بخش اول: کلیات تحقیق. 3

1- 1- عنوان تحقیق. 3

1-1-1- عنوان به زبان فارسی. 3

2-1-1- تعداد واحد پایان نامه. 3

3-1-1- بیان مساله اساسی تحقیق. 3

4-1-1- اهمیت و ضرورت تحقیق. 5

5-1-1- ادبیات و سوابق تحقیق. 5

6-1-1- اهداف مشخص پژوهش.. 7

1-6-1-1- هدف اصلی پژوهش.. 7

2-6-1-1- اهداف فرعی تحقیق. 7

7-1-1- سئوالات تحقیق. 7

1-7-1-1- سئوال اصلی. 7

2-7-1-1- سئوالات فرعی. 7

8-1-1- فرضیه های تحقیق. 7

1-8-1-1- فرضیه ی اصلی. 7

2-8-1-1- فرضیه ی فرعی. 7

9-1-1- تعریف واژه ها و اصطلاحات فنی. 7

10-1-1- روش تحقیق. 8

11-1-1- متغیرهای مورد بررسی. 8

12-1-1- سازماندهی تحقیق. 9

بخش دوم: چارچوب نظری تحقیق. 10

1-2-1- چارچوب نظری تحقیق. 10

2-2-1-تاملی در مفهوم دولت.. 11

3-2-1- تعریف دولت.. 12

4-2-1- نظریه های دولت.. 13

1-4-2-1- دیدگاه افلاطون. 13

2-4-2-1- ماهیت دولت از نظر ارسطو. 13

3-4-2-1- ماهیت دولت از دیدگاه لاک.. 14

4-4-2-1- دیدگاه اپیکور. 15

5-4-2-1- رواقیون. 15

6-4-2-1- اندیشه های سیاسی روم درباره ی دولت.. 16

7-4-2-1- اندیشه های مسیحی در موضوع دولت.. 17

8-4-2-1- اندیشه های توماس اکو ئیناس.. 18

9-4-2-1- اندیشه های ضد پاپ و دولت.. 19

5-2-1- دولت در اندیشه های عصر جدید 20

1-5-2-1- اندیشه های ماکیاول در مورد دولت.. 20

2-5-2-1- جنبش های دین زدائی و دولت.. 21

3-5-2-1- نظر یانژآنبدن در مورد دولت.. 22

4-5-2-1- دیدگاه هوگو گروسیوس.. 23

5-5-2-1- نظریات هابز در رابطه با دولت.. 23

6-5-2-1- مونتسکیو و دولت.. 24

7-5-2-1- دولت از دیدگاه روسو. 24

8-5-2-1- اگوست کنت ونگاه وی به دولت.. 25

9-5-2-1- مارکس و دولت.. 26

6-2-1- اشکال مختلف دولت.. 27

1-6-2-1- دولت های ملوک الطوایفی. 27

2-6-2-1- دولت پاتریمونیال. 27

3-6-2-1- دولت مطلقه. 29

1-3-6-2-1- ریشه های تاریخی پیدایش و زوال دولت مطلقه. 29

2-3-6-2-1- توجیه نظری پیدایش دولت مطلقه. 29

3-3-6-2-1- عوامل موثر بر پیدایش دولت مطلقه. 30

 

