فهرست مطالب

عنوان                                     صفحه

فصل اول: طرح تحقیق 1

مقدمه 2

1-1- بیان مسئله 3

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق 4

1-3- اهداف تحقیق 6

1-3-1- هدف کلی 6

1-3-2- اهداف اختصاصی 6

1-4- فرضیه‌ها 6

1-5- محدوده تحقیق 7

1-6- محدودیت‌های تحقیق 7

1-7- تعریف واژه‌ها و اصطلاحات 7

1-7-1- تعاریف نظری 7

1-7-2- تعاریف عملیاتی 8

فصل دوم: پیشینه تحقیق 9

مقدمه 10

2-1- مبانی نظری پژوهش 10

2-1-1- فوتبال 10

2-1-2- آسیب دیدگی در فوتبال 10

2-1-3- آسیب های زانو در فوتبال………………………………………………………………………..11

2-1-4-آسیب های مچ در فوتبال………………………………………………………………………….11

2-1-5- آسیب مجدد در فوتبال 12

2-1-6- ریسک فاکتورهای آسیب مجدد در فوتبال 12

2-1-7- عوارض آسیب مجدد 13

2-1-8- برنامه بازتوانی 13

2-1-9- مدت زمان بازتوانی 14

2-1-10- آسیب قبلی و بازتوانی 15

2-1-11- نقش فاکتورهای بازتوانی در آسیب مجدد 15

2-1-12- زمان بازگشت به ورزش بعد از آسیب دیدگی 16

2-1-13- ارتباط بین سابقه ورزشی با آسیب دیدگی 16

2-2- مختصری از سوابق تحقیقات انجام شده 17

2-2-1- تحقیقات صورت گرفته در داخل کشور 17

2-2-2- تحقیقات صورت گرفته در خارج از کشور 19

2-3- جمع بندی 23

فصل سوم: روش شناسی تحقیق 24

مقدمه 25

3-1- روش تحقیق :. 25

3-2- جامعه آماری و نمونه آماری: 25

3-3- متغیرهای وارد در تحقیق: 25

3-4- شیوه اجرای تحقیق: 25

3-5- ابزار گرد آوری اطلاعات: 26

3-6- روش گرد آوری اطلاعات: 26

3-7- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات: 26

فصل چهارم: یافته‌های تحقیق 27

مقدمه 28

4-1-آمار توصیفی تحقیق…………………………………………………………………………………28

4-2- تجزیه و تحلیل استنباطی متغیرهای تحقیق……………………………………………………32

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 38

مقدمه 39

5-1- خلاصه تحقیق 39

 

5-2- بحث 40

5-3- نتیجه گیری 43

5-4- پیشنهادها 44

5-4-1- پیشنهادهای  کاربردی برگرفته از تحقیق 44

5-4-2- پیشنهادهایی برای سایر محققین 44

منابع ومآخذ 45

منابع فارسی 45

منابع لاتین 47

پیوست‌ها 50

پیوست1………………………………………………………………………………………………………….51

مقدمه

با وجود تقریبا 200 هزار فوتبالیست حرفه ای و 240 میلیون بازیکن غیر حرفه ای، فوتبال بیشترین جمعیت ورزشی را در دنیا دارا است، این ورزش ماهیتی جدا نشدنی از آسیب دارد .رواج آسیب‌های فوتبال در بازیکنان مرد بزرگسال، 10 تا 35 آسیب در هر هزار ساعت بازی برآورد شده است.اگر فرض شود که بازیکنی به طور متوسط 100 ساعت در هر سال فوتبال بازی می‌کند (از حدود 50 ساعت برای یک بازیکن تیم محلی تا 500 ساعت برای یک بازیکن از یک تیم حرفه ای)، می‌توان تخمین زد که هر بازیکن در هر سال، حداقل یک بار آسیب می‌بیند (17).در این میان اندام تحتانی به ویژه زانو و مچ پا بیشتر در معرض آسیب قرار دارند. یکی از شایع ترین و جدی ترین آسیب ها در بین افراد با فعالیت بدنی بالا پارگی رباط صلیبی قدامی می باشد که در آمریکا هر ساله از هر 3000 نفر یک نفر به آن مبتلا می گردد و این آسیب هر ساله دو بیلیون  دلار هزینه در بردارد ،که حدود یک سوم افراد مبتلا پس از آسیب ، کاندید عمل جراحی بازسازی رباط می گردند(7). یک نگرانی بزرگ با وجود درمان آسیب‌ها، تأخیر در بازگشت به ورزش یاآسیب مجدد است. آسیب مجدد عبارت از آسیبی که ازلحاظ طبقه بندی در همان گروه و جای قبلی و در همان فصل از مسابقات باشد، تعریف می‌شود (48).

در این میان مربیان و ورزشکاران باید با افزایش آگاهی و اطلاعات خود در رابطه با آسیب‌های ورزشی، میزان بروز و همچنین وقوع دوباره  این آسیب‌ها را کاهش دهند. برای مثال کشیدگی عضلات تحتانی از شایع ترین آسیب‌ها در ورزش است که یک  سوم از مراجعات ورزشکاران به پزشک را تشکیل می‌دهد. این آسیب منجر به از دست رفتن به طور متوسط 15% از کل زمان بازی بازیکنان در هر فصل، هزینه‌های مالی و شخصی ،اختلال در عملکرد ،درمان پزشکی و در بعضی موارد بازنشستگی زودرس می‌شود(56). با توجه  به درآمدهای به دست آمده در باشگاه‌های فوتبال که متوسط آن18 تا 30 میلیون دلار در سال2004  در استرالیا اعلام شد، مهم است که تعداد ورزشکاران آسیب دیده را که به دلیل وجود آسیب قادر به بازی نیستند،کاهش داده شود (56). پس از آسیب های ورزشی بازتوانی در افراد آسیب دیده می‌تواند به صورت کامل یا ناقص انجام  شود یا اصلا” انجام نشود.مهم ترین هدف بازتوانی ،درمان آسیب و اطمینان از بازگشت کامل ورزشکار به صورت سریع و کامل به وضعیت آمادگی و نهایتا”اجرای مطلوب ورزشی است(11). عدم بازتوانی کافی بعد از آسیب‌های ورزشی به عنوان یکی از دلایل درصد بالای آسیب مجدد بوسیله اکستراند[1] و همکارش (17%) و نیلسون[2] و همکارش( 25%) گزارش شده است (35). برنامه درمان و بازتوانی پس از آسیب باید به نحوی صورت گیرد که منجر به بازگشت سریع عملکرد اندام آسیب دیده به وضعیت طبیعی شود، بازگشت سریع عملکرد ورزشکار به وضعیت طبیعی منافع اقتصادی و درمانی زیادی دارد (26). علاوه براین تعداد روزهای پس از آسیب دیدگی اولیه تا زمان بازگشت به اولین مسابقه که همان زمان بازگشت به ورزش است ، نیز در مسئله آسیب دیدگی مجدد بدون تاثیر نمی تواند باشد بازگشت زود هنگام به ورزش  می تواند منجر به آسیب شود(56). از این رو  برای پیشگیری از آسیب مجدد ، ورزشکاران  بایستی توجه ای ویژه ای به این زمان داشته باشند . هدف از تحقیق حاضر ، ارتباط بین میزان آسیب مجدد در اندام تحتانی فوتبالیست ها  با سابقه ورزشی، مدت زمان بازتوانی و زمان بازگشت به ورزش در استان های تهران، اصفهان ، فارس ،کرمان و یزد می باشد .

1-1- بیان مسئله

با توجه به اینکه فوتبال ورزشی پربرخورد و پیچیده است این افزایش جمعیت ممکن است خطر آسیب را زیاد کند و نسبت شیوع بالای آسیب، قیمت و هزینه سلامت عمومی را بالا ببرد. همچنین آسیب‌های شدید برای سلامتی و بهبود زمان زیادی را طلب می‌کنند (29). در طی تحقیقی در انگلیس گزارش کردند که بازیکنان حرفه‌ای فوتبال 1000 برابر بیشتر از  مشاغل صنعتی در معرض آسیب هستند(34).

میزان برخورد بازیکنان و بروز آسیب در این ورزش محبوب بسیار زیاد است ، اما آنچه که دراین میان باعث ایجاد نگرانی برای ورزشکاران و مربیان می‌شود ،آسیب‌های مجددیست که در حین تمرینات و مسابقات بعد از آسیب اولیه از همان نوع و همان وضعیت در دو ماه پس از بازتوانی آسیب قبلی برای فوتبالیست‌ها به وجود می‌آید (34). در یک مطالعه روی آسیب‌های فوتبالیست‌ها، آسیب‌های قبلی به عنوان یکی از فاکتورهای قوی مرتبط با آسیب‌های جدید گزارش شدند که 20%آسیب‌های جزئی در ظرف دوماه پس از آسیب اولیه با آسیب‌های شدیدتر اتفاق می‌افتند(31). درمطالعه ای که در سال 2007  روی آسیب‌های فوتبال  در مردان دانشگاهی انجام شد ،پیچیدگی مچ پا به عنوان شایع ترین آسیب در حین تمرین و مسابقه عنوان شد که میزان آسیب مجدد در آن 24%  بود (19). پیچیدگی مچ پا که اغلب به عنوان آسیبی جزئی به حساب می آید، همراه است با مدت بی حرکتی و از دست دادن عملکرد و همچنین خطرطولانی شدن مدت آن به دلیل آسیب مجدد و سایرمشکلاتی که متعاقب آن برای فرد ایجاد می شود (27). آسیب‌ها علاوه بر اثرات منفی که بر جسم و روان بازیکنان می‌گذارند، باعث صرف هزینه‌های سنگین درمانی بازیکنان، کاهش درآمد و افزایش هزینه باشگاه‌‌ها، از بین رفتن استعدادها و کاهش سطح کیفی رقابت‌ها می‌شوند. این آسیب‌ها شانس ورزشکاران را برای حضور در سطوح رقابتی بالاتر کاهش می‌دهند. همچنین یکی از دغدغه‌های مهم مربیان در طول مسابقات، سلامت و عدم آسیب بازیکنان می‌باشد.

