1 – 3 ) واحد سبک زدایی اتمسفری . . . 12
1 – 4 ) تقطیر در خلأ . . . 16
1 – 5 ) تجهیزات کمکی . . . 18
1 – 6 ) فرآورده های واحد تقطیر نفت خام . . 19

فصل دوم تقطیر پیشرفته
2 – 1 ) تقطیر پیشرفته . . . 22

فصل سوم مدل سازی و شبیه سازی
3 – 1 ) مدل سازی و شبیه سازی . . . 28
3 – 2 ) کاربردهای شبیه سازی . . . 29
3 – 3 ) کاربردهای نوین شبیه سازی . . . 31
3 – 4 ) ارتباط با نرم افزارهای دیگر . . . 32

فصل چهارم واحد تقطیر 85 پالایشگاه آبادان
4 – 1 ) هدف از ایجاد واحد تقطیر 85 پالایشگاه آبادان. . 34
4 – 2 ) خوراک و محصولات واحد . . 34
4 – 3 ) سرویسهای جانبی ( Utilities ) . . . 42
4 – 4 ) شرح فرآیند . . . 42
4 – 4 – 1 ) تقطیر جزء به جزء نفت خام . . 42
4 – 4 – 2 ) تقطیر نفتا . . 48
4 – 5 ) افزایش ظرفیت . . . 51
4 – 6 ) انجام تغییرات ( Revamping ) . . 53
4 – 7 ) شرح فرآیند واحد پس از انجام تغییرات . . 56
فصل پنجم انجام شبیه سازی ، شناسایی محدودیّتها

5 – 1 ) ) واحد 100 پالایشگاه آبادان پس از انجام تغییرات ( Revamping) 60
5 – 1 ) انجام شبیه سازی و بررسی نتایج . . . 60
5 – 1 – الف ) شبیه سازی واحد به شکل طراحی اولیه ( قبل از انجام تغییرات – با ظرفیت 130000 بشکه در روز ) 63
5 – 1 – ب ) شبیه سازی واحد به شکل بعد از انجام تغییرات 75
مطالعه 1 (شناسایی تنگناها) . . . 75
فصل ششم اِعمال روش تقطیر پیشرفته جهت افزایش ظرفیت
6 – 1 ) مقدمه . . . 90
6 – 2 ) بررسی امکان بکارگیری روش تقطیر پیشرفته
در واحد تقطیر 100 پالایشگاه آبادان . . 92
مطالعه 2 . . . 93
فصل هفتم محاسبات اقتصادی
7 – 1 ) هزینه های سرمایه گذاری . . . 106
7-1-1 ) قیمت خرید و نصب برج پیش تفکیک . 106
7-1-2 ) قیمت خرید و نصب پمپ . . 107 7-1-3 ) کل هزینه های سرمایه گذاری . . 107
7 – 2 ) درآمدهای ناشی از انجام طرح . . 108
7-2-1 ) درآمد ناشی از افزایش ظرفیّت . . 108
7-2-2 ) درآمد حاصل از کاهش مصرف سوخت. . 109
7 – 3 ) سود ناشی از انجام طرح . . 109
فصل هشتم نتیجه گیری
8 – 1 ) نتایج ضمنی . . . 111
8 – 2 ) نتایج اصلی . . . 111

فهرست منابع فارسی . . . 113
فهرست منابع غیر فارسی . . . 114
چکیده انگلیسی . . . 115

فهــرســــــــــــت جدولها

شماره جدول عنوان صفحه

جدول ( 1 – 1 ) گستره های جوش اجزاء نفت خام نوعی 5
جدول ( 1 – 2 ) نقاط برش TBP برای بخشهای مختلف نفت خام 7
جدول ( 1 – 3 ) مقادیر آب مورد نیاز برای نفت خامهای مختلف 10
جدول ( 4 – 1 ) مشخصات نفت خام 36
جدول ( 4 – 2 ) مشخصات فرآورده های مختلف و میزان تولید هرکدام
( بر مبنای 130000 بشکه در روز ) 39
جدول ( 4 – 3 ) تقطیر فرآورده های مختلف بر اساس آزمایش
استاندارد ASTM D-86 40
جدول ( 5 – 1 ) نتایج حاصل از مطالعه 1 75
جدول ( 5 – 2 ) میزان استحصال فرآورده های مختلفدر ظرفیت 180000 بشکه در روز 84
جدول ( 6 – 1 ) بارحرارتی کوره و برخی مبدّلها ( در ظرفیت 180000 بشکه در
روز حاصل از شبیه سازی کل واحد برمبنای فرضیه مورد بحث ) 94
جدول ( 6 – 2 ) مقایسه حد اکثر دبی مولی بخار و مایع درون برج تقطیر اتمسفری
برای دوحالت فعلی و پس از نصب برج پیش تفکیک 95
جدول ( 7 – 1 ) قیمت نفت خام ، فراورده ها و درآمد حاصل از افزایش ظرفیت واحد
به میزان 20000 بشکه در روز 108


فهــرســــــــــــت نمودارها

شماره نمودار عنوان صفحه


نمودار ( 1 – 1 ) رابطه بین نقاط جوش متوسط حجمی و نقاط جوش میانگین 6
نمودار ( 1 – 2 ) رابطه بین نقاط جوش متوسط حجمی و نقاط جوش متوسط مولی 6
نمودار ( 4 – 1 ) نقاط جوش واقعی نفت خام ( True Boiling Point ) 35
نمودار ( 4 – 2 ) درصد استحصال فرآورده های مختلف از نفت خام- مورد انتظار طراحی 38
نمودار ( 5 – 1 ) مقایسه میزان استحصال فرآورده های مختلف( شبیه سازی و عملیاتی ) 70
نمودار ( 5 – 2 ) درصد استحصال فرآورده های مختلف از نفت خام( شبیه سازی ) 70
نمودار (5 – 3 ) مقایسه نقاط اشتعال فرآورده های مختلف ( شبیه سازی و عملیاتی ) 71
نمودار ( 5 – 4 ) مقایسه تقطیر نفتای سبک بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 72
نمودار ( 5 – 5 ) مقایسه تقطیر نفتای ریفورمر بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 72
نمودار ( 5 – 6 ) مقایسه تقطیر نفتای سنگین بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 73
نمودار ( 5 – 7 ) مقایسه تقطیر نفت سفید بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 73
نمودار ( 5 – 8 ) مقایسه تقطیر گازوئیل بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 74
نمودار ( 5 – 9 ) مقایسه تقطیر ته مانده برج تقطیر اتمسفری بر مبنای
آزمایش استاندارد   ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 74
نمودار ( 5 – 10 ) پروفیل دبی مولی بخار و مایع درون برج تقطیر اتمسفری قبل از
افزایش ظرفیت ( با ظرفیت 130000 بشکه در روز) 78
نمودار ( 5 – 11 ) پروفیل دبی مولی بخار و مایع درون برج تقطیر اتمسفری بعد از
افزایش ظرفیت ( با ظرفیت 180000 بشکه در روز) 79
نمودار ( 5 – 12) درصد استحصال فرآورده های مختلف –
در ظرفیت 180000 بشکه در روز 84
نمودار ( 5 – 13) مقایسه تقطیر نفتای سبک بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 85
نمودار ( 5 – 14) مقایسه تقطیر نفتای ریفورمر بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 85
نمودار ( 5 – 15) مقایسه تقطیر نفتای سنگین بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 86
نمودار ( 5 – 16) مقایسه تقطیر نفت سفید بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 86
نمودار ( 5 – 17) مقایسه تقطیر گازوئیل بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 87
نمودار ( 5 – 18) مقایسه تقطیر ته مانده برج تقطیر اتمسفری بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 88
نمودار ( 5 – 19) مقایسه نقاط اشتعال فرآورده های مختلف بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-93 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 89
نمودار ( 6 – 1 ) پروفیل دبی مولی بخار و مایع درون برج تقطیر اتمسفری پس از نصب
برج پیش تفکیک ( با ظرفیت 180000 بشکه در روز) 96
نمودار ( 6 – 2 ) مقایسه میزان قابل حصول فرآورده های مختلف
( حاصل از شبیه سازی و طراحی) 100
نمودار ( 6 – 3 ) درصد قابل حصول فرآورده های مختلف ( حاصل از شبیه سازی ) 100
نمودار ( 6 – 4 ) مقایسه تقطیر نفتای سبک بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 101
نمودار ( 6 – 5 ) مقایسه تقطیر نفتای ریفورمر بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 101 نمودار ( 6 – 6 ) مقایسه تقطیر نفتای سنگین بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 102
نمودار ( 6 – 7 ) مقایسه تقطیر نفت سفید بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 102
نمودار ( 6 – 8 ) مقایسه تقطیر گازوئیل بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 103
نمودار ( 6 – 9 ) مقایسه تقطیر ته مانده برج تقطیر اتمسفری بر مبنای
آزمایش استاندارد ASTM D-86 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 103
نمودار ( 6 – 10) مقایسه نقاط اشتعال فرآورده های مختلف بر مبنای آزمایش
استاندارد ASTM D-93 ( شبیه سازی و عملیاتی ) 104

