1-2   بیان موضوع……………………. 2

1-3   اهمیت موضوع……………………. 4

1-4 مروری بر ادبیات پژوهش……………………… 8

1-4-1 توانمند‌سازی شغلی کارکنان……………………. 8

1-4-2 عملکرد شغلی…………………….. 9

1-4-3 ارتباطات…………………….. 10

1-4-4 روابط آفلاین (رو‌‌ در رو) ……………………11

1-4-5 روابط آنلاین…………………….. 11

1-4-6 شبکه‌های ارتباطی…………………….. 12

1-4-7 شبکه اجتماعی…………………….. 12

1-5 ا هداف پژوهش……………………… 14

1-6   سوالات پژوهش……………………… 14

1-7   فرضیات پژوهش……………………… 15

1-8   روش پژوهش……………………… 16

1-9   مفاهیم و واژگان کلیدی…………………….. 16

1-9-1 شبکه ارتباطی…………………….. 16

1-9-2 شبكه روابط آفلاین…………………….. 16

1-9-3 شبکه‌ روابط آنلاین…………………….. 17

1-9-4 ارتباط مستقیم آفلاین…………………….. 17

1-9-5  ارتباط غیر مستقیم آفلاین…………………….. 18

1-9-6 ارتباط مستقیم آنلاین…………………….. 18

1-9-7 ارتباط غیر مستقیم آنلاین…………………….. 18

1-9-8   شبکه اجتماعی…………………….. 18

1-9-9   تکامل ( رابطه مکمل)…………………… 19

1-9-10 عملکرد شغلی (متغیر وابسته)…………………… 19

1-10   قلمرو پژوهش……………………… 20

1-11 ساختار پژوهش……………………… 20

1-12  جمع بندی…………………….. 22

فصل دوم – ادبیات پژوهش……………………… 23

2-1 مقدمه……………………. 23

2-2   عملکرد: مفاهیم و ابعاد……………………. 24

2-3 عملکرد شغلی…………………….. 25

2-4    عوامل موثر بر عملکرد شغلی…………………….. 27

2-4-1 عوامل شخصیتی…………………….. 28

2-4-2   عوامل سازمانی…………………….. 34

2-5   ارتباطات…………………….. 39

2-5-1 روابط آفلاین…………………….. 40

2-5-2 روابط آنلاین…………………….. 42

2-5-3 رابطه مکمل ارتباطات آنلاین و آفلاین…………………….. 43

2-5-4 عوامل موثر بر قدرت ارتباطات در دستیابی به منابع……. 45

6-2 شبکه اجتماعی…………………….. 52

2-6-1 سایت‌های شبکه‌های اجتماعی و تعامل در فضای آنلاین…… 56

2-7   فرهنگ…………………….. 65

2-7-1  فرهنگ سازمانی…………………….. 66

2-7-2  فرهنگ و اثر بخشی سازمانی…………………….. 67

2-8 پیشینه پژوهش……………………… 67

2-8-1 پیشینه پژوهش در داخل کشور…………………… 67

2-8-2 پیشینه پژوهش در خارج از کشور…………………… 72

2-9 جمع بندی…………………….. 83

فصل سوم- روش پژوهش……………………… 85

3-1 مقدمه……………………. 85

3-2 نوع و روش پژوهش……………………… 85

3-3 روش‌شناسی پژوهش……………………… 86

3-4 شناسایی متغیر‌ها و توسعه مدل……………………. 88

3-4-1 توسعه مدل……………………. 88

3-5 توسعه فرضیه‌ها ……………………89

3-6 ابزار پژوهش……………………… 98

3-7 سازمان و جامعه آماری…………………….. 101

3-8 نمونه آماری…………………….. 102

3-9 روش جمع آوری داده…………………… 102

3-10 روایی (اعتبار) و پایایی (قابلیت اعتماد) ابزار گردآوری داده….. 103

3-11 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها…………………… 103

3-12 ابزار نرم‌افزاری پژوهش……………………… 103

3-13 جمع بندی…………………….. 105

فصل چهارم- تجزیه و تحلیل آماری…………………….. 106

4-1   مقدمه……………………. 106

4-2 تحلیل آماری…………………….. 106

4-2-1 روایی ابزار پژوهش……………………… 106

4-2-2 پایایی (قابلیت اطمینان)…………………… 108

4-3 آمار توصیفی…………………….. 109

