1-2- سوال‌های تحقیق. 6

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق. 6

1-4- اهداف تحقیق. 8

1-4-1- هدف کلی. 8

1-4-2- اهداف جزیی. 8

1-5- پیشینه تحقیق (مرور ادبیات و سوابق مربوطه): 8

1-6- فرضیههای تحقیق. 12

1-7- روش شناسی تحقیق: 13

1-7-1- شرح كامل روش تحقیق بر حسب هدف، نوع دادهها و نحوه اجراء: 13

1-7-2-  بیان متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی: 13

1-7-3- ابزار گردآوری داده‌ها: 14

1-7-4- جامعه آماری، روش نمونه‏گیری و حجم نمونه (در صورت وجود و امکان): 15

1-7-5- روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها: 15

1-8- تعریف مفاهیم 15

1-8-1- کیفیت.. 15

1-8-2- کیفیت زندگی. 16

1-8-3- مفهوم محیط از دیدگاه جغرافیا 16

1-8-4- مفهوم محیط شهری. 16

1-8-5- کیفیت محیط. 17

1-8-6- کیفیت محیط شهری. 17

1-9- موانع و مشکلات.. 18

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1- مقدمه 21

2-2- کیفیت زندگی. 21

2-2-1- ضرورت توجه به کیفیت زندگی شهری در برنامه‌ریزی شهری. 24

2-2-2- ضرورت توجه به کیفیت زندگی در جغرافیای شهری. 25

2-2-3- جایگاه کیفیت زندگی در دیدگاههای تحلیلی جغرافیای شهری. 27

2-2-4- رویکردهای اساسی به مفهوم کیفیت زندگی. 28

2-2-5- ابعاد و اجزای تشکیل دهنده کیفیت زندگی. 30

2-2-6- شاخص‌های کیفیت زندگی. 32

2-3- کیفیت محیط. 36

2-3-1- مفهوم محیط. 36

2-3-2- مفهوم محیط شهری. 39

2-3-2-1-  ابعاد کالبدی محیط و تاثیر آن بر ارتقای زندگی. 41

2-3-3- کیفیت محیط شهری. 43

2-4- دلایل و ضرورت توجه به کیفیت محیط در برنامه‌ریزی شهری. 45

2-5- رضایتمندی سکونتی. 48

2-5-1- احساس آزردگی. 50

2-6- شاخص‌های کیفیت محیط شهری. 52

2-7- دیدگاهها و نظریه‌های مربوط به کیفیت محیط شهری. 59

2-7-1-دیدگاه سیاستگذاران. 59

2-7-2- دیدگاه تحقیقات تجربی. 61

2-7-3-دیدگاه شناختی ـ روانشناسی. 63

2-8- نتیجه‌گیری. 72

2-8-1- تعیین شاخص‌ها و زیرشاخص‌های سازنده در سطوح مختلف.. 74

فصل سوم: معرفی محدوده مورد مطالعه

3-1- مقدمه 78

3-2-  موقعیت جغرافیایی استان و شهرستان کرمانشاه 78

3-3-  موقعیت جغرافیایی شهر کرمانشاه 79

3-4- تاریخچه شهر کرمانشاه 81

3-5- ویژگیهای جمعیتی (ترکیب و ساختمان جمعیت) 82

 