فهــرســــــــــــت شکلها

شماره شکل عنوان صفحه

شکل ( 1 – 1 ) شماتیک واحد نمک زدایی یک مرحله ای 8
شکل ( 1 – 2 ) شماتیک واحد نمک زدایی دو مرحله ای 8
شکل ( 1 – 3 ) شماتیک یک نمک زدا 11
شکل ( 1 – 4 ) شکل واقعی یک نمک زدا 11
شکل ( 1 – 5 ) شماتیک یک برج تقطیر اتمسفری 14
شکل ( 1 – 6 ) برج تقطیر اتمسفری نفت خام 15
شکل ( 1 – 7 ) واحد تقطیر در خلأ نفت خام 16
شکل ( 2 – 1 ) برج تقطیر اتمسفری نفت خام 22
شکل ( 2 – 2 ) نحوه توالی برجها در روش تقطیر غیر مستقیم 23
شکل ( 2 – 3 ) نحوه توالی برجها در روش تقطیر مستقیم 24
شکل ( 2 – 4 ) شمای یک واحد تقطیر پیشرفته ( پالایشگاه میدر آلمان) 26
شکل ( 4 – 1 ) نمودار جریان خوراک و فرآورده های مختلف در واحدتقطیر 85
پالایشگاه آبادان در ظرفیت 130000 بشکه در روز 41
شکل ( 4 – 2 ) مسیر پیش گرمایش نفت خام 44
شکل ( 4 – 3 ) ظرف پیش تبخیر آنی و موقعیت قرار گرفتن آن در مسیر
پیش گرمایش نفت خام 54
شکل ( 5 – 1 ) محیط اصلی شبیه سازی ( Main Case ) 64
شکل ( 5 – 2 ) بخش پیش گرمایش نفت خام 65
شکل ( 5 – 3 ) کوره و برج تقطیر اتمسفری 66
شکل ( 5 – 4 ) محیط فرعی برج تقطیر اتمسفری 67
شکل ( 5 – 5 ) بخش خنک نمودن محصولات خروجی از برج تقطیر اتمسفری 68
شکل ( 5 – 6 ) بخش تقطیر نفتا 69
شکل ( 5 – 7 ) محیط اصلی شبیه سازی ( Main Case ) 81
شکل ( 5 – 8 ) بخش پیش گرمایش نفت خام 82
شکل ( 5 – 9 ) کوره و برج تقطیر اتمسفری 83
شکل ( 6 – 1 ) محیط اصلی شبیه سازی- پس از نصب Prefractionator 97
شکل ( 6 – 2 ) شبکه مبدّلهای حرارتی پیش گرمکن نفت خام در وضعیّت جدید 98
شکل ( 6 – 3 ) برج تقطیر اتمسفری کوره و برج پیش تفکیک جدید 99



مقدمه
هنگامی که یک شرکت پالایشی تصمیم به افزایش ظرفیت می گیرد طبیعتاً اولین واحدی که باید مورد ارزیابی قرار گیرد واحد تقطیر یا اصطلاحاً ( Topping Unit ) می باشد . سعی در برداشتن گلوگاهها از امـکانات و قابلیتهای موجــود کــه غالباً Retrofit Design گفته می شود ، کم هزینه ترین و سریعترین راه جهت دستیابی به ظرفیتهای تولید بالاتر با قبـــول کمــتریـن ریسک می باشد.
بالا رفتن قیمت محصولات نفتی و به تبع آن هزینه های انرژی که به علت تحولات سیاسی و بین المللی صورت گرفته است باعث شد تا کشورهای صنعتی که بزرگترین مصرف کنندگان انرژی در جهان هستند تلاشهای بسیاری را به منظور بهینه سازی صنایع نفتی و پتروشیمیایی که بزرگترین و پر مصرف ترین صنایع از لحاظ مصرف انرژی می باشند ،

ارتباط داشتند. حمایت پدر و مادر ارتباط منفی و معناداری با عاطفه منفی داشت. حمایت مادر هم چنین ارتباط معناداری با عاطفه مثبت داشت. نتایج رگرسیون گام به به گام نشان داد که حمایت پدر( 44/0 = β) و مادر( 26/0 = β) ، به ترتیب، به طور مثبت و معناداری (001/0 =  ( Pاحساس شایستگی را پیش بینی کردند. هم چنین حمایت پدر(74/0 = β; 001/0 = P  ) تبیین کننده مثبت احساس استقلال بود. هم چنین حمایت مادر(48/0 = β;001/0- = P  ) تبیین کننده منفی احساس وابستگی بود. نتایج هم چنین نشان داد که حمایت مادر( 45/0 = β)  و پدر( 32/0 = β)  ، به ترتیب، شاخص های پیشگو کننده سرزندگی ذهنی بودند(001/0 ) = P نتایج این آزمون هم چنین نشان داد که حمایت مادر( 54/0- = β)و پدر( 17/0- = β)، به ترتیب، به صورت منفی و معناداری تبیین کننده عاطفه منفی بودند. هم چنین حمایت مادر(35/0 = β;001/0 = P  )به طور مثبت و معناداری عاطفه مثبت را پیش بینی کرد. نتایج تحقیق حاضر نقش حمایت استقلالطلبانه والدین را در رابطه با ارضای نیازهای اساسی و هم چنین شاخص های بهزیستی دانشجویان مورد تأکید قرار می دهد. ملزومات این تحقیق می تواند برای روان شناسان شخصیت و هم چنین مشاورین در امر خانواده کاربردی و قابل بحث باشد.