4-3-1 بررسی توصیفی ویژگی‌های جمعیت شناختی……. 109

4-4   آزمون همبستگی پیرسون……………………. 113

4-5   رگرسیون……………………. 115

4-6 مقایسه نتایج با مقاله مرجع…………………….. 118

4-7 روایی ) اعتبار) پرسشنامه فرهنگ…………………….. 120

4-8 پایایی (قابلیت اطمینان)…………………… 122

4-9 آمار توصیفی…………………….. 123

4-9-1 بررسی توصیفی ویژگی‌های جمعیت شناختی…… 124

4-10 آزمون نرمال بودن توزیع……………………. 126

4-11 آزمون فریدمن…………………….. 127

فصل پنجم- بحث و نتیجه‌گیری…………………….. 130

5-1 مقدمه……………………. 130

2-5   خلاصه پژوهش……………………… 130

5-3   بررسی فرضیات پژوهش……………………… 133

5-4 بررسی سوالات پژوهش و پاسخ به آنها…………………… 136

5-5 نتایج پژوهش……………………… 137

5-6   پیشنهاد به سازمانها ……………………139

5-7 محدودیتهای پژوهش……………………… 140

5-8 پیشنهاد برای تحقیقات آتی…………………….. 141

5-9   محدودیت‌ها و مشکلات پژوهشگر……………………. 143

فهرست منابع فارسی…………………….. 144

فهرست منابع انگلیسی…………………….. 149

پیوست‌ها ……………………169

چکیده:

وجود ارتباطات موثر، همواره یکی از عوامل مهم موفقیت سازمان بوده است. هدف این پژوهش بررسی تاثیر فناوری به طور خاص ارتباطات شبکه‌ای حاصل از نظریه شبکه اجتماعی بر عملکرد شغلی کارکنان است. این پژوهش با تمایز بین شبکه‌های ارتباطی محیط کاری آنلاین و آفلاین کارکنان، فناوری را در نظریه شبکه اجتماعی جای داده تا عملکرد شغلی کارکنان را درک کند. چنین فرض شده است که روابط کارکنان در شبکه های ارتباطی محیط‌کاری آنلاین و آفلاین منابع مکملی هستند که در تعامل هستند تا بر عملکرد شغلی آنها تاثیر بگذارند. این پژوهش از نوع تحقیقات غیرآزمایشی بوده و از پرسشنامه به منظور گردآوری اطلاعات مورد نیاز استفاده شده است. این پژوهش در میان 104 نفر از کارکنان دانشی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات انجام شده است و برای انجام تحلیل‌های آماری از آمار توصیفی شامل میانگین و انحراف ‌معیار و آمار استنباطی شامل آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون سلسله مراتبی استفاده شده است و آزمون فریدمن نیز به منظور اولویت‌بندی عوامل فرهنگی به کار رفته است. لازم به ذکر است که نرم‌افزارهای SPSS.20 و Ucinet.6 برای تجزیه و تحلیل داده‌ها به‌کار رفته‌اند. نتایج پژوهش نشان داد که روابط شبکه‌ای، بدون تمایز میان روابط آنلاین و آفلاین و با تمایز آنها، همبستگی معناداری با عملکرد شغلی دارند. نتایج آزمون رگرسیون برای پیش‌بینی عملکرد شغلی نیز نشان داد که بدون تمایز بین شبکه‌های آنلاین و آفلاین، روابط مستقیم و غیرمستقیم بر عملکرد شغلی موثر هستند و نتایج آزمون مدل با متغیرهای کنترل و روابط اصلی نشان داد که، روابط مستقیم آفلاین، روابط غیرمستقیم آفلاین و روابط مستقیم آنلاین پیش‌بینی‌کننده عملکرد شغلی می‌باشند، اما ارتباط میان روابط غیرمستقیم آنلاین و عملکرد شغلی چشمگیر نیست. نتایج آزمون فریدمن نیز نشان داد که انگیزه پیشرفت مهم‎ترین و موثرترین عامل در روابط و عملکرد شغلی کارکنان است.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

