جامعه آماری روش کیفی خبرگان گردشگری و گردشگران و جامعه آماری در روش کمی گردشگران مشهد مقدس بودند. در روش کیفی ابتدا از 12 خبره در حوزه­ گردشگری و کارآفرینی و 29 مسافر و 15شهروند، مصاحبه حضوری به عمل آمد و فرصت­ها شناسایی شدند. در روش کمی و به­منظور اولویت­بندی ویژگی­های حمل­ونقل و جاذبه­های گردشگری پرسشنامه­ای محقق­ساخت شامل 42 سؤال میان 343 نفر از مسافران توزیع و جمع­آوری شد. در نهایت فرصت­ها و ویژگی­ها با بهره گرفتن از آزمون فریدمن در دو بعد “اهمیت” و ” رضایت” رتبه ­بندی و بر اساس الگوی تشخیص فرصت اولویک، رتبه ­بندی نهایی شدند که در جاذبه­های گردشگری پرستاری از خردسالان و سالخودرگان در رتبه­ی اول و ورزش­های بومی در رتبه آخر قرار گرفت. درحمل و نقل نیز دسترسی به اینترنت در جایگاه اول و سرگرمی در سفر درون شهری در رتبه آخر قرار گرفت.

کلمه های کلیدی : کارآفرینی، شناسایی فرصت کارآفرینانه ، گردشگری.

فهرست مطالب
عنوان 

 
شماره صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق
 
1-1: مقدمه
2
1-2: بیان مساله
3
1-3: اهمیت موضوع
5
1-4: اهداف پژوهش
6
1-5: سوالات پژوهش
6
1-6: روش شناسی‌ پژوهش
7
1-7 : قلمرو پژوهش
7
1-7-1: قلمرو موضوعی
7
1-7-2: قلمرو مکانی
7
1-7-3: قلمرو زمانی
7
1-8 : جامعه آماری، نمونه آماری و روش نمونه‌گیری
7
1-9: تعریف مفهومی و عملیاتی  واژگان کلیدی
8
1-9-1: کارآفرینی
8
1-9-1-1: تعریف مفهومی
8
1-9-1-2: تعریف عملیاتی
8
1-9-2: شناسایی فرصت­های کارآفرینانه
8
1-9-2-1: تعریف مفهومی
8
1-9-2-2: تعریف عملیاتی
9
1-9-3: صنعت گردشگری
9
1-9-3-1: تعریف مفهومی
9
1-9-3-2: تعریف عملیاتی
9
1-10: ساختار فصل‌های پایان‌نامه 

 
9
فصل دوم: مروری بر پیشینه
2-1: مقدمه
12
2-2: ادبیات مرتبط با کارآفرینی
13
2-3: انواع کارآفرینی
14
2-4: ادبیات مرتبط با شناسایی فرصت
15
2-5: عوامل اثرگذار در شناسایی فرصت
17
2-5-1: هوشیاری کارآفرینانه
17
2-5-2: دسترسی اطلاعات و دانش سابق
18
2-5-3: تحقیق اکتشافی در برابر تحقیق هدفمند
18
2-5-4: شبکه ­های اجتماعی
19
2-5-5: ویژگی­های شخصیتی
19
2-6: الگوهای شناسایی فرصت
20
2-6-1:  جایگاه فرصت در الگوی کارآفرینی شین
20
2-6-2: الگوی تشخیص فرصت آردیچویلی و دیگران
21
2-6-3: چارچوب فکری جیمز ال موریسن در تحلیل محیط
21
2-6-4: الگوی شناسایی فرصت خلاقیت محور
22
2-6-5: الگوی شناسایی فرصت اولویک
24
2-7: مبانی نظری مرتبط با گردشگری
24
2-7-1: گردشگری مذهبی
28
2-7-2: زائر و گردشگر
29
2-8: گردشگری مشهد
29
2-8-1: اجزاء مؤثر بر گردشگری در مشهد
30
2-9: نقش کارآفرینی در گردشگری
32
2-10: نقش گردشگری در کارآفرینی
33
2-11: تحقیقات پیشین
43
2-11-1: تحقیقات داخلی
34
2-11-2: تحقیقات خارجی
36
2-12: جنبه نوآوری و مدل مفهومی
37
2-13: جمع‌بندی 