با توجه به اینکه مسئله آسیب دیدگی از موضوعات درگیر کننده هر ورزشکار برای ادامه فعالیت در یک مقطع زمانی می‌باشد، لذا آگاهی مربیان و ورزشکاران از آسیب‌های تخصصی رشته خود و علل بروز مجدد این آسیب‌ها لازم است. مطالعه اپیدمیولوژی آسیب‌های ورزشی نقش بازتوانی را در جلوگیری از آسیب‌های ورزشی ارزیابی می‌کند، بسیاری از آسیب‌های ورزشی به علت اینکه بازتوانی آسیب قبلی کامل نشده،اتفاق می‌افتند، شناخت ریسک فاکتورهای مرتبط با آسیب‌های ورزشی کمک می‌کند در طراحی راهکار‌های بازتوانی که منجر به شیوع کمتر و شدت کمتر آسیب‌های ورزشی می‌شوند(31). در مطالعه ای که در سال 2010 بر روی افرادی که پیچیدگی مچ پا داشتند انجام شد، نسبت افراد آسیب دیده با ریکاوری کامل در سه سال در محدوده ای از 36% تا 85 % عنوان شد (26). نتایج نشان داده منتظر ماندن برای بهبودی کامل اگرچه باعث از دست رفتن زمان زیادی برای فعالیت ورزشی می‌شود، ولی میزان آسیب مجدد را کاهش می‌دهد(57). تحقیقات زیادی روی میزان شیوع و علل آسیب‌های مختلف در رشته‌های ورزشی متفاوت انجام شده و تعدادی از فاکتورها از قبیل : ماهیت ،مکانیسم و خصوصیات آسیب بررسی شده است. اما در این بین به میزان آسیب مجدد و عوامل مرتبط باآن نظیر: سابقه ورزشی، مدت زمان بازتوانی و زمان بازگشت به ورزش به عنوان عوامل محدود کننده سن قهرمانی در ورزشکاران، توجه خاصی نشده است. تحقیق حاضرکه به بررسی ارتباط بین میزان آسیب مجدد در اندام تحتانی فوتبالیست‌ها با مدت زمان بازتوانی، زمان بازگشت به ورزش وسابقه ورزشی می‌پردازد و به دنبال این است که آیا ارتباطی بین عوامل ذکر شده  به عنوان عوامل و فاکتورهای موثردر آسیب مجدد، وجود دارد یا خیر ؟

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق

به منظور پیشگیری از بروز آسیب‌های مجدد ورزشی در فوتبالیست‌ها، درمان و بهبودی کامل ورزشکار آسیب دیده ضروری است. در این میان خود ورزشکار یا افرادی که مسئول بازگشت  وی به ورزش هستند، اصول صحیح بازتوانی را رعایت نمی کنند و باعث می‌شوند ورزشکار در معرض آسیب مجدد قرار گیرد. با وجود پیشرفت‌های زیاد در عرصه ورزش هنوز هم اغلب ورزشکاران آسیب دیده بعد از انجام مراحل بازتوانی اولیه بدون اینکه آمادگی لازم را کسب کرده باشند و برای شرایط تمرین و مسابقه آماده باشند، وارد میدان تمرین و مسابقه می‌شوند. عدم رعا یت مراحل بازتوانی به طور کامل می‌تواند یکی از علل آ سیب مجدد در ورزشکاران باشد که آن‌ها را متحمل مشکلات زیادی کند. مانند پیچیدگی مچ پا یکی از رایج ترین آ سیب‌های اسکلتی عضلانی است که در هر روز حدود 5000 مورد جدید، پیچیدگی مچ پا درانگلستان اتفاق می‌افتد و همچنین حدود 302000 نفر سالیانه در مراکز اورژانس پذیرش می‌شوند (26). 25 % از افرادی که پیچیدگی مچ پا دارند، برای یک هفته یا بیشتر از آن از فعالیت باز می‌مانند و 80 % از هزینه‌ها وخسارات سالیانه به خاطر از دست رفتن زمان فعالیت است (26). پاداش بازیکنان فوتبال  به طور متوسط درسال 2004،5/7میلیون دلار بوده است در حالیکه هر تیم به طور متوسط 357000 دلار در هر فصل هزینه‌های درمانی داشته است (56). آسیب های فوتبال نه تنها سلامتی بازیکنان را تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند هزینه‌های اقتصادی زیادی را بر افراد و جامعه تحمیل کند. اهمیت این مسئله درحدیست که در استرلیا سالیانه 300000 دلار برای پژوهش در آسیب های ورزشی هزینه می کنند (48). گزارش شده است که حدود دو درصد از فوتبالیست های حرفه ای انگلستان در هر سال بر اثر آسیب شدید و تعداد زیادی از بازیکنان نیز به علت آسیب‌های مزمن بازی را ترک می‌کنند (18). در انگلیس  هزینه درمان بازیکنان و از دست‌دادن نتیجه بازی وقتی که بازیکنان به‌دلیل آسیب‌دیدگی قادر به بازی نسیتند، تقریبا برابر یک بیلیون پوند در سال تخمین زده شده است(23). همچنین هزینه متوسط درمان برای هر آسیب در فوتبال حدود 150 دلار آمریکا تخمین زده شده است(18). با توجه به فراوانی افرادی که در سراسر دنیا به فوتبال مشغول هستند و پیامدهای اقتصادی-اجتماعی ناشی از آسیب‌ها، برای کاهش تعداد آسیب و کم کردن هزینه‌هایی که باعث زیان باشگاه‌ها می‌شود و برای اجتناب از بازنشستگی زود هنگام بازیکنان از مسابقات در سطح حرفه ای  پیشنهاد یک برنامه پیشگیری که بتواند شیوع آسیب‌ها را کاهش دهد، به شدت مورد نیاز است (18).  در تحقیقی که بر روی 55 بازیکن در انگلستان انجام شد در مجموع از 110 مسابقه و 287 جلسه تمرینی با 2604 و 10740 ساعت در معرض خطر قرار گرفتن ،378 ساعت غیبت برای مسابقات و 1441 ساعت غیبت در تمرینات ثبت شد. در 49% آسیب‌ها فرد مسابقات را از دست داد و در 60% آسیب‌ها فرد جلسات تمرین را از دست داد و بقیه مشکلات مربوط به سلامت فرد بود که باعث از دست رفتن یک جلسه تمرین از چهار جلسه و یک بازی از هفت بازی شد (40). علی رغم تحقیقات متعددی که تا کنون صورت گرفته است، نداشتن آماری دقیق از آسیب مجدد و یا آسیب‌های بعد از توانبخشی و نیز نحوه انجام بازتوانی ،زمان بازگشت به ورزش در ورزشکاران آسیب دیده خلائی در شناخت عوامل تاثیرگذار در ایجاد آسیب مجدد را به وجود آورده است، لذا می‌توان با بررسی میزان آسیب مجدد و ارتباط آن با عواملی مانند زمان بازگشت به ورزش، مدت زمان بازتوانی و سابقه ورزشی فوتبالیست‌ها ،آمادگی بیشتری در پیشگیری از آسیب‌های مجدد به وجود آورد.

 

1-3- اهداف تحقیق

1-1- مبدا و سابقه کاشت هلو. 2

1-2- رده بندی و مشخصات گیاه شناسی.. 2

1-3- وضعیت تولید هلو در جهان.. 3

1-4- برداشت و بازار رسانی.. 3

1-5- خصوصیات کیفی هلو و معیار های آن.. 4

1-6- شرایط مطلوب نگهداری هلو. 5

1-7- آسیب شناسی پس از برداشت هلو. 5

1-8- تاریخچه آلوئه ورا 6

1-9- خصوصیات گیاه شناسی گیاه آلوئه ورا 6

1-10- اندام های مورد استفاده گیاه آلوئه ورا 8

1-11- ژل آلوئه ورا 8

1-12- لزوم کاربرد تکنولوژی پس از برداشت برای نگهداری هلو. 10

فصل دوم. 13

بررسی منابع.. 13

2-1- کلسیم در فیزیولوژی محصول برداشت شده 13

2-2- نقش کلسیم در دیواره سلولی.. 13

2-3- نقش کلسیم در غشاهای سلولی.. 14

2-4- نقش کلسیم درتوسعه سلول و فرایند های داخلی.. 15

2-5- نقش کلسیم در تعادل کاتیون _ آنیون و تنظیم اسمزی.. 15

2-6- نقش کلسیم در میوه 16

2-7- نحوه نفوذ کلسیم به داخل میوه 17

2-8- عواملی که تجمع کلسیم را در میوه تحت تاثیر قرار می دهند. 17

2-9- محلول پاشی کلسیم.. 18

2-10- کاربرد کلسیم بعنوان راه مؤثر در افزایش عمر پس از برداشت محصولات باغ. 19

2-11- ژل آلوئه ورا 21

2-11-1- ژل آلوئه ورا به عنوان واکس پوششی.. 21

2-11-2- خاصیت قارچ کشی ژل آلوئه ورا 23

2-11-3- کاربرد ژل آلوئه ورا در پس از برداشت… 25

فصل سوم. 25

مواد و روشها 25

3-1- تهیه میوه 25

3-2- طرح آزمایشی.. 26

3-3- تهیه ژل آلوئه ورا 26

3-4- تیمار میوه ها با ژل آلوئه ورا 26

3-5- تیمار میوه ها با محلول کلرید کلسیم.. 26

3-6- تیمار میوه ها با محلول کلرید کلسیم و ژل آلوئه ورا 27

3-7- آزمون‌های كیفی میوه 27

3-7-1- تعیین سفتی بافت میوه 27

3-7-2- اندازه گیری pH آب میوه 27

3-7-3- اندازه‌گیری میزان اسید آسكوربیك (ویتامین ث) 27

3-7-3-1- تهیه محلول 025/0 درصد 2و6 دی کلروفنل ایندوفنل.. 28

3-7-3-2- تهیه اسید آسکوربیک استاندارد. 28

3-7-3-3- استخراج عصاره میوه 28

3-7-4- اندازه‌گیری مواد جامد قابل حل كل عصاره میوه (SSC) 29

3-7-5- اندازه‌گیری اسیدهای قابل تیتراسیون (TA) 29

3-7-6- اندازه گیری محتوای فنل كل.. 30

3-7-6-1- تهیه محلول كربنات سدیم.. 30

3-7-6-2- رسم منحنی استاندارد اسید گالیك… 31

3-7-7- تعیین میزان فعالیت آنتی اکسیدان کل عصاره میوه 32

3-7-8- اندازه گیری میزان فعالیت آنزیم کاتالاز 33

3-7-8-1- نحوه تهیه بافر فسفات: 34

 