3-5-1- روند تغییر و تحولات جمعیتی شهر کرمانشاه 82

3-5-2- بعد خانوار. 84

3-5-3- ساختمان سنی. 84

3-5-4- ساختمان جنسی. 85

3-5-5- سطح سواد و تحصیلات.. 86

3-5-6- ساختار شغلی. 87

3-6- ویژگیهای منطقه پنج شهر کرمانشاه 87

3-6-1- ویژگیهای جمعیتی منطقه پنج. 87

3-6-2- تعداد و بعد خانوار منطقه پنج. 89

3-6-3- ساختمان جنسی منطقه پنج. 89

3-6-4- ساختمان سنی جمعیت منطقه پنج. 89

فصل چهارم: یافته های تحقیق

4-1- مقدمه 92

4-2- یافته‌های تحقیق. 92

4-2- 1- آمار توصیفی. 92

4-2- 2-  آمارهای توصیفی متغیرهای زمینه منطقه پنج. 92

4-2- 2-1- متغیرهایی که حاوی اطلاعات اجتماعی ـ اقتصادی از وضعیت پرسششوندگان. 93

4-2- 2-2- آمارهای توصیفی کیفیت محیط شهری منطقه پنج. 94

4-2-2-2-1- کیفیت شاخص‌های محیط مسکونی شهری. 95

4-2-2-2-2- شاخص‌های کیفیت محیط شهری. 97

4-2-2-2-2-1- ویژگی‌های کالبدی. 98

4-2-2-2-2-2- ویژگیهای کارکردی (خدمات): 100

4-2-2-2-2-3- ویژگی‌های محتوایی (اجتماعی ـ محیطی) 102

4-3- انجام تجزیه و تحلیل. 103

4-3-1- سنجش تأثیر متغیرهای سن، جنس، درآمد و قومیت بر  کیفیت محیط. 103

4-3-2- سنجش میزان رضایتمندی از کیفیت محیط شهری. 103

4-3-3- ارزیابی تاثیر هر یک از زیرشاخص‌ها بر شاخص سطح بالاترکیفیت محیط. 103

4-3-1- سنجش تأثیر متغیرهای (سن، جنس، درآمد و قومیت بر  کیفیت محیط با استفاده از تحلیل واریانس دو طرفه بین گروهی. 103

4-3-2- سنجش میزان رضایتمندی از کیفیت محیط شهری با استفاده از آزمون T. 106

4-3-2-1- ویژگی‌های کالبدی ـ فضایی. 106

4-3-2-2- ویژگی‌های کارکردی. 106

4-3-2-3- ویژگی‌های محتوایی (اجتماعی ـ فرهنگی و محیطی) 107

4-3-2-4- محیط شهری (ویژگی‌های کالبدی ـ فضایی، ویژگی‌های کارکردی و محتوایی). 107

4-3-2-5- محیط سکونتی. 108

4-3-2-6-کیفیت محیط شهری منطقه پنج (ویژگی‌های کالبدی – فضایی، کارکردی – ویژگی‌های محتوایی و کیفیت محیط سکونتی) 109

4-3-3-  ارزیابی تأثیر زیرشاخص‌ها بر شاخص سطح بالاتر با تحلیل رگرسیون چندگانه 109

4-3-3-1- ارزشیابی تاثیر هر یک از زیرشاخص‌ها بر شاخص سطح بالاتر. 112

فصل پنجم: آزمون فرضیات و نتیجه[گیری

5-1- آزمون فرضیه‌ها 118

5-2- بحث و نتیجه گیری. 120

5-3- پیشنهادها 125

پیوست.. 132

فهرست منابع. 139

Abstract: II

 

 

 

 

فهرست جدول­ها

عنوان                                                                                                     صفحه

جدول (1-1): نظریات تأثیرگذار بر ابعاد کیفی توسعه در طرح‌های شهری و محورهای مرتبط با کیفیت محیط شهرها 9

