6- جنبه جدید بودن و نوآوری طرح………………………………………………………………………….. 17

7- روش انجام تحقیق……………………………………………………………………………………………… 17

8- ساختار و بدنه اصلی تحقیق…………………………………………………………………………………. 18

تعاریف………………………………………………………………………………………………………………………. 18

1- مبانی تفسیر قرآن………………………………………………………………………………………………… 18

2- مفهوم استنباط…………………………………………………………………………………………………….. 19

3- تمثیل………………………………………………………………………………………………………………… 20

4- سنت‏ها‌‏ی الهی……………………………………………………………………………………………………. 21

5- قصه………………………………………………………………………………………………………………….. 22

فصل اول: مبانی عمومی در استنباط از قرآن و مبانی تخصصی در استنباط کلامی از قصص قرآن

1-1- مبانی عام یا پیش فرضهای استنباط از قرآن………………………………………………………… 25

1-1-1- نص و قرائت واحد قرآن………………………………………………………………………….. 25

1-1-2- قابل فهم بودن قرآن و جواز تفسیر آن……………………………………………………….. 28

1-1-3- حجیت ظواهر قرآن…………………………………………………………………………………. 30

1-1-3-1- تعریف حجت و معنای حجیت در علم اصول…………………………………….. 31

1-1-3-2- ظاهر و نص……………………………………………………………………………………. 31

1-1-3-3- دلیل حجیّت ظواهر…………………………………………………………………………. 32

1-1-4- ساختار چند معنایی قرآن كریم…………………………………………………………………. 33

1-1-5- انسجام و پیوستگی آیات قرآن كریم………………………………………………………….. 34

1-1-5-1- ادله قرآنی………………………………………………………………………………………. 35

1-1-5-1-1- آیه نفی اختلاف در قرآن………………………………………………………….. 35

1-1-5-1-2- آیه «اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدیثِ كِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِیَ..»……………………….. 36

1-1-5-1-3- طبقه بندی آیات محکم و آیات متشابه……………………………………….. 37

1-1-5-2- ادله روایی………………………………………………………………………………………. 37

1-1-6- جاودانگی قرآن کریم……………………………………………………………………………….. 38

1-1-6-1- ادله قرآنی………………………………………………………………………………………. 39

1-1-6-1-1- آیات جهان‏شمولی قرآن……………………………………………………………. 39

1-1-6-1-2- انطباق بر فطرت………………………………………………………………………. 40

1-1-6-2- ادله روایی………………………………………………………………………………………. 40

1-2- مبانی خاص یا پیش فرضهای استنباط کلامی از قصص قرآن………………………………… 41

1-2-1- حقانیت قصص قرآن……………………………………………………………………………….. 41

1-2-1-1- پیشینه غیرحقیقی دانستن قصص قرآن……………………………………………….. 43

1-2-1-2- نقد و بررسى‏ غیر حقیقی دانستن قصص قرآن…………………………………….. 46

1-2-1-3- آیات بیانگر حقانیت قصص قرآن………………………………………………………. 48

1-2-1-3-1- تصریح به حق بودن قصص قرآن………………………………………………. 48

1-2-1-3-2- تعبیر به نبأ………………………………………………………………………………. 49

1-2-1-3-3- تصریح به جزئیاتی چون موقعیت، زمان و مكان قصه…………………… 50

1-2-1-3-4- تأیید و یا عدم انکار تحقق برخی از قصص از ناحیه افراد مطلع…….. 52

1-2-1-3-5- تصریح قرآن به تمثیل در موارد خاص……………………………………….. 55

1-2-1-4- شبهه اقتباس قصص قرآن از مصادر یهودی و نصرانی………………………….. 58

 