3-7-9- اندازه گیری فعالیت پلی فنل اكسیداز(PPO) 34

3-7-10- تجزیه و تحلیل داده‌ها 35

فصل چهارم. 36

نتایج.. 36

4-1- pHآب میوه 37

4-2- مواد جامد محلول.. 39

4-3- اسیدهای قابل تیتراسیون.. 40

4-4- ویتامین ث(اسید آسکوربیک) 43

4-5- سفتی بافت میوه 46

4-6- فنل کل.. 49

4-7- ظرفیت آنتی اکسیدانی کل.. 53

4-8- آنزیم کاتالاز 56

4-9- آنزیم پلی فنل اکسیداز 60

فصل پنجم.. 64

بحث… 64

5-1- pHآب میوه 64

5-2- مواد جامد محلول(TSS ) 65

5-3- اسیدهای قابل تیتراسیون(TA ) 66

5-4- سفتی بافت میوه 67

5-5- ویتامین ث : 70

5-6- فنل کل میوه ها 72

5-7- ظرفیت آنتی اکسیدانی کل.. 73

5-8- آنزیم کاتالاز 74

5-9- آنزیم پلی فنل اکسیداز: 75

5-10- نتیجه گیری کلی.. 78

5-11- پیشنهادات… 79

 منابع.. 80

فهرست جداول

جدول1-1- میزان تولید هلو در ده کشور اول دنیا (فائو، 2008)…………………………………………………………………………………………. ..3

جدول1-2-ارزش تغذیه‌ای هلو در100 گرم میوه تازه………………………………………………………………………………………………………….. 5

جدول1-4- جدول تجزیه واریانس تأثیر ژل آلوئه ورا، کلریدکلسیم و زمان بر صفات اندازه گیری شده در میوه هلو رقم زعفرانی           37

جدول2-4- جدول تجزیه واریانس تأثیر ژل آلوئه ورا، کلریدکلسیم و زمان بر میزان فنل کل،فعالیت پلی فنل اکسیداز و کاتالاز در میوه هلو رقم زعفرانی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 38

فهرست نمودار ها

نمودار4-1- اثر ژل آلوئه ورا بر pH آب میوه هلو رقم زعفرانی……………………………………………………………………………………………… 39

نمودار4-2- اثر کلرید کلسیم بر pH آب میوه هلو رقم زعفرانی…………………………………………………………………………………………… 39

نمودار4-3- اثر متقابل کلرید کلسیم و زمان نگهداری بر pH آب میوه هلو رقم زعفرانی……………………………………………………….. 40

نمودار4-4- اثر متقابل ژل آلوئه ورا ،کلرید کلسیم و زمان نگهداری بر میزان مواد جامد محلول هلو رقم زعفرانی…………………….. 41

نمودار4-5- اثر ژل آلوئه ورا بر میزان اسیدهای قابل تیتراسیون هلو رقم زعفرانی………………………………………………………………….. 42

نمودار4- 6- اثر متقابل ژل آلوئه ورا و کلرید کلسیم بر میزان اسید های قابل تیتراسیون هلو رقم زعفرانی……………………………… 43

نمودار4-7- اثر متقابل ژل آلوئه ورا و زمان نگهداری بر میزان اسید های قابل تیتراسیون هلو رقم زعفرانی……………………………… 43

نمودار4- 8- اثر ژل آلوئه ورا بر میزان ویتامین ث هلو رقم زعفرانی………………………………………………………………………………………. 45

نمودار4- 9- اثر کلرید کلسیم بر میزان ویتامین ث هلو رقم زعفرانی……………………………………………………………………………………. 45

نمودار4-10- اثر متقابل ژل آلوئه ورا و کلرید کلسیم بر میزان ویتامین ث هلو رقم زعفرانی………………………………………………….. 46

نمودار4-11- اثر متقابل ژل آلوئه ورا و زمان نگهداری بر میزان ویتامین ث هلو رقم زعفرانی…………………………………………………. 46

نمودار4-12- اثر متقابل ژل آلوئه ورا ،کلرید کلسیم و زمان نگهداری بر میزان ویتامین ث هلو رقم زعفرانی……………………………. 47

نمودار4-13- اثر متقابل ژل آلوئه ورا و کلرید کلسیم بر سفتی بافت میوه هلو رقم زعفرانی…………………………………………………… 48

نمودار4-14- اثر ژل آلوئه ورا بر سفتی بافت میوه هلو رقم زعفرانی……………………………………………………………………………………… 49

نمودار4- 15- اثر متقابل ژل آلوئه ورا ،کلرید کلسیم و زمان نگهداری بر سفتی بافت میوه هلو رقم زعفرانی…………………………… 49

نمودار4- 16- اثر ژل آلوئه ورا بر میزان فنل کل هلو رقم زعفرانی………………………………………………………………………………………… 51

نمودار4- 17- اثر کلرید کلسیم بر میزان فنل کل هلو رقم زعفرانی……………………………………………………………………………………… 51

نمودار4- 18- اثر متقابل ژل آلوئه ورا و کلرید کلسیم بر میزان فنل کل هلو رقم زعفرانی……………………………………………………… 52

نمودار4- 19- اثر متقابل ژل آلوئه ورا و زمان نگهداری بر میزان فنل کل هلو رقم زعفرانی…………………………………………………….. 52

نمودار4- 20- اثر متقابل کلرید کلسیم و زمان نگهداری بر میزان فنل کل هلو رقم زعفرانی………………………………………………….. 53

نمودار4-21-اثر متقابل ژل آلوئه ورا،کلرید کلسیم و زمان نگهداری بر میزان فنل کل هلو رقم زعفرانی………………………………. 53

نمودار4- 22- اثر ژل آلوئه ورا بر میزان آنتی اکسیدان کل هلو رقم زعفرانی……………………………………………………………………… 55

نمودار4- 23- اثر کلرید کلسیم بر میزان آنتی اکسیدان کل هلو رقم زعفرانی…………………………………………………………………… 55

نمودار4- 24- اثر متقابل ژل آلوئه ورا و کلرید کلسیم بر میزان آنتی اکسیدان کل هلو رقم زعفرانی…………………………………… 56

نمودار4- 25- اثر متقابل ژل آلوئه ورا و زمان نگهداری بر میزان آنتی اکسیدان کل هلو رقم زعفرانی………………………………….. 56

نمودار4- 26- اثر متقابل کلرید کلسیم و زمان نگهداری بر میزان آنتی اکسیدان کل هلو رقم زعفرانی……………………………….. 57

نمودار4 – 27- اثر ژل آلوئه ورا بر میزان فعالیت آنزیم کاتالاز هلو رقم زعفرانی…………………………………………………………………. 58

نمودار4 – 28- اثر کلرید کلسیم بر میزان فعالیت آنزیم کاتالاز هلو رقم زعفرانی………………………………………………………………. 59

نمودار4- 29- اثر  متقابل ژل آلوئه ورا و کلرید کلسیم بر میزان فعالیت آنزیم کاتالاز هلو رقم زعفرانی………………………………. 59

نمودار4- 30- اثر  متقابل ژل آلوئه ورا و زمان نگهداری بر میزان فعالیت آنزیم کاتالاز هلو رقم زعفرانی……………………………… 60

نمودار4-31- اثرمتقابل ژل آلوئه ورا، کلرید کلسیم و زمان نگهداری بر میزان فعالیت آنزیم کاتالاز هلو رقم زعفرانی……………. 60

2-1-2  عمل متقابل. 12

2-1-3  مهارت های حل مسئله. 12

2-1-4 سیتم های شناختی :. 13

2-1-5  مهارت های هیجانی :. 13

2-1-6  صمیمیت و خود افشا سازی :. 14

2-1-7 رضایت جنسی :. 14

2-1-8 ویژگی  های شیخصتی :. 15

2-1-9 فردیت  و تمایز خود:. 16

2-1-10 ناراحتی های روانشناختی و پزشکی :. 16

2-1-11 سن:. 16

2-1-12 تحصیلات و جایگاه اجتماعی :. 17

2-1-13 ایفای نفش :. 17

2-1-14 نقش فرزندان :. 18

2-1-15 حمایت های روانی خانواده و اجتماع :. 18

2-1-16 عوامل فرهنگی :. 19

2-1-17 ارزش ها و نظام های اعتقادی :. 19

2-1-18 رویدادهای زندگی :. 20

2-1-19 مطالعات دیگر. 20

2-2 بهزیستی روانشناختی. 23

2-3 کیفیت زندگی. 28

2-3-1 کیفیت زندگی  ( Quality Of Life) :. 28

2-3-2 تعاریف موجود از کیفیت زندگی :. 29

2-3-3 ارتباط کیفیت زندگی با سلامتی :. 30

2-3-4 عوامل موثر بر کیفیت زندگی از دیدگاه فرانس :. 30

2-4 بررسی چند پژوهش انجام گرفته. 32

    فصل سوم. 35

3-1 روش پژوهش. 36

3-2 متغیر های پژوهش. 36

3-3 جامعه آماری، نمونه و روش انتخاب نمونه. 36

3-4 ابزار سنجش. 37

3-5 روش اجراء. 42

3-6 روش های آماری تحلیل دادها. 42

 فصل چهارم. 46

4-1 آمار توصیفی :. 47

4-2 آمار استنباطی :. 49

   فصل پنجم. 53

5-1 بحث و نتیجه گیری. 54

5-2 محدودیت های تحقیق:. 55

چکیده

مقدمه: رضایتمندی زناشویی یکی از موضوعات مهمی است که تاثیر بسزایی را در روان افراد و اجتماع دارد. اما اینکه چه عواملی بر روی میزان رضایتمندی زناشویی تاثیر دارد همواره موضوع مورد تحقیق محققین بوده است. با ظهور روانشناسی مثبت نوع نگاه به زندگی و برداشت ذهنی از نشاط، شادی و کیفیت زندگی تغییر عمده ای ایجاد شد. و مفاهمی چون بهزیستی روانشناختی به حیطه روانشناسی باز شد. بر همین اساس این پژوهش با هدف بررسی نقش واسطه ای بهزیستی روانشناختی در کیفیت زندگی بر رضایتمندی زناشویی در دانشجویان متاهل دانشگاه آزاد اسلامی شهر کرمانشاه در سال تحصیلی 1393-1394 انجام شد.