4-3-6-2-1- ویژگی های دولت مطلقه. 30

7-2-1- مفهوم مدرنیته. 32

1-7-2-1- مدرنیته در اندیشه ی ماکس وبر. 33

2-7-2-1- مفهوم دولت مدرن. 34

3-7-2-1- جامعه شناسی تاریخی دولت مدرن. 34

نتیجه گیری.. 36

بخش سوم: مبانی نظری هویت.. 37

مقدمه. 37

3-1- مبانی نظری هویت.. 37

1-3-1-تعریف هویت.. 37

2-3-1- فلسفه وجودی هویت.. 39

3-3-1- مروری بر دیدگاه های نظری هویت.. 39

1-3-3-1- دیدگاه مدرنیستی. 39

2-3-3-1- دیدگاه جاوید انگاری یا کهن گرائی. 40

3-3-3-1- دیدگاه زیست شناختی. 41

4-3-3-1- دیدگاه مارکسیستی در تبین هویت ها 41

5-3-3-1- دیدگاه های کلاسیک در موضوع هویت.. 41

4-3-1- رویکردهای مدرن به هویت.. 42

1-4-3-1- نظریه آنتونی گیدنز. 42

2-4-3-1- نظریه فردریک بارث.. 43

3-4-3-1- پسا ساخت گرایی و هویت.. 43

4-4-3-1- مکتب کنش متقابل نمادین و هویت.. 43

5-3-1- انطباق و سازگاری هویتی. 45

6-3-1- مفهوم هویت ترکیبی. 46

7-3-1- عوامل موثر بر آینده هویت.. 47

8-3-1- بررسی رابطه ی قدرت و هویت.. 47

9-3-1- جهانی شدن و هویت.. 48

10-3-1- هویت قومی. 50

11-3-1- شکل گیری مفهوم دولت – ملت.. 51

12-3-1- هویت ملی و مفهوم آن. 54

نتیجه گیری.. 55

فصل دوم:ماهیت دولت در ایران

مقدمه. 56

1-2- فرهنگ سیاسی در ایران و ماهیت دولت در ایران. 56

2-2- فرهنگ سیاسی قبل از اسلام 56

3-2- فرهنگ سیاسی ایران بعد از اسلام 58

4-2- فرهنگ سیاسی ایران در دوره ی معاصر. 59

5-2- پیشینه ی ساخت دولت مدرن در ایران. 61

6-2- ساخت سیاسی دولت ملی در ایران. 62

7-2- نگاه پاتریمونالیستی به ماهیت دولت ایران. 65

فصل سوم: هویت ملی در ایران

مقدمه. 67

1-3- تاسیس هویت ملی در ایران. 67

2-3- هویت ایرانی در پرتو مدرنیسم 67

3-3- هویت ایرانی در پرتو مدرنیسم 68

4-3- فرآیند هویت سازی در ابتدای شکل گیری دولت مدرن. 68

5-3- بنیانهای سیاسی جامعهی سنتی ایران. 69

6-3- ورود اندیشه ناسیونالیسم به ایران. 70

1-6-3- ناسیونالیسم قومی در ایران. 71

7-3- هویت مدرن در پرتومدرنیسم ایرانی. 72

8-3- نقش نخبگان در توجیه هویت مدرن ایران. 73

9-3- نخبگان سیاسی وادبیات قوم مدارانه. 74

10-3- سیاست های قومی و تاثیر آن بر هویت ملی. 80

1-10-3- سیاست قومی دولت ایران در قبال اقوام 84

2-10-3- سیاست های قومی قبل ازدولت مدرن. 84

1-2-10-3- سیاسیت قومی در دوره ی قاجار. 85

2-2-10-3- سیاست های قومی دوران مشروطه. 85

فصل چهارم: نا کارآمدی دولت مدرن در ساخت هویت ملی

1-4- مراحل اولیه تشکیل دولت ملی در ایران. 88

2-4- سیاست قومی رضا شاه در ایران. 88

3-4- مصادیق سیاست های قومی رضا شاه در ایران. 92

4-4-توصیف وضع مناطق قومی در ایران بعد از رضا شاه 92

5-4- سیاست های قومی پهلوی دوّم 94

نتیجه گیری.. 97

منابع. 99

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
چکیده:
مفهوم دولت مدرن عبارت است از تغییر و تحولاتی است که نیمه دوم قرن هیجده و اوایل قرن نوزده در اروپا اتفاق افتاد و موج آن به کشورهای دیگر از جمله ایران رسید.  جنبش مشروطیت در ایران  که واکنشی در مقابل این تحولات  بود به دلایل متعددی نتوانست دولت مدرن در ایران  رابه معنای واقعی کلمه تشکیل دهدو به تبع آن هویت ملی راجایگزین هویت­های قومی و قبیله نماید. در عوض نوعی استبداد جایگزین آن گردید. به این دلیل ما شاهد تنوع تعاریف این نوع هویت در یک صد سال اخیر در جامعه ی ایران بودیم بطوری که اغلب در فرهنگ سیاسی ایرانیان به غلط هویت ملی با هویت نژادی و زبانی آمیخته می شود و تصوری صحیحی از آن تا کنون حتی نزد نخبگان سیاسی حاصل نشده است.