1-2-2- هدفمند بودن قصص قرآن……………………………………………………………………….. 61

1-2-2-1- اغراض قصه گویی در قرآن……………………………………………………………… 62

1-2-2-2- تبیین آموزه‌های امامت…………………………………………………………………….. 64

1-2-3- ارتباط امامت با نبوت در عرصه وصایت، خلافت و وراثت …………………………. 66

1-2-3-1- ارتباط «خلافت» با «نبوت» و «امامت»………………………………………………… 66

1-2-3-1-1- معنى ‏‏‏‏‏‏‏لغوی…………………………………………………………………………     66

1-2-3-1-2- معنى‏‏‏‏‏‏‏اصطلاحی……………………………………………………………………….. 68

1-2-1-3-3- کاربرد قرآنی…………………………………………………………………………… 69

1-2-3-2- جدا انگاری یا تفاوت مقام «امامت» از «نبوت»…………………………………….. 73

1-2-3-3- ائمه وارثان انبیاء، اوصیاء و حجج الهی(ع)………………………………………….. 76

1-2-3-3-1- معنی وارث بودن امام………………………………………………………………. 76

1-2-3-3-2- اهمیت به ارث بردن میراث انبیاء و اوصیاء الهی………………………….. 77

1-2-3-3-2-1- ادله قرآنی……………………………………………………………………….. 77

1-2-3-3-2-2- ادله روایی………………………………………………………………………. 79

1-2-4- قصص قرآن نمایانگر سنت‌های الهی…………………………………………………………. 82

1-2-4-1- ویژگی‏ها‌‏ی سنت‏ها‌‏ی الهی……………………………………………………………….. 83

1-2-4-2- تجلی سنت‌های الهی در قصص قرآن………………………………………………… 84

1-2-4-2-1- عدم لیاقت ظالمان در تصدی امامت…………………………………………… 85

1-2-4-2-2- پذیرش اعمال متقین………………………………………………………………… 86

1-2-4-2-3- عطای اجر نیکوکاران……………………………………………………………….. 86

1-2-4-2-4- سرانجام منکران………………………………………………………………………. 86

1-2-4-3- گونه‌های بیان سنت‌های الهی در قصص قرآن……………………………………… 87

1-2-4-3-1- تصریح…………………………………………………………………………………… 87

1-2-4-3-2- اشارات داستانی………………………………………………………………………. 88

1-2-4-4- هماهنگی محتوایی میان آیات قصص و آیات دیگر در بیان سنت‌های الهی 90

1-2-5- جریان یا ایستایی قصص قرآن تا روز قیامت………………………………………………. 92

1-2-5-1- جستاری در قاعده جری و تطبیق………………………………………………………. 93

1-2-5-2- جرى و تطبیق، رمز جاودانگى قرآن…………………………………………………… 96

1-2-5-3- جستاری در روایات «حذو النعل بالنعل»…………………………………………….. 98

1-2-5-3-1- مصادر اهل سنت…………………………………………………………………….. 98

1-2-5-3-2- مصادر امامیه…………………………………………………………………………… 99

1-2-5-4- نمونه‌هایی از جاری بودن آیات قصص……………………………………………. 101

فصل دوم: کارآمدی استنباط کلامی از قصص قرآن در باب امامت

2-1- ادله کارآمدی استدلال به قصص قرآن در موضوع امامت……………………………………. 106

2-1-1- استناد کلامی به قصص قرآن در روایات پیامبر و ائمه اطهار(ع)…………………… 106

2-1-1-1- استناد کلامی به قصص قرآن در احادیث پیامبر اکرم(ص)…………………… 106

2-1-1-2- استناد کلامی به قصص قرآن در روایات ائمه اطهار(ع)……………………….. 108

2-1-2- استنباط کلامی از قصص قرآن توسط اصحاب ائمه(ع) و تأیید ائمه(ع)………… 111

2-1-3- بکارگیری این شیوه توسط دانشمندان امامیه و اهل سنت……………………………. 113

2-1-4- بیان غیر مستقیم و مستقیم مباحث امامت در آیات قصص و غیر قصص………. 115

2-1-5- جدایی ناپذیری قصص قرآن و سنتهای الهی…………………………………………….. 117

2-1-6- ایستایی یا پایایی اصول اعتقادی ادیان الهی……………………………………………….. 117

2-2- گونه‌های ارتباط قصص قرآن با مباحث کلامی امامت………………………………………… 119

2-2-1- ارتباط تصریحی……………………………………………………………………………………. 119

2-2-2- ارتباط اشاری……………………………………………………………………………………….. 121

2-2-3- ارتباط تأویلی……………………………………………………………………………………….. 122

2-2-3-1- آیه «بَقِیَّتُ اللَّهِ..»…………………………………………………………………………….. 123

2-2-3-2- آیه «إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ..»………………………………….. 125

