1-2 مقدمه……………………………………………….. 4

1-3 تأثیر زمان برداشت و ترکیبات مؤثره گیاهان دارویی…4

1-4 گیاه شناسی مورد…………………………………. 5

1-4-1 خصوصیات تیره میرتاسه………………………… 5

1-5 جنس های مهم تیره مورد در ایران……………….. 6

1-6 اختصاصات زایشی و رویشی………………………. 7

1-7 نیاز اکولوژی………………………………………….. 7

1-8کاشت و پرورش مورد………………………………… 8

1-9 خواص دارویی گیاه مورد……………………………. 8

1-10 اندام دارویی مورد………………………………….. 9

1-11کاربرد و اهمیت اقتصادی …………………………..9

1-12 فیتوشیمی اسانس مورد …………………………9

1-13 آنتی اکسیدان ها…………………………………. 9

1-14  طبقه بندی آنتی اکسیدان ها………………….. 10

1-15 آنتی­اکسیدانهای موجود در غذا…………………… 11

1-16 اندازه­گیری فعالیت آنتی اکسیدانی……………… 12

1-17 سنجش میزان پاکسازی آلفا، آلفا دی فنیل بتا پکریل هیدرازیل…..12

1-18 آزمون قدرت  احیاءکنندگی آهن………………….. 12

1-19 روش بی رنگ شدن بتا کاروتن…………………… 13

1-20 ترکیبات فنولیک…………………………………….. 13

1-21 فلاونوئیدها ………………………………………….14

1-22 استخراج ترکیبات فنولیک…………………………. 15

1-23 آشنایی با کروماتوگرافی گازی(GC)………………. 16

1-24 عوامل موثر بر ترکیبات ثانویه گیاهان دارویی……. 16

1-25 بررسی زمان برداشت………………………………. 17

1-26 شوری…………………………………………………. 17

1-27 اثرات شوری بر گیاهان……………………………… 18

1-28 راههای محدود شدن رشد گیاه در اثر تنش شوری….18

1-29 اثرات شوری بر رشد رویشی گیاهان…………….. 19

1-30 اثرات شوری بر گل دهی و تشکیل بذر و عملکرد گیاهان…20

1-31 اثرات شوری بر فرآیندهای متابولیک……………… 20

1-32 بررسی منابع ………………………………………..21

فصل دوم :مواد و روش ها………………………………… 26

2-1 زمان و مشخصات محل اجرای آزمایش……………. 26

2-3 نحوه کاشت…………………………………………… 27

2-4 اعمال تیمار شوری……………………………………. 27

2-5 شاخص های اندازه گیری شده……………………… 28

2-5-7- اندازه گیری رطوبت نسبی برگ RWC) )…………

2-5-8-  اندازه گیری میزان کلروفیل…………………….. 29

2-5-9- اندازه گیری میزان پرولین………………………… 30

2-5-10 وزن تر و خشک ریشه ها……………………….. 30

2-6  اندازه­گیری درصد اسانس و اجزای آن ………………31

2-6-1 استخراج و محاسبه درصد اسانس………………. 31

2-6-2 شناسایی ترکیبات اصلی اسانس………………. 31

2-7 اندازه­گیری فعالیت آنتی­اکسیدانی………………….. 32

2-7-1 عصاره گیری………………………………………… 32

2-7-2 اندازه گیری کل ترکیبات فنولیک………………….. 32

2-7-3  آزمون DPPH………………………………………..

2-7-4 بررسی قدرت احیا کنندگی آهن…………………. 33

2-7-5  ارزیابی فعالیت آنتی اکسیدانی به روش بی رنگ شدن بتا کاروتن…..34

2-8 سنجش فلاونوئید کل………………………………… 35

2-9 تجزیه و تحلیل های آماری …………………………..35

فصل سوم :نتایج وبحث………………………………….. 36

3-1 آماره­های توصیفی صفات مورد مطالعه در زمانهای مختلف برداشت و سطوح مختلف تنش شوری……36

3-1-1آماره­های توصیفی صفات مورفولوژیک………….. 36

3-1-2 در آماره­های  توصیفی صفات فیزیولوژیک……… 39

3-1-3 آماره توصیفی صفات فیتوشیمیایی……………. 42

3-2  نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات ارزیابی شده تحت تنش شوری و زمان برداشت….47

