پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………4

1-4-اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………..5

1-4-1- هدف کلی ……………………………………………………………………………………………………………………………………5

1-4-2- اثر4هفته تمرین استقامتی- مقاومتی و مصرف مکمل آهن بر برخی از شاخص­های هماتولوژیک خون دختران فعال……………………………………………………………………………………………………………………………………….5

1-4-3- اهداف ویژه…………………………………………………………………………………………………………………………………….5

1-5-فرضیه­ های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………5

1-5-1-فرضیه 1…………………………………………………………………………………………………………………………………………5

1-5-2-فرضیه 2…………………………………………………………………………………………………………………………………………5

1-6-محدودیت­های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………..5

1-6-1- قلمرو تحقیق…………………………. …………………………………………………………………………………………………….5

1-6-2-محدودیت­های غیر قابل کنترل……………….. …………………………………………………………………………………..6

1-7-پیش فرض­های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………….6

1-8-تعریف واژه­های عملیاتی………………………………………………………………………………………………………………………….6

1-8-1-یک تکرار بیشینه((1RM………………………………………………………………………………………………………………6

1-8-2-ماکروسیتوز…………………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-8-3-ضربان قلب بیشینه………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-8-4-همودیلوشن…………………………………………………………………………………………………………………………………….7

1-8-5-مکمل آهن………………………………………………………………………………………………………………………………….7

1-8-6- هموگلوبین…………………………………………………………………………………………………………………………………….8

1-8-7-فریتین…………………………………………………………………………………………………………………………………………….8

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..10

2-2-مبانی نظری پژوهش……………………………. ……………………………………………………………………………………………….10

2-3-مکمل آهن……………………………………………………………………………………………………………………………………………..10

2-3-1-توزیع آهن در بدن……………………….. ……………………………………………………………………………………………10

2-3-2-علل کاهش آهن بدن…………………………………………………………………………………………………………………..10

2-3-3-توصیه­های مصرف   آهن……………………………………………………………………………………………………………….11    2-3-4-تنظیم هموستاز آهن……………………………………………………………………………………………………………………11

2-4-فریتین…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….12

2-4-1-تغییرات فریتین هنگام افزایش نیاز به آهن………………………………………………………………………………..12

2-4-2-عوامل موثر بر فریتین………………………………………………………………………………………………………………….12

2-4-3-تغییرات فریتین به دنبال تمرینات ورزشی…………………………………………………………………………………12

2-5-هموگلوبین…………………………………………………………………………………………………………………………………………….14

2-6-کمبود ( فقر ) آهن………………………………………………………………………………………………………………………………..14

2-7-کم خونی………………………………………………………………………………………………………………………………………………..14

2-7-1-کم خونی کاذب……………………………………………………………………………………………………………………………14

2-7-2-کم خونی ناشی از کمبود آهن…………………………………………………………………………………………………….15

2-7-3-تاثیر مکمل آهن بر کم خونی…………………. …………………………………………………………………………………15

2-8-تغییرات انطباقی ناشی از تمرین در خون…………….. ……………………………………………………………………………..15

2-9-تغییرات انطباقی متابولیسم آهن در طی تمرین……………………………………………………………………………………17

2-10-پیشینه تحقیقی موضوع………………………………………………………………………………………………………………………18

2-10-1-تحقیقات انجام شده در ایران…………………………………………………………………………………………………….18

2-10-2-تحقیقات انجام شده در خارج از ایران…………………………………………………………………………………….19

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3-1-مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….25

3-2-روش و طرح پژوهش………………………………. ……………………………………………………………………………………………25

3-3-مراحل تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………25

3-4-جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………………..26

3-5-نمونه آماری و روش انتخاب آن…………………………………………………………………………………………………………….26

3-6-متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………..26

3-6-1-متغیر مستقل……………………………………………………………………………………………………………………………….26

3-6-2-متغیر وابسته…………………………………………………………………………………………………………………………………26

3-7-روش گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………………………27

3-8-ابزارها و روش­های اندازه ­گیری……………………………………………………………………………………………………………….27

3-9-روش­های اندازه ­گیری……………………………………………………………………………………………………………………………..27

3-10-برنامه تمرینی……………………………………………………………………………………………………………………………………….28

3-10-1-برنامه تمرینی هر دو گروه………………………………………………………………………………………………………..28

3-11-نحوه مصرف مکمل و دارونما……………………………………………………………………………………………………………….33

3-12-طرح تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………33

3-13-روش­های آماری مورد استفاده……………………………………………………………………………………………………………34

3-13-1-آمار توصیفی………………………………………………………………………………………………………………………………34

3-13-2-آمار استنباطی…………………………………………………………………………………………………………………………………34

فصل چهارم : نتایج و یافته های پژوهش

4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….36

4-2- نتایج و یافته های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………….36