 

واژگان کلید: دولت مدرن- هویت ملی

 

 

 
 
 
 
 
 
مقدمه:
در معنای جدید آن تقسیم­بندی جهان به واحدهای سیاسی بر اساس مرزبندی جغرافیایی منجر به خلق مفهومی به نام هویت ملی گردید. رفته رفته دولت­های جدید التأسیس با پذیرش هنجارهای سرمایه­داری و قوانین و مقررات اقتصاد جهانی، مطلق­گرایی سیاسی را کنار گذاشته و انعطاف بیشتری در پذیرش ارزش­های ناشی از مدرنیسم و لیبرالیسم در حوزه­های اجتماعی و اخلاقی از خود نشان دادند.

اما این وضع در کشورهای جهان سوم روند فوق­الذکر را طی نکرد و در بازه­های زمانی مختلف بین گشایش سیاسی و استبداد نوسان نمود. در ایران بعد از نهضت مشروطه، همراه با اولین مراحل پیدایش مدرنیته و تشکیل دولت شبه مدرن ملی تقابل بین سنت و مدرنیسم به خشونت گرائید و سطوحی از منازعات قومی و قبیله­ای همراه با تهاجم به کلیه­ی مظاهر سنت­گرایی از طرف دولت نوظهور، موجی از واگرایی قومی و قبیله­ای را در ایران فراهم آورد. ونتوانست مفهوم مدرن هویت ملی را به درستی جایگزین سایر هویت­های مادون، نظیر هویت زبانی، قومی، قبیله­ای، نژادی و مذهبی نماید. بدین ترتیب در همان اوایل پیدایش هویت ملی در ایران، نوعی چالش بین این هویت با سایر هویت­ها آغاز شد. پژوهنده در این تحقیق مدعی است که طرح مسئله­ی هویت ملی در ایران و تلاش برای نهادینه کردن آن از سوی دولت شبه مدرن رضا خان، به درستی انجام نگرفت و به جای آن هویت قومی از سوی دولت و نظریه پردازان آن زمان تبلیغ و تثبیت شد. بعدها این برداشت از ظهور مشروطه تا پیدایش انقلاب اسلامی از سوی بسیاری از اندیشمندان، نظریه پردازان و سیاست­مداران مورد تائید قرار گرفت و تا کنون هیچ مصالحه­ای بین نخبگان سیاسی حاکم و سایر اقلیت­های قومی بر سر این مفهوم حاصل نشده است.

از سوی دیگر، به دلیل اینکه در ساخت سیاسی ملت – دولت زندگی می­کنیم، ضروری است که بدانیم چه نسبتی میان هویت­های مختلف با هویت ملی برقرار می­شود و تا چه حد امکان یافتن راه­های گریز برای جلوگیری از اختلاف بین آنها وجود دارد، به گونه­ای گه هیچ سطحی از هویت سطوح دیگر را تحت الشعاع قرار ندهد.

 
 
 
 

 

 

 

فصل یک: کلیات تحقیق
بخش اول: کلیات تحقیق
1- 1- عنوان تحقیق
1-1-1- عنوان به زبان فارسی
بررسی رابطه بین تاسیس دولت مدرن در ایران و هویت ملی

2-1-1- تعداد واحد پایان نامه
3-1-1- بیان مساله اساسی تحقیق
هویت ملی و دولت مفاهیم مدرنی هستند که در اثر تغییر و تحولات قرن 17 وارد حوزه ی علوم انسانی شدند به این ترتیب که دولت در سه حوزه ی اقتصادی شامل توسعه صنعتی و رشد نظام سرمایه داری به همراه درهم ریختگی اقتصاد سنتی و ایجاد بازار ملی و هم در حوزه ی علوم سیاسی متاثر از انقلاب فرانسه و دیدگاه­های مونتسکیو و در بعد فرهنگی مدیون توسعه ی تکنولوژیکی وسایل ارتباط جمعی و آموزش همگانی پدیدار شد. بنابراین دولت مدرن در اروپا حاصل ضرورت­ها و تکامل در سه حوزه ی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بعد از انقلاب صنعتی بود. برای تشکیل چنین دولتی فرآیندهای زیر طی شده اند.

