کلیدواژه: زنان- مشارکت- اشتغال- آموزش- رشد اقتصادی

فهرست مطالب

عنوان                                                   صفحه

فصــل اول: کلیــات………………………………………………………………………………………………………………1

1-1- مقدمه‏…………………………………………………………………………………………………………………………..‏3

1-2- بیان مساله‏……………………………………………………………………………………………………………………‏5

1-3-اهداف و ضرورت­های تحقیق………………………………………………………………………………………….7             

1-4- فرضیه تحقیق‏…………………………………………………………………………………………………………….. 7  

1-5- روش­ها و فنون اجرایی تحقیق‏……………………………………………………………………………………….‏7

1-6- محدویت ها، موانع و مشکلات تحقیق……………………………………………………………………………‏7

1-7- تعریف واژه ها و اصطلاحات خاص…………………………………………………………………………………‏8

1-7-1-مشارکت زنان…………………………………………………………………………………………………………….‏8

1-7-2- کشورهای در حال توسعه ………………………………………………………………………………………….‏8

فصـل دوم :مبانی نظری و پیشینــه تحقیـق……………………………………………………………………..9

2-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………..‏11

2-2-  نظریه های رشد…………………………………………………………………………………………………………‏13

2-2-1- نظریه رشد کلاسیک‏……………………………………………………………………………………………….‏13

2-2- 2 نظریه رشد کینز‏……………………………………………………………………………………………………….‏14

2-2-3- نظریه رشد سولو-سوان‏……………………………………………………………………………………………‏16

2-2-4- نظریه رشد درون­زا    ‏………………………………………………………………………………………………‏18

2-2-5- نظریه رشد اقتصاد سیاسی جدید‏……………………………………………………………………………….‏19

2-3- الگوهای رشد نئوکلاسیک……………………………………………………………………………………………‏23

2-3-1- مدل رشد سولو……………………………………………………………………………………………………….‏23

2-3-2- الگوی سولو با لحاظ سرمایه انسانی‏………..

2-3-3 مدل­های رشد AK …………………………………………………………………………………………………‏30

2-3-4- الگوی رومر…………………………………………………………………………………………………………….‏32

2-4-توسعه منابع انسانی……………………………………………………………………………………………………….‏35

2-4-1-تعریف توسعه منابع انسانی………………………………………………………………………………………..‏35

2-4-2-جایگاه و پایگاه زن در توسعه…………………………………………………………………………………….‏39

2-4-3- آموزش و توسعه……………………………………………………………………………………………………..‏40

2-5- محدودیت‌ها و موانع مشارکت زنان در فعالیت‌های کشورهای در حال توسعه…………………….41