4-2-1- ارائه نتایج توصیفی……………………………………………………………………………………………………………………..36

4-2-2- ارائه نتایج امار استنباطی……………………………………………………………………………………………………………38

4-3- آزمون فرضیات………………………………………………………………………………………………………………………………………38

4-3-1- فرضیه صفر ………………………………………………………………………………………………………………………………..38

4-3-2-  فرضیه صفر 2……………………………………………………………………………………………………………………………40

فصل  پنجم: بحث و بررسی و نتیجه گیری

5-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..43

5-2-خلاصه پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………….43

5-3-بحث و نتیجه گیری…………………………… …………………………………………………………………………………………………44

5-3-1-در فرضیه اول:………………………………………………………………………………………………………………………………44

5-3-2-در فرضیه دوم:…………………………………………………………………………………………………………………………….45

5-4-نتیجه گیری کلی پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………49

5-5-پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………………………………49

5-5-1-پیشنهادات آموزشی……………………………………………………………………………………………………………………..49

5-5-2-پیشنهادات پژوهشی…………………………………………………………………………………………………………………….49

منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………52

مقدمه

کمبود آهن و کم­خونی، میلیاردها نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار داده است. بررسی­های اخیر نشان می­دهد که کمبود آهن بر بیش از 50 درصد جمعیت جهان تاثیر دارد(8). اگرچه مردم کشورهای در حال توسعه در بیشترین خطر کم­خونی و کمبود آهن هستند، داده­هایی از آمریکا و انگلیس نشان می­دهد که زنان پیش از یائسگی در بیشترین خطر ابتلا به کمبود آهن قرار دارند(34). برد و توبین[1](2000) نشان داده­اند که شیوع کم­خونی و فقر آهن، به احتمال زیاد در ورزشکاران، بخصوص ورزشکاران زن جوان، نسبت به افراد سالم کم­تحرک بالاتر است(63٫9). علت قرارگیری زنان در خطر بیشتر ابتلا به کمبود آهن، مصرف کمتر از حد مطلوب آهن بوده و گفته شده که به خاطر قاعدگی٫ زنان بیشتر در معرض کاهش هموگلوبین٫آهن و فریتین هستند که این امر موجب تعادل منفی آهن می­شود(77٫34). حتی زنان یائسه با فعالیت جسمانی منظم نیز ممکن است بیشتر در معرض فقر آهن باشند چون فعالیت٫ تاثیر منفی بر ذخایر آهن اعمال می­ کند(34). فقر آهن یکی از مهمترین اختلالات متابولیک و از شایعترین کمبودهای تغذیه­ای مشاهده شده در میان [2]ورزشکاران بخصوص زنان است(17٫4). عملکرد ورزشی به حمل و نقل اکسیژن و کارآیی میتوکندری و تعادل مطلوب آهن بستگی دارد(17). در ورزشکارانی که کمبود آهن دارند تشکیل هموگلوبین و توانایی بدن برای حمل و نقل اکسیژن از ریه­ها به بافت­ها دچار اختلال می­شود. گزارش شده است که این امر ممکن است تاثیری بر عملکرد داشته و یا نداشته باشد(75). همچنین این ورزشکاران ممکن است علائمی مانند تهوع، عفونت­های مکرر، تنگی نفس، خستگی و ضعف، ظاهر رنگ­پریده و کمبود انرژی داشته باشند(35). فرض بر آن است که فعالیت جسمانی شدید موجب فقر آهن در ورزشکاران نخبه می­شود(17). البته بروز این شرایط به نوع ورزش و مقدار تمرین بستگی دارد(77). شیوع کمبود آهن در ورزشکاران مرد تا 10٪ و در زنان ورزشکار تا 20٪ گزارش شده است(76). نشان داده شده است که 13٪( 3 مورد از 23 مورد) بازیکنان والیبال زن بالغ٫ دچار کم­خونی و فقر آهن بوده ­اند(33). دابنو و همکاران[3] (2004)، در بررسی شیوع فقر آهن و کم­خونی در بازیکنان سطح بالای بسکتبال 8 تیم ملی دریافتند که در 22 درصد از بازیکنان (به ترتیب، 15 و 35 درصد در مردان و زنان )، فقر آهن (فریتین کمتر از g/Lµ20) وجود داشت. در 25 درصد از ورزشکاران (18 درصد مردان، 38 درصد زنان) نیز کم­خونی مشاهده شد. کم­خونی ناشی از کمبود آهن در میان زنان بیشتر از مردان بود و در کل شیوع بالایی از فقر آهن، کم­خونی، در میان بازیکنان هر دو جنس یافت شد(18). در بررسی دوندگان استقامتی، 82 درصد ورزشکاران زن دارای فقر آهن شناخته شده­اند(35). دستیابی به اطلاعات در مورد تغییرات سیستم سلول­های خونی و سوخت و ساز آهن در ورزشکاران زن سخت بوده(77) و به دلیل تعاریف متعدد ارائه شده برای فقر آهن، و در نظر گرفتن سطوح مختلف برای فریتین در تعریف فقر آهن، ارزیابی شیوع این عارضه در ورزشکاران جوان، دشوار است(33). فالون[4](2004) تاکید کرد که زنان باید بیشتر مورد توجه قرار گرفته و از لحاظ متغیرهای خونی، در فواصل 6 ماهه بررسی شوند(38).