روش کار: جامعه مورد مطالعه شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی در سال تحصیلی 93-94 بود. جهت گرفتن نمونه به طریق تصادفی ساده از جدول تصادفی برای انتخاب نمونه ها استفاده شد. از افراد شرکت کننده خواسته شد پرسشنامه های مربوط به پژوهش را تکمیل نمایند. قبل از تکمیل پرسشنامه ها،  نحوه تکمیل پرسشنامه ها و محرمانه ماندن کلیه اطلاعات توسط پژوهشگر برای افراد شرکت کننده توضیح داده شد.

 

نتایج: یافته های پژوهش نشان داد که بهزیستی روانشناختی با رضایتمندی زناشویی رابطه مثبت و معناداری دارد. همچنین یافته ها نشان داد که بهزیستی روانشناختی رابطه مثبت و معناداری با کیفیت زندگی دارد. بهزیستی روانشناختی توانست بطور معناداری رضایتمندی زناشویی را پیش گویی می کند. همچنین بهزیستی روانشناختی توانست کیفیت زندگی را بطور معناداری پیش بینی کند.

کلمات کلیدی: بهزیستی روانشناختی، رضایتمندی زناشویی، کیفیت زندگی

1-1     مقدمه

یکی از موضوعات دنیای انسانی که همواره او را تحت الشعاع خود قرار داده ارتباط است. ارتباطات در دنیای انسانی بسیار گسترده هستند اما گاهی این ارتباط بسیار نزدیک و معطوف به دو نفر می شود و در آن عهدها و پیمان های عاطفی و قلبی بسته می شوند. پیوند زناشویی به عنوان یکی از پیچیده ترین انواع روابط انسانی آنچنان توان بالقوه ای در آزاد سازی احساسات و عواطف انسانی دارد که کمتر روابطی را، می توان نظیر آن یافت(شهیدی، 1380). آنچه ازدواج ها را پایدار و به کام زوجین شیرین می کند، رضایتمندی و خرسندی از این پیوند است. رضایتمندی زناشویی [1]حالتی است که طیّ آن زن و مرد از با هم بودن احســاس شادمانی و شعف درونی می کنند(سینها و ماکرجی[2]، 1991 به نقل میراحمدی زاده، نخعی امرودی، طباطبایی و شفیعیان 1382). وینچ[3] به نقل از پاداش و همکاران(1391) معتقدند که رضایت زناشویی انطباق بین وضعیّت موجود و وضعیت مورد انتظار است. بنابراین رضایت زناشویی زمانی محقق می گردد که وضعیت موجود در روابط زناشویی با وضعیت مورد انتظار فرد منطبق باشد. الیس[4] ( 1989) بیان می کند که رضایت زناشویی احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسّط زن و شوهر است آن هنگام که همه جنبه های ازدواج شان را در نظر می گیرند. با آغاز زندگی زناشویی به نظر می رسد همه چیز به خوبی پیش می رود و زوجین احساس رضایتبخشی را از این پیوند در درون خود احساس می کنند. اما بعد از گذر چند صباحی اوضاع به ناگهان تغییر می کند و این رضایت دستخوش تغییر و تحولاتی می شود. بنا به گزارش جامعه شناسان و روان شناسان، در سالهای اخیر احساس امنیت، آرامش و رابط صمیمانه میان زن و مرد به سستی گراییده است و بنیان خانواده به گونه ی فزاینده با نیروهای ویرانگر روبه رو شده است(شیشه گر،1391). هدف این پژوهش بررسی نقش واسطه ای بهزیستی روانشناختی در کیفیت زندگی بر رضایتمندی زناشویی که این پژوهش برروی دانشجویان انجام گرفت.

 1-2     بیان مسئله

بر طبق تعریف، رضایت زناشویی حالتی است که طیّ آن زن و شوهر از ازدواج با یکدیگر و با هم بودن احساس شادمانی و رضایت دارند (سینها و ماکرجی[5]، 1991 به نقل از میر احمدی زاده و همکاران، 1382). هم چنین الیس[6] در 1989 بیان می کند که رضایت زناشویی احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسّط زن یا شوهر است هنگامی که همه جنبه های ازدواج شان را در نظر می گیرند (پاداش و همکاران، 1391). شادابی، نشاط و احساس خوشبختی در زندگی زناشویی و زندگی فردی از جمله ملاک های سلامت روانی به حساب می آید(مایرز، 2012). هر زوجی نیازمند و در جستجوی احساس خوب می باشد که این اصطلاح ار در روانشناسی مثبت بهزیستی روانشناختی می گویند(شاه سیاه، 1390) مطالعات نشان می دهد که بهزیستی روانشناختی عاملی است که در میزان رضایتمندی زناشویی تاثیر گذار می باشد(کوهن و همکاران 2009؛ داکین و وامپلر: 2008؛شفیعی،1386؛ باتزروکمپبل، 2008؛ هالیست و دیگران،2007). بهزیستی روانشناختی در دو دهه اخیر در ادبیات پژوهشی به وفور مورد بررسی قرار گرفته است و دامنه مطالعات آن از حوزه زندگی فردی به تعاملات اجتماعی کشیده شده است(نصرت آباد، 1392). بهزیستی روانشناختی باعث ارتقاء زندگی افراد در ابعاد مختلف می شود. کیفیت زندگی مسئله ای است که می توان آنرا جزء هدف غایی هر خانواده دانست(شیشه گر، 1391). در سال های اخیر توجه قابل ملاحظه ای دراندازه گیری میزان سلامتی افراد و قدرت تاثیر گذاری بیماری های روان شناختی و جسمی بر روی فعالیت های روزانه و رفتارهای آنها به وجود آمده که این اندازه گیری ها به یک نگرش و رویکرد کلی نگر در سلامتی و مراقبت های بهداشتی معطوف شده است و در این رابطه رویکرد نوینی به نام کیفیت زندگی  در تحقیقات پزشکی و اجتماعی مطرح گردیده است. واژه کیفیت زندگی نخستین بار توسط پیگو  در سال 1920 در کتاب اقتصاد و رفاه مورد استفاده قرار گرفت . به مرور زمان محققان متوجه شدند که کیفیت زندگی می تواند یکی از پیامدهای پراهمیت در ارزیابی سلامت باشد، چنانچه تعریف سازمان بهداشت جهانی از سلامت نیز به این نکته تأکید دارد(Fayers، 2000) دونالد کیفیت زندگی را اصطلاحی توصیفی عنوان می کند که به سلامت و ارتقاء عاطفی، اجتماعی و جسمی افراد و توانایی آنها برای انجام وظایف روزمره اشاره دارد(Donald،2000). کیفیت زندگی متغیر تاثیر گذار بر مسایل روانی فرد و خانواده است. غفاری و همکاران(1391) در بررسی خود بر نقش کیفیت زندگی بر رضایتمندی زناشویی تاکید داشته اند. کیفیت زندگی می تواند تحت تاثیر عوامل زیادی قرار بگیرد. در این مطالعه با در نظر گرفتن رابطه متغیرهای بهزیستی روانشناختی، کیفیت زندگی به چگونگی ارتباط آنها با یکدیگر و با میزان رضایتمندی زناشویی پراداخته شده است. سئوال مطرح شده در این پژوهش اینست که بهزیستی روانشناختی چه تاثیری بر کیفیت زندگی و از طرف دیگر بر  رضایتمندی زناشویی می گذارد و اینکه کیفیت زندگی چه تاثیری بر رضایتمندی زناشویی دارد؟

1-3     ضرورت و اهمیت پژوهش

جوامع با مشکلات و معضلات اجتماعی متعدد روبرو میباشند .اما در همه جوامع برخی از مسائل و مشکلات از درجه اهمیت بالاتری برخوردار هستند که به واسطه میزان آسیبی که بر پیکره جامعه وارد میکنند، میتوان به میزان اهمیت آنها پی برد . یقیناً طلاق یکی از مهم ترین  آنان است؛ چراکه صدمات وارده از طلاق معضلاتی که در همه جوامع مورد نظر میباشد، پدیده این معضل بر پیکره خانواده که مرکز ثقل جامعه محسوب میشود، وارد می آید. عوامل متعددی در بررسی میزان تاثیر گذاری بر رضایتمندی زناشویی و طلاق مورد بررسی قرار گرفته اند. در پژوهش بنی جمالی و همکاران (1383) علل از هم پاشیدگی خانواده ها و نیز موفقیت ازدواج زوج های جوان را شامل موارد ذیل عنوان کردند: 1- کمی سن جوانان به هنگام ازدواج، فقر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، کم بودن سواد، پایین بودن سطح شغلی، دخالت بی مورد اطرافیان، پدیده طلاق والدین زوج های ناموفّق، وابستگی مالی زوجین به والدین، همه از عوامل تهدید کننده زندگی مشترک زوجین جوان بودند؛ 2- عدم همسویی زوجین در جهات مختلف موجب اختلاف زناشویی بین زوجین می شود؛ 3- تشابه نظرات زوجین به عنوان عامل تداوم بخش زندگی مشترک شناخته شد؛ 4- وجود بیماری های جسمی، روانی و اختلالات رفتاری اعلام نشده از سوی همسران و خانواده های آنها عامل سستی روابط بین زوجین تلقی شد. کیفیت زندگی موضوعی چند بعدی و پیچیده دارد و دربرگیرنده عوامل عینی و ذهنی است و ارزیابی فرد در مورد رفاه و آسایش در جنبه های مهم زندگی را مورد توجه قر ار می دهد. که همین موضوع می تواند رضایتمندی افراد از همدیگر را مورد تاثیر قرار دهد. از طرف دیگر توجه به مساله بهزیستی روانشناختی با توجه به نفش بستر اجتماعی، امری ضروری است که موجب افزایش میزان رضایتمندی زناشویی و بقای خانواده شوند.

