3-1-2- خواص بیوشیمیایی………………………………………………………………………………………………………..19

4-1-2-مقاومت در برابر عوامل فیزیكی و شیمیای…………………………………………………………………………..20

5-1-2- خواص كشت…………………………………………………………………………………………………………………20

6-1-2 شرایط رشد سالمونلاها……………………………………………………………………………………………………..21

7-1-2- بقا سالمونلا……………………………………………………………………………………………………………………22

8-1-2- زیستگاه…………………………………………………………………………………………………………………………23

2-2- تاكسونومی…………………………………………………………………………………………………………………………23

1-2-2- سالمونلا تیفی…………………………………………………………………………………………………………………26

2-2-2- سالمونلا انتریتیدیس………………………………………………………………………………………………………..26

3-2-2- سالمونلا كلراسوئیس……………………………………………………………………………………………………….27

4-2-2- سالمونلا پولوروم…………………………………………………………………………………………………………….28

5-2-2- سالمونلا گالیناروم…………………………………………………………………………………………………………..28

6-2-2- سالمونلا آریزونا……………………………………………………………………………………………………………..29

7-2-2- ساختمان آنتی­ژنی………………………………………………………………………………………………………….31

8-2-2- طبقه بندی سالمونلا به منظور اهداف اپیدمیولوژیكی………………………………………………………….32

1-8-2-2- ارگانیسم­های موجب عفونت در انسان ………………………………………………………………………..32

2-8-2-2- واریته های سرولوژیكی سازگار با میزبان………………………………………………………………………32

3-8-2-2- واریته های سرولوژیكی ناسازگار…………………………………………………………………………………33

3-2- شاخص­های بیماری­زایی……………………………………………………………………………………………………..33

1-3-2- آنتی­ژن­های سطحی………………………………………………………………………………………………………..33

2-3-2-تهاجم…………………………………………………………………………………………………………………………….33

3-3-2- اندو­توكسین انترو­توكسین سیتو­توكسین …………………………………………………………………………….34

4-2- بیماری­زایی و مكانیسم آن……………………………………………………………………………………………………34

1-4-2- روند بیماری­   زایی……………………………………………………………………………………………………………35

2-4-2- میزان شیوع سالمونلوز در انسان……………………………………………………………………………………….35

3-4-2- عفونت­های سالمونلایی در انسان……………………………………………………………………………………..36

1-3-4-2- تب تیفوئید و تب­های روده­ای……………………………………………………………………………………..36

2-3-4-2- سپتی­سمی…………………………………………………………………………………………………………………37

3-3-4-2- گاسترو­انتریت…………………………………………………………………………………………………………….37

4-4-2- علائم بالینی در انسان……………………………………………………………………………………………………..37

5-2- اپیدمیولوژی……………………………………………………………………………………………………………………….38

6-2- روش­های تشخیص…………………………………………………………………………………………………………….40

1-6-2- روش­های فنوتیپی…………………………………………………………………………………………………………..41

1-1-6-2- بیوتایپینگ………………………………………………………………………………………………………………..41

2-1-6-2- سروتایپینگ……………………………………………………………………………………………………………….42

3-1-6-2- روش­های ایمنولوژیك………………………………………………………………………………………………..42

1-3-1-6-2- الایزا…………………………………………………………………………………………………………………….43

2-3-1-6-2- IMS…………………………………………………………………………………………………………………..44

2-6-2- روش­های ژنوتیپی………………………………………………………………………………………………………….44

1-2-6-2- روش واكنش زنجیره ایی پلیمراز PCR)) …………………………………………………………………. 45

2-2-6-2- multiplex PCR……………………………………………………………………………………………………47

3-2-6-2- real-time PCR……………………………………………………………………………………………..47

4-2-6-2- روش تکثیر هم دمای وابسته به حلقه LAMP………………………………………………………………48

1-4-2-6-2- پرایمرهای LAMP………………………………………………………………………………………………..49

2-4-2-6-2- مكانیسم واكنش LAMP……………………………………………………………………………………….51

3-4-2-6-2- مشخصات روش LAMP………………………………………………………………………………………56

4-4-2-6-2- مواد لازم برای انجام واکنش LAMP………………………………………………………………………57

5-4-2-6-2- ارزیابی محصولات LAMP……………………………………………………………………………………60

6-4-2-6-2- مكانیسم تشكیل كدورت در واكنش LAMP…………………………………………………………….61

7-4-2-6-2- مزایای روش LAMP…………………………………………………………………………………………….62

7-2 مطالعات آزمایشگاهی…………………………………………………………………………………………………………….63

1-7-2- مطالعه بر روی سویه­های سالمونلا به روش الایزا……………………………………………………………….63

2-7-2- مطالعه بر روی سویه­های سالمونلا به روش PCR………………………………………………………………65

3-7-2- مطالعه بر روی سویه­های سالمونلا به روش LAMP…………………………………………………………..70

فصل سوم (مواد و روش ها)…………………………………………………………………………………………………………75

1-3 وسایل مورد استفاده………………………………………………………………………………………………………………76

2-3- مواد مورد استفاده ………………………………………………………………………………………………………………77

3-3- رنگ آمیزی گرم………………………………………………………………………………………………………………..79

4-3- تستهای بیوشیمیایی……………………………………………………………………………………………………………79