بر اساس تغییرات مشاهده شده در محتوای خون و مقدار آهن سرم، نیاز به مکمل آهن در طول دوره­های تمرینی شدید پیشنهاد شده است(33).

1-2-بیان مساله و سوال­های اصلی پژوهش

نشان داده شده است که ترکیبات خون در نتیجه فعالیت بدنی تغییر می­ کند و برخی از این تغییرات موجب کم­خونی می­شوند(49). به دلیل افزایش سنتز آهن، تغییر جذب روده، افزایش تعریق، تخریب سلول­های قرمز خون، افزایش دما، فعالیت طحال و آسیب­های مکانیکی حاصل از تمرینات ورزشی و از دست رفتن هموگلوبین و آهن در روده و کلیه، در ورزشکاران، آهن و بخصوص فریتین، کاهش می­یابند(3،77). نیاز به آهن برای ورزشکاران استقامتی، به عنوان مثال دوندگان استقامتی، تقریبا 70 درصد بیشتر است(4). تحقیقات نشان داده­اند که در مقایسه با افراد غیر­فعال، استقامتی­کاران هموگلوبین و فریتین کمتری دارند(77). در مقابل، غلظت گلبول قرمز و هموگلوبین در ورزشکاران قدرتی در مقایسه با ورزشکاران استقامتی و کسانی که تمرینات ترکیبی انجام می­دهند، بالاتر گزارش شده است(48). در بررسی متابولیسم آهن در 20 ورزشکار نخبه قایقران و 10 بازیکن فوتبال در ابتدا و انتهای فصل رقابتی با یک دوره استراحت کوتاه­مدت، در پایان فصل، 27 درصد از کل ورزشکاران، فقر آهن مطلق و 70 درصد آنان فقر آهن عملکردی داشته و در 10 درصد از ورزشکاران نیز کم­خونی خفیف مشاهده شده است(17).