کلید واژه : حمایت استقلال طلبانه والدین ، نیازهای اساسی روان شناختی ، عواطف مثبت و منفی ، سرزندگی ذهنی
فهرست مطالب
عنوان
صفحه
*فصل اول ( طرح پژوهش )
 
1-1 مقدمه ……………………………………………………………………………..
2
1-2 بیان مسأله ………………………………………………………………………………..
3
1-3 ضرورت و اهمیت پژوهش …………………………………………………
7
1-4 اهداف پژوهش…………………………………………………………………………
10
1-4-1 هدف کلی ……………………………………………………………………………..
10
1-4-2 اهداف اختصاصی ……………………………………………………………….
10
1-5 فرضیه های پژوهش. ………………………………………………………………
10
1-5-1 فرضیه کلی …………………………………………………………………..
10
1-5-2 فرضیات جزئی ……………………………………………………………………………………………………..
11
1-6 تعاریف واژه ها و اصطلاحات …………………………………………………..
11
1-6-1 تعاریف مفهومی ………………………………………………………………….
11
1-6-2 تعاریف عملیاتی ……………………………………………………………….
12
*فصل دوم : پیشینه ی پژوهش
 
2-1 مقدمه ………………………………………………………………..
14
2-2 بخش اول : مبانی نظری پژوهش …………………………………………………………………
14
2-2-1 استقلال …………………..
14
2-2-2 حمایت استقلال طلبانه ……………………………………….
15
2-2-3- حمایت استقلال طلبانه والدین …………………………………………
17
2-2-4 نظریه خودمختاری ………….
18
2-2-4-1 پیوستار خودمختاری ………………………………………………..
18
2-2-5 نظریه نیازهای پایه ای ……………………………………………………………..
20
2-2-5-1 استقلال ……………………………………………..
20
2-2-5-2 شایستگی ………………………………………………………………………………………
22
2-2-5-3 وابستگی 
25
2-2-6 بهزیستی روان شناختی……………………………………………………..
27
2-3 بخش دوم : پیشینه پژوهش ..
33
2-3-1 پژوهش های انجام شده در داخل …………………………..
33
2-3-2 پژوهش های انجام شده در خارج ………………………………….. 

*فصل سوم : روش پژوهش
34
3-1 روش پژوهش………………………………………………………………………….
38
فهرست مطالب 

عنوان
  

صفحه
3-2 جامعه آماری ، نمونه و روش نمونه گیری …………………………………………………….
38
3-3 ابزارهای پژوهش 

3-3-1مقیاس ادراکات از حمایت استقلالی والدین………………………………………

3-3-2ابزار گاوردیا،دسی و ریان…………………………………………………………………………..

3-3-3مقیاس سرزندگی و عواطف…………………………………………………
38 

39

39

 

39
3-4 نحوه جمع آوری اطلاعات …………………………………………………
39
3-5 متغیرهای پژوهش ………………………………………………………………….. 

3-5-1متغیر پیش بین………………………………………………………….

3-5-2 متغیر ملاک……………………………………………………………………….
40 

40

40
3-6 روش تجزیه و تحلیل آماری …………………………………………………………………………..
40
*فصل چهارم : یافته های پژوهش 

4-1 مقدمه……………………………………………………………………………….

4-2 آمار توصیفی…………………………………………………….

4-3آمار استنباطی………………………………………….
  

42

42

44
*فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
49
5-1 بحث و نتیجه گیری …………………………………………………..
48
5-2 محدودیت های پژوهش …………………………………………………………
51
5-3 پیشنهادات ………………………………………… 

5-3-1پیشنهادات پژوهشی………………………………………………………………..

5-3-2 پیشنهادات کاربردی………………………………………………………..
52 

53

53
*منابع و مأخذ
 
منابع فارسی …………………………………………..
55
منابع غیر فارسی ……
55
*پیوست ها
 
پبوست 1……………………………………………..
60
پیوست 2 ………………………………………………….
61
پیوست 3…………………………………………
62
پیوست 4…………………………………………………………………..
63
مقدمه

مفهوم بهزیستی[1] و عوامل مرتبط به آن از دیرباز مورد توجه مطالعات انسانی بوده است و
 دیدگاه ها و نظریات گوناگونی در این زمینه وجود داشته است. علاقه مندی پژوهشی بی­شماری درباره توصیف وضعیت بهزیستی روان شناختی دانشجویان در کشورهای مختلف وجود دارد. در گذشته مطالعات روان شناختی بیشتر بر روی بیماری های روانی تمرکز داشته است و هم چنین بیشتر به درمان توجه كرده است.

به عبارتی  دیگر تعریف سلامت مترادف با فقدان بیماری روانی و علائم مرتبط با آن تلقی می­شده است (سازمان جهانی بهداشت[2]، 1984). از دهه 1980 به بعد در تعریف سلامت تغییر زیادی به وجود آمد. روان شناسی سلامت تنها به جنبه های منفی و رفع آنها توجه ندارد؛ بلكه همان طور که در تعریف سازمان جهانی بهداشت وجود دارد؛ به جنبه های مثبت سلامت و تقویت آن ها نیز توجه دارد؛ بنابراین فردی واجد شرایط سلامت است که از جنبه های اجتماعی، روانی و زیستی در شرایط مطلوبی قرار داشته باشد (بوم[3] و همکاران، 2001). ویژگی مهم روانی كه فرد واجد سلامت، می­بایست از آن برخوردار باشد؛ احساس بهزیستی است (مایرز و دینر[4]، 1995).

بهزیستی روان شناختی[5] به طور گسترده ای مورد بررسی و به روشهای مختلفی مفهوم سازی شده است.آن ها هم چنین بهزیستی را احساس مثبت و احساس رضایت مندی عمومی از زندگی
می دانند كه شامل خود و دیگران در حوزه های مختلف خانواده و شغل است.  بهزیستی روان شناختی را برخی از محققان از نظر مؤلفه ها یا فرآیندهای ویژه ای نظیر فرآیندهای عاطفی مفهوم سازی می كنند (روتمن[6] و همكاران، 2003). عده­ای نیز بر فرآیندهای جسمانی تأكید كرده و خاطر نشان می­سازند كه بین سلامت جسمانی بالا و كیفیت بالای زندگی، رابطه وجود دارد (اپستین[7]، 1992). ریف[8] (1989)، بهزیستی را بر مبنای زندگی آرمانی و به معنای شكوفا­سازی توانمندی­های انسانی مفهوم­سازی كرده و به هر آنچه كه برای فرد با ارزش است و مطابق با خود واقعی وی می­باشد، مربوط می شود.

ریف (1989) و ریف و کیز [9](1995)، بر این عقیده اند که بهزیستی فردی می تواند ناشی از ارتقاء احساس استقلال فرد در مراحل اولیه باشد. هم چنین اورنلاس[10] و همکاران (2007) اشاره به نقش والدین در درجه اول و پس از آن محیط و سپس جمع های دوستان کرده و نشان دادند که این گروه ها به ترتیب نقش مهمی می توانند در استقلال افراد داشته باشند. معانی، شاپوریان و حجت، (1379) نیز بر نقش محیط خانوادگی در بهزیستی افراد تأکید کرده و به این مهم اشاره کرده اند، که بهزیستی فردی در مرحله اول ناشی از محیط خانواده می باشد.

به هر حال، عوامل زیادی در بهزیستی افراد می تواند تأثیرگذار ­باشد، که بر این اساس بسیاری از محققان از راهکارهایی جهت ارتقاء بهزیستی افراد استفاده کرده­اند (به طور مثال: شلدون و فیلاک[11] (2008) دستکاری[12] سه نیاز روان­شناختی برای استقلال، شایستگی و و ابستگی در بهزیستی؛ بهزادنیا و محمد زاده[13] (2012)، به شرایط خانواده و هم چنین شرایط فرهنگی- اجتماعی، شغلی و محیطی و هم چنین نقش تأثیر­گذاری که محیط می­تواند بر روی آن ها داشته باشد، اشاره دارند. از این رو امید است که در این فصل بتوان توصیفی از بهزیستی و شرایطی که می­تواند بهزیستی دانشجویان را تحت تأثیر قرار دهد، را نشان داد.

1-2 بیان مسأله

در طول دهه­های اخیر تمركز مطالعات و تحقیقات در زمینه درك و مفهوم سازی جنبه­های
روان­شناسی مثبت­نگر[14] از جمله بهزیستی و هم چنین یافتن شیوهای دستیابی به آن ها، دلایل ایجاد و نیز تداوم این ویژگی­ها، به­طور فزاینده­ای رو به رشد است (لینلی و جوزف[15]، 2004 و سلیگمن[16]، 2006). در همین راستا دیدگاه­ها و نظریات گوناگونی در رابطه با عوامل مرتبط بهزیستی وجود داشته است. از دیدگاه رایان و دسی[17] (2002) دو رویکرد اصلی در تعریف بهزیستی وجود دارد: لذت­گرایی[18] و فضیلت­گرایی[19]. تعدادی از محققان بهزیستی را با خوشی لذت گرایانه[20] یا شادكامی[21] برابر می­دانند. برابر دانستن بهزیستی با خوشی لذت­گرایانه یا شادكامی پیشینه­ای طولانی دارد. در دیدگاه لذت­گرایی ارسطو، فرض بر آن است كه زندگی آرمانی به معنای زندگی همراه با شادی و لذت با اجتناب از افسردگی و ناراحتی
می­باشد. در این رویكرد هدف زندگی كسب حداكثر لذت می باشد. این رویكرد، بهزیستی لذت­گرا[22] نامیده می­شود.