تغییرات سریع از ویژگی‌های مهم محیط كسب‌و‌كار كنونی می‌باشد. بنگاه‌های صنعتی و خدماتی با محیط رقابتی كه پیچیدگی، پویایی و غیر قابل‌ پیش‌بینی بودن از ویژگی‌های اصلی آن است در تعامل هستند )نیك‌سیر، 1371). تغییراتی همچون افزایش رقابت جهانی، تأثیر فناوری اطلاعات، طراحی مجدد فرایندهای کسب‌و‌کاری و توسعه بخش‌های خدماتی بر دنیای کار تاثیر می‌گذارند (Frese, 2000). سازمان‌ها همچنان به سرمایه‌گذاری‌های عظیم برای ایجاد زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور تسهیل روابط کارکنان و در نتیجه افزایش عملکرد شغلی کارکنان ادامه می‌دهند ((Guartner, 2008. شبکه‌های اجتماعی مجازی به عنوان یکی از جدیدترین فناوری‌های ارتباطی هستند که به کاربران در حفظ روابط اجتماعی موجود، پیدا کردن دوستان جدید، تغییر و تکامل سایت‌ها و شریک و سهیم شدن در تجربه‌های یکدیگر کمک می‌کنند و زمینه عضویت، فعالیت و مشارکت هدفمند کاربران را فراهم می‌کنند (Massari, 2010). توسعه‌های اخیر فناوری اطلاعات و سرویس‌های وب منجر به توسعه و گسترش شبکه‌های اجتماعی و ارتباطات شده است. از ویژگی‌های مهم شبکه‌های اجتماعی، تعامل بین کاربران است. کاربران شبکه‌های اجتماعی نه تنها اطلاعات شخصی خود (Foster et.al‚ 2010) را به اشتراک می‌گذارند، بلکه از وب‌سایت‌های اجتماعی به منظور جستجوی محصولات یا اشتراک‌گذاری توصیه‌ها و تجربیات با دوستان خود و سایر کاربران استفاده می‌نمایند (Tripp & Gregoire‚ 2011).

در این پژوهش، از یک دیدگاه نظری به نام شبکه‌های اجتماعی برای توضیح عملکرد شغلی استفاده می‌شود. شبکه اجتماعی عمدتا با یک دید ساختاری عملکرد شغلی را توضیح می‌دهد و بحث می‌کند که ارتباطات شبکه‌ای کارمند نقش مهمی در دسترسی موثر به منابع مهم ایفا می‌کنند که به عنوان مکانیزم‌های کلیدی مشارکتی به طور مثبت بر عملکرد شغلی تاثیر می‌گذارند. این پژوهش با تمایز میان شبکه‌های ارتباطی آنلاین و آفلاین کارکنان، فناوری را در نظریه شبکه اجتماعی جای داده تا عملکرد شغلی کارکنان را درک کند. ارتباطات شبکه‌ای مانند ارتباطات مستقیم و غیرمستقیم در هر دو شبکه ارتباطی محیط کاری آنلاین و آفلاین در نظر گرفته می‌شوند که به چهار نوع ارتباط متمایز منتهی می‌شود. در این فصل ابتدا موضوع پژوهش و اهمیت آن از نظر پژوهش و کاربرد بیان می‌شود و ادبیات پژوهش به طور مختصر مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس اهداف، سوالات و فرضیه‌های پژوهش بیان شده و در نهایت مفاهیم و واژگان کلیدی تعریف شده و ساختار پژوهش بیان می‌شود.