 
39
فصل سوم: روش شناسی پژوهش
3-1: مقدمه
41
3-2: موضوع پژوهش
41
3-3: نوع پژوهش
41
3-4: جامعه ی آماری
42
3-4-1: جامعه آماری در بخش کیفی
42
3-4-2: جامعه آماری در بخش کمی
42
3-4-2: نمونه آماری و روش نمونه‌گیری
42
3-5: نمونه آماری
42
3-6: روش نمونه گیری
42
3-6-1: روش نمونه گیری در بخش کیفی
42
3-6-2:  روش نمونه گیری در بخش کمی
43
3-7: روش و ابزارگردآوری داده­ ها و اطلاعات
43
3-8: روایی و پایایی ابزارهای مورد استفاده
46
3-8-1 روایی
46
3-8-2:  پایایی
46
3-8-2-1 روش آلفای کرونباخ برای بررسی پایایی پرسشنامه
46
3-9: روش تجزیه و تحلیل داده‌ها
47
3-9-1: آزمون فریدمن  
47
3-9-2: مدل شناسایی فرصت اولویک
47
3-10: جمع‌بندی 

 
48
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده های پژوهش
4-1: مقدمه
50
4-2: اطلاعات توصیفی نمونه آماری
50
4-2-1 : اطلاعات توصیفی جامعه مصاحبه شوندگان
50
4-2-1-1: وضعیت نمونه مورد بررسی بر حسب جنسیت
50
4-2-1-2: وضعیت نمونه مورد بررسی برحسب سن
52
4-2-1-3: وضعیت و سمت شغلی بخش جاذبه­های گردگشری
53
4-2-2 : اطلاعات توصیفی جامعه پاسخ ­دهندگان
54
4-2-2.1 : وضعیت نمونه مورد بررسی بر حسب جنیست
54
4-2-2-2 : وضعیت نمونه مورد بررسی بر حسب سن
55
4-2-2-3:  وضعیت نمونه مورد بررسی بر حسب تحصیلات
56
4-3: یافته­ های تحقیق
57
4-3-1 : یافته­ های تحقیق عامل جاذبه­های گردشگری
57
4-3-1-1 : یافته­ های اولیه از طریق مصاحبه
57
4-3-1-2 : تحلیل آزمون فریدمن در جاذبه­های گردشگری
57
4-3-1-3: تحلیل براساس مدل اولویک در جاذبه­های گردشگری
59
4-3-2 :  یافته­ های تحقیق عامل حمل و نقل
63
4-3-2-1 : یافته­ های ناشی ازمصاحبه
63
4-3-2-2 :  تحلیل آزمون فریدمن در حمل و نقل
63
4-3-2-3: تحلیل براساس مدل اولویک در حمل و نقل
65
4-4: جمع بندی
70
  

فصل پنجم: جمع بندی، نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1: مقدمه
73
5-2: خلاصه پژوهش
73
5-2 – 1: خلاصه نتایج حاصل از اطلاعات جمعیت شناختی
73
5-2 – 2: خلاصه نتایج حاصل از تحلیل داده­ها
73
5-3: بحث و نتیجه‌گیری
75
5-4: پیشنهادها
81
5-4 -1: پیشنهادهای  کاربردی
81
5-4 -2: پیشنهادهای  پژوهشی
85
5-5: محدودیت­ها
85
5-6: جمع بندی
85
 

