شرح قسمتی از کتاب مهمان نامه­ی بخارا

كتاب مهمان نامه بخارا از كتب تاریخی اوایل قرن دهم است. این كتاب را فضل الله بن روزبهان خنجی در شرح چهارده ماه از وقایع سلطنت محمد خان شیبانی ، به رشته ی تحریر درآورده است. مهمان نامه از پنجاه و چهار مبحث تشكیل شده است كه، سی و هشت مبحث آن تاریخی ، سیزده مبحث آن فقهی و كلامی ، دو مبحث در شرح احوالات مؤلف و یك مبحث شامل خطبه و مقدمه است. مؤلف در ضمن بیان این مباحث 852 بیت شعر  در نصیحت و اندرز، وصف مناظر، ستایش از محمد خان شیبانی و مطالب دیگر آورده و همگی سروده ی او است. سبك مهمان نامه دو نوع بینابین و متكلّف است. مقدمه دارای متنی كوتاه اما متكلّف است. مباحث فقهی و كلامی آن، دشوار، سرد و سنگین نگاشته شده،  و گزارش های تاریخی آن دارای سبك بینابین است. اما توصیف ها  متكلّف و دارای آرایه ، لغات عربی و تركی فراوان می باشد. دشواری مباحث فقهی و كلامی و استعمال آیات فراوان و استفاده از لغات عربی و تركی باعث شده است متن بویژه این بخش، در ردیف نثر های دشوار قرار گیرد.

این پایان نامه از چهار فصل تشكیل شده و شامل:

فصل اول: كلیّات كه شامل مقدمه، اهمیت، هدف، پیشینه، روش و سؤالات تحقیق می باشد.

فصل دوم: زندگی نامه و آثار نویسنده كتاب، سبك شناسی اثر ، كه بررسی  ویژگی های فكری ، زبانی و ادبی كتاب و نكاتی از رسم الخط را در بر می گیرد.

فصل سوم: كه قسمت عمده تحقیق است و شامل شرح لغات و عبارات دشوار، معنی آیات و احادیث، معنی اشعار عربی و فارسی  می باشد.

فصل چهارم: نتیجه گیری است و به میزان دشواری و نكاتی از سبك كتاب، آرایه های پر كاربرد آن و مطالب دیگر می پردازد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                              صفحه

فصل اول: مقدمه و كلیّات

1-1-مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-2-اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………… 3

1-3-هدف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………. 3

1-4-پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 3

1-5-روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….. 4

1-6- روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………….. 4

1-7- سؤالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 4

فصل دوم: زندگی نامه، آثار ، سبك شناسی اثر و نكاتی از رسم الخط

2-1-زندگی نامه…………………………………………………………………………………………………………………. 6

2-2-آثار………………………………………………………………………………………………………………………………. 8

2-3-سبك شناسی اثر……………………………………………………………………………………………………….. 12

2-3-1ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………….. 14

2-3-2ویژگی های فكری……………………………………………………………………………………………………. 15

2-3-3ویژگی های ادبی……………………………………………………………………………………………………… 17

2-3-4نكاتی از رسم الخط…………………………………………………………………………………………………. 23

فصل سوم: متن كتاب و شرح و توضیحات

3-1-خطبه و مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 26

3-2-مباحث بخارا در ماه رمضان……………………………………………………………………………………….. 51

3-3-مباحثه ی توریث ولد ولد با وجود ولد صلبی ………………………………………………………… 85

3-4-مباحثه ی جمع میان خلق فی ستة ایام و امر كن فیكون…………………………………….. 100

3-5-ذكر موعظه ی هرات………………………………………………………………………………………………….. 108

3-6-ذكر اموری كه داعی شد به غزای قزاق……………………………………………………………………. 126

3-7-ذكر بعضی فواید منزل قصر عارفان كه قرب مزار خواجه نقش بند است…………….. 140

3-8-ذكر مباحثه ی خشیت صدیقان……………………………………………………………………………….. 146

3-9-ذكر پایتخت پادشاهان عالم در كفر و اسلام……………………………………………………………. 161

3-10-ذكر واقعات منزل بغازی ده……………………………………………………………………………………. 171

3-11- ذكر نزول به قصبه ی غجدوان و واقعات آن منزل……………………………………………… 179

3-12-ذكر فواید منزل غجدوان ……………………………………………………………………………………….. 185

3-13-داستان توجه به بلاد تركستان از راه بادیه ی بخارا……………………………………………… 208

3-14-مباحثه ی حدیث جبرئیل……………………………………………………………………………………… 230

3-15-ذكر وصول به قلعه ی ارقوق كه اول فلاع تركستان است…………………………………… 244

3-16-مباحثه ی حدیث حارث…………………………………………………………………………………………. 275

3-17-ذكر توجه از قلعه ی ارقوق به صوب دیار قزاق……………………………………………………. 308

3-18-ذكر عبور حضرت همایون بر یخ از نهر سیحون و جمع آمدن سلاطین دولت

افزون…………………………………………………………………………………………………………………………………… 350

3-19-ذكر ابتلای منشی این اوراق به امراض و رفتن به صوب سقناق ………………………. 368

3-20-ذكر كیفیت وقوع بلاد تركستان و دیار قزاق ……………………………………………………….. 406

3-21-ذكر اسباب نزاع و مخالفت برندق خان با حضرت خلیفة الرحمان……………………….. 424

فصل چهارم: نتیجه گیری

4-1-نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………….. 436

-فهرست منابع …………………………………………………………………………………………………………………… 438