شاخص های بهزیستی لذت­گرا بیشتر بر روی افزایش شادكامی از طریق وجود عواطف مثبت و حذف عاطفه منفی تمركز كرده است.در مقابل تعدادی از روان شناسان از جمله

اهمیت و ضرورت تحقیق. 7

اهداف تحقیق. 8

سوالات تحقیق. 9

خلاصه روش تحقیق. 9

جامعه آماری و حجم نمونه. 9

ابزار گردآوری اطلاعات.. 9

تجزیه و تحلیل داده ها: 9

تعاریف مفهومی و عملیاتی تحقیق: 10

فصل دوم. 12

مروری بر ادبیات تحقیق. 12

مقدمه. 13

تعاریف کارآفرینی.. 13

کار آفرینی سازمانی.. 15

ضرورت کارآفرینی در سازمان. 16

مقایسه ویژگی های شخصیتی و جمعیت شناختی کارآفرینان مستقل با ن سازمانی: 17

الف) ویژگی های شخصیتی.. 17

ب) ویژگی های شخصی و جمعیت شناختی.. 17

تفاوت های کارکردی کارآفرینی مستقل با کارآفرینی سازمانی.. 19

موانع و محدودیت ها برای کارآفرینی سازمانی.. 22

ماهیت سازمان های بزرگ… 22

نیاز به سودهای کوتاه مدت.. 23

فقدان استعداد کارآفرینانه. 23

شیوه های نادرست پاداش… 23

بررسی ادبیات استراتژی های کارآفرینی در سازمان. 25

استراتژی ها از دیدگاه «هانس شول هامر» 26

استراتژی های از دیدگاه «جنینگز» 27

استراتژی ها از دیدگاه «بادن فولر و استاپ فورد» 29

مدل های ارائه شده برای ایجاد کارآفرینی در سازمان. 31

مدل کارآفرین سازمانی.. 31

مدل های ایجاد کارآفرینی شرکتی.. 34

قابلیت هایی رهبری کارآفرینانه ، صفات و ویژگی ها 38

ضرورت توجه به رهبری کارآفرینانه. 40

رهبری کارآفرینانه و کارآفرینی.. 41

نگرش رهبری کارآفرینانه و بسترسازی اقدامات کارآفرینانه. 42

ویژگی خلاقیت سازمانی در رهبری کارآفرینانه. 43

شرایط کاری مناسب در بروز خلاقیت.. 44

رهبری کارآفرینانه. 46

هدف رهبری کارآفرینانه. 46

تفاوت رهبری کارآفرینانه با با سایر رهبری ها 47

شخصیت رهبری کارآفرین. 47

منظر کارآفرینانه و رهبری کارآفرینانه. 48

رهبری کارآفرینانه و خلاقیت سازمانی.. 49

چشم انداز کارآفرینانه و رهبری کارآفرینانه. 50

قابلیت های رهبری کارآفرینانه. 51

سوابق تحقیق. 53

معرفی اجمالی سازمان اتوبوسرانی کرج و حومه: 55

فصل سوم. 57

روش شناسی تحقیق. 57

مقدمه. 58

روش تحقیق حاضر: 58

مراحل اجرای تحقیق. 58

 

جامعه آماری و حجم نمونه. 59

روش نمونه گیری: 59

روش جمع آوری و  ابزار اندازه گیری.. 59

داده های اولیه: 59

داده های ثانویه: 61

تجزیه و تحلیل داده ها: 61

تحلیل های آمار توصیفی.. 61

تحلیل های آمار استنباطی.. 62

آزمون تک نمونه ای.. 62

مدل سازی معادلات ساختاری.. 63

فصل چهارم. 64

تجزیه و تحلیل داده ها 64

مقدمه. 65

روش تجزیه و تحلیل داده ها 66

مشخصات دموگرافیک جامعه: 67

فراوانی پاسخ دهندگان به تفکیک جنسیت: 67

گروه های سنی پاسخ دهندگان: 68

بررسی سطح تحصیلات پاسخ دهندگان: 69

تشریح فرآیند تجزیه و تحلیل توصیفی متغیرهای پژوهش… 70

بخش اول: (متغیر صلاحیت عملکردی ) 71

تجزیه و تحلیل توصیفی مولفه هایِ صلاحیت عملکردی.. 71

نمودارهای هیستوگرام(مولفه های صلاحیت عملکردی ) 73

آزمون اسمیرنوف کولموگروف(مولفه های صلاحیت عملکردی  ) 75

بخش دوم: (متغیر صلاحیت شخصی) 76

تجزیه و تحلیل توصیفی مولفه هایِ صلاحیت شخصی.. 76

نمودارهای هیستوگرام(مولفه های صلاحیت شخصی) 78

آزمون اسمیرنوف کولموگروف(مولفه های صلاحیت شخصی  ) 80

بخش سوم: آزمون تی یک نمونه ای.. 81

نتایج آزمون تی (قابلیت های عملکردی) 81

تحلیل استنباطی فرضیه دوم: 83

آزمون آنالیز واریانس… 85

تجزیه و تحلیل بر اساس مدل سازی معادلات ساختاری.. 86

سنجش بارهای عاملی مدل. 86

سنجش مدل اعداد معنی داری.. 87

فصل پنجم. 88

نتیجه گیری و پیشنهادات.. 88

مقدمه. 89

خلاصه روش شناسی تحقیق. 90

نتایج و یافته های تحقیق: 90

تحلیل توصیفی متغیرها 91

الف) نتایج تحلیل توصیفی مولفه هایِ قابلیت های عملکردی.. 91

ب) نتایج تحلیل توصیفی مولفه هایِ قابلیت های شخصی.. 91

ج) برایند کلی حاصل از تحلیل توصیفی: 92

تحلیل استنباطی متغیرها 92

الف) نتایج آزمون تی یک نمونه ای.. 92

ب) نتایج آزمون آنالیز واریانس… 93

بحث و مقایسه یافته ها 93

الف) صلاحیت عملکردی: 94

ب) صلاحیت شخصی: 95

پیشنهادات مبتنی بر یافته های تحقیق. 95

پیشنهاد برای پژوهش های آینده 100

محدودیت های تحقیق. 100

الف) محدودیتهای خارج از اختیار پژوهشگر. 100

ب) محدودیتهای در اختیار پژوهشگر. 101

منابع مورد استفاده: 102

پیوست.. 110

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                    شماره

جدول 2-1: مقایسه ویژگی های شخصیتی بین کارآفرینان مستقل و کارآفرینان سازمانی  18

جدول 2-2: تفاوت های کارکردی کارآفرین سازمانی با کارآفرین مستقل  21

جدول 2-3: موانع و راه حل های پیشنهادی برای کارآفرینی سازمانی  24

جدول 2-4: ویژگی های مشهود اعمال کارآفرینی در سازمان  31

جدول 4-5: ساختار کارآفرینی شرکتی  36

جدول 2-6: خلاصهی برخی از نتایج تحقیق های رهبری کارآفرینانه و گرایش کارآفرینانه 54