فهرست جداول
عنوان 

 
شماره صفحه
2-1: شیوه­ی بررسی پیشینه تحقیق
13
2-2: جاذبه­های گردشگری مشهد
31
3-1: نمونه آماری تحقیق
43
3-2: مشخصه پرسشنامه عوامل بررسی
45
3-3: ضریب آلفای کرونباخ متغییر‌ها و ابعاد تحقیق
       47
4-1 فراوانی مصاحبه شوندگان به تفکیک جنسیت:
51
4-2: فراوانی مصاحبه شوندگان به تفکیک سن
52
4-3: فراوانی وضعیت و سمت شغلی مصاحبه­شوندگان
53
4-4: فراوانی پاسخ ­دهندگان به تفکیک جنسیت
54
4-5: فراوانی پاسخ ­دهندگان به تفکیک سن
55
4-6: فراوانی پاسخ ­دهندگان به تفکیک تحصیلات
56
4-7:آزمون فریدمن فرصت­های چاذبه­های گردشگری
58
4-8: آماره آزمون فریدمن اهمیت جاذبه­های­گردشگری
59
4-9: آماره آزمون فریدمن رضایت جاذبه­های­گردشگری
59
4-10: رتبه بندی فرصت­های عامل جاذبه­های گردشگری
62
4-11: آزمون فریدمن ویژگی­های حمل و نقل
64
4-12: آماره آزمون فریدمن اهمیت حمل و نقل
65
4-13: : آماره آزمون فریدمن رضایت حمل و نقل
65
4-14: رتبه بندی ویژگی­های عامل حمل و نقل
69
 
 
 

فهرست نمودارها
عنوان 

 
شماره صفحه
4-1 فراوانی مصاحبه شوندگان به تفکیک جنسیت:
51
4-2: فراوانی مصاحبه شوندگان به تفکیک سن
52
4-3: فراوانی وضعیت و سمت شغلی مصاحبه­شوندگان
53
4-4: فراوانی پاسخ ­دهندگان به تفکیک جنسیت
54
4-5: فراوانی پاسخ ­دهندگان به تفکیک سن
55
4-6: فراوانی پاسخ ­دهندگان به تفکیک تحصیلات
56
4-7: رتبه بندی فرصت­های عامل جاذبه­های گردشگری
63
4-8: رتبه بندی فرصت­های عامل حمل و نقل
70
 

فهرست اشکال
عنوان 

 
شماره صفحه
2-1 مدل مفهومی پژوهش
39
 

فهرست ضمائم
عنوان 

 
شماره صفحه
پیوست1: پرسشنامه
85
پیوست1: خروجی نرم افزار
90
 

فصل اول 

کلیات تحقیق
 

1-1. مقدمه
   برطرف کردن معظل بیکاری و به چرخش درآوردن چرخهای اقتصادی، همواره از دغدغه­های جوامع است. بررسی­های بسیاری در زمینه­ عوامل اثرگذار بر اقتصاد در کشورهای گوناگون، بیان­گر این مسئله است که کارآفرینی یکی از مؤثرترین عوامل بر اقتصاد یک کشور است و از جمله اثرات کارآفرینی در اقتصاد کشورها ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی است که همواره مورد توجه پژوهشگران قرار داشته است (مطیعی،1390؛ص41). همچنین ظهور ایده­های جدید و چگونگی رهنمون­سازی آنها به سمت تجاری شدن همواره در کانون توجه رشته کارآفرینی قرار دارد (بارون، شین و ونکاتارامن، 2000).

گردشگری نیز با توجه به ماهیت خود، از یک سو اهدافی معنوی چون تأمین سلامت و ایجاد آرامش جسم و روان، آشنایی با فرهنگ‌ها و آداب و رسوم گوناگون، دیدار جاذبه‌های تاریخی، زیارت اماکن مقدسه و…  دارد، تا بدین‌وسیله گردشگران بتوانند روندی مثبت در زندگی شخصی و اجتماعی خود ایجاد نمایند، و از سوی دیگر برای شهر یا کشور پذیرنده هویتی درآمدزا و تأثیرگذار در بهبود اقتصاد و رشد فرهنگی و اجتماعی آن جامعه دارد. توجهی هر چند جزئی به این دو هویت از صنعت گردشگری، می تواند میزان اهمیت آن را نشان دهد.

از این حیث حضور میلیون­ها گردشگر با نیازهای متفاوت و توقعات متنوع در هر شهر برای کارآفرینان فرصتی بسیار مطلوب است تا با رفع نیازهای گردشگران بتوانند برای شهر خود، منافع اقتصادی به همراه داشته باشند و با بالابردن کیفیت بتوانند رضایت گردشگران را جلب و دیدگاهی مطلوب در ذهن گردشگر برای رجوع مجدد به شهر خلق کنند.