1-مرحله ملت سازی[1]

2-مرحله دولت سازی[2]

3-تدوین معیارهای صحیح جهت توزیع عادلانه ی منابع

4-ترک علایق ماقبل مدرن و سیاست گذاری خارج از علایق شخصی و گروهی.

برای طی مراحل فوق مستلزم ضروریات ساختاری برای رسیدن به یک جامعه ی ملی است بدیهی است این مراحل جنبه ی انتزاعی نداشته بلکه در یک زمینه ی اجتماعی و فرآیندی تجربی به همراه گذر از یک مرحله­ی آزمون و خطا و رسیدن به خرد جمعی یا رسیدن به یک هم رایی درباره تعاریف مشترکی نظیر فرد، جامعه، مالکیت، سیاست قدرت و… می باشد.

اما هویت ملی به تبع تشکیل دولت­های مدرن بوجود آمد چرا که تا قبل از پیدایش دولت­های مدرن، آنچه که ساخت سیاسی جوامع را تشکیل می داد، مرزبندی­های قومی بود. اما زایش هویت ملی به عنوان پدیده­ای اجتماعی و سیاسی، خود آگاه و مستقل و تکوین این هویت و تحقق آن در چارچوب دولت­های ملی جدید، بستگی به میزان رعایت حقوق شهروندی و برابری انسان­ها به عنوان عضوی از یک دولت ملی دارد. هر اندازه مفهوم هویت از عناصر نژادی، زبانی، قومی، قبیله ای، دینی، طبقاتی، جنسی و تباری فاصله گیرد به مفهوم هویت ملی و مفهوم مدرن ملت نزدیک می شود و از واگرایی ملت کاسته می گردد.

در ایران قبل از شکل گیری دولت مدرن یا شبه مدرن، رؤسای قبایل، طوایف و عشایر در مناطق جغرافیایی دارای اختیارات و قدرت زیادی بودند حتی تمرکز گرایی دولت ایلی قاجار هم نتوانست از حوزه نفوذ و قدرت این رهبران بکاهد زیرا این دولت، دولتی ملوک الطوایفی بود و از لحاظ نظامی و مالی به قبایل و رؤسای آنها اتکا داشت آنچه که در ایران باید اتفاق می افتاد تضعیف هویت های مادون و برجستگی هویت مافوق (هویت ملی) نسبت به سایر هویت ها است. گر چه انقلاب مشروطه تا حدودی توانست زمینه ساخت هویت ملی را در شکل جدید آن در فرهنگ سیاسی ایران رواج دهد، اما به دلایلی چند از قبیل فقر، بی سوادی، جدایی جغرافیایی و همه گیر نبودن نهضت، این مفهوم نتوانست در ذهن عامه مردم ایران نضج گیرد و عاقبت در اثر برخورد با دیوار ستبر سنت گرایی متلاشی شد آنچه بعد از شکست جریان مشروطه خواهی رخ داد، بر خلاف شکل گیری دولت­های قرن 17 و 18 اروپا که حاصل سنتز نیروهای داخلی بود، نوعی یورش همگانی و تضاد خشونت آمیز بین آنچه در ظاهر مدرن است و آنچه که سنتی می نمود. حاصل این تضاد عدم امکان زیست سیاسی پایدار و مبتنی بر گفتمان معقول ومشارکت جو بین دولت و سایر اقوام ایرانی است یورش خشونت آمیز به نظم سنتی چند ساله و تلاش سرکوب گرایانه ی رضا خان به منظور ایجاد یک جامعه ی فارغ از سنت دقیقاً بر خلاف مدل­های غربی ایجاد دولت –ملت بود چرا که در مدل غربی دولت از دل دگرگونی­های نظام سنتی بیرون آمد. در این تحقیق پژوهنده مدعی است که سنتز دولت – ملت و پیدایش مفهوم هویت ملی در ایران حاصل یک توافق همگانی نبود بلکه در اثر سرکوب و تضاد بوجود آمده است .پروسه ی ساخت هویت ملی از همان ابتدا گروه­های قومی و قبیله ای ایران را به چالش کشید و نوعی مقاومت منفی در مقابل تکوین هویت ملی در معنای مدرن آن ایجاد نمود نتیجه ی این فرآیند نگاه غیر خودی به مفهوم دولت از سوی جامعه ی قومی ایران بود بطوری که بین هویت ملی در معنای صحیح آن و سایر هویت ها ایجاد شکاف عمیق نمود در نتیجه پروژه ی توسعه در تاریخ ایران به دلیل این ساخت متباین نتوانست خلا ایجاد شده بین دولت و ملت را پر نماید.