2-1- بیان موضوع

میزان موفقیت سازمان‌ها در رسیدن به اهدافشان با عملکرد شغلی کارکنان رابطه مستقیم دارد، به همین جهت عملکرد شغلی کارکنان از اهمیت بالایی در سازمان برخوردار می‌باشد. سازمان‌ها به دنبال كاركنانی هستند كه بتوانند در مشاغل خویش به خوبی عمل كنند. عملكرد خوب، بهره‌وری سازمان را ارتقاء می‌بخشد و ارتقاء بهره‌وری، منجر به بهبود اقتصاد ملی جامعه می‌شود (Wright, 2004). بررسی‌های اولیه ارتباط مثبت بین سرمایه‌گذاری در فناوری اطلاعات و عملکرد شغلی را نشان می‌دهند، اخیرا محققان بینش بهتر و وسیع‌تری را درمورد چگونگی و چرایی اثر فناوری اطلاعات بر عملکرد شغلی سازمان‌ها به کارگرفته و دریافته‌اند که این اثر به یک موضوع بدیهی برای بهبود عملکرد شغلی تبدیل شده است. تریلیون‌ها دلار صرف خدمات ICT به عنوان منبع عظیم انگیزش برای تحقیقاتی می‌شود که به دنبال درک سیستم‌های اطلاعاتی هستند (Zhang &Venkatesh, 2013). وجود ارتباطات موثر و صحیح، همواره یکی از عوامل مهم موفقیت در سازمان بوده است. بدون وجود یک سیستم ارتباطی موثر مدیران و کارکنان قادر نخواهند بود وظایف خود را به درستی انجام دهند و اداره سازمان دشوار خواهد بود. توسعه ارتباطات الکترونیکی و ماهواره‌ای در طرز تفکر، نحوه انجام کارها، شیوه مذاکره و به طورکلی شیوه زندگی، نسبت به گذشته تغییرات زیادی را ایجاد کرده است که این تغییرات همچنان ادامه دارند. رشد سیستم‌های اطلاعاتی با داده‌های غنی به این معنا است که مدیران دیگر در حیرت و سرگردانی نیستند بلکه آنلاین و همیشه نزدیک هستند و به اطلاعات مهمی که برای تصمیم‌های درست و به موقع نیاز دارند، دسترسی دارند. سطح فناوری درکل و فناوری اطلاعات به طور خاص در حال رشد می‌باشد که باعث شده وضعیت زندگی مردم در سراسر جهان به طور قابل‌توجهی تغییر یابد (Laudon & Laudon, 2012). با فراتر رفتن الگوهای ارتباطی از مرزهای ملی و انتشار پرشتاب اینترنت، ماهواره و فناوری‌های دیجیتالی، ارتباط همزمان میان بخش‌های وسیع‌تری از جهان امکان‌پذیر شده است. نقش عمده رسانه‌ها در شکل‌دهی به افکار عمومی باعث شده که اهمیت رسانه‌ها بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و شبكه‌های اجتماعی به جایگاهی بی بدیل دست یابند. در حال حاضر، شبكه‌های اجتماعی مجازی به یكی از مهم‌ترین ابزارهای ارتباطی در سطح جامعه و جهان تبدیل شده و از شهرت فراوانی برخوردار است (Pempek et.al, 2009). شبكه‌های اجتماعی مجازی، مكان‌هایی هستند كه در آن‌ها افراد فرصت می‌یابند خود را معرفی نموده، ویژگی‌های شخصیتی خود را بروز داده و با سایرین ارتباط برقرار كرده و روابط خود را حفظ نمایند (2000 Ellison,). این شبکه‌ها به طور بالقوه، چه در سطح روابط بین فردی و چه در سطح روابط اجتماعی، توانایی ایجاد تغییرات اساسی در زمینه زندگی اجتماعی هر فرد را دارند (Ellison et.al, 2009). همانطور که سازمان‌ها در انجام وظایف خود بیشتر به فناوری اطلاعات و ارتباطات وابسته می‌شوند، باید به طور موثر در فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی نفوذ کرده و از مزایای آن مانند ارتقاء عملکرد شغلی استفاده کنند. سازمان‌ها باید نقش شبکه‌های اجتماعی در به حداکثر رساندن مزایای فناوری اطلاعات و ارتباطات را در نظر بگیرند. زمانی که کارکنان شبکه‌های آفلاین خود را کاهش می‌دهند، ممکن است شبکه‌های آنلاین خود را گسترش دهند، به این دلیل که آنها قادر به حل همه مشکلات خود از طریق ارتباطات رو در رو نیستند. بنابراین، به منظور درک صحیح مزایای فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی، کارکنان نیازمند توسعه هر دو شبکه آنلاین و آفلاین می‌باشند. یکی از چالش‌برانگیزترین جنبه‌های جهانی‌شدن، جنبه فرهنگی آن است. فرهنگ یکی از واژه‌های پیچیده‌ای است که تاکنون در علوم اجتماعی، مورد بررسی بسیاری قرار گرفته است. برقراری ارتباط به زمینه‌های فرهنگی مناسب نیاز دارد که بدون وجود این زمینه‌های فرهنگی، ارتباطی شکل نمی‌گیرد (بشیر، 1387). یکی از جنبه‌های مثبت پدیده جهانی شدن، یکی شدن فرهنگ ملت‌ها می‌باشد که حاصل پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات و نفوذ و گسترش شبکه‎های اجتماعی و ماهواره‎ای است. با این وجود توجه اندکی به فرایندهای سطح فردی درگیر در ایجاد و نگهداری فرهنگ سازمانی و چگونگی تاثیرگذاری این فرایندها بر فرهنگ ملتی که سازمان در آن فعالیت می‎کند، انجام شده است (Harris, 1994).