جدول 4-1 : فرآیند تجزیه و تحلیل آماری داده ها در فصل چهارم 66

جدول 4-2 : فراوانی مطلق و نسبی وضعیت جنسیتی مخاطبین تحقیق  67

جدول 4-3 : فراوانی مطلق و نسبی وضعیت گروه های سنی مخاطبین تحقیق  68

جدول 4-4 : فراوانی مطلق و نسبی مقاطع تحصیلی گروه مخاطبین تحقیق  69

جدول 4-6 : فرآیند تحلیل توصیفی مولفه ها و متغیرهای پژوهش    70

جدول 4-7 : تحلیل توصیفی مولفه هایِ متغیر صلاحیت عملکردی  71

جدول 4-8 : تحلیل توصیفی صلاحیت عملکردی  کلی  72

جدول 4-9 : نتایج آزمون اسمیرنوف-کولموگروف (مولفه های صلاحیت عملکردی) 75

جدول 4-10 : تحلیل توصیفی مولفه هایِ متغیر صلاحیت شخصی  76

جدول 4-11 : تحلیل توصیفی صلاحیت شخصی کلی  77

جدول 4-11 : نتایج آزمون اسمیرنوف-کولموگروف (مولفه های صلاحیت شخصی) 80

در جدول 4-12: نتایج آزمون تی یک نمونه ای قابلیت های عملکردی مدیران  82

در جدول 4-13: نتایج آزمون تی یک نمونه ای قابلیت های شخصی مدیران  84

در جدول 4-14: نتایج آزمون آنالیز واریانش قابلیت های رهبری کارآفرینانه 85

 

 

 

 

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                                    شماره

شکل  (2-1) مدل تعاملی کارآفرینِ سازمانی: منبع: کوراتکو و دیگران (1993) 33

شکل  (2-2) تاثیر دیدگاه مشترک در موفقیت: منبع: کوراتکو و هاجتس (1989) 34

شکل 2-1 : ابعاد اصلی قابلیت های رهبری کارآفرینانه 51

نمودار  4-2 : فراوانی مطلق وضعیت جنسیتی پاسخ دهندگان  67

نمودار  4-2 : فراوانی مطلق وضعیت جنسیتی پاسخ دهندگان  68

نمودار  4-3 : فراوانی مطلق سطوح تحصیلاتی پاسخ دهندگان  69

شکل  4-1 : نمودارهای هیستوگرام (مولفه های صلاحیت عملکردی ) 73

شکل  4-2 : نمودارهای هیستوگرام (صلاحیت عملکردی  کلی ) 74

شکل  4-3 : نمودارهای هیستوگرام (مولفه های صلاحیت شخصی  ) 78

شکل  4-4 : نمودارهای هیستوگرام (صلاحیت شخصی کلی ) 79

شکل  4-5 : مدل اجرا شده پژوهش همراه با ضرایب بارهای عاملی  86

شکل  4-6 : مدل ترسیم شده پژوهش همراه با ضرایب معناداری Z  87

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

هدف از این پژوهش  شناسایی و سنجش قابلیت های رهبری کارآفرینانه در بین مدیران سازمان اتوبوسرانی کرج بوده است. این مطالعه از نظر هدف کاربردی ، از نوع بررسی به صورت میدانی، از نظر گردآوری داده ها به صورت پیمایشی و از لحاظ تحلیل داده ها از نوع توصیفی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه مدیران سازمان اتوبوسرانی شهر کرج به تعداد 25  تشکیل داده که با توجه به محدود بودن حجم جامعه از روش تمام شماری به منظور تعیین نمونه پژوهش بهره جسته شد و تمامی مدیران سازمان مذکور در پژوهش حاضر شرکت داده شدند. به منظور گردآوری اطلاعات از پرسشنامه بهره جسته شد که در آن با بررسی مبانی نظری به تعیین ابعاد و مولفه های مهم در حیطه  قابلیت‌های رهبری کارآفرینانه پرداخته و در آن از گزینه های پاسخ دهی مبتنی بر طیف 5 گزینه ای لیکرت استفاده شد. روایی ابزار با دریافت نظرات  متخصصین و اساتید محترم دانشگاهی مورد تایید قرار گرفت و همچنین پایایی ابزار نیز با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ با مقدار ضریب بالای 0.7 مورد تایید قرار گرفته شد. در تجزیه و تحلیل داده ها نیز از  تحلیل های آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. در سطح استنباطی از آزمون های تی یک نمونه ای، آزمون آنالیز واریانس در نرم افزار SPSS و به منظور تعیین برازش مدل نیز از نرم افزار smart.pls.3 در محاسبه تحلیل عاملی استفاده گردید. نتایج نشان داد که می توان قابلیت های رهبری کارآفرینی را در دو بعد اصلی صلاحیت عملکردی و شایستگی های شخصی و در 14 مولفه تقسیم بندی نمود.

 

 

کلید واژه: قابلیت های رهبری کارآفرینانه- کارآفرینی در سازمان-صلاحیت عملکردی- شایستگی های شخصی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول
 کلیات تحقیق
 

 

 

 

 

 
 

 

 

 

 

 

 

مقدمه
امروزه کارآفرینی یکی از موضوعات بسیار مهم بویژه در حیطه اقتصادی بوده که سالانه میزان زیادی از تحولات و شکوفایی اقتصادی به آنان اطلاق می گردد. اما  برخی از محققین به آن اشاره دارند، ناکامی بسیاری از این فعالیت ها و یا کسب و کارهای جدید بوده است. در همین راستا بنر[1] 1998 بیان می دارد که هرچند ایجاد کسب و کارهای جدید بسیار رشد شگرفی بویژه در ایالات متحده داشته است و هر سال به تعداد آن ها افزوده می گردد ولی، اطلاعات به ثبت رسیده موید آن است که بسیاری از این کسب و کارهای جدید که اغلب موارد کارآفرینان آن را مدیریت می نمایند به شکست منجر گردیده است. به عنوان مثال، دان و براداستریت[2]  گزارش نموده است که تعداد کسب و کار شکست خورده از 71931 در سال 1996 به 83384 در سال 1997 افزایش یافته است، این افزایش میزان 15.9 درصدی را به خود اختصاص داده است(بنر، 1998).

مور (1999) در همین راستا بیان می دارد که شکی نیست که می توان از بروز بسیاری از این شکت ها پیشگری نمود. دلایل امیدوار کننده بسیاری در تبیین علل بروز این شکست ها بیان گردیده اما یک یک فاکتور بسیار مهم در موفقیت بلند مدت در یک سرمایه گذاری جدید، قابلیت ها و توانایی رهبری شخصی بنیانگذار یک فعالیت کارآفرینانه است(مور[3]، 1999).

آن چه که در این میان حائز اهمیت می باشد استفاده از خصوسیات و قابلیت های مهم رهبری کارآفرینان در این زمینه می باشد. به عقیده اسورز و لیدون (2014) نیز شایستگی های رهبری کارآفرینانه نیز یکی از فاکتورهای بسیار مهم در موفقیت کسب و کارهای کارآفرینانه خواهد بود و در صورت برخورداری یک مدیر از این ویژگی ها و صفات می تواند از یک مدیر عادی به یک مدیر موفق تبدیل گردد(اسورز و لیدون ،2014). بر همین اساس در این پژوهش به شناسایی و ارائه قابلیت های رهبری کارآفرینانه در سازمان ها پرداخته شده است و علاوه بر این مهم، پس از شناسایی فاکتورهای مورد بررسی، این معیارها به صورت موردی در سازمان اتوبوسرانی  و در بین مدیران این سازمان مورد بررسی قرار گرفته شده است. که در این فصل به منظور تشریح موضوع مورد نظر، به ارائه بیان مسئله، ضرورت تحقیق، اهداف و فرضیات پژوهش پرداخته شده است.

بیان مساله
کارآفرینی مقوله ی بسیار مهمی است که بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه توجه جدی به آن مبذول داشته و می دارند. در این میان،  یکی از شاخه های اصلی کارآفرینی،  کارآفرینی در سازمان است که بدون شک سهم چشم گیری در توفیق و تعالی سازمان ها دارد(احمدپور، 1383).