الف) موانع فرهنگی……………………………………………………………………………………………………………….‏41

ب)موانع اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………….‏42

ج)موانع اقتصادی…………………………………………………………………………………………………………………‏ 42

2-6- پیشینه تحقیق    ………………………………………………………………………………………………………….‏ 45

2-6-1- مطالعات داخلی…………………………………………………………………………………………………..‏…. 45

2-6-2- مطالعات   خارجی…………………………………………………………………………………………………….‏ 48

2-7-جمع­بندی‏……………………………‏51

فصــل سـوم: روش تحقیق‏……………………………………………………………………………………………….53‏

3-1-مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………..‏55

3-2- محدوده مورد مطالعه………………………………………………………………………………………………………….‏55

3-3- روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………….‏56

3-4- معرفی مدل و متغیرهای آن……………………………………………………………………………………………….‏56

3-5- داده های پنل……………………………………………………………………………………………………………………‏57

3-6-روش های آماری مورد استفاده…………………………………………………………………………………………….‏62

3-7 جمع بندی………………………………………………………………………………………………………………………….‏62

فصــل چهــارم: تصریح و تخمین مدل…………………………………………………………………………..63

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………‏65

4-2- معرفی مدل………………………………………………………………………………………………………………‏65

4-3- نتایج تخمین……………………………………………………………………………………………………………..‏67

4-3-1-  در کشورهای با درآمد پایین برای مقطع ابتدایی…………………………………………………………………67

4-3-2- در کشورهای با درآمد پایین برای مقطع دبیرستان ……………………………………………………………..68

4-3-3- در کشورهای با درآمد پایین در مقطع دانشگاهی………………………………………………………………. 69

4-3-4- در کشورهای با درآمد متوسط در مقطع ابتدایی…………………………………………………………………..70

4-3-5- در کشورهای با درآمد متوسط در مقطع دبیرستان……………………………………………………………….71

4-3-6-در کشورهای با درآمد متوسط در مقطع دانشگاهی……………………………………………………………….72

4-3-7- در کشورهای با درآمد بالا در مقطع ابتدایی………………………………………………………………………..73

4-3-8- در کشورهای با درآمد بالا در مقطع دبیرستان…………………………………………………………………….74

4-3-9- در کشورهای با درآمد بالا در مقطع دانشگاهی……………………………………………………………………75

4-4-بررسی فرضیه های تحقیق‏………….76

4-5-جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………………76

فصــل پنجم :نتیجه­گیری و پیشنهاد………………………………………………………………………………….77

5-1 نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………‏79

5-1-1-نتایج حاصل از مطالعات گذشته……………………………………………………………………………….79

5-1-2-نتیجه  پژوهش ……………………………………………………………………………………………………..81

5-2- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………….‏ 82

5-2-1- پیشنهادات حاصل از مطالعات گذشته………………………………………………………………………82

 

5-2-2-پیشنهادات تحقیق………………………………………………………………………………………………..‏ 84

5-2-3- پیشنهادهایی برای مطالعات آتی …………………………………………………………………………….85

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………………………89

پیوست ………………………………………………………………………………………………………………………………………‏95

مقدمه
توجه به وضعیت اشتغال زنان و هدایت آنها به بازار کار می تواند زمینه بهره گیری بهتر جامعه از این نیروی بالقوه را به فعل آورد .به همین دلیل مجموعه عواملی که می تواند زمینه ساز مشارکت هرچه بیشتر این جمعیت توانمند در عرصه های اقتصادی اجتماعی کشور باشد از اولویت بیشتری برخوردار است.

بدون شک، مهم ترین عاملی که آهنگ رشد و توسعه اقتصادی اجتماعی را تسریع می­بخشد «منابع انسانی» آن جامعه است. هر جامعه انسانی نیز متشکل از زنان و مردانی است که تحت روابط متقابل اجتماعی، در عین وابستگی متقابل هر یک از دو جنس به یکدیگر، نقش و کارکرد ویژه­ای را ایفا می­ کنند و بی­تردید زنان، به عنوان نیمی از جمعیت نیز، تأثیر مستقیمی در توسعه جامعه دارند. لذا استراتژی­های یک جامعه توسعه یافته، لازم ا ست بر مبنای مشارکت هر چه فعال تر زنان در امور اقتصادی، سیاسی و اجتماعی پی ریزی گردد.

زن به عنوان عضو مؤثر جامعه، می ­تواند نقش پیشگام خود را که در برخی از مسؤولیت­ها متبلور است، ایفا نماید. از جمله این مسؤولیت­ها، ترویج مفهوم مشارکت و اشتغال در زندگی و زمینه­سازی مناسب برای فعالیت آزادانه و شناساندن حق مدیریت اقتصادی، مالکیت و حضور خود به جامعه است. با توجه به این نکته که مفهوم مشارکت زنان، الزاماً مساوی با اشتغال زنان نیست، قطعاً بخشی از مشارکت زنان در بحث اشتغال آنان تبلور می­یابد.

براساس گزارش­های توسعه انسانی سازمان ملل، زنان بهره بسیار کمی را از منافع توسعه داشته اند و اگر چه نیمی از جمعیت دنیا را تشکیل می­ دهند ولی سهم آنها در جمعیت فعال اقتصادی، حدود سی درصد و در برخی کشورها بسیار کمتر از این رقم برآورد می شود.

همچنین در کشورهای در حال توسعه، زنان از فرصت­های شغلی کمتری برخوردار بوده، غالباً در بخش غیررسمی، با دستمزد کمی به کار مشغول می شوند و حتی در بخش اشتغال رسمی نیز دستمزد کمتری نسبت به مردان دریافت می نمایند. آنان ساعات طولانی­تری از مردان کار می­ کنند ولی نتیجه کارشان محاسبه نمی­شود! به طور خلاصه زنان در آمارهای ملی کشورهای در حال توسعه گم شده­اند.

چنانچه فعالیت اقتصادی زنان از بعد نیروی انسانی، و سهم مؤثر آن در توسعه اقتصادی اجتماعی کشور مطالعه شود اهمیت مشارکت این بخش قابل توجه جمعیت کشور و لزوم فراهم آوردن زمینه ­های گسترش مشارکت زنان در عرصه­های مختلف حیات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه ایران آشکارتر می­شود.