جدول (1-2): مطالعات مرتبط با کیفیت محیط سکونتی شهری در جهان. 11

جدول (1-3): مطالعات صورت گرفته در ارتباط با کیفیت محیط شهری در ایران. 11

جدول (2-1): جنبه‌های مختلف کیفیت زندگی. 32

جدول(2-2): شاخص‌های کیفیت زندگی. 35

جدول (2-3): مفهوم محیط از دیدگاه علوم مختلف.. 39

جدول (2-4): تعریف کیفیت محیط شهری از دیدگاه محققان و مجامع بین‌المللی. 44

جدول (2-5): شاخص‌های کیفیت محیط شهری. 58

جدول 3- 1: درصد رشد جمعیت شهر کرمانشاه در فاصله زمانی سال های 1390- 1335. 83

جدول 3-2 : جمعیت، تعداد خانوار و بعد خانوار شهر کرمانشاه 84

جدول 3-3: ساختمان سنی شهر کرمانشاه در فاصله سالهای 1390- 1335. 85

جدول 3-4: نسبت جنسی منطقه 5 شهر کرمانشاه در سال 1390. 89

جدول (4-1): مدت سکونت پرسش شوندگان. 94

جدول (4-2): میزان رضایتمندی شهروندان از شرایط بیرونی مسکن. 95

جدول (4-3): میزان رضایتمندی شهروندان از شرایط درونی مسکن. 96

جدول (4-4): میزان رضایتمندی از هزینه های واحد مسکونی. 96

جدول (4-5): میزان رضایتمندی از اندازه و تسهیلات مسکن. 97

جدول (4-6): میزان رضایتمندی از ویژگی‌های کالبدی. 99

جدول (4-7): میزان رضایتمندی از ویژگی‌های کارکردی (خدمات): 101

جدول (4-8): میزان رضایتمندی از ویژگیهای محتوایی (اجتماعی- محیطی) 103

Tests of Between-Subjects Effectsجدول 4-9: 104

جدول 4-10: نتایج حاصل از مدل رگرسیون. 105

جدول (4-11): نتایج آزمون T تک نمونه‌ای کیفیت کالبدی ـ فضایی و زیرشاخص‌های آن در منطقه پنج. 106

جدول (4-12): نتایج آزمون T تک نمونه‌ای کیفیت کارکردی و زیرشاخص‌های آن در منطقه 5. 107

جدول (4-13): نتایج آزمون Tتک نمونه‌ای کیفیت محتوای و زیرشاخص‌های آن در منطقه 5. 107

جدول (4-14): نتایج آزمون Tتک نمونه‌ای برای ارزیابی محیط شهری منطقه پنج. 108

جدول (4-15): نتایج آزمون T تک نمونه‌ای کیفیت محیط سکونتی و شاخص‌های آن در منطقه 5. 108

جدول (4-16): نتایج آزمون T تک نمونه‌ای برای ارزیابی کیفیت محیط شهری منطقه 5. 109

جدول(4-17): بررسی رابطه شاخص سطح اول مدل و زیرشاخص‌های سطح دوم منطقه 5. 109

جدول(4-18): بررسی رابطه شاخص‌سطح دوم مدل و زیرشاخص‌های سطح سوم منطقه پنج. 110

جدول(4-19): بررسی رابطه شاخص سطح دوم مدل و زیرشاخص‌های سطح سوم منطقه پنج. 110

جدول(4-20): بررسی رابطه شاخص سطح سوم و زیرشاخص‌های سطح چهارم منطقه پنج. 111

جدول(4-21): بررسی رابطه شاخص سطح سوم و زیرشاخص‌های سطح چهارم منطقه پنج. 111

جدول(4-22): بررسی رابطه شاخص سطح سوم و زیرشاخص‌های سطح چهارم منطقه پنج. 112

جدول(4-23): نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره شاخص‌های سطح چهارم مدل(منطقه 5) 113

جدول(4-24): نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره شاخص‌های سطح سوم مدل. 114

جدول(4-25): نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره شاخص‌های سطح سوم مدل(منطقه 5) 115

جدول(4-26): نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره شاخص‌های سطح دوم مدل(منطقه پنج) 115

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                     صفحه

نمودار(2-1): مدل مفهومی عوامل سهیم در کیفیت زندگی از دیدگاه اکولوژی انسانی. 31

نمودار (2-2): عناصر سازنده محیط شهری. 40

نمودار (2-3): اهمیت و ارتباط بین کیفیت محیط و فرایند برنامه‌ریزی شهری. 47

نمودار(2-4): ساختار سلسله مراتبی رضایت از محل سکونت.. 52

نمودار (2-5): عوامل موثر در مطلوبیت مکان. 54

نمودار (2-6): مولفه‌های کیفیت محیط. 56

نمودار (2-7): شکلواره ادراکی از نقشه شناختی از راجر دوانز. 71

نمودار 3-1: رشد جمعیت شهر کرمانشاه طی دوره زمانی 1390- 1335. 83

نمودار 3-2 : نمودار هرم سنی- جنسی شهر کرمانشاه در سال 1390. 86

نمودار 4-1: نمره های رضایتمندی شهروندان از کیفیت محیط برای مردان و زنان در بین سه گروه سنی. 105