این فصل از بخش های زیر تشکیل شده است:

مقدمه
بیان مسئله
اهمیت موضوع
اهداف پژوهش
سوالات پژوهش
روش­شناسی پژوهش
روش گردآوری پژوهش
قلمرو پژوهش
جامعه آماری،نمونه آماری و روش نمونه گیری
تعریف مفهومی و عملیاتی واژگان کلیدی
1-2. بیان مسئله
امروزه بخش­های خدماتی، مهمترین بخش اقتصادی هستند و گردشگری یکی از مهمترین حیطه­های بخش­های خدمات را تشکیل می دهد که راهی با دوام و با موانع کم ورورد به بازار بر ای بالا بردن فعالیت­های اقتصادی است. گردشگری دارای توانایی ذاتی خلق پتانسیل­های سودآوری در اقتصاد محلی و بین ­المللی است(استراماگلیا، 2014،ص60).  مقصدهای گردشگری از نظر توان و قابلیت جذب گردشگر باهم متفاوتند. برخی از این مقصدها از قابلیت­های لازم برای جذب گردشگر در سطح ملی و بین المللی برخوردارند و می­توانند عامل محرک توسعه گردشگری در منطقه بشمار آیند و برخی هم از قابلیت محلی برخوردارند.(صیایی، شجاعی،  1389) مطابق یک طبقه بندی نزدیک به 200 نوع شغل به صورت مستقل، با گردشگری رابطه­ مستقیم دارند. بنابراین ایجاد فرصت­های شغلی از سوی صنعت گردشگری بسیار حائز اهمیت است.بطوریکه در حال حاضر درسطح جهانی حدود یک سوم مشاغل خدماتی بصورت مستقیم و غیرمستقیم در اختیار صنعت گردشگری است(حیدری،1387).

بروز تنوع در خدمات و محصولات گردشگری برای پاسخ به تقاضای روزافزون و نیازهای متنوع آن ضروری است و گردشگری به عنوان یکی از بخش­های بزرگ اقتصادی به مشارکت بالای بخش کارآفرینی نیازمند است.(لرد بکمن[1]،2005). با تشدید رقابت در خدمات گردشگری، به­کارگیری رویکردهایی مورد تأکید مسؤولان کشورها قرار می­گیرد که با تمرکز بر آنها بتوان به رشد سریعتر و ارزش­افزایی بیشتر دست یافت. کارآفرینی به عنوان موتور توسعه­ی اقتصادی(شومپیتر،1994) رویکرد مناسبی برای پاسخگویی به این نیاز است.(گاندری[2]، کیکول[3]،2007و فلپس[4]،2006)

کارآفرینی فرآیندی است که طی آن فردی به­نام کارآفرین که گرایش­های شناختی خاصی دارد به­دلیل داشتن دانش قبلی در یک حوزه­ خاص توانایی تشخیص یک فرصت را می­یابد و پس از ارزیابی وتشخیص ارزش تجاری آن، منابع و اطلاعات لازم برای بهره ­برداری از آن فرصت را کسب می­ کند. با این تعریف از کارآفرینی می­توان پی­برد یکی از بخش­های مهم کارآفرینی “فرصت” است و درواقع شروع فرآیند کارآفرینی از طریق شناسایی فرصت اتفاق می افتد.(هیلز،لمپکین و ساین، 1997).