3-2-1صفات مورفولوژیک………………………………… 47

3-2-2 تجزیه واریانس و مقایسه میانگین وزن تر و خشک ریشه….48

3-2-3 صفات فیزیولوژیک…………………………………. 50

3-2-4 صفات فیتوشیمیایی……………………………… 52

3-3 نتایج آنالیز ترکیبات اسانس (GC)………………….. 61

3-4 نتایج همبستگی کلیه صفات مورد مطالعه………… 62

3-5 مقایسه فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره گیاه مورد (تحت تنش شوری و زمان برداشت)…..68

4-6 همبستگی ترکیبات فتولیک و سه مدل سیستم سنجش ظرفیت آنتی اکسیدانی…….75

3-7 بحث…………………………………………………… 78

فصل چهارم نتیجه­گیری و پیشنهادات………………….. 84

4-1- نتیجه­ گیری کلی……………………………………… 84

4-2- مطالعات مورفولوژیک………………………………… 84

4-3- بررسی پارامترهای فیزیولوژیک……………………. 85

4-4-بررسی مطالعات فیتوشیمیایی…………………….. 85

4-5- بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی……………………. 86

4-6- پیشنهادات…………………………………………… 86

منابع………………………………………………………… 88

چکیده:

ایران دارای منابع با ارزشی از گیاهان دارویی و زینتی می باشد. با توجه به اهمیت گیاهان دارویی، امروزه پژوهش های بسیاری از محققان علوم گیاهی معطوف به جنبه­های مختلف کاربردی این گیاهان شده است. حدود 15 درصد اراضی کشور ایران با مشکل شوری مواجه هستند و گزارش­های موجود حاکی از روند افزایشی این مشکل است. گیاه مورد با نام علمی  Myrtus communis یک گونه دیپلوئید از خانواده میرتاسه (Myrtaceae) بوده و از جمله گیاهان مهم دارویی و زینتی محسوب می­شود. یکی از اهداف مهم در گیاهان دارویی، بالا بردن میزان ترکیبات آنتی­اکسیدانی حائز  اهمیت در این گیاهان می­باشد با این حال این ترکیبات می­تواند تحت تأثیر محیط واقع گردد. از این رو مطالعه حاضر به منظور بررسی اثر سطوح مختلف تنش شوری بر خصوصیات مورفولوژیک، فیزیولوژیک، فیتوشیمیایی وفعالیت آنتی اکسیدانی گیاه مورد انجام گرفت. این آزمایش در قالب یک آزمایش اسپلیت پلات  در زمان بر پایه بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار و در 4 سطح شوری و3 زمان برداشت (اوایل  بهار، اوایل تابستان و اوایل پائیز) انجام شد. با توجه به نتایج مورفولوژیک بدست آمده درهرسه  زمان برداشت رشد رویشی به جز از نظر  تعداد شاخه فرعی و گلدهی  در گیاه  مورد تحت تنش شوری کاهش پیدا کرد. کلروفیل، سبزینگی و محتوای رطوبت نسبی برگ گیاه مورد تحت تنش شوری کاهش و میزان پرولین و کاروتنوئید(در زمان برداشت بهار و تابستان) افزایش یافت. طبق نتایج حاصل از این مطالعه زمان برداشت بهار و تابستان بیشترین میزان متابولیت­های ثانویه را داشتند. در زمان برداشت پاییز ترکیبات فنولیک، فعالیت آنتی اکسیدانی، درصد اسانس و فلاونوئید  نسبت به دو زمان برداشت دیگر کاهش داشت. به طور کلی تنش متوسط شوری تا 4دسی زیمنس و زمان برداشت بهار و تابستان باعث افزایش درصد اسانس گردید و تنش شوری تا 6دسی زیمنس و زمان برداشت بهار و تابستان نسبت به پاییز باعث افزایش ترکیبات فنولیک(96/96) ، میزان فلاونوئید(24/8) و فعالیت آنتی اکسیدانی شد. در این مطالعه مقایسه ایی که بین 3 روش سنجش فعالیت آنتی اکسیدانی  در سه زمان برداشت صورت گرفت نشان داد که همبستگی بین هر سه روش DPPH، احیا کنندگی آهن و بتاکاروتن در زمان برداشت اول و دوم مثبت می­باشد. در پاییز دو مدل سیستم DPPH و FTC دارای همبستگی مثبت بودند در حالی­که روش بتاکاروتن نتایج همسو با این دو روش نداشت. فعالیت آنتی اکسیدانی در زمان برداشت بهار و تابستان با افزایش سطوح شوری افزایش داشت که دلیل این موضوع احتمالا” بالا بودن ترکیبات فنولیک گیاه مورد در بهار و تابستان می­باشد. نتایج آنالیزترکیبات اسانس نشان داد که میزان آلفاپینن و 1.8 سینئول تحت تنش شوری نسبت به شاهد افزایش داشت . به منظور دستیابی به بالاترین عملکرد  گیاه مورد تحت تنش شوری، زمان برداشت بهار و تابستان به عنوان بهترین مرحله برداشت و با تنش شوری حداکثر 4 دسی زیمنس معرفی می­گردد.