در بررسی متغیرهای خونی در میان غیر ورزشکاران و ورزشکارانی که با توجه به سطح عملکرد به سه گروه استقامتی، مقاومتی، وترکیبی( استقامتی- مقاومتی) تقسیم شده بودند، ورزشکاران در مقایسه با افراد غیر فعال، بدون اینکه تفاوت معناداری در هموگلوبین داشته باشند، از گلبول قرمز بالاتری برخوردار بودند. ورزشکاران، نسبت به افراد غیر فعال، به طور معناداری سطح فریتین پایینتری نشان دادند. در این بررسی، تفاوتی در مقدار هموگلوبین افراد ورزشکار و غیر ورزشکار دیده نشد(77). کلارکسون[5](1991) عنوان کرده است که در عین حال که بررسی­های گذشته شیوع بیشتری از کمبود آهن را در میان ورزشکاران نشان داده­اند، بررسی­های اخیر حاکی از این نکته­اند که شیوع کمبود آهن در ورزشکاران، نسبت به افراد جامعه زیاد نیست(19). کمبود آهن می ­تواند نتیجه منفی بر سلامت، عملکرد جسمی و ذهنی داشته باشد. تحقیقات اخیر از بهبود عملکرد با مصرف مکمل آهن( مصرف mg 100 سولفات آهن به مدت 6-4 هفته) بیشتر حمایت می­ کند(4). جیمز و همکاران[6](2009) نشان دادند که مصرف روزانه mg100 سولفات آهن، کاهش آهن ایجاد شده توسط تمرین را جبران می­ کند(34). در رابطه با نقش و تاثیر مصرف مکمل آهن به همراه تمرینات و فعالیت­های بدنی بر ترکیب خون دختران، اطلاعات اندکی موجود است و اکثر تحقیقات بر روی افراد دارای کم­خونی و کمبود آهن انجام شده و با توجه به شیوع مصرف مکمل آهن در ورزشکاران سالم این تحقیق بر روی افراد سالم انجام گرفت. همچنین در رابطه با تاثیر تمرینات بر متغیرهای خونی نتایج متناقضی ارائه شده و بخش عمده تمرینات از نوع استقامتی و تا حدودی مقاومتی بوده و اطلاعات کمی در حیطه تمرینات ترکیبی وجود دارد. ماهیت تمرینات ترکیبی به گونه­ای است که در کوتاه­مدت مشمول پاسخ­های دوگانه وابسته به هر یک از انواع فعالیت­های استقامتی و مقاومتی می­شود و تداخل و تناقض این پاسخ­ها چه بسا از بعد متغیرهای خونی نیز قابل ملاحظه باشد و اثر بالینی خود را در اجرای ورزشکاران مجری اینگونه تمرینات نشان دهد. مشاهده اثرات این تمرینات در بعد متغیرهای خون­شناسی به مربیان و ورزشکاران کمک خواهد کرد تا در برنامه ­ریزی تمرینات برای ورزشکاران تحت نظارت خود به ملاحظات بیشتری از حیث آثار مطلوب یا نامطلوب خونی توجه داشته باشند(5). بنابراین با توجه به اهمیت انجام تمرینات استقامتی- مقاومتی هم­زمان برای ورزشکاران در زمان پیش از مسابقات، و نبود اطلاعات کافی در مورد اثرات این تمرینات به همراه مصرف مکمل آهن بر متغیرهای خون، این تحقیق بر آن است تا تاثیر 4 هفته تمرین استقامتی- مقاومتی همراه با مصرف مکمل آهن را بر سطوح هموگلوبین و فریتین دختران فعال بررسی نماید و به این سوال که آیا مصرف مکمل آهن برای ورزشکاران مفید و ضروری است و در جلوگیری از ایجاد کمبود آهن و کم­خونی موثر واقع می­شود یا خیر، پاسخ دهد.

1-3-ضرورت انجام پژوهش

زنان به خاطر الزامات تحمیل شده دوره قاعدگی، بیشتر در معرض خطر کم­خونی هستند(43). اکثر ورزشکاران زن نیز از کم­خونی یا کمبود آهن رنج می­برند و به همین دلیل معمولا مصرف مکمل آهن برای آنان توصیه می­شود. از آنجایی که تحقیقات بررسی­کننده تاثیر مصرف مکمل آهن به همراه تمرینات در ورزشکاران زن معدود است و بخصوص در زمینه تاثیر تمرینات ترکیبی به همراه مکمل آهن بر فاکتورهای هموگلوبین و فریتین، تحقیقی در داخل کشور یافت نشد، از این رو پژوهش حاضر بر آن شده است تا این موضوع را در زنان ورزشکار سالم مورد بررسی قرار دهد.

1-4-اهداف پژوهش

1-4-1-هدف کلی

1-4-2- اثر 4هفته تمرین استقامتی- مقاومتی و مصرف مکمل آهن بر برخی از شاخص­های هماتولوژیک خون دختران فعال

1-4-3-اهداف ویژه

تعیین اثر تمرین استقامتی- مقاومتی و مکمل آهن بر سطوح هموگلوبین خون دختران فعال.

تعیین اثر تمرین استقامتی- مقاومتی و مکمل آهن بر سطوح فریتین خون دختران فعال.