امروزه کارآفرینان به عنوان عاملان یا تسهیل گران تغییر در دنیای کسب و کار شناخته شده اند: کسانی که فرصت هایی را که دیگران نمی یابند و یا به عنوان مشکل می شناسند،  تشخیص می دهند. با این وجود کارآفرینان به عنوان نوآوران،  ایجادکنندگان چشم انداز مشترک،  با مساله ی توسعه ی شایستگی های رهبری به منظور رشد کسب و کار و تبدیل شدن آنها به مدیران حرفه ای ( در رهبری کارآفرینانه ) روبرو شده ا ند(جورج و تارابیشی[4]،2009). از آنجا که امروزه دنیای کسب و کار،  غیر قابل پیش بینی و بسیار پیچیده شده است به کارگیری رویکردهای سنتی و یا حتی به نسبت جدید رهبری و راهبردی نمی‌توانند برای بلندمدت،  اثربخش باشند. در چنین شرایطی راهبرد  رهبری کاملا جدیدی برای هدایت کسب و کار مورد نیاز است که مک گریث و مک میلان (2002) آن را رهبری کارآفرینانه می‌نامند.

کلمه قابلیت لغتی لاتین به معنای شایستگی است. بویاتزیس قابلیت یا شایستگی را به عنوان ویژگی‌های اساسی یک فرد تعریف می‌کرد که منجر به اثر بخشی عملکرد برتر وی در یک شغل می شود.در تعریفی دیگر قابلیت یک ویژگی فردی است که می‌تواند اندازه گیری شود و می‌تواند بین کارکنان برتر و معمولی تمایز قائل شود.رهبری نوعی نفوذ اجتماعی است که در آن رهبر مشارکت داوطلبانه کار کنان را در تلاش برای کسب هدف‌های سازمانی طلب می‌کند.رهبران برای ترغیب مشارکت داوطلبانه‌ی کارکنان هر گونه اختیار و قدرتی را که دارند با ویژگی‌های شخصی خود و مهارت های اجتماعی تکمیل می‌کنند.

وقتی کارآفرینان قادر به فروش ایده هایشان می‌گردند تبدیل به رهبر می‌شوند. هدف از رهبری کار آفرینانه عبارت است از :

الهام بخشی
انگیزش سریع یک گروه صاحب ایده‌های جدید
هدایت آنهادر تبدیل این دیدگاه مشترک به واقعیت است
رهبری کارآفرینانه پنج تفاوت عمده با رهبری کسب و کار‌های دیگر دارد:

– جهت‌دهی استراتژیک

– کشف فرصت‌ها

– جمع‌آوری منابع

– کنترل منابع

– ساختار مدیریتی

رهبری کارآفرینانه نوعی رهبری در سازمان‌ها است که پایه و اساس آن را کارآفرینی تشکیل می‌دهد و بر عواملی نظیر ریسک پذیری، نوآوری، پشتکار و نوسازی تأکید می‌کند. (صفات و ویژگی‌های رهبری کارآفرینانه- سیدعلیرضا هاشمی‌نکو- دانشگاه علامه طباطبایی-1391)

در رهبری کارآفرینانه تمرکز بر فرصت و ایجاد کسب و کار جدید یا توسعه ی کسب و کار موجود است(تورنبری[5]،2006). اما تارابیشی،  فرنالد و سولمون3 (2000) رهبری کارآفرینانه را،  شناسایی فرصت های سودمند در بازار پویا می دانند. در این مقاله رهبری کارآفرینانه چنین تعریف می شود: فرآیند نفوذ در دیگران (از جمله مدیران و کارکنان) به منظور شناسایی و بهره برداری و یا کمک به شناسایی و بهره برداری از فرصت های کارآفرینانه و مزیت های داخلی سازمان. اما پژوهش های مربوط به رهبری کارآفرینانه به ویژه تا سال 2005 دارای نارسایی های عمده ای بوده اند.

تحقیق های کم وحتی ضعیفی درباره ی قابلیتهای کارآفرینانه رهبران که به سازمان ها و شرکت هایشان برای تبدیل شدن به سازمان کارآفرین کمک می کنند،  انجام شده است. برای مثال در مطالعه ای میدانی پیرس،  کارمر و رابینز (1997)  رفتارها و شایستگی های رهبران کارآفرین را شناسایی و تحلیل کرده اند (1997) . برخی از این قابلیت ها عبارتند از: (1) رهبران کارآفرین اقدام های خود را با حذف تشریفات زائد اداری،  به طور کارآمد انجام می دهند،  (2) آنها ایده های خوب دیگران را رصد می کنند، (3) دیگران را به بهره برداری خلاق از ایده هایشان تشویق می کنند،  (4) افراد را برای مواجه با یک چالش گرد هم می آورند و (5) محیطی ایجاد می کنند که در آن افراد برای ایجاد بهبود برانگیخته می شوند و …

البته مهمترین ایراد این تحقیق این است که این رفتارهای یازده گانه تنها بیانگر مشارکت غیر مستقیم و غیر فعال رهبر کارآفرین در فرآیند کارآفرینی است.

در تحقیق دیگری ایکولز و نک (1998) جنبه های دیگری از رفتارهای کارآفرینانه را تبیین کردند. به زعم آنها رفتارهای کارآفرینانه سه نوع هستند: کشف فرصت،  تسهیل فرصت و انگیزه ی بهره برداری از فرصت (اچلوز و نیک[6]،1998) اما از آنجا که کارآفرینی،  فرآیند شناسایی،  ارزیابی و بهره برداری از فرصت ها(بارن و شین[7]،2008) است،  از این رو رهبران می توانند نقش کلیدی در این فرآیند داشته باشند. به زعم ترنبری (2006) رهبر کارآفرین یا نقش فعال در این فرآیند ایفا می کند یا تسهیل گر این فعالیت ها خواهد بود. رهبران کارآفرین فعال،  عامل ایجاد ارزش بوده و آماده ی شناسایی،  توسعه و کسب فرصت های ایجاد کسب و کار جدید،  هستند. این فرصت ها در واحدها،  و یا در بین مرزهای سازمانی و یا در محیط کسب و کار یافت می شوند. اما رهبرانی که نقش تسهیل گری ایفا می کنند،  به طور مستقیم،  عامل شناسایی و پیش برنده ی فرصت ها نیستند بلکه شرایطی را در سازمان ایجاد یا فراهم می کنند که نوآوری و فرصت های کارآفرینانه را می توان در آن شرایط به طور دائم پیگیری کرد.(تورنبری[8]،2006).

با توجه به تعاریف متعددی که از کارآفرینی و رهبری کارآفرینانه و برخی از قابلیتهای رهبری کارآفرینانه ارائه شد و همچنین مد نظر قرار گرفتن این موضوع که کارآفرینی از جنس هنر، نوآوری و خلاقیت است با رهبری که از قماش اداره و مدیریت سازمان است این تحقیق در پی آن است که در وهله اول قابلیتهای رهبری کارآفرینانه را در بین مدیران سازمان اتوبوسرانی کرج شناسایی کرده و در گام بعدی میزان بهره مندی مدیران سازمان اتوبوسرانی کرج را از این قابلیتها مورد بررسی قرار دهد و میزان قوت و ضعف قابلیت های رهبری کارآفرینانه را در میان آنها مشخص کند.

اهمیت و ضرورت تحقیق
با وجود رشد روزافزون اطلاعات و گرایشات کارآفرینی و همچنین بالا رفتن سطح حمایتی دولت ها از فعالیت های کارآفرینانه ضرورت انجام تحقیقات گسترده و مبتنی بر محتوا در این زمینه احساس می شود. قابلیت های رهبری کارآفرینانه، سبک رهبری مشارکتی در کارآفرینی ، مدیریت دانش در بدنه سازمان و ایجاد جو مناسب برای خلاقیت سازمانی از چالش های جدید رهبری هستند که در عصر کارآفرینی شناخته شده اند. با توجه به رشد شتابدار و چشمگیر صنعتی و تجاری در سال های اخیر عوامل زیر به عنوان علل این رشد برشمرده شده اند:(کوراتکو و هودگیتز[9]، 2007).