نمودار(4-2): ضرایبR2وβ شاخص‌های سطوح مختلف مدل طراحی شده در منطقه پنج. 116

 

 

 

 

 

فهرست نقشه­ها

عنوان                                                                                                     صفحه

نقشه 3-1: موقعیت محدوده مورد مطالعه 80

نقشه 3-2: وضعیت تراکم جمعیت در منطقه 5. 88

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل­ها

عنوان                                                                                                       صفحه

شکل 1-1: مدل مفهومی تحقیق. 14

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  چکیده

امروزه تغییر نگاه کالبدی- کارکردی در برنامه‌ریزی‌ها به ویژه برنامه‌ریزی شهری به دیدگاهی فراگیرتر و متضمن مفاهیم اجتماعی و رفاه عمومی و نیز تقویت بنیان‌های زیست محیطی و ارتقاء کیفیت زندگی، بسیار ضروری به نظر می‌رسد. در این تحقیق کیفیت محیط شهری منطقه پنج شهرداری کرمانشاه مورد سنجش قرار گرفته است. رویکرد پژوهش حاضر اکتشافی (در دو سطح توصیفی و تحلیلی) و تکنیک آن پیمایشی بوده است. با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 320 نفر در نظر گرفته شد که در قالب پرسشنامه‌ای از ساکنان منطقه پنج در رابطه با وضعیت محیط شهری منطقه خود نظرسنجی شد. با استفاده از آزمون T تک نمونه‌ای کیفیت محیط شهری منطقه مورد مطالعه مورد سنجش قرار گرفت و در مرحله بعد با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی رگرسیون چندگانه، شاخص‌های تاثیرگذار بر کیفیت محیط شهری مورد شناسایی قرار گرفت. نتایج آزمون T تک نمونه‌ای نشان داد کیفیت محیط شهری منطقه پنج از نظر ساکنان در سطح پایینی قرار دارد و رضایت پایینی از کیفیت محیط شهری در میان ساکنان وجود دارد. نتایج تحلیل سلسله مراتبی رگرسیون چندگانه نشان داد که در سطح ویژگی‌های کالبدی ـ فضایی، زیرشاخص دسترسی و حمل و نقل دارای بیشترین تاثیر(518/0=β) می‌باشد. در سطح ویژگی‌های کارکردی، زیرشاخص خدمات رفاه اجتماعی (531/0=β)، در سطح ویژگی‌های محتوایی زیرشاخص بهداشت محیطی(680/0=β) و در سطح کیفیت محیط سکونتی، زیرشاخص محیط داخلی(569/0=β) دارای بیشترین تاثیر است.

 

واژگان کلیدی: رضایتمندی ـ کیفیت محیط شهری ـ منطقه پنج- شهر کرمانشاه.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

1-1- طرح مسأله

برای نخستین بار‌‌‌‌‌‌ در تاریخ زندگی بشر، بیشتر مردم جهان در مکان­های شهری زندگی می‌کنند. افزون بر این در سده کنونی شمار ساکنان شهری و فرایند شهری شدن رو به افزایش است. بنابراین کیفیت محیط شهری به عنوان فضای زندگی مردم جهان، به عنوان موضوع بنیادی مورد توجه پژوهشگران دانشگاه، سیاستگذاران، برنامه‌ریزان و شهروندان قرار گرفته است ( Pacione,2003/1 : 1).

نگاه صرفاً کالبدی ـ کارکردی برنامه‌ریزی‌ها به ابعاد و جنبه‌های مختلف زندگی در گذشته، سبب شد که از اواخر دهه 1960 تحت تاثیر نیازها‌ وآگاهی‌های جدید، مفاهیم اجتماعی نوینی مثل رفاه اجتماعی[1]، کیفیت زندگی[2]و عدالت اجتماعی[3] در قلمرو برنامه‌ریزی و توسعه عمومی مطرح شود (مهدیزاده، 1385: 301). به‌کارگیری مفهوم کیفیت زندگی شهری در عرصه برنامه‌ریزی، در واقع واکنشی است علیه توسعه یک بعدی اقتصادی در سطح ملی و توسعه صرفاً فیزیکی ـ کالبدی در مقیاس شهری و همچنین تلاشی است در جهت دستیابی به معیارهای جامع‌تر و چند بعدی در عرصه برنامه‌ریزی. بر این اساس منظور از کیفیت زندگی شهری در نظر گرفتن شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی در عین توجه به شاخص‌های کالبدی و کارکردی است (همان: 304).