1-5-فرضیه­ های پژوهش

1-5-1-فرضیه 1: مصرف مکمل آهن همراه با تمرین استقامتی– مقاومتی بر سطوح هموگلوبین دختران فعال اثر معنا­دار دارد.

1-5-2-فرضیه 2: مصرف مکمل آهن همراه با تمرینات استقامتی- مقاومتی بر فریتین خون دختران فعال اثر معنا­دار دارد.

1-6-محدودیت­های تحقیق

1-6-1-محدودیت­های قابل کنترل یا قلمرو تحقیق

1-دامنه سنی آزمودنی­ها 18 تا 30 سال بود.

2-جنسیت: آزمودنی­ها از میان دختران فعال انتخاب شدند.

3-شدت تمرین : در تمرین استقامتی، شدت 75-70٪ ضربان قلب بیشینه، و در تمرینات قدرتی، شدت 70٪ تا 85٪ یک تکرار بیشینه استفاده شد.

4-استعمال دخانیات، دیابت، بارداری کنترل شده بود.

5-سطح هموگلوبین بیشتر از g/dl12 و سطح فریتین بیشتر از ng/ml10 در نظر گرفته شد.

6-کلیه تمرینات در ساعات یکسانی از روز انجام شد و دارونما و مکمل در ساعات یکسانی از شب مصرف شدند.

7-کلیه اندازه ­گیری­ها توسط یک نفر انجام شد.

1-6-2-محدودیت­های غیر قابل کنترل

1-تفاوت­های فردی و عوامل وراثتی آزمودنی­ها قابل کنترل نبود.

2-عواملی چون خواب، تغذیه، شغل، و قاعدگی قابل کنترل نبود.

1-7-پیش فرض­های پژوهش

1-وسایل و روش­های اندازه ­گیری متغیرها از روایی و پایایی کافی برخوردار بودند.

2-آزمودنی­ها با کمال میل در تمرین شرکت کرده، کار خواسته شده را به طور صحیح و با شدت و مدت مورد نظر انجام دادند.

3-آزمودنی­ها مکمل و دارونما را در وقت معین شده و یکسان مصرف کردند.

4-انجام اندازه ­گیری­ها توسط یک پژوهشگر و استفاده از وسایل یکسان خطای اندازه ­گیری را به حداقل رسانده بود.

1-8-تعریف واژه­های عملیاتی

1-8-1-یک تکرار بیشینه(1RM) :

بیشترین نیرویی که یک عضله یا گروهی از عضلات در یک سرعت خاص تولید می­ کنند(1). یک تکرار بیشینه بیشترین وزنه­ای است که قبل از بروز خستگی فقط یکبار جا به جا شود(72). آزمون یک تکرار بیشینه، روش استاندارد استفاده شده برای ارزیابی قدرت است. از آنجایی که این نوع ارزیابی زمانبر بوده و می ­تواند آزمودنی را در معرض خطر بیشتری قرار دهد، بنابراین ارزیابی 1RM با آزمون­های زیر بیشینه رواج یافته است(36). در این تحقیق برای به دست آوردن یک تکرار بیشینه از فرمول زیر استفاده شده است(26).

{(تعداد تکرار. 0.02)-1}/میزان وزنه:حداکثر وزنه جابجا شده

1-8-2-ماکروسیتوز[7]:

حالتی که سلول­های قرمز خون بزرگتر از حد طبیعی هستند. کم­خونی ماکرو زمانی رخ می­دهد که سطوح هموگلوبین در خون کاهش یابد(37).

1-8-3-ضربان قلب بیشینه:

بیشترین ضربان قلب یک فرد که می ­تواند بدون دخالت عواملی مانند استرس ورزشی به دست آید و به سن وابسته است و معمولا از فرمول سن -220 محاسبه می­شود که در این تحقیق نیز از همین روش محاسبه شده است(6).

1-8-4-همودیلوشن[8]:یک سازگاری است که در ورزشکاران در شروع یک برنامه هوازی رخ می­دهد. 15٪ افزایش حجم پلاسما در سه هفته اول تمرین هوازی (شدت vo2max 70٪) رخ می­دهد که تعداد گلبول قرمز افزایش ندارد٫ بنابراین یک کاهش اولیه در هموگلوبین وجود دارد(16).

