چکیده ………………………………………………………………………………………………………………………………………..1

فصل اول : کلیات تحقیق

1- 1-مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………..3

1-2- بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………………………3

1-3-  سوالات تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..3

1-4- فرضیات تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..3

1-5- پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………4

1-6- اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………..4

1-7- ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………4

1-8- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………..4

1-9- ساماندهی تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………4

فصل دوم:نظریه مقاصدالشریعه  

2-1- تعریف مقاصد ……………………………………………………………………………………………………………………..8

2-1-1-معنای لغوی مقاصد الشریعه ……………………………………………………………………………………………….8

2-2-2- معنای اصطلاحی مقاصد الشریعه  …………………………………………………………………………………….8

2-2- مقاصد شارع و تقسیم بندی آن …………………………………………………………………………………………….9

2-2-1- مقاصد خاص ……………………………………………………………………………………………………………….10

2-2-2- مقاصد جزئی ………………………………………………………………………………………………………………..10

2-3- تاریخچه مقاصد  ………………………………………………………………………………………………………………..11

2-4- اهداف دین…………………………………………………………………………………………………………………………12

2-5- نظریه شاطبی  …………………………………………………………………………………………………………………..14

2-5-1- نقد فقها توسط شاطبی  ………………………………………………………………………………………………….15

2-5-2- نقد شاطبی  ………………………………………………………………………………………………………………….16

2-6- تعمیم نظریه مقاصد ……………………………………………………………………………………………………………17

2-8-اهداف حقوق…………………………………………………………………………………………………………………….18

 

2-8- عدالت  …………………………………………………………………………………………………………………………….19

2-8-1- عدالت در لغت  ……………………………………………………………………………………………………………19

2-8-2- مفهوم اصطلاحی عدالت  ………………………………………………………………………………………………..20

2-8-3- نقش عدالت در حقوق  …………………………………………………………………………………………………..20

2-8-4- عدالت مهمترین مقصود قانونگذار  …………………………………………………………………………………..21

2-8-5- عدالت یا مجازات  …………………………………………………………………………………………………………23

فصل سوم: مصلحت و پایه های فقهی آن  

3-1- تعریف مصلحت  ………………………………………………………………………………………………………………27

3-2- مصالح عالیه………………………………………………….  ……………………………………………………………….27

3-3- ثبات یا تغییراحکام …………………………………………………………………………………………………………….28

3-3-1- احکام ثابت ………………………………………………………………………………………………………………….28

3-3-2- احکام متغییر  ………………………………………………………………………………………………………………..28

3-3-3- وظیفه مجتهدین …………………………………………………………………………………………………………….30

3-4-تاثیرگذاری مقتضیات مکان وزمان براحکام……………………………………………………………………………30

 