رشد سریع شهرها به خصوص در شهرهای بزرگ، با ویژگی‌هایی چون، تمرکز بالای جمعیت و حجم زیاد فعالیت‌های اقتصادی تأثیرات منفی بر محیط شهری خواهد داشت(Fadda and Jiron, 1999:261). از طرف دیگر، در یک دید جهانی وقوع بحرانهای زیست محیطی و تضعیف بنیان‌های محیط زیست جهانی در مطرح شدن موضوع “کیفیت محیط” به عنوان بخشی از مفهوم همه‌جانبه‌ی کیفیت زندگی بی‌تأثیر نبوده است. در چنین شرایطی و با توجه به برآوردن نیازها و انگیزه‌های اساسی انسان در محیط‌های شهری، مفهوم کیفیت محیط شهری در ادبیات برنامه‌ریزی شهری جهان رواج یافت و به عنوان یکی از اهداف عالی شهرها مورد توجه قرار گرفت (Van poll,1997: 1).

رویکرد نوین برنامه‌ریزی شهری با توجه به مفهوم کیفیت زندگی و به تبع آن در نظر گرفتن شاخص‌های اجتماعی ـ اقتصادی در روند و فرایند برنامه‌ریزی، پس از تلاش‌های اولیه کشورهای مختلف جهان به خصوص انگلستان و ایالات متحده آمریکا، با حمایت سازمان ملل متحد به تدریج در نظام برنامه‌ریزی ملی و شهری سایر کشورهای جهان جای خود را کم و بیش باز کرده است. بر پایه این نگرش، هدف اصلی از برنامه‌ریزی و طراحی شهری دستیابی به تأمین کیفیت مسکن شهروندان، کیفیت حمل و نقل (همگانی)، کیفیت فضاهای اجتماعی، مدنی و … و در نهایت کیفیت محیط زندگی شهری است (کوکبی، 1384: 5).از طرف دیگر، تحولات جدید شهرسازی جهان و بروز مسایل و مشکلات ناشی از آن، محیط‌های شهری از جمله محله‌های شهری را در معرض عوارض نا‌مطلوب توسعه شهری قرار داده است. در دهه‌های اخیر، با تغییرات شگرف ساختار فضایی محله‌های شهری از نقش سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن‌ها کاسته شده و نارسایی‌هایی چون آلودگی‌های زیست محیطی (آلودگی‌های صوتی و هوا و …)، بیکاری، فقر، حاشیه‌نشینی، بد مسکنی، آسیب‌های اجتماعی ـ روانی و فرهنگی، جابجایی‌های اجتماعی، افول کارکردی و فعالیتی، خروج فعالیت‌های اقتصادی، کیفیت نامطلوب کالبدی و … ظاهر شده‌اند. این مسایل و مشکلات را می‌توان ناشی از اتخاذ رویکرد سنتی (کالبدی ـ کارکردی) در برنامه‌ریزی شهری دانست که کاهش کیفیت محیط شهری را در مناطق شهری به خصوص محله‌های شهری موجب شده است. این پدیده تقریباً در تمام کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه از جمله ایران بروز یافته است (همان: 6).