1-8-5-مکمل آهن:یکی از مکمل­های معدنی است که به صورت کوتاه مدت برای بهبود وضعیت آهن در افرادی که سطح آن پایین است استفاده می­شود. دوز پیشگیرانه برای رفع کمبود معمولا 7-50 میلی­گرم در روز استفاده می­شود. آهن به دو حالت بیولوژیکی وجود دارد: شکل فروس(Fe+2)و شکل فریک اکسید شده(Fe+3)که جذب فروس بهتر است. رایجترین انواع مکمل­های آهن بدون هم عبارتست از: فروس سولفات٫ فروس فومارات٫ گلوکونات آهن٫ فروس سولفات گلیسین٫ و پلی­ساکارید(71)٫ که در این پژوهش از نوع فروس سولفات به مقدار 50 میلی گرم و ساخت شرکت روز دارو استفاده شده است.

1-8-6- هموگلوبین:پروتئینی که از گلوبین و هم تشکیل شده و به سلول­های قرمز خون رنگ می­دهد و وظیفه اصلی آن حمل و نقل اکسیژن از ریه­ها به بافت­های بدن است. سطح طبیعی هموگلوبین در خانم­ها g/dl12 و در آقایان g/dl14می­باشد(70).

 

1-8-7-فریتین:پروتئین اصلی ذخیره­سازی آهن درون­سلولی که به شکل محلول است٫ دارای یک حفره مرکزی است که در آن 4500 اتم آهن اکسید شده و ذخیره شده است. همچنین یک مولتیمر است که از 24 زیر واحد سنگین و سبک در نسبت­های متفاوت در بافت­های مختلف است(58). رنج طبیعی آن در سرم µg/L15-300 می­باشد(70).

2-1-مقدمه

در فصل حاضر ابتدا در بخش مبانی نظری پژوهش در مورد تغییرات متابولیسم آهن در طی تمرین و مکمل آهن و شاخصهای خونی مورد نظر بحث شده و سپس با مراجعه به پیشینه پژوهشهای موجود، به برخی از پژوهشهای انجام شده در زمینه موضوع پژوهش حاضر در داخل و خارج کشور اشاره شده است.

2-2-مبانی نظری پژوهش

2-3-مکمل آهن

آهن یکی از مهمترین مواد معدنی است و در ساختمان هموگلوبین، میوگلوبین، سیتوکروم­ها و در ترکیب آنزیم­ها وجود دارد که مسئول انتقال الکترون و تولید انرژی در چرخه تنفسی میتوکندری و چرخه اسیدسیتریک، مسئول تولید ماده لازم برای سنتز DNA است و در رشد عضله و عملکرد نقش دارد(76٫70٫2٫77٫33٫43٫75٫71). آهن برای عملکرد طبیعی سیستم عصبی، ایمنی و رفتاری نیز ضرورت دارد(43٫4).

2-3-1-توزیع آهن در بدن

آهن بدن، معمولا در زنان 5/3،و در مردان،4 گرم است. در افراد بالغ، بیشترین آهن(60 تا 70٪) در هموگلوبین  در اریترویست در حال گردش وجود دارد که برای انتقال اکسیژن ضروری است. 10٪ آهن موجود در میوگلوبین، و 20تا 30٪ باقی مانده، به حالت فریتین در بدن در نقاط ذخیره­ای٫ مانند کبد موجود است. تنها حدود 1٪ آهن در اتصال با آنزیم­هاست و کمتر از 2/0٪ در پلاسما است که بیشتر متصل به ترانسفرین است(71٫70).

2-3-2-علل کاهش آهن بدن

در حین فعالیت، از طریق تعریق، آهن بدن به طور میانگین mg4/0در 1 لیتر عرق از دست می­رود. خونریزی معده، روده(13)٫هماتوریا و همولیز٫ رژیم غذایی گیاهخواری، و کاهش آهن در رژیم غذایی پرچربی و یا پر فیبر، قاعدگی(30)،و عفونت موجب کاهش آهن بدن می­شود(33٫31).

از دست دادن روزانه آهن در پوست mg/d0.24- 0.33 می باشد و از دست دادن آهن از طریق تعریق در مردان بیشتر از زنان است. قاعدگی یک همبستگی منفی با سطوح فریتین بدن دارد و وضعیت آهن با مدت و شدت قاعدگی در ورزشکاران استقامتی مرتبط است(11).