سهم حدود 13 درصدی زنان فعال از نظر اقتصادی (طبق آمار سر شماری سال 1385) به خودی خود منعکس کننده­ میزان اندک مشارکت اقتصادی اجتماعی زنان در مقایسه با مردان در جامعه درحال توسعه ایران است و در حالی که میزان توسعه اقتصادی (به عبارتی بهره گیری مناسب از نیروی انسانی) زنان همگام با اهداف توسعه در کشورهای پیشرفته صنعتی شاخصی از توسعه یافتگی است، به نظر می‌رسدکه اشتغال زنان در محیط خارج از خانه در ایران هنوز با بعضی سوء تعبیرها، انتقادات، پیش­داوری ها و شبهاتی در سطح جامعه ایرانی همراه است. گذشته از تاثیر عواملی چون بحران­های اقتصادی، بیکاری، شرایط نابرابر اشتغال زنان و مردان در بازار کار ایران که اثرات مستقیمی بر محدودیت میزان مشارکت اقتصادی زنان در جامعه ایران باقی گذاشته است، می‌توان به وجود برخی از عوامل فرهنگی و اجتماعی دیگر نظیر تعابیر خاصی از نقش شغلی زنان، نگرش­های منفی و پنداشت­های ویژه درباره فعالیت زنان اشاره کرد که موانعی در راه تحقق و گسترش زمینه ­های همکاری زنان تلقی می گردند.

 

1-2- بیان مساله

زنان در سراسر جهان نقش بسیار مهم و تعیین کننده‌ای در اداره امور خانواده و جامعه دارند. آنان برای تسریع روند تغییر و تحقق هدف‌های توسعه پایدار، می‌توانند مسؤولیت بسیار جدی و مهمی را بر عهده گیرند. آموزش زنان و مشارکت آنان در بازارکار نقش به سزایی در توسعه کشور داشته اند. از سوی دیگر، در هر جامعه‌ای پرورش نسل آینده به دست زنان است و حتی اگر آنها جذب بازار کار شوند، آموزش می‌تواند آنها را در پرورش بهتر فرزندان یاریگر باشد در کشور ما طی سال‌های اخیر زنان هم در بحث اشتغال فعالیت عمده‌ای داشته‌اند و در این زمینه باید فعالیت‌های فرهنگی را در جهت بهبود نقش سنتی مادران انجام دهیم تا موقعیت زنان در جامعه بهبود یابد و زنان با تزریق فکر و ایده به کالبد اقتصادی جامعه، مسیر رشد و توسعه را هموارتر سازند. آنهامی‌توانند در تمام قسمت‌های اقتصادی بازوی اصلی و قدرتمندی برای پیشبرد اهداف باشند.

زن به عنوان یک مادر و یا به عنوان شخصی که در زندگی اجتماعی و شغلی با افراد مختلف در ارتباط است و به خاطر ویژگی‌های روحی و عاطفی به خصوص خود می‌تواند یک حامی و نگهبان در جامعه و در نتیجه حافظ توسعه پایدار باشد.

پاره­ای از تحقیقات به این موضوع اشاره داشته اند که پولی که در اختیار مادر قرار می‌گیرد، بهینه‌تر از آنچه در اختیار پدر است هزینه می‌شود. بنابراین، وقتی دسترسی زنان به بازار کار تسهیل شود منابع بیشتری صرف آموزش و بهداشت فرزندان خواهد شد.

توسعه پایدار به عنوان یکی از بسترهای تعالی و رشد انسان، آنگاه می ­تواند موفقیت آمیز باشد که با یاری و مشارکت همه گروه های اجتماعی و برای همه آنان صورت پذیرد .در میان گروه­های اجتماعی، زنان نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می­ دهند و توجه به نیروهای بالقوه این بخش از جامعه، عاملی است که در کشورهای در حال توسعه نادیده گرفته شده است و به همین جهت، علی رغم برنامه ­ریزی­ها و فعالیتهای انجام یافته، هنوز در این کشورها زنان نتوانسته ­اند به جایگاه و نقش مناسب خود در اداره امور کشور و در تصمیم­ گیری­ ها دست یابند. در واقع، جامعه ای که قصد حرکت به سوی توسعه را دارد، اگر صرفاً به ابعاد مادی آن توجه داشته باشد و تعالی انسان­ها و کاهش نابرابری­ها را در نظر نگیرد به موفقیت دست نخواهد یافت. اگر در جامعه­ای ضریب باسوادی، تندرستی، شاخص های تغذیه و تأمین مسکن، ایجاد اشتغال و درآمد، بالا رود اما توزیع آن بین زنان و مردان متعادل نباشد، آن جامعه توسعه نیافته است. از این رو نقش زنان در توسعه، مورد توجه نظریه پردازان قرار گرفته است. توجه به نقش زنان در فرآیند توسعه از “توسعه مشارکتی” اوایل دهه هفتاد میلادی، ناشی از دو واقعیت مهم عدم تحقق کلی نظریات توسعه در بهبود وضعیت کشورهای جهان سوم و موقعیت نامطلوب اجتماعی و اقتصادی زنان در این کشورها بود.