فصل اول: مقدمه و بررسی منابع

1-1- اهمیت و اهداف پژوهش

     ­ایران دارای منابع با ارزشی از گیاهان دارویی و زینتی می باشد. روﯾﮑﺮد ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﯿﺎﻫـﺎن داروﯾـﯽ و ﺗﺮﮐﯿـﺐ­ﻫـﺎی  ﻃﺒﯿﻌﯽ در ﺻﻨﺎﯾﻊ داروﯾﯽ، آراﯾﺸﯽ- ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و ﻏـﺬاﯾﯽ ﻧﯿﺎز ﻣﺒﺮم ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﭘﺎﯾﻪ ای و ﮐﺎرﺑﺮدی وﺳـﯿﻌﯽ را در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽ­ﺳﺎزد. اﻣﺮوزه زﯾـﺎنﻫـﺎی ﺣﺎﺻـﻠﻪ از ﻣـﺼﺮف ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﻮﺟﻮد در داروﻫـﺎی ﻣـﺼﻨﻮﻋﯽ، ﺳـﻤﻮم ﻧﺒـﺎﺗﯽ، ﻣـﻮاد  اﻓﺰودﻧﯽ و ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه، اﺳﺎﻧﺲ ﻫﺎ و ﻃﻌﻢ دﻫﻨـﺪه­ﻫـﺎی ﻣـﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑـﺮ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ. ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﮐﻪ ﮐﺸﻮر­ﻫـﺎی ﭘﯿـﺸﺮﻓﺘﻪ دﻧﯿـﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻮاد ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ را در ﻣـﻮاد ﻏـﺬاﯾﯽ، داروﯾـﯽ، آراﯾـﺸﯽ وﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺣﺬف ﻧﻤﻮده­اﻧﺪ. ﻟﺰوم ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒـﻪ  و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری ﺻﺤﯿﺢ از اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻫـﺎن ﺑـﻮﯾﮋه در زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده ﺟﻬﺎن از ﮔﯿﺎﻫﺎن داروﯾﯽ در ﺟﻨﺒـﻪ ﻫـﺎی ﺻـﻨﺎﯾﻊ داروﯾـﯽ، آراﯾـﺸﯽ، ﺑﻬﺪاﺷــﺘﯽ و ﻏــﺬاﯾﯽ ﭼﻨــﺎن ﺷــﺘﺎﺑﯽ ﮔﺮﻓﺘــﻪ، ﺑــﺴﯿﺎر ﺿــﺮوری اﺳــﺖ.  گیاهان دارویی به آن گروه از گیاهانی گفته می شود كه در جهت مصارف پزشكی، درمانی  و داروسازی برای پیشگیری قرار بگیرند. وجود تركیبات ثانویه در این گیاهان نقش مهمی در درمان انسان با گیاه دارد به این تركیبات خاص كه نقش مؤثری در بهبود، درمان یا پیشگیری از بیماریها داشته باشند ماده مؤثره گفته می­شود[4]. با توجه به اهمیت گیاهان دارویی، امروزه پژوهش های بسیاری از محققان علوم گیاهی معطوف به جنبه­های مختلف کاربردی این گیاهان شده است. گیاهان در خلال دوره های رشد و نمو خود ممکن است با تنش روبرو شوند. تنش نتیجه روند غیر عادی فرآیندهای فیزیولوژیکی می­باشد که از تأثیر یک یا ترکیبی از عوامل زیستی و محیطی حاصل می­شود.­ تنش­های غیر زیستی از جمله عواملی می­باشند که در رشد و عملکرد گیاهان محدودیت ایجاد می­کنند. ­خسارت تنش­های کمبود آب، شوری و دما به گیاهان در سطح جهان در مقایسه با سایر تنش­ها گسترده­تر است و تنش شوری