این کتابخانه اولین کتابخانه‌ی تخصصی ایران بوده است. بعدها در سال 1313 کتابخانه‌ی وزارت امور خارجه تاسیس شد که دارای منابع و مدارک مربوط به علوم سیاسی و روابط بین‌الملل بود. سپس با شکل‌گیری وزارتخانه‌های متعدد، هر یک از آنها برای خود کتابخانه‌ای تخصصی ایجاد کردند. در سال 1330 کتابخانه‌ی مجلس سنا تاسیس شد که دارای منابع و مدارک جالبی در زمینه‌ی ایرانشناسی بود. در سال 1340 کتابخانه‌ی بانک مرکزی با مجموعه‌ای در زمینه‌ی امور مالی و بانکداری تاسیس شد. در دهه‌ی چهل و پنجاه به تدریج بر تعداد کتابخانه‌های تخصصی ایران افزوده شد، به نحوی که تمامی وزارتخانه‌ها، موسسات دولتی و پژوهشگاه‌های وابسته به دولت دارای کتابخانه‌های تخصصی گردیدند (مزینانی، 1379: 197).

2-2-2 انواع کتابخانه‌های تخصصی

هر سازمانی اهداف و وظایف و کارکردهای خاص خود را دارد و از این نظر با دیگر سازمان‌ها متفاوت است. بنابراین کتابخانه‌های تخصصی را می‌توان بر اساس کارکرد سازمان مادر به انواع صنعتی، بازرگانی، حرفه‌ای، و دولتی تقسیم کرد (مختاری معمار، 1374: 115). هر یک از انواع کتابخانه‌های تخصصی، با توجه به وظایف و نیازهای اطلاعاتی سازمان مادر، منابع و خدمات متفاوتی دارد. مثلاً در یک کتابخانه‌ی تخصصی صنعتی نقشه‌ها و گزارشات فنی از اهمیت زیادی برخوردار هستند و برای سازماندهی آنها باید دقت زیادی صرف شود، در حالی‌که در یک کتابخانه‌ی تخصصی دولتی ممکن است گزارشات دولتی از اهمیت خاصی برخوردار باشند. کتابخانه‌های تخصصی که در این پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرند از نوع کتابخانه‌های تخصصی صنعتی هستند.

2-2-3 اهداف و وظایف کتابخانه‌های تخصصی

کتابخانه‌های تخصصی معمولاً در خدمت یک سازمان دولتی یا خصوصی، یک نهاد فرهنگی، یک مرکز علمی و به طور کلی در خدمت سازمان‌هایی هستند که برای انجام ماموریت خاص خود نیاز به اطلاعات دارند. به همین علت است که ماهیت وظایف و مدیریت در یک کتابخانه‌ی تخصصی بسیار متفاوت از سایر کتابخانه‌هاست (روشن‌بین، 1379: 20). مهمترین هدف کتابخانه‌های تخصصی رفع نیازهای ویژه‌ی سازمان است. این نوع کتابخانه، به تحقیق و کسب اطلاع و آموزش اختصاص دارد و برای تفریح و تفنن کارکنان سازمان ایجاد نشده است.

کتابخانه‌های تخصصی علاوه بر آنکه از نظر نوع استفاده‌کنندگان با سایر کتابخانه‌ها متفاوتند از نظر وظایف، مواد مجموعه، روش‌های انتخاب و فراهم‌آوری، و خدماتی که ارائه می‌کنند نیز با انواع دیگر کتابخانه‌ها اختلاف دارند. هدف یک مجموعه‌ی تخصصی آن است که قطعاً مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین در یک کتابخانه‌ی تخصصی باید این اطمینان به وجود آید که مجموعه‌ی گردآوری شده، توصیف و تحلیل گردد، به نمایش گذارده شود، فهرست‌نویسی و آماده‌سازی شود و نهایتاً اطلاعات آن اشاعه گردد (روشن‌بین، 1379: 20-22). پایداری و پویایی کتابخانه‌های تخصصی مستلزم فراهم‌آوری اطلاعات دقیق، جامع، روزآمد، و مناسب؛ و ارائه‌ی خدمات سریع به گونه‌ای است که استفاده‌کنندگان بتوانند از پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه‌ی موضوعی خود آگاه شوند؛ همچنین کتابخانه‌ی تخصصی باید با مجموعه‌سازی مناسب الهام بخش انگیزه‌های تحقیقاتی آنان شود (مدیرامانی، 1381-1385: 1457-1459)

از موارد مهم در کتابخانه‌های تخصصی مدت زمانی است که استفاده‌کننده صرف جستجو و بازیابی اطلاعات می‌کند. زیرا متخصصان سازمان وقت بسیار باارزشی دارند و کتابخانه موظف است از هدر رفتن وقت آنها جلوگیری کند (افراشته‌فرد، 1384: 16).

اهدافی که یک کتابخانه تخصصی دنبال می‌کند عبارتند از:

کمک به ارتقای فعالیت‌های پژوهشی، آموزشی، فرهنگی، و تولیدی سازمان مادر از طریق تامین نیازهای اطلاعاتی کاربران با بکارگیری شیوه‌های نوین کتابداری و اطلاع‌رسانی
کمک به ارتقای دانش تخصصی کاربران کتابخانه و کارکنان سازمان مادر با استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌ی اطلاعاتی (تعاونی، 1381: 55)
وظایف گوناگونی برای کتابخانه‌های تخصصی در نظر گرفته شده است. از آن جمله است:

بررسی و ارزشیابی نشریات جاری، ارزشیابی تحقیقات انجام شده و فعالیت‌های مقامات مخصوص؛ سازمان دادن اطلاعات چاپی و غیر چاپی مربوطه؛ جمع کردن نشریات و اطلاعات از داخل و خارج کتابخانه و انتشار این اطلاعات که اغلب به صورت چکیده، یادداشت و یا فهرست مندرجات نشریات و غیره است (سلطانی و راستین، 1379: 334-335).

شیرین تعاونی در کتاب استانداردهای کتابخانه‌های تخصصی ایران، وظایفی برای کتابخانه‌های تخصصی متصور شده است:

گردآوری و سازماندهی مجموعه‌ای غنی از منابع اطلاعاتی مرکب از کتب، نشریات ادواری، رسانه‌های دیداری و شنیداری، رسانه‌های الکترونیکی، پایان‌نامه‌ها، گزارش‌ها، و سایر مواد و منابع مورد نیاز برنامه‌های پژوهشی یا آموزشی سازمان مادر
گردآوری و سازماندهی مجموعه‌ای از منابع مرجع و کتابشناختی عمومی و تخصصی

ادامه مطلب

سایت های دیگر :