مهمترین چالشی که کارآفرینان با آن مواجهند متقاعد کردن افراد دیگر جهت همراهی با آنهاست . این افراد می توانند یک جامعه سرمایه گذار و یا خود افراد درون سازمان باشند ، در مراحل پس از تولید و تجاری سازی ایده ، کارآفرین با جامعه بزرگتری به نام بازار و مشتریان بالقوه و بالفعل مواجه است و این ارتباط به دلیل جدید بودن محصول  فراتر از ارتباط بازاریابان و مدیران فروش با مشتریان است(کوراتکو و دونالد[10]،2007).

این باور وجود دارد که اعمال کارآفرینی میان مدیران یک سازمان طیف وسیع و گسترده ای است (هرینونن و کرولا[11]،2003) که نیل به درجات متعالی آن امری بسیار خطیر قدم گذاری و حرکت مثبت به سوی مدارج بالای این طیف،  موجب اثرگذاری مستقیم بر عملکرد سازمان و بهبود محسوس آن می شود(هورنزبای و همکاران[12]،1993). بر همین اساس بسیاری از دانشمندان اوایل دهه 1980 میلادی در پی آن بودند تا به جست و جوی « مولفه هایی » بپردازند تا به مدد آنها بتوانند میزان رویکرد مدیران بالقوه ی یک سازمان به کارآفرینی را اندازه گیری و بر همین مبنا،  اثرگذاری این پدیده را در عملکرد سازمان ارزیابی کنند.

وجود مدیر یا رهبر کارآفرین موجب افزایش خلاقیت و نوآوری می شود که به دنبال آن بهره وری به وجود می آید هرچه قدر تفکر کارآفرینی در میان مدیران سطوح مختلف پر رنگ تر باشد،  موجب انتقال آن به نیروهای زیر دست شده و کل سازمان را فرا می گیرد.

1-1–بیان مسأله:. 5

1-2 اهمیت تحقیق:. 7

1-3 اهداف تحقیق:. 8

1-4 سؤال اصلی:. 8

1-5 فرضیه اصلی:. 9

1-6 تعاریف مفهومی متغیر ها:. 9

1-6-1 نخبگان سیاسی ابزاری: 9

1-6-2 نخبگان سیاسی فکری: 9

1-6-3 سیاست خارجی: 10

1-7 شاخص های متغیر های تحقیق:. 10

1-8 روش تحقیق:. 12

1-9 مشکلات اجرایی تحقیق:. 12

1-10 سازمان دهی تحقیق:. 12

فصل دوم. 13

ادبیات و مبانی نظری تحقیق.. 13

2-1 سابقه ی تاریخی نخبگان سیاسی:. 14

2-2 مفهوم نخبگان سیاسی و تمایز آن از طبقات حاکم:. 16

2-3 مفروضات نخبه گرایی:. 17

2-4 ویژگی های نخبگان:. 17

2-5 انواع نخبگان:. 19

2-5-1 نخبگان سنتی و مذهبی: 19

2-5-2 نخبگان تکنوکراتیک: 19

2-5-3 نخبگان مالکیت: 20

2-5-4 نخبگان کاریزماتیک: 20

2-5-5 نخبگان ایدئولوژیکی: 20

2-5-6 نخبگان سمبلیک: 20

2-6 اصول مشترک بنیانگذاران نخبه گرایی:. 21

2-7 سابقه ی تاریخی سیاست خارجی:. 22

2-8 انواع جهت گیری های سیاست خارجی:. 24

2-8-1 انزوا طلبی: 25

2-8-2 بی طرفی: 25

2-8-3 عدم تعهد: 26

2-8-4 اتحاد و ائتلاف: 26

2-9 اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران:. 27

2-10 عوامل مؤثر در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران:. 27

2-11 بررسی بافت فکری تصمیم گیرندگان بر اساس نظریه ی جیمز روزنا:. 27

2-12 سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از مشروطه تاکنون و گفتمان های حاکم بر آن:. 30

2-13 سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی:. 33

2-13-1 دوره ی اول، دوران محافظه کاری با خط و مشی لیبرالیسم: 33

2-13-2 دورهی دوم، دوره ی ارزش محور یا آرمانگرای امت محور: 35

2-13-3 دوره ی سوم، دوره ی منفعت محور_اصلاح طلبی اقتصادی (عملگرا): 35

2-13-4 دوره ی چهارم، دوره ی گفتمان فرهنگ گرای سیاست محور: 36

2-13-5 دوره ی پنجم، با تأکید بر احیا نقش عدالت و معنویت در تحولات جهان (گفتمان اصولگرایی عدالت محور). 37

2-14 نظریه نخبه گرایی قدیم:. 38

2-15 بنیانگذاران نخبه گرایی قدیم:. 38

2-15-1 نظریه ویلفرده پاره تو. 39

2-15-2  نظریه ی گائتانو موسکا 41

2-15-3 نظریه ی روبرت میشلز. 43

2-16 نظریه ی نخبه گرایی جدید:. 44

 

2-16-1 جوزف شومپیتر. 44

2-16-2 سی رایت ملیز. 44

2-16-3 رابرت دال. 45

2-17 مبانی نظری سیاست خارجی:. 46

2-18 چارچوب نظری واقعگرایی کلاسیک:. 47

2-19 چهار چوب نظری آرمان گرایی کلاسیک:. 48

2-20 چهارچوب نظری نو واقعگرایی:. 49

2-21 چهارچوب نظری نو آرمانگرایی:. 51

2-22 انواع نظریه های سیاست خارجی از نظر متدولوژیک:. 52

2-22-1  رهیافت کلان نظام به عنوان راهنمای مطالعه و اقدام سیاست خارجی: 52

2-22-2 رهیافت خرد در تجزیه و تحلیل های سیاست خارجی: 53

2-22-3 رهیافت اتصال دو سطح تحلیل: 54

2-23 دیدگاه نخبگان طیف تحصیل کردگان انگلیسی (غربی):. 55

2-24 دیدگاه نخبگان طیف تحصیل کردگان هندی (شرقی):. 56

فصل سوم. 58

جهت گیری سیاست خارجی دولت هشتم ونهم و نقش نخبگان در این جهت گیری ها 58

بررسی نقش نخبگان سیاسی در جهت گیری سیاسی دولت هفتم و هشتم:. 59
3-1 سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران هنگام روی کار آمدن دولت هفتم:. 59

3-2 نقش نخبگان سیاسی فکری در طراحی جامعه مدنی برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی:. 63

3-3 بررسی نقش نخبگان سیاسی در طراحی سیاست تنش زدایی:. 66

3-4 نقش نخبگان سیاسی در شکل گیری اصول سیاست خارجی در دولت هشتم:. 68

3-5 بررسی نقش نخبگان سیاسی در طراحی گفتگوی تمدن ها:. 70

3-6 نقش نخبگان فکری در طراحی گفت و گوی تمدن ها:. 71

3-7 تفاوت برداشت نخبگان سیاسی از سه اصل حکمت، عزت و مصلحت:. 73

بررسی نقش نخبگان سیاسی در جهت گیری سیاست خارجی دولت نهم ودهم. 74

3-8 نقش نخبگان سیاسی در شکل گیری گفتمان اصول گرایی عدالت محور در سیاست خارجی دولت نهم. 74