در ایران نیز به دلیل ضعف برنامه‌ریزی، مهاجرت‌های وسیع و رشد سریع کالبدی و مهم‌تر از همه اعمال سیاست‌ها و روش­های نا‌کارآمد در مواجهه با محله‌های شهری و همچنین بی‌توجهی به نقش محله‌های شهری در ارتقای هویت اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و … شهری، مشکلات و مسایل محله‌های شهری به صورت قابل توجه ظاهر شده است. این بی‌توجهی باعث کاهش کیفیت محیط اجتماعی، تسریع روند تخریب فیزیکی، به هم خوردن تعادل میان رفاه اجتماعی و کارآیی اقتصادی (به نفع کارایی اقتصادی) و به طور کلی کاهش کیفیت محیط شهری و کیفیت زندگی شهری در محله‌های شهری شده است.  با توجه به اهمیت مسئله “کیفیت”، به نظر می‌رسد چنانچه برنامه‌ها و مداخلات کالبدی در شهرها، همچون گذشته بدون توجه لازم به کیفیت محیط شهری در مراحل مختلف تصمیم‌گیری صورت پذیرد، تضمینی برای دستیابی به محیط‌های دارای کیفیت شهری مطلوب وجود نخواهد داشت.

منطقه پنج در جهت شمال­شرق کلانشهر کرمانشاه واقع گردیده است، مساحت این منطقه در حدود 2158 هکتار می­باشد و براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در حدود 165334 نفر جمعیت دارد که بیش از 19 درصد جمعیت شهر کرمانشاه را در برگرفته است (سال­نامه آماری استان کرمانشاه، 1390). طی چند سال اخیر مجموعه مسکن مهر و شهرک­های جدید در سمت شرقی این منطقه به وجود آمده است (شهرک شهرداری، شهرک جهاد، شهرک دانش و …) همچنین روستای نوکان نیز به این منطقه اضافه شده است. وجود تفاوت در شهرک­های جدید و قدیمی، وجود مجتمع­های مسکونی (مسکن مهر) و نقاط روستایی جذب شده در شهر (روستای نوکان) در سطح منطقه پنج شهرداری کرمانشاه، پژوهش حاضر را بر آن داشت که با توصیف و تبیین مفهوم کیفیت، ضمن شناسایی مولفه­های موثر بر بهبود کیفیت محیط شهری در منطقه پنج شهر کرمانشاه، شاخص­های تأثیرگذار و چگونگی ارتباط این شاخص­ها را در محیط شهری منطقه مورد مطالعه (شهرک­های احداث شده جدید و قدیمی، مجتمع­های مسکونی و نقاط روستایی جذب شده) بررسی نماید تا در نهایت بتواند با ارائه پیشنهاداتی زمینه مناسبی جهت ارتقای کیفیت محیط شهری در محدوده مورد مطالعه فراهم آورد.

1-2- سوال‌های تحقیق

با این چشم انداز از مسئله، سوال‌های تحقیق به قرار زیر بوده است:

1-2-1- کیفیت محیط شهری در منطقه پنج شهرداری کرمانشاه در چهار حیطه «ویژگی­های کالبدی، ویژگی­های کارکردی، ویژگی­های محتوایی، محیط سکونتی» چگونه است؟

1-2-2- بین پایگاه اقتصادی و قومیت شهروندان با رضایتمندی از کیفیت محیط شهری در منطقه پنج شهرداری کرمانشاه چه ارتباطی وجود دارد؟

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

در دهه‌های اخیر موضوع کیفیت محیط شهری به یک بحث تخصصی و عمومی نزد کارشناسان و برنامه‌ریزان شهری و حتی مردم تبدیل شده است و توجه مردم از اهداف مادی به ماهیت زندگی در مجموعه‌های ناکارآمد شهری معطوف شده است. شایان توجه است که در تمام مشکلات شهری یک مولفه‌ی کیفیت محیطی وجود دارد. به عبارت دیگر بسیاری از مشکلات محیطی به سرعت به مشکلات شهری تبدیل می‌شوند (Porteous, 1971:155-156).

نگاهی به فرآیند برنامه‌ریزی شهری کشور و تحقیقات انجام شده در این زمینه در چند دهه گذشته و نتایج عینی و ملموس آن نشان می‌دهد که برنامه‌ها و طرح­های مربوط از پاسخ­گویی به نیازهای کیفی در محیط‌های شهری بازمانده‌اند و عملاً به نتایج قابل قبولی دست نیافته‌اند. کیفیت به یکی از مفاهیم محوری دانش شهرسازی جدید تبدیل شده است که از اهمیت نظری و عملی فراوانی برخوردار است. گذشته از اهمیت نظری، به واسطه بحران کیفیت که در حال حاضر محیط‌های شهری در ایران با آن مواجه‌اند، کیفیت محیط شهری از نظر عملی مورد توجه قرار گرفته است.