2-2-3-3- آیه «فَبَدَّلَ الَّذینَ ظَلَمُوا..»………………………………………………………………… 126

2-2-3-4- آیه «..وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشیدٍ»………………………………………………………. 127

2-3- گونه‏های استدلال به قصص قرآن در مباحث کلامی امامت………………………………… 128

2-3-1- جواب نقضی……………………………………………………………………………………….. 128

2-3-2- جواب حلی…………………………………………………………………………………………. 129

2-3-3- مفهوم اولویت………………………………………………………………………………………. 130

فصل سوم: جایگاه امامت در قصص قرآن و چگونگی استدلال علماء امامیه بر آن

3-1- شرایط امامت………………………………………………………………………………………… 133

3-1-1- اختصاص حق تعیین امام به خداوند………………………………………………………… 133

3-1-1-1- آیات جعل «خلیفة»………………………………………………………………………… 136

3-1-1-2- آیات جعل «امام»…………………………………………………………………………… 137

3-1-1-3- آیات منصب «وزارت»……………………………………………………………………. 138

3-1-1-4- آیات «اختیار»……………………………………………………………………………….. 138

3-1-1-5- آیات «اصطفاء» و «اجتباء»………………………………………………………………. 140

3-1-1-6- آیات اعطاء مقام «نبوت» و «رسالت»………………………………………………… 142

3-1-1-7- آیات «مکنت دادن» و «اعطاء ملک»………………………………………………….. 143

3-1-2- وجوب نص بر امام……………………………………………………………………………….. 144

3-1-2-1- نص در مورد خلافت هارون…………………………………………………………… 144

3-1-2-2- نص بر فرمانروایی طالوت………………………………………………………………. 145

3-1-2-3- عنصر وصیت در سیره انبیاء الهی…………………………………………………….. 147

3-1-3- علم و شجاعت از شرایط خلافت و امامت……………………………………………….. 152

3-1-3-1- قصه حضرت آدم(ع) و تعلیم أسماء…………………………………………………. 152

3-1-3-2- قصه طالوت………………………………………………………………………………….. 154

3-1-4- عصمت امام…………………………………………………………………………………………. 156

3-1-4-1- آیات قصص بیانگر عصمت امام……………………………………………………… 156

3-1-4-1-1- آیات استخلاف آدم(ع)…………………………………………………………… 157

3-1-4-1-2- آیه ابتلاء ابراهیم(ع)……………………………………………………………….. 158

3-1-4-1-3- آیه «وَ جَعَلْنَاهُمْ أَئمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا..»…………………………………………. 162

3-1-4-1-4- آیه «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ آدَمَ وَ نُوحاً..»…………………………………………….. 165