2-3-3-توصیه­های مصرف آهن

گزارشهایی مبنی بر اینکه مصرف مکمل آهن، گرفتگی عضلات پا را در دوچرخه سواران کاهش می­دهد و یا مانع آن می­شود، نمی ­تواند مبنایی برای مصرف مکمل آهن باشد. توصیه شده است که استفاده از قرص آهن فقط با دستور پزشک و برای کسانی که کمبود آهن دارند باشد(33). با توجه به امکان اثرات سوء بلند مدت بر سلامتی، توصیه شده است که از مصرف زیاد آهن باید خودداری کرد. اضافه بار آهن در اثر افزایش مصرف آهن ٫ممکن است گونه های واکنشی اکسیژن را غیر فعال کرده و موجب آسیب بافت ها و ارگانها شود(29). اگرچه مکمل آهن، به طور گسترده ای توسط ورزشکاران و در تلاش برای بهبود عملکرد استفاده شده است اما توصیه شده است که این مکمل تنها توسط کسانی مصرف شود که دچار کمبود آهن هستند (45). نیوهوز و همکاران[9](1989) پیشنهاد کرده اند که در زنان ورزشکار دارای کمبود آهن، مصرف مکمل آهن باید تا 16 هفته ادامه یابد تا اطمینان حاصل شود که سطح فریتین سرم بهµg/l60-70 می­رسد(51). رولند و همکاران[10](2011)، برای ورزشکارانی که حتی بدون کم خونی آشکار، فریتین کمتر از12-20ng/ml دارند٫ درمان با آهن را توصیه کرده اند(63).انجمن پزشکی و تغذیه مقدار mg/d8 برای مردان بالغ و mg/d18 برای زنان در سن قبل یائسگی توصیه کرده است(44).

2-3-4-تنظیم هموستاز آهن

هپسیدین یک هورمون پپتیدی فاز حاد است که هموستاز آهن را تنظیم می کند و در اوره و سرم ورزشکاران بعد از فعالیت ورزشی قابل اندازه گیری است(57).مادامی که هپسیدین یک تنظیم کننده منفی جذب آهن است و سطح سرمی این هورمون در شرایطی که اهن بیش از حد بالاست٫ جذب آهن را مهار می کند. در تلاش برای حفظ هموستاز پیش بینی می شود که سطح هپسیدین پلاسما به طور قابل توجهی در استفاده همیشگی از مکمل آهن در نوسان باشد(29).

2-4-فریتین

فریتین، پروتئین ذخیره درون سلولی مهمی است که در همه سلولها یافت می شود اما بیشترین غلظت را در کبد، طحال و مغز استخوان دارد. فریتین به آهن متصل شده و در یک پوسته پروتئینی قرار می گیرد. پوسته پروتئینیدربرگیرنده هسته آهن توسط 6 کانال، که از طریق آنها یونهای فروز وارد شده و در مرکز مولکول با فروکسیداز وارد تعامل می شوند، منفذ دار شده است. (70). در واقع فریتین یک پروتئین فاز حاد است و در نتیجه ممکن است در شرایط خاصی بدون تغییر در ذخیره آهن متفاوت باشد(76). از میان شاخصهای متعددی که برای ارزیابی وضعیت آهن استفاده می شود، فریتین، رایجترین شاخص برای ذخیره آهن بدن است(77٫76). اگرچه، پائین بودن سطح فریتین، نشان از تخلیه ذخایر آهن دارد اما با این حال، سطح نرمال و یا بالای آن، ذخایر کافی آهن بدن را تضمین نمی کند(76). غلظت فریتین سرم به طور معمول در دامنه 15-300µg/L و در برخی تحقیقات µg/L 10-300 ذکر شده اگرچه مقادیر کمتراز 12 نشان دهنده شروع مرحله اول کمبود آهن است(67٫14). فریتین در کودکان نسبت به افراد بالغ کمتر است و از کودکی به میانسالی افزایش، و میانگین غلظت در مردان نسبت به زنان بالاتر است. همبستگی خوبی بین مقادیر فریتین سرم، آهن بدن و فریتین مغز استخوان دیده شده و این امر نشان می دهد که روابط نزدیکی بین فریتین سرم و کل ذخایر آهن در افراد عادی وجود دارد. نشان داده شده است که غلظت فریتین سرم 1µg/lبرابر با تقریبا mg 8آهن ذخیره شده است(70).