در این میان ادارات مربوطه از جمله شهرداری­ها زمانی در رسیدن به اهداف خود موفق خواهند شد که شهروندان از عملکرد آن­ها رضایت داشته باشند. رضایت شهروندان موجب خواهد شد که آن­ها در انجام امور و مسولیت­ها حضور فعال داشته باشند و مشارکت شهروندی به عنوان محور اصلی تصمیم­گیری مد نظر قرار گیرد. یکی از ابزارهای رسیدن به این اهداف، ارزیابی محیط­های شهری بر مبنای نظرات ساکنین خود آن منطقه است. در واقع ارزیابی ساکنان از محیط­های سکونتی­شان می­تواند به عنوان یکی از  مهم­ترین معیارهای سنجش دستیابی به اهداف و ارزیابی میزان موفقیت هر طرح شهری مطرح شود. شناسایی عوامل موثر بر میزان رضایت و آزردگی خاطر ساکنین می­تواند در جهت تحلیل وضع موجود، تصمیمات آتی به منظور ارتقاء سطح کیفی محدوده­های سکونتی افراد و جلوگیری از تکرار نواقص در سایر مکان­ها موثر واقع شود.

با توجه به اهمیت مسئله “کیفیت”، به نظر می‌رسد چنانچه برنامه‌ها و مداخلات کالبدی در شهرها، همچون گذشته بدون توجه لازم به کیفیت محیط شهری در مراحل مختلف تصمیم‌گیری صورت پذیرد، تضمینی برای دستیابی به محیط‌های دارای کیفیت شهری مطلوب وجود نخواهد داشت. این پژوهش در نظر دارد با هدف سنجش کیفیت محیط شهری در منطقه پنج شهرداری کرمانشاه از نگاه شهروندان، رضایت و آزردگی خاطر ساکنین از محیط شهری­شان را مورد بررسی قرار دهد تا در نهایت بتواند با شناسایی نقاط قوت و ضعف منطقه، زمینه مناسبی جهت تصمیم­گیری مدیران شهری منطقه و ارائه خدمات بهتر به شهروندان فراهم کند. همچنین نتایج بدست آمده از چرایی متفاوت بودن کیفیت محیط شهری از دیدگاه ساکنان می­تواند زمینه­ای برای تحقیقات بعدی و واکاوی علل آن باشد.

 

1-4- اهداف تحقیق

1-4-1- هدف کلی

ارزیابی و سنجش کیفیت محیط شهری در منطقه پنج شهرداری کرمانشاه.
1-4-2- اهداف جزیی

تعیین ارتباط پایگاه اقتصادی، قومیت شهروندان با رضایتمندی از کیفیت محیط شهری در منطقه پنج شهرداری کرمانشاه.
تعیین رضایتمندی از وضعیت کالبدی محیط شهری در منطقه پنج شهرداری کرمانشاه.
تعیین رضایتمندی از ویژگی­های کارکردی محیط شهری (خدمات) در منطقه پنج شهرداری کرمانشاه.
تعیین رضایتمندی از ویژگی­های محتوایی محیط شهری (اجتماعی- محیطی) در منطقه پنج شهرداری کرمانشاه.
تعیین رضایتمندی از محیط سکونتی در منطقه پنج شهرداری کرمانشاه.
 

1-5- پیشینه تحقیق (مرور ادبیات و سوابق مربوطه):

مفهوم کیفیت محیط شهری برای اولین بار در کنفرانس هابیتات (Habitat) سازمان ملل در سال 1976 مطرح شد. در این کنفرانس کیفیت محیط را مترادف با برآورده کردن نیازهای اساسی انسان و عدالت اجتماعی دانستند. این نیازها عبارت بودند از: غذا، مسکن، شغل، بهداشت، آزادی، شرافت و امکان پیشرفت فردی و توزیع عادلانه درآمدهای