1-4-3- تست سیمون سیترات…………………………………………………………………………………………………….81

2-4-3- تست تریپل شوگر ایرون آگار(TSI) ………………………………………………………………………………81

3-4-3- تست SIM…………………………………………………………………………………………………………………82

4-4-3- تست اوره …………………………………………………………………………………………………………………..82

5-3- روش تهیۀ گلسیرول استوک از باکتری­ مورد نظر…………………………………………………………………..83

6-3- روش استخراج DNA ……………………………………………………………………………………………………..83

1-6-3- طرز تهیۀ محلول­های مورد نیاز برای استخراج DNA………………………………………………………..84

2-6-3- مراحل استخراج DNA …………………………………………………………………………………………………84

7-3- تعیین غلظت DNA با دستگاه اسپکتروفتومتر……………………………………………………………………….86

8-3- الکتروفورز………………………………………………………………………………………………………………………..87

1-8-3- طرز تهیه ژل آگارز…………………………………………………………………………………………………………88

2-8-3- طرز تهیۀ بافر (1X)TBE……………………………………………………………………………………………….88

9-3- واکنش PCR ……………………………………………………………………………………………………………………89

1-9-3- اجزا واکنش PCR………………………………………………………………………………………………………….91

2-9-3- روش انجام واکنش PCR با آنزیم SmarTaq DNA Polymerase……………………………….93

10-3- واکنش LAMP………………………………………………………………………………………………………………94

1-10-3- روش انجام واکنشLAMP …………………………………………………………………………………………95

11-3- آلوده سازی سس مایونز با باكتری مورد نظر………………………………………………………………………..96

12-3- آلوده سازی سالاد سبزیجات با باكتری مورد نظر…………………………………………………………………..97

13-3- تهیه پورپلیت و شمارش باكتری­ها………………………………………………………………………………………98

1-13-3 تهیه رقت……………………………………………………………………………………………………………………..98

2-14-3- کشت سطحی………………………………………………………………………………………………………………99

2-14-3- کشت پورپلیت…………………………………………………………………………………………………………….99

3-13-3 شمارش باكتری­ها…………………………………………………………………………………………………………..99

فصل چهارم (نتایج)……………………………………………………………………………………………………………………100

1-4- رنگ آمیزی گرم از باكتری……………………………………………………………………………………………….101

2-4- نتایج کشت نمونه ها روی محیط اختصاصی shigella– salmonella agar………………………101

2-4- تست­های بیوشیمیایی……………………………………………………………………………………………………..102

1-3-4- تست اوره………………………………………………………………………………………………………………….102

2-3-4- تست سیمون سیترات…………………………………………………………………………………………………..103

3-3-4 تست TSI ……………………………………………………………………………………………………………………104

4-3-4 تست SIM……………………………………………………………………………………………………………………105

5-3-4 تست متیل رد ……………………………………………………………………………………………………………….106

4-4- استخراج DNA …………………………………………………………………………………………………………….107

5-4- PCR………………………………………………………………………………………………………………………………108

1-5-4- حد تشخیص PCR………………………………………………………………………………………………………109

6-4- LAMP ……………………………………………………………………………………………………………………….110

1-6-4 حد تشخیص LAMP………………………………………………………………………………………………….112

فصل پنجم (بحث)……………………………………………………………………………………………………………………113

نتیجه­گیری………………………………………………………………………………………………………………………………..121

منابع و ماخذ……………………………………………………………………………………………………………………………..122

چكیده

سالمونلا باكتری گرم منفی، متحرك و باسیلی شكل است كه خصوصیات عمومی خانواده انتروباكتریاسه را دارا می‌باشد. سالمونلا و سروتیپ‌های آن منبع مهم آلودگی غذاهای انسانی و عامل پاتوژن بسیار قوی و بیماری­زا در انسان­هاست. امروزه بیش از 2450 سروتیپ سالمونلا شناسایی شده است كه برخی از این سروتیپ‌ها عامل بیماری‌هایی از قبیل تب تیفوئید و انتروكولیك در انسان می‌باشند. بیماری­های ناشی از این عامل یک معضل بزرگ بهداشتی در جهان به خصوص در کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما می باشد. بنابراین تشخیص سریع، دقیق و به موقع آن برای جلوگیری از اپیدمی و عوارض مخرب این باکتری ضروری به­نظر می­رسد.

روش­های مختلفی برای جداسازی باكتری سالمونلا از نمونه‌های محیطی وجود دارد كه شامل: روش‌های كشت سنتی و بیوشیمیایی، سرولوژیكی و مولكولی (از جمله PCR) است. تمام این روش­ها به زمان طولانی، تعداد زیاد باکتری در نمونه اولیه، تجهیزات گران­قیمت آزمایشگاهی و به افراد متخصص در این زمینه نیاز دارند.

هدف از این مطالعه بررسی کارایی روش نوین تشخیص مولکولی LAMP در تشخیص عامل عفونی سالمونلا تیفی می­باشد. بررسی نتایج در تشخیص مولکولی سالمونلاها نشان داد که روش LAMP روشی سریع، ارزان و اختصاصی است و به­جای دستگاه­های گران­قیمت PCR و برنامه چرخه حرارتی چند دمایی آن با استفاده از یک بلوك حرارتی بسیار ساده و ارزان و در یک دمای واحد 60 درجه سانتی­گراد و همچنین مشاهده کدورت حاصل از فرایند تکثیر ژن­ها در زمان كوتاه­تری به تشخیص اختصاصی این باكتری سالمونلا پرداخت.