3-5- راه تشخیص مصلحت ومفسده ……………………………………………………………………………………………31

3-6- ادله طرفداران تشخیص مصلحت  ……………………………………………………………………………………….33

3-6-1- آیات قرآن کریم  …………………………………………………………………………………………………………..33

3-6-2- سنت ……………………………………………………………………………………………………………………………34

3-6-3- اجماع ………………………………………………………………………………………………………………………….34

3-6-4- دلیل عقل ……………………………………………………………………………………………………………………..34

3-6-5- سیره ی عقلا ………………………………………………………………………………………………………………..36

3-6-6- ولایت فقیه  ………………………………………………………………………………………………………………….37

3-7- مصالح مرسله ……………………………………………………………………………………………………………………39

3-7-1- مصالح مرسله از نظر اهل سنت ……………………………………………………………………………………….39

3-7-1-1-ادله منکرین مصالح مرسله  …………………………………………………………………………………………40

3-7-1-2-ادله قائلین به مصالح مرسله ………………………………………………………………………………………..41

3-7-2- شرایط عمل به مصلحت مرسله  ……………………………………………………………………………………..42

3-7-3- انواع مصالح مرسله  ……………………………………………………………………………………………………….43

3-7-3-1- ضروریات  ……………………………………………………………………………………………………………….43

3-7-3-2-نیازهای غیرضروری …………… …………………………………………………………………………………..43

3-7-3-3-تحسینات یا اخلاقیات  ………………………………………………………………………………………………43

  فصل چهارم: آثارفقهی وحقوقی نظریه مقاصدالشریعه  

4-1- اعدام …………………………………………………………………………………………………………………………….51

4-1-1- زنای با محارم ………………………………………………………………………………………………………………51

4-1-2- زنای اهل ذمه با زن مسلمان ……………………………………………………………………………………………52

4-1-3- زنای به عنف ………………………………………………………………………………………………………………..52

4-1-4- لواط  …………………………………………………………………………………………………………………………..52

4-1-5-محاربه  …………………………………………………………………………………………………………………………52

4-1-6- سب النبی  …………………………………………………………………………………………………………………..53

4-1-7- ارتداد  …………………………………………………………………………………………………………………………53

4-1-7-1-مرتدفطری ………………………………………………………………………………………………………………..53

4-1-7-2-مرتدملی …………………………………………………………………………………………………………………..54

4-1-8- ساحری  ………………………………………………………………………………………………………………………55

4-3- قتل عمد …………………………………………………………………………………………………………………………..55

4-5- سنگسار ……………………………………………………………………………………………………………………………55

4-6- مجازات های دارای کیفر قطع عضو  ……………………………………………………………………………………56

4-6-1-قطع چهارانگشت از دست راست ……………………………………………………………………………………57

4-6-2-قطع پای چپ ……………………………………………………………………………………………………………….57

4-6-3-قطع دست راست وپای چپ …………………………………………………………………………………………..57

4-7- مجازات غایت حقوق نیست ……………………………………………………………………………………………….58

4-8-پدیده مجرمانه وواکنش های اجتماعی……………………………………………………………………………………59

4-9-اثرهرمنوتیک حقوقی ونظریه ی مقاصدی ………………………………………………………………………………60

4-9-1- حکم قطع دست ……………………………………………………………………………………………………………60

4-10- موارد کاربردکلمه قطع در قرآن ………………………………………………………………………………………….62

فصل پنجم : جمع بندی و نتیجه گیری

5-1-جمع بندی ………………………………………………………………………………………………………………………65

5-2-انتقادات……………………………………………………………………………………………………………………………..66

5-3-پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………………66

فهرست منابع  ………………………………………………………………………………………………………………………….68

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………72

 چکیده

احکام و حقوق کیفری ایران برپایه استنباطات فقهی و حقوقی از ادله متنی نظیر آیات و روایات اسلامی است آنهم طبق حجیت اصل مهم ظهور در اصول فقه.نظریه مقاصد الشریعه به یادگار ماند و از شاطبی فقیه برجسته قرن هفتم تفسیری هم عرض و متکامل از اصل ظهور ارائه می دهد، که می توان تحولی جدی در تفسیر نصوص و ظواهر احکام کیفری و مستندات آنها ایجاد کند.این اثر پس از تبیین این نظریه به بررسی تاثیر آن در حقوق کیفری ایران پرداخته،و شواهدی را از اثر پذیری قواعد حقوقی از نظریه مطروحه را به نمایش گذاشته است.بزرگانی چون امام خمینی،آیت اله مرعشی شوشتری و استاد گرجی در زمره فقیهان مقاصدی بشمار می روند.

کلمات کلیدی: نظریه مقاصد الشریعه ،احکام کیفری،مجازات های خشن.         

 1- مقدمه

فقه و حقوق کیفری ایران و اسلام متاثر از مباحث الفاظ اصول فقه،قواعدی را در باب جرائم و مجازات ها وضع نموده است که در کتب قانون مجازات و شروح آن شاهد،می باشند.بخشی از مجازاتها به نظر بستر عقلانی خود را از دست داده و یا حداقل به جهت ناسازگاری با قواعد کیفری و اوضاع و احوال زمانه،قابل تجدیدنظر به نظر می رسند.

1-2- بیان مسئله

تحقیق در مبانی فقهی و اصولی این دسته از مجازاتها خصوصاً مجازاتهای خشن که از نظر حقوقدانان ، کیفرشناسان،جرم شناسان نه تنها در بهبود اوضاع و آمار جرائم تاثیر ندارند بلکه باعث تنش های اجتماعی،اخلاقی نیز می شوند،نشان می دهدکه به لحاظ اصولی بر اساس قاعده حجیت ظواهر کلام متکلمین دارای اعتبار و قابل استناد هستند.مشکل و مسئله از اینجا حاصل می شود که نظریه حجیت و به تبع آن استناد به ظواهر،همواره امری عقلائی به نظر نمی رسد.نظریات رقیب دیگری هم هستند که امکان اعتبار ظواهر کلام را برای تمام ازمنه و امکنه مورد انتقاد قرار می دهند و برای هر متنی،سطوح متعددی از معنارادرنظر می گیرند. از جمله این نظریات،نظریه مقاصد الشریعه است.طی این دیدگاه که درفقه قدیم جستجوی علل احکام بوده،از دوران غزالی و شاطبی تاکنون،فقیهان بسیاری مقاصدی محسوب شده اند.اهل سنت در این خصوص بسیار زحمت کشیده اند.فقیهان مالکی به این مهم شهره اند.از شیعیان امام خمینی،آیت اله سیدمحمدحسن مرعشی شوشتری،استاد گرجی،فتاوا وآراء مقاصدی دارند. در فقه مقاصدی گفته می شود،مقاصد اصلی شارع خارج از متن و حتی از خود متون شرعی قابل دریافت است.مقاصدی ها گویند تفسیر و تاویل متن باید درراستای مقاصد اصلی شارع باشد.متون مربوط به مجازاتها هم تابع همین قاعده اند.این قاعده نظریه مقاصد شریعت نام دارد.

1-3-  سوالات تحقیق

1-3-1- نظریه مقاصدالشریعه چیست؟

1-3-2- تاثیرنظریه مقاصد الشریعه برحقوق کیفری ایران چیست؟

1-4- فرضیات تحقیق

1-4-1- مقاصد الشریعه نظریه بجامانده از شاطبی است که تفسیر متون شرعی را مبتنی بر محور اهداف شارع و شریعت می داند.

1-4-2- نظریه مقاصد الشریعه سبب تفسیری جدید از ادله متنی احکام و به تناسب این رساله ادله متنی قواعد جزائی می شود.

       1-6- اهداف تحقیق