با توجه به اهمیت موضوع رضایتمندی زناشویی در حفظ و تحکیم خانواده از یک طرف و از طرف دیگر بر سلامت روان زوجین و هنچنین در پویایی و نشاط جامعه، لازم است تاثیر عوامل تاثیر گذار بر فرد و اجتماع بر میزان رضایتمندی زناشویی مورد بررسی قرار گیرد. بهزیستی روانشناختی و کیفیت زندگی از متغیر های تاثیر گذار محسوب می شوند .هدف این مطالعه بررسی نقش واسطه ای بهزیستی روانشناختی در کیفیت زندگی بر میزان رضایتمندی زناشویی می باشد که بتواند اطلاعات مفیدی را برای پژوهشگران این حیطه و مراکز مشاوره و مراکز وابسته که در امر زوج درمانی فعالیت می کنند فراهم کند

1-4     اهداف پژوهش

هدف اصلی:

هدف اصلی این پژوهش بررسی نقش واسطه ای بهزیستی روانشناختی در کیفیت زندگی بر رضایتمندی زناشویی در دانشجویان متاهل شهر کرمانشاه در سال تحصیلی1394 – 1393است.

 اهداف پژوهشی :

تعیین رابطه بین بهزیستی روانشناختی با رضایتمندی زناشویی در دانشجویان متاهل
تعیین بین بهزیستی روانشناختی با کیفیت زندگی در دانشجویان متاهل
 1-5     فرضیه های پژوهش

بهزیستی روانشناختی پیش بینی کننده کیفیت زندگی دانشجویان متاهل است
بهزیستی روانشناختی پیش بینی کننده رضایتمندی زناشویی دانشجویان متاهل است.
1-6     تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش

رضایتمندی زناشویی:
تعریف مفهمومی: رضایت زناشویی حالتی است که طیّ آن زن و شوهر از ازدواج با یکدیگر و با هم بودن احساس شادمانی و رضایت دارند(سلیمانیان، 1373).
تعریف عملیاتی: رضایتمندی زناشویی از نمرات پرسشنامه رضایتمندی زناشویی اینریچ بدست آمده است.
بهزیستی روانشناختی:
تعریف مفهومی: بهزیستی به معنای تلاش برای استعلا و ارتقاست که در تحقق استعدادها و تواناییهای فرد متجلی میشود(کول، 2007)
تعریف عملیاتی: جهت سنجش بهزیستی روانشناختی از نمرات حاصل از پرسشنامه روانشناختی ریف بدست آمده است.
کیفیت زندگی:
تعریف مفهومی: کیفیت زندگی را اصطلاحی توصیفی عنوان میدانند که به سلامت و ارتقاء عاطفی، اجتماعی و جسمی افراد و توانایی آنها برای انجام وظایف روزمره اشاره دارد(پترمن،2008).
تعریف عملیاتی: مقیاس کیفیت زندگی از نمرات پرسشنامه کیفیت زندگی SF-36 بدست آمده است.
در این فصل به بررسی پیشینه نظری و تجربی پژوهش حاضر می پردازیم.

2-1     رضایتمندی زناشویی

بر طبق تعریف، رضایتمندی زناشویی وضعیتی  است که طیّ آن زن و شوهر از ازدواج با یکدیگر و با هم بودن احساسی از شادمانی، خرسندی درونی و رضایتی باطنی دارند (سینها و ماکرجی، 1991 به نقل از میراحمدی زاده، نخعی امرودی، طباطبایی و شفیعیان، 1382). و ینچ معتقداست که رضایت زناشویی انطباق بین وضعیّت موجود و وضعیت مورد انتظار است. طبق این تعریف رضایت زناشویی زمانی حاصل می گردد که وضعیت کنونی در روابط بین زن و شوهر با وضعیت مورد انتظار آنها منطبق باشد. هم چنین الیس در 1989 بیان می کند که رضایت زناشویی احساسات عینی از خرسندی، رضایت و لذت تجربه شده و در عین حال بیان شده توسّط زن و شوهر است هنگامی که همه جنبه های ازدواج شان را در نظر می گیرند (سلیمانیان، 1373). اردبیلی رضایتمندی زناشویی را وجود یک رابطه ی دوستانه، گرم و صمیمی همراه با حس تفاهم و درک یکدیگر، و وجود یک تعادل منطقی فراگیر بین نیازهای مادی و معنوی زوجین می داند (کجباف, آقایی و کاویانی, 1383). رضایتمندی زناشویی را می توان خرسندی عمومی از زندگی مشترک، رضایت از روابط جنسی و رضایتمندی عاطفی و هیجانی دانست(عباسی، رسول زاده ی طباطبایی، ابراهیم پور و عباسی، 2010).

 رضایتمندی از ازدواج مبحثی از نهاد خانواده است. شروع تحقیقات و پژو هش ها در این زمینه به دهه 1950 در کشورهای پیشرفته بر می گردد(گلدنبرگ و گلدنبرگ، 1388). نظریه پردازانی از رشته های مختلف منجمله جامعه  شناسی، مردم شناسی و … در مورد ساختار خانواده، نظریه پردازی کرده اند. اما خانواده ساختاری روانی – اجتماعی است  به این معنی که هر فرد در ساختار خانواده متاثر از شرایط درونی (روانی ) و بیرونی (اجتماعی ) است(اعزازی،1376). از آنجایکه مفهوم رضایتمندی زناشویی مساله ای مربوط به حوزه روان شناسی اجتماعی است نظریه های پیرامون خانواده را میتوان به سه دسته تقسیم کرد: نخست نظریه های جامعه شناسی(عمدتا”خرد)؛ دوم نظریه های روانشناسی اجتماعی؛ و سوم به نظریه های روانشناسی در حیطه خانواده درمانی. از جمله جامعه شناسانی که در این زمینه نظریه پردازی کرده اند، می توان به اسکانزونی[7]، بات[8] و هیل[9] اشاره کرد که نظریات آنان عمدتا” به ویژگی های ساختاری خانواده مربوط می شوند. نظریه های روانشناسی اجتماعی نیز شامل : نظریه های نیاز، نظریه های انتظار، نظریه ی یادگیری اجتماعی می شوند. همچنین نظریه پردازان در حیطه خانواده درمانی کسانی بودند مثل کمپلر[10]و بالبی[11].(محمد تقی ایمان، زهرا یادعلی جمالویی،1391) . اسکانزونی (1972) از جمله جامعه شناسانی است که در مکتب تضاد در زمینه تعارض بین همسران تحقیقاتی گسترده انجام داده  است. در اواخر دهه 1940 برای نخستین بار جامعه شناسان خانواده، مثل ایولین دووال و روبن هیل در تلاش برای تنظیم چارچوبی معین در زندگی خانوادگی، یک چهارچوب تحول نگر را برای بررسی خانواده مطرح نمودند(گلد نبرگ و گلدنبرگ، 1388).

در اسلام نیز آیات و روایت زیادی در خصوص اهمیت خانواده بیان شده است.در جایکه پیامبر اسلام مى فرماید: «ما بنى فى الاسلام بناء اَحبّ الى اللَّه تعالى و اعزّ من التزویج». «در اسلام هیچ نهادى محبوب تر و عزیرتر از تشکیل خانواده در نزد خداوند بنا نشده است». در فرهنگ ما ایرانیان خانواده، تعریفی خاص و جایگاهی والا دارد که همواره تاکید بر تشکیل، و حفظ آن بعنوان پایگاهی در حفظ سلامت و امنیت روان افراد آن بوده است. یکی از مهم ترین ریشه های طلاق، نارضایتی زناشویی است.طلاق آثار مخرب و گاه طولانی مدتی را بر فرد و جامعه به جای میگذارد. خودکشی، افسردگی، اعتیاد و… از آثار سوء طلاق می باشد. طلاق، پی آمدهای عمیق اجتماعی، روانی، قانونی، اقتصادی و والدینی دارد(رابرت ویس، 1975). نخستین پی آمد اجتماعی که زن یا مرد پس از جدایی تجربه می کند، از دست دادن پایه های است که هویت اجتماعی وی بر آنها بنا شده. علایم روانی – عاطفی طلاق، مانند ناکامی، ماتم زدگی، نگرانی، وحشت، اضطراب، ترس، خشم و …، طرفین را در وضعیت آسیب پذیری قرار می دهد(منتل، 1996). مشکلات افت تحصیلی، رفتاری، عاطفی، عزت نفس پایین و روابط بین فردی، صرف نظر از عامل جنس و سن، دربین بچه های طلاق بیشتر از بچه های غیر طلاق گزارش شده است(اماتو، 2001). اما طلاق نتیجه یک تصمیم آنی نیست. طلاق نتیجه نارضایتی های است که به مرور انباشته شده است. سپهریان(1379) یکی از علت های طلاق را ناسازگاری رفتاری و اخلاقی و ناخرسندی زن و شوهر می داند. در اهمیت رضایتمندی زناشویی شاید بیان این نکته کفایت می کند که شاملو سلامت روانی جامعه، سلامت روانی و جسمانی افراد را در گروه رضایتمندی و سلامت روابط زناشویی می داند(شاملو، 1369).