این روش می تواند جهت تشخیص مولکولی سریع، دقیق و ارزان با كاربرد گسترده در آزمایشگاه­های تشخیصی و بخصوص تشخیص عوامل عفونی در آزمایشگاه­های مناطق محروم و آزمایشگاه­های سیار مورد استفاده قرار گیرد.

واژه های کلیدی : سالمونلا، تشخیص مولکولی، PCR، LAMP

مقدمه

اعضای جنس سالمونلا، باكتری گرم منفی، میله­ایی، بی­هوازی اختیاری و بدون اسپور هستند. از آنجا كه جایگاه اصلی و طبیعی این باكتری‌ها روده انسان و حیوانات می‌باشد اصطلاحاً آنها را باسیل‌های روده‌ای یا انتریك می‌نامند. از لحاظ شرایط رشد این میكروارگانیسم‌ها باكتری‌های انعطاف‌پذیری بوده و به آسانی با شرایط محیطی خود را هماهنگ می‌كنند این جنس از میكروارگانیسم‌ها به حرارت حساس‌اند. در درجه حرارت‌های پائین امكان بقای آنها بیشتر است .(Connie & Manuselis, 2000)

     اكثر سروتیپ‌های سالمونلا پاتوژن‌های بالقوه برای انسان و بسیاری از حیوانات می‌باشند. این باكتری‌ها در دستگاه گوارش مهره‌داران اعم از پستانداران و پرندگان و خزندگان و ماهی‌ها سیطره پیدا كرده، بسته به سروتیپ، شرایط و عوامل متعدد میزبانی، بیماری­هایی با نشانه‌های گوناگون و عوارض متفاوت ایجاد می‌كنند .(Merchant & Pocker, 1983)از جمله باكتری­های روده­ایی­ هستند كه موجب بیماری تب تیفوئید(حصبه)، تب شبه حصبه و بیماری­های ناشی از مواد غذائی در انسان می­گردند(Jay et al., 2005).

     بیماری­های ناشی از آلودگی مواد غذائی ناشی از سالمونلا را non typhoidal نامیده­اند. سالمونلا به­طور گسترده­­ایی در محیط زیست از قبیل آب، خاك و مدفوع حیوانات توزیع شده است (Cidrp, 2009). باكتری معمولاً از طریق مدفوع انسان و یا دام دفع شده و باعث آلودگی آب و غذا و محیط می‌گردد. مواد غذائی مانند گوشت، تخم­مرغ، مرغ، سس مایونز، سبزیجات و غیره ،از ناقل­های اولیه عفونت سالمونلا به انسان هستند(Dolye & Beuchat, 2007)..

   سالمونلای غیر­تیفوئیدی علت اصلی بیماری­های ناشی از مواد غذائی در سراسر جهان است. كه بر­آورد شده كه حدود 4/1 میلیون مورد در سال مورد عفونت غذائی سالمونلا قرار می­گیرند(Mead et al., 1999).

از این­رو شناخت و تشخیص به موقع سالمونلا از اهمیت خاصی برخوردار است. با ذكر تمامی این موارد به نظر می‌رسد تشخیص به موقع و كنترل باكتری از وظایف مهم آزمایشگاه‌های میكروب‌شناسی است. امروزه از 3 روش رایج به تشخیص باكتری می‌پردازند:

ـ روش‌های كشت سنتی و آزمایشات بیوشیمیایی.

ـ روش‌های سرولوژیكی.

ـ روش‌های مولكولی.

     برای تشخیص استفاده از روش­های سنتی مبتنی بر محیط كشت قابل قبول است ولی وقت­گیر است و برای تایید جواب نهایی چند روز به­طول می­انجامد .(Andrews & Hammack, 2007) علاوه­بر این، روش­های ایمنولوژیك مانند الایزا وIMS نیز برای شناسائی سالمونلا توسه یافته­اند.

. (Mansfield & Forsythe, 2000 ; FAVRIN , 2001) با این­حال اختصایت كم و هزینه­های بالا، استفاده ازین روش­ها را محدود كرده است. اخیرا روش­های مولكولی مانند PCR و real time PCR به­طور گسترده در شناسائی سالمونلا استفاده می­شوند كه روش­هایی كارآمد و حساس هستند.

Krascsenicsova et al., 2008) ; Eriksson & Aspan, 2007).

     با این­حال این روش­ها نیازمند سیكل حرارتی اختصاصی و دستگاه­های گران­قیمت­اند. از­این­رو نیاز به یك روش دقیق، حساس، آسان و به­صرفه­تر است. در سال 200 یك گروه ژاپنی یك روش تشخیص مولكولی به نام LAMP را معرفی كردند .(Notomi et al., 2000)از آن زمان روش LAMP به عنوان یك روش اختصاصی، حساس و سریع برای شناسائی پاتوژن­های ناشی از مواد غذائی مورد استفاده است. یك روش ساده، بدون نیاز به سیكل حرارتی اختصاصی و دستگاه­های گران­قیمت و به آسانی قابل اجرا است(Hara-Kudo et al., 2005; Notomi et al., 2000).

     هدف این تحقیق شناسائی باكتری سالمونلا تیفی در سالاد سبزیجات و سس مایونز آلوده با استفاده از روش LAMP، به­عنوان روشی سریع، حساس و اختصاصی می­باشد.