هر چند که رضا خان و بعد از وی فرزندش تلاش فراوانی نمودند تا مولفه های هویت ملی را از افسانه­های ایران باستان بگیرند و این خلا هویتی را پر نمایند، اما به دلیل تصنعی بودن این اسطوره ها و تکریم و تقدس آنها از سوی قدرت مرکزی مورد پذیرش عموم قرار نگرفتند وعاقبت در اثر چالشی های داخلی و خارجی این مفاهیم همراه با رویداد انقلاب اسلامی در ایران متلاشی شدند.

آنچه که در پژوهش فعلی مورد نظر است دریافت رابطه ی بین تشکیل دولت مدرن در ایران و افزایش یا کاهش همگرایی ملی است در این تحقیق دولت مدرن در ایران به دولتی اطلاق می شود که بعد از شکست انقلاب مشروطه و رسیدن رضا خان به قدرت آغاز می شود و سعی در ایجاد وحدت ملی بر اساس مرزهای جغرافیایی ایران دارد محقق به دنبال دریافت و فهم این رابطه است که اساسا دولت مدرن در ایران به معنی و مفهوم واقعی آن تشکیل شده است یا خیر؟ و اگر هم تشکیل شده باشد زایش هویت ملی در ایران چگونه بوده است؟

4-1-1- اهمیت و ضرورت تحقیق
از آنجایی که مفاهیمی مانند هویت، ملت و دولت مفاهیمی سیال بوده و از جامعه ای به جامعه ی دیگر تا حدودی متفاوتند، راه را بر برداشت های متفاوت از این مفاهیم باز می کنند و هر گروه و یا تفکری بر حسب اصول و مبادی و فلسفه وجودی خود گاهی تعریف های متباین از اصطلاحات بالا را با سایر احزاب و گروه­های دیگر ارائه می نماید.

وجود این برداشت های متفاوت بخصوص هنگامی که جامعه ملی متکثر باشد و حاکمیت در دست یک گروه قومی خاص قرار گیرد سبب تضاد و افزایش واگرایی در این جامعه می شود. بدین ترتیب اهمیت اتفاق نظر بر تعاریف مشترک از مفاهیم فوق سبب می شود تا فضای سیاسی آن جامعه برای پذیرش و مشارکت سایر گروه­های قومی شفاف­تر شود و راه را برای مشارکت گروه­های مختلف و تشکیل جامعه مدنی مبتنی بر تفاهم و انعطاف پذیری هموار نماید.

5-1-1- ادبیات و سوابق تحقیق
پژوهش­های متعددی در زمینه تفاهیم دولت، هویت، ملیت و قومیت تاکنون توسط پژوهش گران داخلی و خارجی صورت گرفته و یک بُعد یا ابعاد مختلف این مفاهیم را مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار داده اند. بعضی از این دیدگاه­ها واقع بینانه تر بوده و به دور از تعصبات قومی و یا نژادی به مسئله هویت دولت توجه داشته اند. بعضی هم با فرض یکسان بودن تحولات جهانی گرایش به تعمیم پذیری نتایج ملاحظات گروهی و قومی و با توجه به هویت های تاریخی اقدام به بررسی موضوع نموده اند از جمله ی این منابع:

الطائی، علی، بحران هویت قومی در ایران؛ موضوع این کتاب قبل از اینکه سیاسی باشد، فرهنگی است. نویسنده ضمن توجه به تنوع قومی و فرهنگی در ایران عدم توجه به این مسئله از سوی سازمان­های رسمی و غیر رسمی را موجب بحران هویت در این کشور شده است.
احمدی، حمید، قومیت و قوم گرایی در ایران، افسانه یا واقعیت. در این اثر ضمن توجه به مفاهیم و اصطلاحات بکار گرفته شده در مطالعات قومی در خاورمیانه و ایران مسئله تفکیک نژادی را رد می کند و آن را حاصل ذهنیت پردازی می داند.
حمید، احمدی، ایران هویت، ملیت، قومیت. شامل مجموعه ای از مقالات است که پیرامون مسائل قومی و هویتی در ایران نوشته شده است.
صدر، ضیاءالدین، کثرت قومی و هویت ملی ایرانیان: اهمیت این اثر در ارائه تعریف منطقی از هویت ملی در ایران در مقابل سایر هویت های هشت گانه می باشد. نویسنده ضمن به نقد کشیدن دیدگاه­های ناسیونالیستی در ایران، عامل اصلی گرایش­های قومی را تفسیر غلط از مفهوم ملت و هویت می داند که توسط مدرنیست های قوم گرای ایران ارائه شده است. این کتاب می تواند اثر مفیدی در تصحیح مفهوم هویت ملی در ایران باشد.
حیسنی، جواد، جامعه شناسی وفاق اجتماعی و اقلیت های قومی در ایران. در این اثر ضمن دارا بودن طرح نظری در زمینه ی جامعه شناسی وفاق اجتماعی در ایران به مفهوم توسعه در مناطق مختلف ایران اشاره کرده است. همچنین تاثیر گروه قومی حاکم بر وفاق یا واگرایی قومی رابررسی کرده است.
برتون، رولان، ترجمه ناصر فکوهی، این کتاب به عنوان یک منبع پایه در بخش مطالعات قومی در حوزه سیاسی کاربرد دارد. در این اثر هویت قومی و نقش عواملی چون زبان و جغرافیا در ساخت هویت مورد بحث قرار گرفته است همچنین جایگاه دولت در رابطه با اقوام و مدیریت چالشهای قومی در جهان امروز در حوزه ی وسیع جهانی مورد توجه قرارداده است.
بیگدلو، رضا، باستان گرایی در تاریخ معاصر ایران: این اثر از معدود آثاری است است که چهره واقعی ناسیونالیسم ایرانی را در رابطه با اقوام ایرانی آشکار می کند. نویسنده ی کتاب آغاز این ایدئولوژی را بطور رسمی از اواخر دوره ی قاجاریه می پندارد گر چه وجود آن را در تاریخ ایران ناشی از شکست­های پی در پی ایرانیان و حقارت ناشی از آن می داند وی ضمن طرح ایده های قوم گرایان ایرانی در ادبیات و تاریخ معاصر ایران معتقد است که این گرایش­های ناسیونالیستی حاصل تحولات مغرب زمین بوده که به سمت رادیکالیسم قومی و نژادی فارس گرایانه سوق داده شده و به جریانی خود محور و ضد دموکراسی تبدیل گردیده است. این جریان نقش مهمی در ساخت دولت – ملت در ایران ایفا نموده و رابطه دولت-ملت را از شکل دموکراتیک آن به شکل استبدادی رهنمون نموده است.
6-1-1- اهداف مشخص پژوهش
1-6-1-1- هدف اصلی پژوهش
بررسی رابطه ی تاسیس دولت مدرن و شکل گیری هویت ملی

2-6-1-1- اهداف فرعی تحقیق
الف: آشنایی با ساخت دولت مدرن در ایران

ب: آشنایی با چگونگی شکل گیری هویت ملی

ج: آشنایی با عوامل موثر بر عدم شکل گیری هویت مدرن در ایران

7-1-1- سئوالات تحقیق
1-7-1-1- سئوال اصلی
 تاسیس دولت مدرن در ایران چگونه سبب عدم شکل گیری هویت ملی گردید

2-7-1-1- سئوالات فرعی
الف: ساخت دولت مدرن در ایران چگونه بوده است؟

ب: تاچه اندازه هویت ملی ایران به تبع تاسیس دولت ملی شکل گرفته است؟

8-1-1- فرضیه های تحقیق
1-8-1-1- فرضیه ی اصلی
ساخت دولت مدرن در ایران مانع شکل گیری هویت ملی شده است.

2-8-1-1- فرضیه ی فرعی
فرضیه اول: ساخت دولت مدرن در ایران غیردموکراتیک و اجباری بوده است.

9-1-1- تعریف واژه ها و اصطلاحات فنی
دولت مدرن : شکل جدیدی از دولت است که حاصل انقلاب­های دموکراتیک اواخر قرن 18 و ابتدای قرن 19 یعنی انقلاب فرانسه در 1789 و سپس سایر انقلاب­های اروپایی می