3-1-4-1-5- آیه اقتداء به هدایت انبیاء………………………………………………………… 166

3-1-4-2- خاستگاه و سرچشمه عصمت…………………………………………………………. 167

3-1-4-2-1- آیه سبب موهبت امامت…………………………………………………………. 167

3-1-4-2-2- آیه برهان رب……………………………………………………………………….. 168

3-1-4-2-3- آیات استخلاف آدم(ع) و تعلیم أسماء………………………………………. 170

3-1-5- صدور معجزه از امام……………………………………………………………………………… 171

3-1-5-1- اصطلاح معجزه و تفاوت آن با کرامت……………………………………………… 171

3-1-5-2- جایگاه معجزة در منظومه فکری امامیة……………………………………………… 175

3-1-5-3- کارکرد معجزة در منظومه فکری امامیة……………………………………………… 176

3-1-5-4- عدم انحصار معجزه به انبیاء……………………………………………………………. 177

3-1-5-5- استناد به صدور خرق عادت از طالوت…………………………………………….. 182

3-1-6- محدَّث بودن امام…………………………………………………………………………………… 184

3-2- وراثت و مصلحت الهی در تعیین امام………………………………………………………………. 192

3-3- ضرورت مستمر وجود خلیفه و امام در زمین تا قیامت………………………………………. 200

3-3-1- آیات استخلاف آدم و تعلیم اسماء…………………………………………………………… 200

3-3-2- آیات نجات انبیاء و پیروان آنان………………………………………………………………. 202

3-4- وجود صفات مستخلف در خلیفه و امام………………………………………………………….. 204

3-5- برتری انبیاء و حجج الهی بر فرشتگان…………………………………………………………….. 205

3-6- تقدم وجود خلیفه بر دیگران………………………………………………………………………….. 206

3-7- امامت و هدایت به امر…………………………………………………………………………………… 207

3-8- سبب موهبت امامت………………………………………………………………………………………. 209

3-9- امکان تصدی مقام امامت در کودکی………………………………………………………………… 210

3-10- رجعت………………………………………………………………………………………………………. 215

-10-1- امکان رجعت بر پایه قصص قرآن……………………………………………………………. 215

3-10-2- رجعت بر پایه آیات استخلاف……………………………………………………………… 217

3-10-3- آیه «وَ نُریدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ..»…………………………….. 218