اهداف تحقیق در نگاه اجمالی

طراحی و بهینه­سازی روش LAMP بر اساس ژن تهاجمی invA سالمونلا تیفی
تعیین حد حساسیت روش PCR و LAMP به روی ژن تهاجمی invA سالمونلا تیفی
مقایسه دو روش PCR و LAM
مشخصات جنس سالمونلا
1-1-2- تاریخچه

در سال 1885 یك دامپزشك آمریكائی به نام دانیل المر سالمون برای اولین بار این باكتری را از خوك جدا كرد وآن را باسیلوس كلرا­سوئیس[1] نامید. در سال 1888 جرم دیگری توسط گارتنر از فردی كه در اثر گاستروانتریت ناشی از مصرف گوشت نپخته مرده بود جدا شد و آن­را باسیلوس انتریتیدیس نامید كه بعداً سالمونلا انتریتیدیس خوانده شد. در سال 1900 خواص این باكتری توسط فردی به نام لینیر به­طور رسمی تصویب گردید. از آنجا كه این ارگانیسم ها شبیه به باكتری های جدا شده توسط سالمون بودند، به همین جهت به افتخار كاشف اولیه این باكتری سالمونلا[2] نامیدند(Roumagnac et al., 2006).

     در فاصله بین سال­های 1925ـ1900 بزرگ­ترین رویداد در كشف سرولوژیكی آنتی‌ژن‌های سوماتیك و فلاژلا در مورد گروه سالمونلا بوسیله لیگنیرز انجام شد. در سال 1926 تركیبات پادگنی سالمونلا طبقه‌بندی گردید و جدولی به نام جدول كافمن ـ وایت ایجاد شد. در حال حاضر این جدول دارای حدود 2500 سروتیپ است (Bhatia & Nabb , 1980) .

     سالمونلا بطور گسترده در طبیعت توزیع شده است مانند آب آلوده، خاك حاوی مدفوع حیوانات و غیره. به طور عمده این باكتری­ها در روده­ی حیوانات ساكن است و مخزن اصلی آلودگی مرغ، تخم مرغ، دام، حیوانات خانگی و خزندگان است(Cidrp, 2009).

 2-1-2- خواص شكلی

اعضای جنس سالمونلا باكتری­های میله­ای شكل و اندازه­ی آن 5-2 ´5/1-7 /. میكرون بوده است.گرم منفی، بدون اسپور و متعلق به خانواده­ی انتروباكتریاسه­اند (J. Antonio , 2009 ; Dolye & Beuchat, 2007) .. اكثر اعضای این جنس متحرك و با تاژه­ی پری­تریش­اند به­جز چند مورد استثناء مانند سالمونلا گالیناروم[3] و سالمونلا پولوروم[4] (et al., 2005 Hara-Kudo).

3-1-2- خواص بیوشیمیایی

اعضای این جنس قادر به تخمیر گلوكز بوده ولی از تخمیر ساكارز و لاكتوز نا­توانند. بیشتر انواع سالمونلا ها گلوكز، مالتوز، مانیتول، دولسیتول، دكسترین و سوربیتول را تخمیر می كنند و اسید و گاز بوجود می آورند. اكثر سویه­ها H2sرا از منبع سولفوری معدنی تولید كرده و تولید H2S یکی از واکنش های کلیدی در تشخیص سالمونلاها می­باشد. به استثنای سروتیپ تیفی[5] در بیشتر موارد جدا شده از گلوکز گاز ایجاد می­کنند. در سیترات به عنوان تنها منبع كربن رشد می­كنند اما برخی از گونه ها مانند سالمونلاتیفی و سالمونلا پاراتیفی A سیترات منفی هستند Aksoy, 2004)). این باكتری اكسیداز منفی و كاتالاز مثبت بوده. از تولیدات این باكتری لیزین در كربوكسیلات، سولفات هیدروژن وارنیتین می‌باشد.

( Alcamo , 1997 ; Connie & Manuselis, 2000) .

   از دیگر ویژگیهای بیوشیمیایی این است كه اكثر سالمونلاها عدم تولید اندول، عدم تولید آنزیم‌های اوره آز،   لیپاز، دزاكسی ریبونوكلئاز، فنیل‌آلانین و تریپتوفان دآمیناز، دكربوكسیلاسیون اسیدهای آمینه لیزین، اورنیتین و آرژنین، واكنش مثبت در آزمایش متیل‌رد(MR) و واكنش منفی در آزمایش وژس ـ پروسكوئر (VP) مثبت می‌باشد.( (Alcamo , 1997 ; Dolye & Beuchat , 2007.

 4-1-2- مقاومت در برابر عوامل فیزیكی و شیمیایی

این باكتری روی محیط كشت ماهها زنده می­مانند. حرارت 60 درجه را 15 تا 20 دقیقه تحمل می­كنند، سالمونلاها مدت 13 ماه در لاشه­های آلوده نگهداری شده در یخچال، 120 روز درآب، 280 روز در خاك باغچه و مدت بسیار طولانی در شیرخشك­های بدون چربی و موادغذایی دارای تخم مرغ زنده می­مانند. سالمونلاها نسبت به سرما مقاوم بوده و مدت3 ماه در برف و یخ زنده مانده واز این طریق می­توانند اپیدمی به­وجود آورند. كلرامنفیكل استرپتومیسین و بسیاری از آنتی بیوتیك های وسیع الطیف بر آن موثرند پنی سیلین بر آن كاملا بی­اثر است. سالمونلاها همچنین نسبت به املاح صفراوی مقاومند وبه همین دلیل از این مواد نیز علاوه بر رنگ­ها در تهیه محیط‌های غنی‌كننده استفاده می‌كنند Aksoy, 2004)).