با توجه به نقش حیاتی عملکرد و اهمیت دستیابی به عالی‌ترین سطح آن در سازمان‌ و نقشی که ارتباطات در فرایند عملکرد سازمانی ایفا می‌کند و با توجه به نقش مکمل فرهنگ و ارتباطات و تاثیر فرهنگ بر تمام جنبه‌های سازمانی و نقش استراتژیک آن در انسجام و افول سازمانی، با توجه به نوظهور بودن پدیده شبكه‌های اجتماعی و عدم آشنایی با تمامی آثار این شبكه‌ها و همچنین برخورداری این پدیده از ویژگی سیال بودن و پویایی و لزوم انجام پژوهش‎های بیشتری بر روی سایر جنبه‎های تأثیرگذار این شبكه‎ها، لازم است که همگام با رشد و تکامل فناوریکی و محتوایی شبکه‌های اجتماعی مجازی در ابعاد مختلف، کارکرد آنها به ویژه نقش آنها در ارتباطات اجتماعی و عملکرد افراد مطالعات بیشتری انجام شود. از این رو بررسی تاثیر فناوری و به طور خاص ارتباطات شبکه‌ای حاصل از نظریه شبکه اجتماعی بر عملکرد شغلی کارکنان امری ضروری و حیاتی می‌باشد.

3-1- اهمیت موضوع

عملکرد شغلی یكی از عواملی است كه در كشورهای توسعه یافته مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. بنابراین، یکی از مهمترین اهدافی که مدیران سازمان‌ها به دنبال آن هستند، ارتقاء عملکرد شغلی کارکنان می‌باشد. از سوی دیگر، فناوری‌های اطلاعاتی تحولات عظیمی در شركت‌ها و سازمان‌های بازرگانی ایجاد كرده‌اند؛ به گونه‌ای كه عملكرد كلی این شركت‌ها كاملا تحت‌تاثیر میزان كاربرد این فناوری‌ها می‌باشد. اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت تأثیر ﻋﻤﯿقی ﺑﺮ ﺗﻌﺎﻣﻞ و رواﺑﻂ انسان‌ها داﺷﺘﻪ‌اند. تحقیقات نشان داده‌اند که بدون ارتباطات صحیح، گردش امور مختل می‌شود. موضوع ارتباطات در سازمان از چنان اهمیتی برخوردار است كه می‌توان گفت اولین و مهم‌ترین وظیفه مدیر توسعه سیستم‌های ارتباطاتی در سازمان است. جریان مستمر ابداعات فناوری اطلاعات، از اینترنت تا شبکه‌های بی‌سیم و تلفن دیجیتال، به طور مستمر دنیای کسب‌و‌کار را دستخوش تغییر کرده است. این ابداعات به شرکت‌های کارآفرین و خلاق امکان ایجاد محصولات و خدمات جدید، توسعه مدل‌های کسب‌و‌کاری و تغییر روش‌های انجام کارهای روزمره را می‌دهد (Laudon & Laudon, 2012). در بررسی موسسه کار در سال 2009 در مورد تغییر ارتباطات در محل کار، براساس نظرات 1.243 کارمند، بیش از 85 درصد پاسخ دهندگان از ایمیل، کامپیوتر، اینترنت و اینترانت سازمان خود استفاده می‌کردند. بعلاوه 13درصد پاسخ‌دهندگان به سایت‌های شبکه اجتماعی مانند فیس‌بوک[1] و مای‌اسپیس[2]، 13 درصد به بلاگ‌ها[3]، 4 درصد به مینی بلاگ‎هایی همچون توییتر[4] و 3 درصد به فناوری‌های دنیای مجازی مانند سکندلایف[5] در محل کار خود دسترسی داشتند (Broughton et.al, 2009). در سال 2009 مطالعه 2013 نفر که به طور تصادفی در انگلستان انتخاب شده بودند، نشان داد که 70 درصد جمعیت از اینترنت استفاده می‌کنند که در مقایسه با سال 2003، حدود 59 درصد افزایش داشته است. در میان کاربران اینترنت 61 درصد در محل کار خود از اینترنت استفاده می‌کنند و به طور میانگین، 7 ساعت از وقت خود در هفته را، در محل کار خود آنلاین هستند .(Helsper et.al, 2009) طبق آمار ارائه شده توسط پرایس (2010)، نزدیک به 61 درصد از کاربران وب