابع صنعتی، تجاری و­­…. در اولویت می­باشند که از میان منابع ثابت نیز، منابع صنعتی نقش پر رنگ تری را در آلوده کردن هوا ایفا می کنند (اداره کل حفاظت محیط زیست استان خراسان، 1381)­­­­­­. از یک سو وجود لاینفک جنبه­های زیست محیطی گوناگون از قبیل انتشار گرد و غبار و انتشار گازهای آلاینده (نظیر دی­اکسید گوگرد, اکسید ازت و دی­اکسید کربن) در فرآیند تولید سیمان و از سوی دیگر با افزایش رشـد صنعت سیـمان در کشور، کارخانجات سیمان سـهم عمده­ای را در افزایـش آلودگی محیط زیست به خود