 5-1-2- خواص كشت

اعضای این جنس هوازی بی­هوازی اختیاری می­باشند. مزوفیل بوده و رشد بهینه­ی آن در دمای 37درجه است.با این­حال برخی از سالمونلا­هادر شرایط شدید زیست محیطی مانند درجه حرارت بالای 54 درجه و سرمای 4-2 درجه را تحمل كنند. pH مناسب برای رشد آن 5/7-5/ 6 می باشد ولی pH حدود 9- 5/4  را می تواند تحمل كند و اگر pH پائین­تر از 4 برود باعث از بین رفتن میكرو­ارگانیسم می­شود. pH بیشتر از 9 صرفا از رشد آن جلوگیری می­كند. غلظت نمك 3/ 5 % بالاتر عاملی در جهت جلوگیری از رشد و تكثیر باکتری است (Jay et al., 2005 ; Doyle.M, 2007).

     اکثر سالمونلاها در روی آگار مغذی بعد از 24 ساعت پرگنه هایی به قطر 3-2 میلی متر و به رنگ سفید، خاکستری، مرطوب ،کروی، مسطح، برجسته و صاف ایجاد می کنند.

فصل اول:کلیات تحقیق

1-کلیات تحقیق………………………………. 2

1-1 بیان مساله اصلی تحقیق …………………… 2

1-2 اهمیت و ضرورت انجام……………………… 3

1-3  مرور ادبیات و سوابق  …………………… 4

1-4 اهداف مشخص تحقیق………………………… 6

      1-4-1 هدف کاربردی………………………………………………………………………………………………………………7

1-5سوالات  تحقیق…………………………….. 7

      1-5-1 پرسش اصلی تحقیق………………………………………………………………………………………………………..7

     1-5-2-سوالات فرعی تحقیق……………………………………………………………………………………………………..7

1-6 فرضیه های تحقیق…………………………. 7

1-7تعریف واژه ها و اصطلاحات فنی و تخصصی………… 8

     1-7-1تعاریف مفهومی………………………………………………………………………………………………………………8

          1-7-1-1بانکداری الکترونیکی……………………………………………………………………………………………..8

          1-7-1-2 تحلیل وضعیت…………………………………………………………………………………………………….8

    1-7-2 تعاریف عملیاتی………………………………………………………………………………………………………………8

          1-7-2-1 بانکداری الکترونیکی…………………………………………………………………………………………….8

          1-7-2-2تحلیل وضعیت……………………………………………………………………………………………………..8

1-8روش شناسی  تحقیق…………………………. 9

    1-8-1 نوع پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………….9

    1-8-2 فرایند اجرای پژوهش……………………………………………………………………………………………………….9

1-9 مدل مفهومی تحقیق……………………….. 10

1-10 روش های گرد آوری داده ها……………….. 10

1-11 روایی و پایایی……………………………………………………………………………………………………………12

    1-11-1 روایی………………………………………………………………………………………………………………………….12

    1-11-2پایایی……………………………………………………………………………………………………………………………12

1-12جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه ………………………………………………………………12

1-13روش ها وابزار تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………12

1-14 قلمرو تحقیق………………………………………………………………………………………………………………13

     1-14-1قلمرو موضوعی تحقیق…………………………………………………………………………………………………..13

     1-14-2 قلمرو مکانی   تحقیق……………………………………………………………………………………………………..13

     1-14-3 قلمرو زمانی تحقیق………………………………………………………………………………………………………13

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2- مبانی نظری پژوهش………………………… 15