3-11- توسل و استغاثه………………………………………………………………………………………….. 222

3-11-1- توسل حضرت آدم(ع)…………………………………………………………………………. 222

3-11-2- حضرت یوسف(ع) و درخواست از ساقی پادشاه در زندان……………………….. 223

3-11-3- استغاثه فرزندان یعقوب(ع) به یوسف(ع)……………………………………………….. 224

3-11-4- توسل فرزندان حضرت یعقوب(ع) به پدر………………………………………………. 226

3-11-5- توسل و استغاثة فرعونیان و بنی اسرائیل به حضرت موسی(ع)………………….. 226

3-11-5-1- درخواست برداشتن رجز………………………………………………………………. 226

3-11-5-2- درخواست آب……………………………………………………………………………. 227

3-11-5-3- درخواست طعام………………………………………………………………………….. 228

3-12- تبرک جستن به اولیاء و آثار ایشان………………………………………………………………… 229

3-12-1- تبرک به مقام ابراهیم(ع)……………………………………………………………………….. 229

3-12-2- پیراهن یوسف(ع) و بازگشت بینایى یعقوب(ع)……………………………………….‏ 230

3-12-3- تبرک جستن به تابوت در بنی إسرائیل…………………………………………………… 231

3-12-4- تبرک جستن به جایگاه اصحاب کهف…………………………………………………… 233

3-12-5- مبارک بودن حضرت عیسی(ع)…………………………………………………………….. 234

3-13- زیارت معصومان(ع)…………………………………………………………………………………… 235

3-13-1- دعاء حضرت ابراهیم(ع)……………………………………………………………………… 235

3-13-2- دعوت مردم به حج توسط حضرت ابراهیم(ع)……………………………………….. 238

3-13-3- مزار اصحاب کهف……………………………………………………………………………… 240

3-14- شفاعت………………………………………………………………………………………………. 241

3-14-1- شفاعت حضرت نوح(ع) برای پسرش…………………………………………………… 242

3-14-2- شفاعت حضرت ابراهیم(ع) برای قوم حضرت لوط(ع)……………………………. 242

3-14-3- درخواست آمرزش حضرت ابراهیم(ع) برای آزر…………………………………….. 244

3-14-4- درخواست آمرزش حضرت نوح(ع) برای پدر و مادر و مؤمنان…………………. 245

3-14-5- درخواست آمرزش حضرت ابراهیم(ع) برای پدر و مادر…………………………… 246

3-14-6- آمرزش طلبی حضرت موسی(ع) برای خود و برادرش…………………………….. 246

فصل چهارم: مباحث مهدویت در قصص قرآن

4-1- امکان پنهانی بودن ولادت امام عصر(ع)…………………………………………………………… 248

4-1-1- ولادت پنهانی حضرت ابراهیم(ع) و حضرت موسی(ع)……………………………… 248

4-1-2- انکار امام عصر(ع) توسط عموی حضرت………………………………………………… 249

4-2- امکان تصدی مقام امامت در کودکی………………………………………………………………… 249

4-3- غیبت حضرت مهدی(ع)……………………………………………………………………………….. 252

4-3-1- شبهه ناروایی غیبت برای امام………………………………………………………………….. 252

4-3-2- آیا غیبت خلاف عادت است………………………………………………………………….. 255

4-3-3- حکمت غیبت………………………………………………………………………………………. 258

4-3-4- رؤیت امام عصر(ع) بى‏آنکه شناخته شود………………………………………………….. 265

4-4- طول عمر امام عصر(ع)………………………………………………………………………………….. 267

4-5- پایایی دوران جوانی امام عصر(ع)…………………………………………………………………… 269

4-5-1- قصه اصحاب کهف……………………………………………………………………………….. 271

4-5-2- ماجرای عزیر(ع)…………………………………………………………………………………… 271

4-6- صدور معجزه در وقت ظهور………………………………………………………………………….. 274

4-7- حکومت جهانی حضرت مهدی(ع)…………………………………………………………………. 277

4-8- آداب انتظار………………………………………………………………………………………………….. 279

4-8-1- صبر جمیل داشتن…………………………………………………………………………………. 280

4-8-2- امیدواری به امر فرج……………………………………………………………………………… 280

4-8-3- غیبت را ناشی از علم و حكمت خداوند دانستن……………………………………….. 280

4-8-4- تأثر و اندوه در فراق و اشتیاق…………………………………………………………………. 281

4-8-5- به یاد امام عصر(ع) بودن………………………………………………………………………… 282

4-8-6- شكوه از غیبت به نزد خدا، مناجات و دعا………………………………………………… 284

4-8-7- اقدام عملی همراه با امیدواری به وصال……………………………………………………. 286

نتایج و یافته‏ها‌‏………………………………………………………………………………………. 287

فهرست منابع………………………………………………………………………………………… 289

چکیده:

قصص قرآن کریم از دیرباز مورد توجه مفسران، محدثان و دانشمندان علوم قرآنی بوده و از ابعاد گوناگون پژوهش‏های متنوعی با رویکردهای تاریخی، جغرافیایی، زیبایی شناسی و اعجاز بیانی در این موضوع سامان یافته است. در این میان بعد کلامی آن به ویژه در مسائل کلامی امامت کمتر مورد توجه قرار گرفته است که حجم بسیار آیات قصص، هدفمندی قرآن در بیان قصص و جدایی ناپذیری سنت های الهی از قصص قرآن، تناسب معنایی آیات قصص و غیر قصص به ویژه در موضوع امامت و استنباط کلامی مباحث امامت از قصص قرآن در روایات پیامبر و ائمه اطهار(ع)، اصحاب ایشان، و آراء تفسیری دانشمندان امامیه و اهل سنت ضرورت پژوهش در این زمینه را نمایان می سازد.

لذا این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی و شیوه تحقیق کتابخانه‏ا‏ی در منابع روایی، تفسیری، کلامی و علوم قرآنی فریقین سامان یافته، در تبیین و تنقیح قلمرو استنباط کلامی در نظر دارد که بر اساس ظهور و سیاق آیات قصص و روایات کلامی پیامبر اکرم و ائمه اطهار(ع) در باب قصص قرآن، و با بررسی آراء کلامی متکلمان، مفسران و محدثان إمامی از قصص قرآن در موضوع امامت، میزان و درجه کارآمدی تمسک به کتاب الهی در استنباط کلامی از قصص قرآن در حوزه امامت و در نهایت جایگاه ویژه استناد به قصص قرآن در اثبات مباحث کلامی امامت را به عنوان یکی از شیوه های کارآمد کلامی نشان دهد.