از آنجاییکه مقوله رضایتمندی زناشویی، مقوله ای یک بعدی و تنها منحصر به چند متغیر تاثیر گذار نیست، پژوهشگران این حیطه هر کدام بر حسب تمایل و مهم قلمداد کردن متغیر ها از دید خود، به بررسی آنها در سطح رضایتمندی زناشویی پرداخته اند که هنگام مطالعه این حوزه به گستردگی و پراکندگی این متغیر ها واقف می شوید، لذا در این قسمت سعی شده است به تمامی متغیرهای بررسی شده در ابعاد مختلف اشاره شود. ابتدا به دسته بندی متغیر های مهم در رضایتمندی زناشویی می پردازیم، سپس به مطالعات پراکنده صورت گرفته شده  که هر کدام متغیری را بررسی کرده اند اشاره می کنیم و در پایان نیز به مطالعات صورت گرفته در ایران و برروی زوج های ایرانی خواهیم پرداخت. بنی جمالی، نفیسی و یزدی(1383) طی پژوهش های  علل از هم پاشیدگی خانواده ها و نیز موفقیت ازدواج زوج های جوان و رضایتمندی آنها  را شامل موارد ذیل عنوان کردند: کمی سن جوانان به هنگام ازدواج ، فقر اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ، کم بودن سواد ، پایین بودن سطح شغلی ، دخالت بی مورد اطرافیان ، پدیده طلاق

استفاده از روش درون یابی IDW صورت گرفت. بررسی الگوی تغییرات روزانه شاخص نشان داد ، دوره آسایش اقلیمی در قزوین شامل دو بازه ی زمانی در اواخر بهار و تابستان است. ماه های می و سپتامبر تنها ماه هایی هستند که بدون تنش سرمایی و گرمایی می باشند و به ترتیب آپریل و اکتبر با تنش سرمایی اندک و ژوئن با تنش گرمایی اندک در رتبه ی دوم قرار می گیرند. در طی ماه های دسامبر، ژانویه و فوریه کل استان دارای تنش سرمایی شدید است. به نظر می رسد تغییرات مکانی شاخص PET در منطقه بیشتر تحت تاثیر ارتفاع و عرض جغرافیایی باشد.

واژه های کلیدی: آسایش اقلیمی، شاخص دمای معادل فیزیولوژیک، تنش فیزیولوژیک، قزوین

فهرست مطالب                                                                                                            صفحه

چکیده
1
فصل اول- کلیات تحقیق  ———-
2
1-1- مقدمه—
3
1-2- طرح مسئله و ضرورت تحقیق بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—————
5
1-3- سوال تحقیق ————-
6
1-4- فرضیه تحقیق ————
6
1-5- اهداف تحقیق ————
6
1-6- روش تحقیق ————-
6
1-7- محدودیت های پژوهش —-
7
1-8- پیشینه تحقیق ———–
7
1-7-1- پیشینه تحقیقاتی در جهان بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———–
8
1-7-2- پیشینه تحقیقاتی در ایران بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————
9
فصل دوم – مبانی نظری ———-
10
2-1- مقدمه —
11
2-2-اهمیت گردشگری در اقتصاد جهانی بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———–
12
2-3- فرهنگ گردشگری ———
13
2-4- گردشگری در ایران ———
14
2-5 رابطه گردشگری با محیط —-
15
2-6 رابطه ی گردشگری و اقلیم —
17
2-6-1- اقلیم و انتخاب مقصد گردشگری بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——–
17
2-6-2- جنبه های اقلیم گردشگری بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————
18
2-6-3- اقلیم و نیازهای گردشگری بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————-
19
2-6-4- شرایط مناسب برای گردشگری در تابستان و زمستان ——–
20
2-6-4-1- شرایط فصل زمستان بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————-
20
2-6-4-2- شرایط فصل تابستان بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————-
21
2-7- شاخص های اقلیم آسایش —
21
2-7-1- شاخص الگی ( نمودار زیست- اقلیمی) بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—
22
2-7-2- دمای موثر ET (Effective Temperature) ————
22
  

2-7-3- شاخص اقلیم آسایش گردشگری TCI (Tourism Climate Index) —
  

 

22
2-7-4- شاخص های فیزولوژیکی بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————-
23
2-7-4-1- شاخص دمای معادل فیزیولوژیك (PET) ————
26
2-8- سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———-
31
2-8-1- GIS و اقلیم ——–
32
2-8-2- GIS و گردشگری —-
32
فصل سوم- ویژگی های جغرافیایی منطقه بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——–
33
3-1- مقدمه —
34
3-2- موقعیت جغرافیایی ——–
34
3-3- توپوگرافی —————
37
3-4- اقلیم منطقه ————-
40
3-4-1- رویکرد برخی از پارامترهای اقلیمی در منطقه ی مورد مطالعه–
41
3-4-1-1 دما ————
42
3-4-1-2- رطوبت نسبی —
46
3-4-1-3- بارش ———-
48
3-4-1-4- ساعت آفتابی —-
51
3-4-2- تعیین اقلیم استان قزوین بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————–
54
3-4-2-1- تعیین اقلیم منطقه بر اساس ضریب خشکی دمارتن —
54
3-4-2-2-  تعیین اقلیم استان قزوین بر اساس اقلیم نمای آمبرژه –
55
3-4-3- جمع بندی از اقلیم استان قزوین بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——–
57
3-5- مشخصات زمین شناسی —–
59
3-6- وضعیت منابع آب ———-
59
3-7- پوشش گیاهی   ————-
61
فصل چهارم- مواد و روش ها ——
62
4-1–  مقدمه —
63
4-2- نحوه اجراء مدل ———–
63
4-2-1 – مدل Ray Man —-
63
4-2-2- خصوصیات منطقه مورد مطالعه و استخراج داده های هواشناسی
    65
4-2-3- وارد کردن داده ها به مدل Ray Man بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—
67
4-3- داده ها و نرم افزار های مورد استفاده بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———
74
فصل پنجم – یافته های تحقیق ——
75
5-1- روش انجام تحقیق ———
76
5-1-1- ورود اطلاعات به محیط GISبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————
76
5-1- 2- درون یابی و تحلیل داده هابلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———-
76
5-2- یافته های تحقیق———-
77
5-2-1- وضعیت اقلیم گردشگری استان بر اساس شاخص گردشگری  PET در فصل زمستان بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————-
  

77
5-2-1-1 ژانویه (11 دی تا 12 بهمن) بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—-
77
5-2-1-2- فوریه ( 12 بهمن تا 11 اسفند) بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد
78
5-2-1-3- مارس (11 اسفند تا 11 فروردین) ————–
79
5-2-1-4- نتیجه گیری از شرایط PET در فصل زمستان —–
79
5-2-2- وضعیت اقلیم گردشگری استان بر اساس شاخص گردشگری  PET در فصل بهار —
  

83
5-2-2-1- اپریل (11 فروردین تا 11 اردیبهشت) ———-
83
5-2-2-2- می ( 11 اردیبهشت تا 11 خرداد) ————-
83
5-2-2-3- ژوئن (11 خرداد تا 10 تیر) بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد–
84
5-2-2-4- نتیجه گیری از شرایط PET در فصل بهار ——-
84
5-2-3- وضعیت اقلیم گردشگری استان بر اساس شاخص گردشگری  PET در فصل تابستان —-
  

88
5-2-3-1- ژوئیه (10 تیر تا 10 مرداد) بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد–
88
5-2-3-2- آگوست (10 مرداد تا 10 شهریور) ————-
88
5-2-3-3- سپتامبر (10 شهریور تا  9 مهر) بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد
88
5-2-3-4- نتیجه گیری از شرایط PET در فصل تابستان —–
89
5-2-4- وضعیت اقلیم گردشگری استان بر اساس شاخص گردشگری PET در فصل پاییز –
  

93
5-2-4-1- اکتبر (9 مهر تا 10 آبان) بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—–
93
5-2-4-2- نوامبر (10 آبان تا 10 آذر) بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—
93
5-2-4-3- دسامبر (10 آذر تا 11 دی) بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—
93
5-2-4-4- نتیجه گیری از شرایط PET در فصل پاییز ——-
94
5-2-5- نتیجه ————
98
فصل ششم- نتیجه گیری و آزمون فرضیات بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——–
99
6-1- مقدمه —
100
6-2- بحث و تحلیل نتایج ——–
100
5-3- آزمون فرضیات ————
104
5-4- پیشنهادات —————
106
منابع و مآخذ —–
117
مقدمه

گردشگری یکی از بزرگترین صنایع دنیا بوده که دارای رشد سریعی می باشد. برای بسیاری از نواحی گردشگری مهم ترین منبع درآمد است و برای دیگر مناطق بازده اقتصادی حاصل از گردشگری بسیار زیاد است (معصوم پور، خوش اخلاق). بر طبق پیش بینی سازمان جهانی گردشگری تا سال 2020 گردشگری بین المللی به تعداد 1.6 میلیون نفر برسد و گردش مالی ناشی از آن به پیش از 2 تریلیون دلار در سراسر دنیا باشد (WTO, 1988).

گردشگری به خاطر برخورداری از توانمندی بالا در خلق و ارتقاء مولفه های توسعه ملی، منطقه ایی و شهری و روستایی همیشه مورد توجه و ستایش بوده است. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد به ایجاد اشتغال در بخش خصوصی و تبادلات فرهنگی و انسانی و توسعه ساختار زیربنایی می دانند (رشیدنیا، گندم کار، 1390: 2).

امروزه صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا و فراگیر همه ارکان وجودی یک جامه و سیستم های جهانی را در بر گرفته است. گردشگری در معنای اصل خود از قرن نوزدهم با اصالت و انگیزه است نه سفرهای بدون هدف و برنامه. در اصل گردشگری بر اساس خواست و اراده ی ملت ها صورت میگیرد .سازمان های دولتی و بخش خصوصی تنها برنامه ریزان این سفرهای هدفمند هستند که باید متناسب با خواسته های عمومی به برنامه ریزی بپردازند تا گردشگری به بهترین نحو انجام شود (توکلی و گلدی شرافت سید،1388: 44)

جهانگردی و تفرج در ذات خود کمترین وابستگی را به تکنولوژی های آلاینده را دارد. توسعه خدمات جهانگردی نه فقط اصالت های منطقه ای را برجسته می نماید، بلکه از حاصل آن در حفظ و ساماندهی این اصالت ها و نیز در بوجود آوردن توازن بهینه منبع و طرز استفاده مناسب از آن برای حفظ و نگهداری و رشد و توسعه منابع طبیعی و ملی بهره می جوید و همزمان با آن از مزایای اقتصادی آمد و شدهای مربوطه برخوردار میشود(میکایلی، 1379: 22) . عوامل زیادی بر صنعت گردشگری تاثیر می گذارند که یکی از مهم ترین آنها آب وهواست.