2-1 مقدمه…………………………………. 15

2-2 تعاریف بانکداری الکترونیک……………….. 16

    2-2-1 بانک………………………………….. 16

   2-2-2 انواع بانک در ایران……………………… 16

   2-2-3 بانکداری الکترونیکی……………………… 17

   2-2-4  بانکداری الکترونیک در ایران……………… 17

   2-2-5 انواع خدمات الکترونیک قابل استفاده توسط بانکها………………………………………………………………18

   2-2-6 ابزارهای بانکداری الکترونیکی در ایران……… 19

2-3 خدمات بانکداری الکترنیکی قابل ارائه در بانک مسکن 22

2-4 نگاهی به وضعیت بانکداری الکترونیکی در مقابل بانکداری سنتی    25

2-5 بستر های بانکداری الکترونیکی…………….. 26

   2-5-1 بسترهای نرم افزاری………………………. 26

   2-5-2 بستر های سخت افزاری……………………… 26

2-6 مزایا و معایب بانکداری الکترونیکی ……….. 26

   2-6-1 مزایای بانکداری الکترونیکی ………………. 26

   2-6-2 معایب بانکداری الکترونیکی ……………….. 27

2-7 چالش های بانکداری الکترونیکی در ایران ……. 27

   2-7-1 الگوی مفهومی چالش های بانکداری الکترونیکی در ایران……………………………………………………29

2-8 بانکداری الکترونیکی و مدیریت ریسک………… 29

2-9 تحلیل های آماری بانک مرکزی ……………… 31

2-10 مدیریت استراتژیک………………………. 38

   2-10-1 فرایند مدیریت استراتژیک…………………. 39

   2-10-2 مزایای مدیریت استراتژیک…………………. 40

2-11 تعریف برنامه ریزی……………………… 41

   2-11-1 تعریف برنامه ریزی استراتژیک……………… 42

   2-11-2 برنامه ریزی استراتژیک…………………… 42

   2-11-3 مزایای برنامه ریزی استراتژیک…………….. 46

2-12 مفهوم استراتژی………………………… 47

   2-12-1 تدوین استراتژی…………………………. 48

        2-12-1-1 چارچوب جامع تدوین استراتژی………… 49

   2-12-2 مدلهای تدوین استراتژی…………………… 50

        2-12-2-1مدل هاروارد………………………. 50

        2-12-2-2مدل ذینفع ها……………………………………………………………………………………………………… 51

        2-12-2-3مدل BCG (گروه مشاوران بوستون)………………………………………………………………………..52

        2-12-2-4 مدل GE (جنرال الکتریک)……………. 53

        2-12-2-5 مدل تحلیل رقابتی پورتر……………. 53

        2-12-2-6 مدل دیوید……………………….. 55

        2-12-2-7 مدل برایسون……………………… 56

2-13 تجزیه و تحلیل و انتخاب استراتژیک…………………………………………………………………………….58

   2-13-1  فنون تجزیه و تحلیل استراتژیک……………. 59

2-14 معرفی تحلیلSWOT……………………….. 61

   2-14-1 نقاط قوت و ضعف و فرصت ها و تهدیدات……….. 64

   2-14-2 مراحل انجام آنالیزSWOT …………………. 65

   2-14-3 ماتریس‌های مورد استفاده در روش تحلیلSWOT….. 65

2-15 پیشینه تحقیق………………………….. 66

فصل سوم:روش تحقیق

3- روش پژوهش………………………………. 75

3-1 نوع پژوهش……………………………… 75

3-2 جامعه آماری پژوهش………………………. 75

3-3  روش نمونه گیری و حجم نمونه …………….. 76

3-4روش ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها………. 78

3-5 روایی و پایایی ابزار پژوهش………………. 80

   3-5-1 روایی………………………………….. 80

   3-5-2 پایایی…………………………………. 80

 فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده های پژوهش

4- تجزیه و تحلیل داده های پژوهش……………… 83

4-1 یافته های توصیفی……………………….. 83

4-2 تجزیه توصیفی داده ها……………………. 84

   4-2-1 تدوین ماتریس SWOTجهت تجزیه و تحلیل عوامل داخلی و خارجی    84

   4-2-2 مقایسه متناظری EFEو IEFو تدوین استراتژی های متناظر    90

   4-2-3 ماتریس داخلی و خارجی(IE) انتخاب استراتژی های ترجیحی   94

   4-2-4 ارزیابی موقعیت و اقدام استراتژیک(SPACE)……. 95

   4-2-5 برنامه ریزی استراتژیک کمی (QSPM)………….. 99

 فصل پنجم:خلاصه پژوهش و بحث و نتیجه گیری

5- خلاصه پژوهش، بحث و نتیجه گیری……………………………………………………………………………….106

5-1 مقدمه…………………………………. 106

5-2 خلاصه پژوهش…………………………….. 106

5-3 بحث و نتیجه گیری ………………………. 113

5-4خلاصه پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………………………….116

5-5 محدودیت ها و موانع……………………… 117

5-6 پیشنهاد هایی مبتنی بر نتایج تحقیق فعلی……. 117

5-7 پیشنهادهایی برای محققان آینده……………. 119

           منابع ومأخذ

منابع فارسی……………………………….. 121

منابع انگلیسی……………………………… 124

        چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………….126           

 پیوست ها وضمایم

پیوست الف

جدول آمار مقایسه استان ها…………………… 128

پیوست ب

پرسشنامه اولیه ……………………………. 182

          پیوست ج 

          پرسشنامه اصلی…………………………………………………………………………………………………………………..185

1بیان مسأله اساسی تحقیق

 

توسعه و کاربری فن آوری اطلاعات در حوزه های مختلف به ویژه در حوزه بانکداری، حاصل قابلیت های فن آوری اطلاعات است  که امروزه در دنیای کسب وکار با اقبال فراوان روبرو شده است. انسان هزاره سوم در تلاش است با شتاب دادن به روند توسعه و کاربری فن اوری اطلاعات در بخش های مختلف نظام اجتماعی از الگوی سنتی فاصله گرفته و الگوی جدیدی متناسب با الزامات عصر اطلاعات ایجاد کند (نورمحمد و همکاران،1387).

در سالهای اخیر به موازات گسترش روزافزون فن آوری های اطلاعاتی و ایجاد فرصت های جدید در صنعت بانکداری، موجبات توجه بیشتر به مقوله بانکداری الکترونیکی فراهم گردیده است (لگزیان و همکاران،1389). رقابت شدیدی که  با افزایش تعداد بانکها به وجود آمده است موجب شده تا یکی از بهترین راه های افزایش سودآوری، کاهش هزینه ها باشد، که بانکداری الکترونیک می تواند در این زمینه بسیار اثرگذار عمل نماید.