3-9  نقش نخبگان سیاسی در شکل گیری سیاست خارجی دولت نهم و دهم:. 74

3-10 نقش نخبگان سیاسی در شکل گیری مفاهیم گفتمان اصول گرایی عدالت محور:. 76

3-10-1نقش نخبگان سیاسی در شکل گیری شعار عدالت گرایی در سیاست خارجی: 76

3-10-2 نقش نخبگان سیاسی در شکل گیری شعار اصول گرایی در سیاست خارجی: 76

3-10-3 نقش  سیاست خارجی دولت احمدی نژاد در شکل گیری شالوده شکنی نظم موجود: 77

3-10-4 نقش نخبگان سیاسی در شکل گیری شعار تقویت استراتژی چند جانبه گرایی: 80

3-10-5 نقش نخبگان سیاسی در شکل گیری شعار جامعه ی مهدوی: 81

3-11 دیدگاه نخبگان سیاسی ابزاری دولت نهم و دهم در مورد چگونگی سیاست خارجی:. 81

3-12 نقش نخبگان سیاسی در جهت گیری سیاست خارجی:. 83

فصل چهارم. 90

نتیجه گیری.. 90

پیشنهادات:. 98

منابع. 99

چکیده:
پژوهش حاضر به مطالعه و بررسی مقایسه ای نقش نخبگان سیاسی در جهت گیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران ریاست جمهوری سید محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد می پردازد. از آن جایی که سیاست خارجی موفق کلید رشد و پیشرفت یک کشور می باشد و سیاست خارجی هر کشوری توسط نخبگان آن جامعه طرح ریزی می شود و بنابراین شاه کلید اصلی پیشرفت، در دست نخبگان یک جامعه و در رأس آنان در دست نخبگان فعال در بخش سیاست خارجی می باشد. و هم چنین می توان گفت تضاد اصلی در جامعه نه میان مردم و نخبگان بلکه میان خود نخبگان است. از این رو بسته به نوع نخبگانی که حکومت را در دست دارند و سیستم حکومت را شکل می دهند، تصمیمات و جهت گیری های هر نظام و حکومتی فرق می نماید.در دولت های هشتم و نهم به ترتیب با دو جهت گیری تدافعی و تهاجمی در سیاست خارجی مواجه هستیم. در طراحی هر جهت گیری سیاست خارجی در هر یک از دولت ها، تعداد نخبگان سیاسی باید مشخص گردد.از این رو محقق در این پژوهش می خواهد بدور از سلیقه ی سیاسی و نظر شخصی به مقایسه ی نقش نخبگان در جهت گیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بپردازد. هدف کلی از این پژوهش شناسایی میزان نقش نخبگان سیاسی در جهت گیری سیاست خارجی  و به عبارت دیگر از آنجا که جهت گیری سیاست خارجی دولت هشتم و نهم تفاوت ماهوی با هم دارند، باید مشخص نمود نقش هر کدام از نخبگان در طراحی جهت گیری سیاست خارجی چه مقدار بوده است.سؤال اصلی محقق اینست: نقش نخبگان ابزاری و غیر ابزاری (فکری) در تعیین جهت گیری سیاست خارجی چه مقدار است و در هر یک از دو دولت مزبور، در تعیین جهت گیری سیاست خارجی کدام نخبگان نقش بیشتری را ایفا کرده اند؟

فرضیه ی محوری در این پژوهش بر این اصل بنا شده است که: « به نظر می رسد نقش نخبگان غیر ابزاری (فکری) در تعیین جهت گیری سیاست خارجی دولت هفتم وهشتم بیش از دولت نهم و دهم است و هم چنین نخبگان ابزاری وزارت امور خارجه، دولت هفتم و هشتم، بیشتر از طیف تحصیل کردگان اروپایی هستند و گرایش بیشتری به غرب دارند. نخبگان ابزاری دولت نهم و دهم، بیشتر طیف تحصیل کردگان شرقی (هند_ایران) هستند.اهمیت این پژوهش در این است که جنبه ی نوآوری دارد و تاکنون چنین مقایسه ای صورت نگرفته است.

واژه های کلیدی:سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران_ نخبگان سیاسی (نخبگان فکری_ نخبگان ابزاری)

مقدمه
سیاست خارجی هر کشوری زمانی می تواند در عرصه ی بین المللی از کارایی و مشروعیت لازم برخوردار باشد که ضمن تعادل با محیط داخلی؛ در جهت میل به منافع ملی شکل گرفته و تنظیم شود. این امر زمانی میسر است که منافع ملی دقیقا شناخته و تعریف شوند. کشورهایی که در عرصه ی بین المللی و سیاست خارجی موفق هستند همگی منافع ملی خود را کاملا مشخص کرده اند و آن ها را برای خویش تعریف نمو ده اند. آن ها می دانند بر چه اصول از سیاست خارجی خود نباید معامله کنند و یا می توان گفت به درستی خطوط قرمز خویش را می شناسند و باز می دانند در مورد کدام مؤلفه ها می توانند انعطاف پذیری استراتژیک از خود نشان دهند.

اما موضوعی که در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران شاهدش بوده ایم: جهت گیری های متفاوت سیاست خارجی دولت ها نسبت به یکدیگر است؛ شاید این همه تفاوت در جهت گیری و تفاوت در تعریف منافع ملی برای دستگاه دیپلماسی ما خوش یُمن نباشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، شاهد پنج خرده گفتمان در بطن گفتمان انقلاب اسلامی بوده ایم در این پژوهش ابتدا به بررسی دو خرده گفتمان اصلاح طلب جامعه محور و اصول گرای عدالت پرور و سپس به بررسی نقش نخبگان در طراحی این جهت گیری ها می پردازیم.

تفاوت های بسیارچشم گیر و زیادی در جهت گیری های این دو؛ دوره به چشم می خورد. در این پژوهش نقش نخبگان در طراحی این جهت گیری ها تا حدودی مشخص گشت. زمانی که یک گروه از نخبگان با طرز تفکر خاص خود، قدرت را به دست می گیرند، مجددا منافع ملی را برای خویش باز تعریف می نمایند و بر همین اساس شروع به جهت گیری های سیاسی و اخذ تصمیمات سیاسی در عرصه ی بین المللی و داخلی می نمایند.

مسئله ی دیگر اینجاست که هر کدام از دولت ها معتقدند: بهترین جهت گیری سیاست خارجی را بر اساس ظرف مکان_زمان برای جمهوری اسلامی ایران انتخاب نموده اند. تیم سیاست خارجی دولت آقای احمدی نژاد، تیم سیاست خارجی دولت آقای خاتمی را متهم به خیانت به منافع و مصالح ملی و سوق دادن کشور به دامان غرب می نماید. و در طرف دیگر تیم سیاست خارجی آقای خاتمی، تیم سیاست خارجی آقای احمدی نژاد را متهم به تقابل با دنیا و موجب به خطر افتادن امنیت و منافع ملی کشور می نمایند. اما آنچه مهم است این است که این ادعا ها؛ جنبه ی تبلیغاتی، جناحی، حزبی و سیاسی دارد و در جهت تخریب چهره ی طرف مقابل می باشد.

تصمیم گیرندگان در عرصه ی سیاست خارجی ایران فراوانند: طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ مقام معظم رهبری، مجلس شورای اسلامی، شخص رئیس جمهور، مجمع تشخیص مصلحت نظام و وزارت امور خارجه تصمیم گیرندگان این امر هستند. در همین راستا به نقش نخبگان ابزاری و غیر ابزاری (فکری) وزارت امور خارجه در تعیین طراحی  جهت گیری سیاست خارجی می پردازیم. اینکه نخبگان ابزاری چه مقدار در طراحی این استراتژی ها نقش داشته اند؟ اینکه نخبگان غیر ابزاری (فکری)چه مقدار در طراحی این اتراتژی ها نقش داشته اند؟ نگارنده در این پژوهش به ابن نتیجه رسید محل تحصیل نخبگان ابزاری تأثیر بسیار زیادی در جهت دهی فکری نخبگان ابزاری دارد،