آب و هوا و اقلیم نقش مهمی را در گردشگری و موفقیت یک مقصد گردشگری ایفا می کند. (Bingo, Hamilton & Tol, 2006:915) با توجه به این مسئله که اقلیم در انتخاب مقصد گردشگری پارامتر بسیار با اهمیتی است، و به طور قابل ملاحظه ایی اقلیم در طی فصول مختلف بر روی برنامه ی آژانس های گردشگری اثر می گذارد. اقلیم مناسب و آسایش اقلیمی در افزایش میزان گردشگران در مناطق جاذب گردشگر شود. از طرف دیگر اقلیم و آب و هوا می تواند باعث افزایش هزینه ی تمام شده نیز شود.( به طور مثال افزایش میزان مصرف انرژی در وسایل سرمایشی در طول فصل گرم) همچنین تغییرات اقلیمی اثر مستقیمی بر روی مراکز گردشگری متکی بر طبیعت را دارد(Scott, Jonse & Konepek, 2007:572).

از طرفی آسایش یعنی راحتی و استراحت یک موجود که در برابر تهاجم خارجی با آن مقابله می کند( خالدی، 1379). و آسایش زیست اقلیمی (بیوکلیماتیک) انسانی، به تعادل حرارتی بدن انسان با محیط پیرامون وابسته است. طیفی از درجه حرارت هایی که پراکنش حرارت به میزان رضایت بخشی در آن صورت گیرد، منطقه آسایش انسان نامیده می شود. از نظر فعالیت بدنی و راحتی انسان، هیچ اقلیمی را نمی توان کاملاً مطلوب یا نامطلوب فرض کرد. بنابراین آسایش هم در یک منطقه صد در صد ثابت نمی تواند باشد و برای افراد بر حسب سن، سلامت، فعالیت بدنی، نژاد، میزان پوشش و همچنین بر اساس فصل های مختلف سال و خو گرفتن افراد به محیط به طور نسبی تغییر می کند (محمدی، 1386). از سوی دیگر تعادل دمای بین بدن انسان و محیط در فضای داخل و بیرون ساختمان متفاوت است و شرایط آسایش و راحتی در هر دو محیط مهم است. مدل دمای معادل فیزیولوژیک به بررسی شرایط آسایش اقلیمی انسان هم در فضای داخلی ساختمان ها و هم در فضای بیرونی با توجه به نوع پوشش و فعالیت انسان بررسی می کند. لذا مدل دمای معادل فیریولوژیک در بین مدل های ارائه شده در باب آسایش اقلیمی انسان کارآمد تر و کامل تر می باشد. صنعت گردشگری استان نیاز به ارزیابی اقلیم به عنوان یکی از اصلی ترین منابع گردشگری دارد و لذا اقلیم گردشگری استان با استفاده از مدل دمای معادل فیزیولوژیک در محیط GIS ارزیابی شده تا نقاط قوت و پتانسیل های آن مشخص شود

1-2- طرح مسئله و ضرورت تحقیق

امروزه صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا و فراگیر همه ارکان وجودی یک جامعه و سیستم های جهانی را در برگرفته است (توکلی 1388) و یکی از منابع مهم درآمدزایی و در عین حال از عوامل مؤثر در تبادلات فرهنگی بین کشورهاست. به همین علت پژوهشگران و متخصصان محلی علاقمند به بررسی نقش گردشگری در توسعه اقتصادی و اجتماعی می باشد (Albalate and bel,2009:426).

در این بین نمی توان نقش کلیدی آب و هوا را در جذب گردشگر و رونق گردشگری یک منطقه نادیده گرفت. همچنین آب وهوا ارتباط مستقیمی با آسایش فردی برای گردشگران دارد. منظور از آسایش فردی مجموعه شرایطی است که از نطر حرارتی دست کم برای 80 درصد از افراد مناسب باشد (قبادیان و فیض مهدوی 1380). یکی از اطلاعات مورد نیاز گردشگران برای سفر، شرایط اقلیمی مقصد می باشد و اکثر گردشگران برای انتخاب مقصد گردشگری ملاحظلت اقلیمی را مورد بررسی قرار می دهند. اقلیم از دیدگاه برنامه ریزی گردشگری بسیار حائز اهمیت است و گردشگران معمولاً در جست وجوی اقلیم مطلوب یا اقلیم آسایش هستند که در آن، فرد هیچ گونه احساس نارضایتی و عدم آسایش حرارتی و اقلیمی ندارد و این عامل نقش مهمی را در تصمیم گیری برای مقصد گردشگری دارا می باشد(Matzarakis, 2001:172). لذا اطلاع رسانی و شناخت صحیح از شرایط آب و هوایی می تواند مسافران و اقشار آسیب پذیر را پشتیبانی کند و در تصمیم گیری برای مقاصد آنها نقش مهمی را ایفا کند.

برای این منظور و بررسی هرچه بهتر تاثیر اقلیم بر گردشگری مدل های گوناگونی تاکنون ارائه شده است. از بین آنها می توان از شاخص های مرتبط با فیزیولوژی انسانی که از معادله بیلان انرژی بدن انسان مشتق گردیده اند بهره جست که امروزه اعتبار بیشتری در مطالعات زیست اقلیم انسانی و هم چنین آب و هوا شناسی گردشگری کسب کرده اند (Matzarakis,2001:36). یکی از مدل های کارآمد که در ارتباط با این شاخص است مدل دمای معادل فیزیولوژیک یا PET است. که این مزیت را نسبت به سایر مدل های اقلیم گردشگری را داراست که نه تنها دمای محیط را در داخل بافت ساختمان در نظر می گیرد بلکه دمای محیط در خارج از ساختمان برای آسایش گردشگران را لحاظ می دارد. همچنین این مدل این قابلیت را نیز دارد که نوع فعالیت و پوشش گردشگر را نیز در بررسی میزان آسایش بررسی کند.

با توجه به مسائل فوق و تنوع اقلیمی استان قزوین که  وسعتی حدود 15820کیلومتر مربع و بین 48 و 45 دقیقه تا 50 درجه طول شرقی و 35 درجه و 37 دقیقه تا 36 درجه و 45 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است و به دلیل ساختار توپوگرافی متفاوت که شرایط اقلیمی متفاوتی را به همراه به نحوی که اقلیم آن با نوسان آشکاری همراه است که شمال آن آب و هوای سرد و کوهستانی و آب و هوای خشک و نیمه خشک در نواحی مرکزی آن می توان شاهد بود ، بنابراین میتوان با توجه به مدل PET و پتانسیل های موجود در مکان های مختلف در سطح استان و با برنامه ریزی مناسب بهترین زمان و مکان را برای گردشگر شناسایی کرد.

1-3- سوال تحقیق

دوره های زمانی مناسب با توجه به استعدادهای مکانی جهت فعالیت های گردشگری در منطقه مورد مطالعه بر اساس مدل دمای معادل فیزیولوژیک کدامند؟

1-4- فرضیه تحقیق

با توجه به توپوگرافی منطقه مطالعاتی، مدل دمای معادل فیزیولوژیک دوره های زمانی متفاوتی را جهت فعالیت های توریستی پیشنهاد می کند.

1-5- اهداف تحقیق

اجرای مدل دمای معادل فیزیولوژیک به منظور درک بهتر پتانسیل فعالیت گردشگری استان قزوین
پهنه بندی اقلیم گردشگری استان بر اساس مدل معادل فیزیولوژیک با توجه به استعداد های مکانی موجود در منطقه مورد مطالعه
1-6- روش تحقیق

اخذ داده های اقلیمی مورد نیاز از ایستگاه های سینوپتیک استان و کنترل
بررسی دقت داده های جمع آوری شده
بررسی شرایط اقلیمی منطقه مورد مطالعه بر اساس یکی از روش های متداول طبقه بندی
اجرای مدل PET در مقیاس ماهانه

1-4- مدلMPSIAC……………………………………………………………………..

فصل دوم: مروری بر تحقیقات گذشته ……………………………………………… 11

2-1- تقسیم بندی مدل های فرسایشی………………………………………….. 11

2-1-1- انواع مدل ها بر اساس ساختار فرمولی …………………………………..11

2-1-2- انواع مدل ها از نظر ساختار مکانی………………………………………. 13

2-2- تکامل مدل های فرسایش……………………………………………………. 13

فصل سوم: مواد و روش ها………………………………………………………… 17

3-1- ﺗﺌوری مدلWEPP ……………………………………………………………..

3-1-1- معادله پیوستگی رسوب……………………………………………………. 17

3-1-2- محاسبات هیدرولوژی ……………………………………………………… 20

3-1-2-1- تنش برشی جریان…………………………………………………………21

3-1-2-2- ظرفیت حمل رسوب………………………………………………………. 22

3-1-3- نرمال نمودن……………………………………………………………………22

3-1-4- پارامترهای فرسایش پذیری خاک……………………………………………24

3-2- روش تحقیق……………………………………………………………………..27

3-3- مراحل اجرای مدل……………………………………………………………… 27

3-4- سیمای عمومی مناطق مورد مطالعه…………………………………………36

فصل چهارم: بحث و نتیجه گیری ……………………………………………………46

4-1- نتایج مربوط به منطقه مطالعاتی غرب دانشکده کشاورزی شیراز………… 46

4-2- نتایج منطقه خسروشیرین……………………………………………………. 60

4-3- مقایسه نتایج مدل MPSIAC  و WEPP در منطقه خسروشیرین…………….67

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها………………………………………………. 69

– فهرست منابع ……………………………………………………………………….73

– پیوست…………………………………………………………………………….. 78

– چکیده به زبان انگلیسی…………………………………………………………

چکیده:

فرسایش یک تهدید جدی برای منابع آب و خاک بشمار می رود. روش های متنوعی برای برآورد فرسایش و رسوب حوزه های آبخیز در دنیا ارائه شده اند که به کمک آن ها می توان مقادیر رسوب دهی و فرسایش حوزه ها را مشخص کرد. در این پژوهش ابتدا مقادیر سیلاب، فرسایش و رسوب توسط مدل WEPP برای حوزه مطالعاتی غرب دانشکده کشاورزی شیراز به وسعت 62/3 هکتار تخمین زده شد و سپس مدل WEPP برای حوزه خسروشیرین از زیر حوزه های معرف حوزه آبخیز سد ملاصدرا به وسعت 6392 هکتار نیز اجرا شد. و در نهایت نتایج بدست آمده از مدل WEPP با نتایج دو مدل ANSWERS و MPSIAC مقایسه شد. نتایج نشان داد که مقادیر سیلاب، فرسایش و رسوب تخمین زده شده توسط مدل WEPP با مقادیر مشاهده شده و مقادیر تخمین زده شده توسط مدل ANSWERS همبستگی خوبی داشته و مقدار R2 بین 9/0 تا 98/0 می باشد. و آزمون آماری F-test نشان داد که اختلاف بین مقادیر تخمین زده شده توسط مدل WEPP و مقادیر مشاهده شده و همچنین مقادیر تخمین زده شده توسط مدل ANSWERS معنی دار نیست. اما در مقایسه نتایج مدل WEPP با نتایج مدل MPSIAC مشاهده شد که میزان رسوب برآورده توسط مدل MPSIAC حدود 8/5 تن در هکتار در سال بوده که با میزان اندازه گیری شده در ایستگاه رسوب سنجی (معادل 85/9 تن در هکتار در سال) اختلاف فاحشی دارد. در صورتی که مدل WEPP مقدار رسوب را معادل 5/10 تن در هکتار در سال تخمین زد که با مقدار رسوب اندازه گیری شده در ایستگاه رسوب سنجی تقریباً نزدیک است.