بانکداری الکترونیک به سبب نقش آفرینی در توسعه تجارت الکترونیک، کیفیت ارائه خدمات بانکی، صرفه جویی در وقت میلیون ها مشتری، کاهش معضلات اجتماعی و … از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است (نوری،1387). با گسترش اینترنت و سایر درگاه های الکترونیکی، بانکها نیز سعی د ارند مراجعه فیزیکی مشتریان را کاهش داده و حتی الامکان امور بانکی روزمره آنها توسط یکی از درگاه های الکترونیکی انجام گیرد.                                                    در این پژوهش سعی خواهد شد وضعیت بانکداری الکترونیکی در شعب بانک مسکن استان مازندران  بر مبنای شناخت عوامل داخلی و خارجی (نقاط ضعف،قوت،فرصت ها،تهدیدها) مورد بررسی قرار گیرد.همچنین متناسب با داده های تحلیل انجام شده استراتژی ترجیهی برای توسعه بانکداری الکترونیک انتخاب گردد.در پایان سعی خواهد شد تا  با استفاده از مدل هاروارد ماتریس  SWOT  جهت توسعه بانکداری الکترونیک توصیه های استراتژیک پیشنهاد گردد.

1-2 اهمیت و ضرورت انجام

       یقیناً  برای رسیدن به یک وضعیت ایده آل ابتدا لازم است تا وضعیت فعلی مورد تحلیل و سنجش قرار گیرد تا بتوان با شناخت عوامل مهم اثرگذار بر روند بهبود فرآیند بانکداری  الکترونیک ،به یک استراتژی مناسب دست یافت. از آنجایی که نیازهای مختلف در افراد با توجه به شرایط زندگی اجتماعی ایجاد می گردند و نهادهای اجتماعی نیز به دنبال راه حلی برای ارضاء این نیازها می باشندموجب پدید آمدن  رقابت تکنولوژیک گشته و هر روز یک تکنولوژی جدید جایگزین تکنولوژی قبلی خواهد شد و نباید تصور کنیم که با دستیابی به بانکداری  الکترونیک به آخر خط بانکداری رسیده ایم. چرا که با ایجاد شرایط و وضعیت جدید اجتماعی نیازهای جدیدی به وجود آمده و متعاقباً ارضاء نیاز جدید معطوف به داشتن استراتژی مناسب خواهد بود. از آنجایی که طی تحقیقات مختلف صورت گرفته در زمینه بانکداری الکترونیک(حمیدی زاده و همکاران،1386 و گیلانی نیا و همکاران،1388)، اکثر محققان بدنبال شناسایی چالش ها و مشکلات و یا میزان پذیرش و استقبال مشتریان از بانکداری الکترونیک بوده اند که عموماً  منتج به ارائه یک راه حل کاربردی و استراتژیک در این زمینه نشده اند. در این تحقیق تلاش خواهد شد تا با بررسی وضعیت موجود و تجزیه و تحلیل نقاط ضعف و قوت داخلی و فرصت ها و تهدیدهای خارجی، ضمن تدوین استراتژی ترجیحی،برای توسعه بانکداری الکترونیک در بانک مسکن استان مازندران توصیه های استراتژیک ارایه گردد.