ضرورت وجود خلیفه و امام در زمین تا روز قیامت، شروط امامت(اعم از اختصاص تعیین امام به خداوند، وجوب نص بر امام، علم و شجاعت از شروط خلافت و امامت، عصمت، صدور معجزه، محدَّث بودن)، وجود صفات خداوند در امام، تقدم وجود خلیفه بر دیگران، هدایت به امر از شؤون امامت، امکان تصدی مقام امامت در کودکی، رجعت، توسل، تبرک جستن به اولیاء و آثار ایشان، زیارت معصومان(ع) و شفاعت مهمترین مباحث کلامی امامت در استنباط از قصص قرآن مى‏باشد. افزون بر اینکه پنهانی بودن ماجرای ولادت امام عصر(ع)، تصدی مقام امامت در کودکی، غیبت، طول عمر، بقاء بر شباب، صدور معجزه، حکومت عدل جهانی و آداب انتظار از مهمترین مباحث کلامی مهدویت در قصص قرآن بشمار مى‏رود. بررسی مبانی عمومی در استنباط از قرآن و نیز مبانی تخصصی در استنباط کلامی از قصص قرآن از دیگر مباحث این نوشتار بشمار می رود.

مقدمه:

موضوع امامت یکی از مهترین مباحث کلامی است که از جایگاه ویژه ای در میان مسلمانان برخوردار است لذا پژوهش های بسیاری پیرامون آن سامان یافته است که در میان این آثار به ظرفیت قصص قرآن در استنباط کلامی مسائل امامت کمتر مورد توجه قرار گرفته که در این نوشتار به این موضوع خواهیم پرداخت.

اما ارائه مبانی تخصصی استنباط کلامی از آیات قصص و نیز تبیین گونه های ارتباط قصص با مسائل کلامی امامت و نیز گونه های استدلال به قصص قرآن و نیز ارائه دیدگاه تفسیری-کلامی در آیاتی که کمتر مورد توجه مفسران قرار گرفته و نیز مطالعات میدانی از مهمترین سختی های فراروی این نوشتار بوده است که الطاف الهی و استمداد از معصومان(ع) این سختی ها را هموار نمود و در نهایت این اثر سامان یافت.

کلیات

1- تعریف مسأله و تبیین موضوع

قصص قرآن از دیرباز مورد توجه مفسران، محدثان و دانشمندان علوم قرآنی بوده و از ابعاد گوناگون پژوهش‏های متنوعی در این موضوع سامان یافته است برخی از این آثار روایی و برخی ناظر به ابعاد تاریخی و جغرافیایی قصص قرآن است و برخی دیگر مربوط به ابعاد زیبایی شناسی قصص قرآن و ابعاد هنری و اعجاز بیانی آن است.

از سوی دیگر هر یک مفسران باتوجه به رویکرد تفسیری خویش در ذیل آیات قصص به تفسیر آن پرداخته‏ا‏ند. در برخی از تفاسیر اهل سنت غالباً به جزئیات قصص پرداخته‏ا‏ند مانند «جامع البیان» طبری(د 310ق)، «لطائف الاشارات»‏ قشیری(د 465ق)، «الجامع لأحکام القرآن» قرطبی(د 671ق)، «الدر المنثور» سیوطی(د 911ق) که در ذیل قصص روایات متعددی دیده مى‏شود، که جزئیات گوناگونی از قصص قرآن در آن بیان شده که برخی از آنها از قبیل إسرائیلیات و روایات غیر معتبر به شمار مى‏رود و چه بسا خالی از ابعاد هدایتی و تربیتی باشد.[1]                         

در این میان یکی از موضوعات اساسی در تفسیر قرآن، ابعاد کلامی و جنبه‏های استنباط کلامی از قصص قرآن در حوزه مباحث «امامت» است. لذا موارد گوناگونی مى‏توان یافت که مفسران امامی در تفسیر برخی آیات قصص نکات قابل توجهی از مباحث «امامت پژوهی» در استنباط از آن قصص بیان کرده‏ا‏ند، در آثار کلامی امامیه در مباحث «امامت» نیز اهتمام بسیاری نسبت به تفاسیر امامیه، در استنباط کلامی به آیات دیده مى‏شود. از سوی دیگر تأمل در روایات تفسیری اهل بیت(ع) در باب قصص قرآن نشان مى‏دهد که یکی از مهمترین شیوه‏های اهل بیت(ع) در تبلیغ امامت و تبیین ابعاد گوناگون آن و نیز در پاسخگویی به شبهات شیعیان و در احتجاج با مخالفان این است که به قصص قرآن در مسائل کلامی «امامت» استناد بسیاری داشته‏ا‏ند. نمونه‏های متعددی از روایات رسول خدا(ص) در آثار روایی امامیه و اهل سنت و نیز روایات بسیاری از اهل بیت(ع) در آثار روایی و تفسیری امامیه شاهد این مدعاست حتی برخی از اصحاب معصومان(ع) در مناظرات و احتجاجات خویش با مخالفان از این شیوه بهره جسته‏ا‏ند. در آثار کلامی متقدم و متأخر امامیه نیز این شیوه از جایگاه ویژه‏ا‏ی برخوردار است.