فصل اول

مقدمه:

انسان برای ادامه حیات خود به مواد غذایی نیازمند است که دراثر وجود آب و خاک به دست می آید. عاملی که تامین آب و خاک را به خطر می­اندازد فرسایش خاک است که مبارزه با آن اجتناب ناپذیر بوده و لیکن نمی توان از وقوع آن کاملا جلوگیری کرد. ولی  فعالیت های انسان می تواند آن را تشدید نموده و یا کاهش دهد. همه ساله عرصه  وسیعی از خاک های کشور ایران و سایر کشورها تحت فرسایش آبی و بادی قرار می گیرد. در مناطقی که فرسایش خاک کنترل نمی شود خاک ها بتدریج فرسایش یافته، حاصلخیزی خود را از دست می دهند، سبب فقیر شدن خاک و متروک شدن مزارع می گردد و از این راه خسارت زیاد و جبران ناپذیری به جا می گذارد، همچنین با رسوب مواد   فرسایش یافته در آبراهه ها، مخازن سدها، بنادر وکاهش ظرفیت آبگیری آنها زیان های فراوانی را سبب می گردد. بر پایه برآورد های انجام شده بر اثر فرسایش خاک سالانه چندین میلیون هکتار از اراضی کشاورزی جهان به کام نابودی کشیده می شود. براساس همین برآورد پیش بینی می شود که تا سال 2010  میلادی  یک سوم تا یک پنجم اراضی کشاورزی بر اثر فرسایش خاک عقیم و غیرقابل استفاده شوند (کاظمی، 1385). رشد روزافزون جمعیت و افزایش نیاز به منابع طبیعی موجب گردیده تا مهار فرسایش خاک به عنوان امری ضروری در دهه های اخیر مطرح گردد. متاسفانه میزان فرسایش خاک در ایران بیشتر از میزان متوسط جهانی است. نتایج بررسی های انجام شده در ایران نشان می دهد که سالانه نزدیک به 2 میلیارد تن از خاک های با ارزش کشور در اثر فرسایش هدر می رود و همه ساله خسارات هنگفتی از این طریق بر کشور وارد می گردد. با توجه به تحقیقات انجام شده متوسط فرسایش خاک در ایران 2500 تن در کیلومتر مربع (25 تن در هکتار) در سال برآورد شده است که حدود سه تا چهار برابر متوسط فرسایش جهانی و 20 تا 30 برابر حد قابل قبول فرسایش می باشد (جلالیان و همکاران، 1373). این در حالی است که میزان فرسایش در آمریکا و اروپا کمتر از یک تن در هکتار در سال می باشد (FAO, 1994).

فرسایش خاک منجر به هدر رفت مواد غذایی خاک و بهم خوردن ساختمان خاک شده و یکی از مشکلات بزرگ اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شناخته شده است. در اکثرکشورهای جهان برای مبارزه و کنترل آن کوشش فراوان و اعتبارات هنگفتی درنظرگرفته شده است. با افزایش فعالیت های عمرانی و تخریب منابع مورد استفاده، طبیعی به نظر می رسد فرسایش خاک ناشی از تمرکز رواناب سطحی افزایش یابد (Wischmeier, 1978).

تاثیر متقابل چهار عامل اصلی اقلیم، پستی و بلندی، پوشش گیاهی و فرسایش پذیری ذاتی خاک تعیین کننده مقدارفرسایش هرمنطقه است. فرسایش با هدر رفت فیزیکی خاک زمینه رابرای کاهش مولفه های خاک (شاخص های ساختمان، بافت، پایداری، مقدار عناصر غذایی … ) پدید می آورد. استفاده غیر علمی کشاورزان از خاک بخصوص در امتداد شیب، انجام خدمات اگروتکنیکی در امتداد شیب، آبیاری غیر اصولی و غیره باعث فرسایش جدی خاک سطحی می شود. چنانچه بهره برداری از خاک ها بر اساس شناسایی و تعیین نوع کاربری مناسب و مبتنی بر رعایت اصول صحیح و علمی باشد، میزان فرسایش و رسوب به حداقل خود کاهش می یابد. در این رابطه  پیش بینی فرسایش  بایستی از طریق ایستگاه های سنجش رسوب انجام گیرد ولی به لحاظ  محدودیت این ایستگاه ها، از روش های مدل تجربی[1] و شبیه سازی توسط مدل های ریاضی[2] استفاده می شود. مدل های تجربی اساساً بر مبنای مشاهدات پایه گذاری  شده اند و معمولاً آماری هستند. این مدل ها بیشتر برای پیش بینی متوسط فرسایش به کار می روند. اگرچه گاهی اوقات برای پیش بینی رسوب هم استفاده می شوند. در مدل های ریاضی خصوصیات یک سیستم یا تمام و یا بخشی از نحوه کارکرد سیستم با نمادهای ریاضی نمایش داده شده و مورد بحث ریاضی قرار می گیرد. این مدل ها برای بیان نحوه عملکرد سیستم، چگونگی تاثیر متقابل عناصر یک سیستم و برای توصیف نحوه عمل سیستم بکار می روند (رفاهی، 1385).

 در برنامه ریزی کنترل فرسایش خاک ابتدا لازم است که بررسی جامعی از عوامل مؤثر در فرسایش خاک به عمل آید. این بررسی ها خصوصاً در اراضی بحرانی واقع در حوزه های آبخیز بسیار لازم و ضروری است و بدون شناسایی دقیق مختصات و شرایط آنها و تجزیه و تحلیل جامع شرایط حوزه آبخیز و تهیه طرح کامل آبخیزداری، عملیات کنترل و مبارزه با فرسایش مقدور و معقول نخواهد بود.

 میزان خسارات وارده و همچنین برآورد هزینه و انجام پروژه های مهار و کنترل فرسایش و رسوب نیازمند آمار و اطلاعات دقیق و صحیح، روش و فرمول های مناسب برای مناطق مختلف یک حوزه آبخیز می باشد. به دلیل مشکلات و محدودیت های موجود در روش های مستقیم اندازه گیری فرسایش خاک و همین طور پیشرفت شایان توجهی که در درک مفاهیم و مکانیزم فرآیند فرسایش حاصل شده، ابداع مدل های مختلف در زمینه فرسایش و رسوب از سال ها پیش مورد توجه قرار گرفته است. تامین نیازمندی های فوق و ایستگاه های رسوب سنجی با استفاده از اندازه گیری های زمینی دشوار و پرهزینه می باشد، به همین دلیل متخصصین آبخیزداری، هیدرولوژی و منابع آب در ارائه راه حل های مناسب تلاش زیادی نموده و فرمول های تجربی و مدل های ریاضی را پیشنهاد کرده اند.

 مدل های فرآیندی که بیانگر روابط منطقی بین پدیده های فیزیکی یک حادثه فرسایش است می تواند در تخمین مقادیر کمی فرسایش با دقت بیشتری نسبت به سایر مدل های تجربی مورد استفاده قرار گیرد. از نتایج حاصل از بعضی مدل ها با مقادیر واقعی تطبیق نزدیکی داشته از اینرو استفاده از مدل های فرسایش و رسوب در مطالعات حوزه آبخیز افزایش یافته است. از طرفی با توجه به پیچیده بودن اکوسیستم حوزه های آبخیز به ویژه حوزه های آبخیزکوهستانی، با استفاده از امکانات رایانه ای می توان مدل مناسبی را انتخاب و مورد بهره برداری قرار گیرد به منظور به کارگیری مدل ها در شرایط جدید، لازم است تا سازگاری آنها در این مناطق مورد ارزیابی قرار گیرد (صادقی، 1384).

مهمترین ویژگی های مدل های شبیه سازی، ماهیت،کارایی، عمومیت وسهولت کاربرد آنان می باشد (غلامی، 1382). تکامل مدل های فرسایش خاک، از مدل های تجربی مانند معادله جهانی تلفات خاک  (USLE)شروع و تا طراحی مدل هایی که اساس ریاضی– فیزیکی دارند ادامه یافته است. مدل های ریاضی ارزش تاثیر تکنولوژی را بر تخمین فرسایش خاک در زمین های متفاوت ثابت می کنند. مدلWEPP[3] نسل جدیدی از مدل های فرسایش خاک است که فرسایش خاک را در مقیاس مکان و زمان پیش بینی می­کند. این مدل برای زیر حوزه ها و حوزه های کوچک برای تخمین فرسایش خاک بطور ساعتی، ماهانه و یا سالانه بکار می رود (Pudasaini et al., 2004). در این پژوهش مدل WEPP به منظور تخمین سیلاب، فرسایش و رسوب در دو منطقه از استان فارس استفاده شده و با دو مدل ANSWERS و MPSIAC مقایسه شده است.

1-1- کلیاتی درمورد مدل  WEPP

این مدل توسط سرویس تحقیقات كشاورزی آمریكا، سرویس حفاظت منابع طبیعی آمریكا، سرویس جنگل امریكا و سایر ارگان هایی كه به نحوی با مسائل آب و خاك در ارتباط