در دنیا امروز چه در کشورهای توسعه یافته و جه در کشورهای در حال توسعه، بزرگ­ترین امتیاز برای هر صنعت، سازمان و فرد، داشتن تفکر و خلاقیت برای کارآفرینی است. تفکر کارآفرینی کلید رشد و توسعه­ی اقتصادی هر کشور شناخته شده است. یکی از شاخه­های مؤثر در اشتغالزایی و کارآفرینی، صنعت گردشگری است؛ زیرا گردشگران دارای فرهنگ­های مختلف، نیاز، سلیقه و خصوصیاتی هستند که کشور میزبان باید برای ارائه­ خدمات گردشگری و معرفی فرهنگ خود، به گونه ای خود را با فرهنگ مهمان مطابقت دهد که جذابیت و اصالت فرهنگ خود را به صورت واقعی و هنرمندانه به گردشگر علاقه­مند منتقل کند. (پاپلی یزدی،1386)

توسعه­ی گردشگری از مسیر توسعه­ی بنگا­ه­های کوچک یکی از مراحل مهم و حیاتی رشد و ادامه­ی گردشگری به­شما می­رود. مرحله­ی تأسیس بنگاه­های کوچک را باید مرحله­ی بلوغ منحنی رشد گردشگری در سطح تحلیل خرد الگوی سیاست­گذاری دانست. بنابراین، مؤلفه­ های گردشگری کشور حکایت نزدیکی و کثرت وجوه مشترک نظام گردشگری موجود با قالب­های فعالیت کسب و کار   بنگاه­های کوچک است(شجاعی، نوری،1386)

کارآفرینی و گردشگری هر دو از جمله موضوع­های جدید و نوظهور در نوشتارهای علمی به شمار   می­آیند و مطالعات مختلفی مرتبط با هریک از این موضوعات در سطح جهانی انجام شده است. با توجه به تقاضای روز افزون گردشگری در ایران، هنوز بازار خدمات ویژه آن­ به­صورت حرفه­ای توسعه نیافته است. در چنین بازارهایی بررسی دقیق و حساسیت نسبت به نیازهای بازار و همچنین توانمندی در هدف قراردادن مصرف بهینه منابع، می ­تواند به کارآفرین در توسعه فرصت کمک نماید. از اینرو، کارآفرینی بیشتر در کشف فرصت­های موجود و در مراحل بعدی در خلق فرصت­ها با بکارگیری فناوری­های جدید تبلور می­یابد. رشد کارآفرینی در عرصه گردشگری نیازمند درک فرصت و فرآیندهای کارآفرینی مرتبط با آن است (شفیعیان، و همکارن، 1391).

شهر مشهد با دارا بودن جاذبه­های متعدد و متنوع و نیز وجود فرهنگ مناسب گردشگرپذیری، پایگاهی غنی از فرصت­های کارآفرینانه است و به دلیل وجود فضای کارآفرینی، گسترش و توسعه­ی کارآفرینی باید از اولویت­ها در این شهر باشد. این پژوهش، یك تحقیق كاربردی در جهت شناسایی فرصت­های كارآفرینانه برای استفاده كارآفرینان در زمینه گردشگری در شهرستان مشهد می­باشد. با توجه به نقش گردشگری در فرهنگ و اقتصاد، پژوهشگر درصدد بررسی این مسئله برآمده است كه:

 چه فرصت­های كارآفرینانه‌ای در این صنعت در مشهد وجود دارد تا كارآفرینان بتوانند از آنها برای ارز­ش­آفرینی استفاده كنند و این فرصت­ها چگونه اولویت­بندی می شوند؟

1-3. اهمیت موضوع
  صنعت مسافرت و گردشگری به عنوان بزرگترین و متنوع­ترین صنعت در دنیا به حساب می­آید. پدیده گردشگری که خود به صورت یک پدیده اجتماعی­- فرهنگی مطرح است به بزرگترین تحرک و جابجایی انسان­ها اطلاق می شود. صنعت گردشگری آمیزه­ای از فعالیت­های مختلف است که به صورت زنجیروار در جهت خدمت­رسانی به گردشگران انجام می­گیرد. گردشگری تمامی پدیده ­ها و روابط حاصل از تعامل گردشگران، عرضه کنندگان و فروشندگان محصولات گردشگری، دولت­ها و جوامع میزبان در فرآیند جذب و پذیرایی را در بر می­گیرد (مک این تاش و چارلز،1995،ص9).

 توسعه صنعت گردشگری برای کشورهای در حال توسعه که به معضلاتی همچمون نرخ بیکاری بالا، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک­محصولی مواجه هستند از اهمیت فراوانی