از سوی دیگر دانشمندان اهل سنت در تفاسیر و کتب علوم قرآنی و تک نگاری‏های خویش در باب قصص قرآن، تنها به ابعاد زیبایی شناسی قصص قرآن و ابعاد هنری و اعجاز بیانی آن پرداخته‏ا‏ند و غالباً به ارتباط آن با مباحث امامت اشاره‏ا‏ی نکرده‏ا‏ند. ایشان در مباحث پیرامون «اهداف، اغراض و رسالت قصص قرآن» نیز مباحثی از قبیل تسلی دادن به رسول خدا(ص) و مؤمنان، عبرت از امت‏های پیشین، تثبیت روح ایمان در مسلمانان و مطالبی این چنین بیان کرده‏ا‏ند و غالباً اشاره‏ا‏ی به ابعاد استنباطی مباحث امامت از قصص قرآن نداشته‏ا‏ند، این امر عجیبی نیست چراکه در خصوص امامت تفاوتی اساسی در مبانی کلامی با امامیه دارند اما تعجب اینجاست که برخی آثار علوم قرآنی و تک نگاری‏های امامیه در باب قصص قرآن، نیز کمتر اشاره‏ا‏ی به «مباحث امامت» دیده مى‏شود و غالباً متأثر از همان دیدگاه‏های علوم قرآنی دانشمندان اهل سنت هستند. از سوی دیگر آثاری با موضوع «امامت در قرآن» که در دوران معاصر نگاشته شده غالباً به آیات معروفی چون آیه ولایت، آیه إطاعت از اولی الأمر، آیه تطهیر، آیه إکمال، و آیاتی از این قبیل إشاره کرده‏ا‏ند و به بهره‏های کلامی از قصص قرآن در مسائل امامت کمتر توجه کرده‏ا‏ند. لذا امامت پژوهی در قصص قرآن و به تعبیر دیگر تبیین جایگاه قصص قرآن در استنباط کلامی در موضوع امامت یکی از خلاهای اساسی در حوزه مطالعات میان رشته‏ای رشته‏های علوم قرآنی، تفسیر قرآن و علم کلام است. البته قرار نیست که در این رساله در هر موضوعی همه استدلالها را ذکر کنیم به عنوان مثال در بحث عصمت، ادله قرآنی، روایی، عقلی و موارد دیگر را مطرح کنیم یا در مسأله طول عمر ادله عقلی، علمی، قرآنی و روایی را مورد بررسی قرار دهیم زیرا این خروج از موضوع محسوب مى‏شود. رسالت اصلی این رساله مشخص کردن بخشی از ظرفیت‏ها‌‏ی قصص قرآن در زمینه استدلالهای قرآنی مربوط به مسائل اساسی امامت و مهدویت است تا اگر از امامت سخن مى‏گوییم از این ظرفیت عالی غافل نمانیم.

2- ضرورت تحقیق و هدف

توجه به نکات زیر بر لزوم و ضرورت پژوهش در این موضوع مى‏افزاید.

أ- توجه به حجم قابل توجه قصص قرآن و ضرورت نگاه نو به قصص قرآن در استنباط مباحث امامت و مهدویت

ب- با استناد به قصص قرآن کریم در تبیین مباحث امامت و مهدویت و پاسخگویی به مهمترین شبهاتی که از دیرباز تاکنون وجود داشته است، مى‏توان پاسخ داد به ویژه در مقام احتجاج با اهل سنت و با آنان که روایات امامیه را نمى‏پذیرند.

ج- إرائه یکی از شیوه‏های اهل بیت(ع) در تبلیغ و احتجاج با مخالفان