1-3 مرور ادبیات و سوابق

دکتر ناصر کهزادی در مقاله ای تحت عنوان «وضعیت بانکداری الکترونیکی در ایران و جهان» ضمن معرفی مزایا و معایب بانکداری الکترونیکی و بررسی چگونگی آن در ایران و جهان وجود زیرساخت های مناسبی اقتصادی، اجتماعی و فنی از قبیل زیرساخت های مخابراتی، امنیت در تبادل اطلاعات، تدوین قوانین و مقررات حقوقی مناسب، بسترسازی فرهنگی و آشنانمودن مردم و بنگاههای اقتصادی با مزایای این نوع بانکداری را جهت بهبود وضعیت بانکداری الکترونیک پیشنهاد نمودند (کهزادی،1381).
دکتر سید رضا سید جوادین و مریم سقطچی در مقاله ای با عنوان بانکداری الکترونیکی و سیر تحول آن در ایران نیز توجه به زیرساخت های فرهنگی، مخابراتی، امنیتی و همچنین ایجاد نگرش کلان در بیان تصمیم گیرندگان، سیاست گذاران و دست اندرکاران در این زمینه و بومی سازی فرهنگ و ابزارهای موردنیاز را مورد توجه قرار دادند(سید جوادین و همکاران،1385).
در یکی دیگر از تحقیقات صورت گرفته ضمن شناخت موانع موجود راهکارهایی از قبیل تدوین هدف و برنامه های راهبردی چگونگی توسعه بانکداری الکترونیک، تسهیل فرایند ارائه خدمات بانکی، توسعه خدمات کنونی بر پایه جلب اعتماد و اطمینان مشتری، ارتقای سطح توانمندی کارکنان و امنیت سیستم های موجود جهت بهبود وضعیت ارائه گردیده است(حمیدی زاده و همکاران،1386).
آقای پیمان نوری به عنوان مدیرعامل بانک رفاه طی مقاله ای ضمن بررسی مشکلات، موانع و چالش های پیش روی بانکداری الکترونیک بخش قابل توجهی از این چالش ها را مربوط به عوامل درونی و قابل کنترل در داخل کشور دانسته و لزوم تعریف دقیق نقشهای مورد انتظار هریک از دستگاه های مسئول، ایجاد زیرساخت های مخابراتی، تسهیل قوانین و مقررات، آموزش فرهنگی و رفع محدودیت هایی مانند عدم امکان تأسیس شرکت های زیرمجموعه جهت واگذاری امور بانکداری الکترونیک توسط بانکها را در بهبود وضعیت فعلی موردنظر قرار داده اند(نوری،1387).
دکتر محمد لگزیان نیز طی تحقیقی جهت شناسایی عوامل موثر بر پذیرش بانکداری الکترونیک توسط مشتریان، ساده سازی فرایند ارائه اینگونه خدمات توسط بانکها به نحوی که کاملاً واضح و قابل فهم برای مشتریان باشد و همچنین توجه ویژه به کارکنان بانک جهت آموزش و آمادگی لازم برای پاسخگویی ساده و قابل درک به مشتریان در کنار توسعه زیرساخت های مخابراتی، افزایش تعداد شعب 24 ساعته و ارائه اطلاعات کامل در وب سایتهای بانک را جهت گسترش و خدمات بانکداری الکترونیکی پیشنهاد نموده اند (لگزیان و همکاران،1389).
یکی دیگر از تحقیقات صورت گرفته در این زمینه توسط دکتر شهرام گیلانی نیا بوده است که ضمن بررسی رفتار مشتریان، پیشنهاداتی از قبیل دسترسی آسان به ابزارهای بانکداری الکترونیکی، برگزاری دوره های آموزشی برای مشتریان، امکان ارائه خدمات مسائل ارائه در شعب توسط بانکداری الکترونیکی، افزایش سرعت انجام معاملات از طریق سامانه های الکترونیکی و آگاه کردن مشتریان از مسایل امنیتی و استانداردهای رعایت شده از سوی بانک برای افزایش سطح آگاهی عمومی و بحث بیمه مالی در برابر سوءاستفاده های احتمالی را ذکر نموده اند(گیلانی نیا و همکاران،1386).
همچنین در پایان نامه ای که در سال 1387 در دانشگاه تربیت مدرس توسط آرزو پور میرزا در مقطع کارشناسی ارشد با عنوان «پذیرش بانکداری الکترونیک از سوی مشتریان “انجام گرفته، تفاوت های اساسی میان ویژگی های جمعیتی مشتریان و رفتار مشتریان مشاهده شده است. علاوه بر این باجه شعبه به عنوان یک کانال پرطرفدار و بعد از آن دستگاههای خودپرداز رتبه دوم را به خود اختصاص داده و تلفن بانک و ایمیل بانک کمترین موارد استفاده را داشته اند. نتایج بالا نشان داده است که جنبه های امنیتی و پایین بودن آگاهی درباره بانکداری الکترونیکی و دانش فنی مهم ترین و اساسی ترین موانع جهت پذیرش و توسعه بانکداری الکترونیکی می باشد (گیلانی نیا و همکاران،1388).
      با توجه به نمونه های ذکر شده و نگاهی گذرا به تحقیقات صورت گرفته می توان به این نتیجه رسید که عوامل فرهنگی، زیرساختی و امنیتی جزء مشترک همه آنها بوده است و اما نکته ای که می تواند جلب توجه کند وجود پیشنهادات عمومی و کلی و عدم ارائه یک مدل استراتژیک کاربردی در این تحقیقات می باشد.

 

1-4اهداف مشخص تحقیق

         برای اجرای این تحقیق 4 هدف اصلی موردنظر است و شامل:

1- بررسی وضعیت عوامل داخلی (نقاط قوت و ضعف) بانکداری الکترونیکی در شعب بانک مسکن استان مازندران.

2- بررسی وضعیت عوامل خارجی (فرصت ها و تهدید ها) بانکداری الکترونیکی در شعب بانک مسکن استان مازندران.

3- شناسایی و تحلیل استراتژی های ترجیحی جهت بهبود وضعیت بانکداری الکترونیکی در شعب بانک مسکن استان مازندران.

4- پیشنهاد توصیه های استراتژیک برای بهبود وضعیت بانکداری الکترونیکی در شعب بانک مسکن استان مازندران.

 1-4-1هدف کاربردی

با توجه به اینکه این پژوهش در شعب بانک مسکن استان مازندران صورت خواهد گرفت. نتایج حاصل از آن می تواند کمک شایانی جهت تدوین یک استراتژی مناسب برای توسعه و بهبود کیفی و کمی وضعیت بانکداری الکترونیک در شعب بانک مسکن استان مازندران گردد.

1-5 سولات تحقیق

1-5-1پرسش اصلی تحقیق (مسأله تحقیق)

– وضعیت بانکداری الکترونیک در شعب بانک مسکن استان مازندران چگونه است؟

1-5-2 سؤالات فرعی تحقیق

       سؤالات موردنظر جهت انجام این پژوهش تحت 3عنوان اصلی خواهد بود.

1- وضعیت عوامل داخلی (نقاط ضعف و قوت) و خارجی(فرصت و تهدید) بانکداری الکترونیکی در شعب بانک مسکن استان مازندران چگونه است؟

2- با ترکیب عوامل مربوط به وضعیت داخلی و خارجی، استراتژی های ترجیهی برای توسعه نظام بانکداری الکترونیک در بانک مسکن استان مازندران در کدام ناحیه قرار می گیرد؟

3- متناسب با داده های مربوط به تحلیل وضعیت و استراتژی ترجیحی مربوطه چه توصیه های استراتژیک را برای توسعه بانکداری الکترونیک در شعب بانک مسکن استان مازندران می توان پیشنهاد نمود؟

1-6 فرضیه‏های تحقیق

      در این پژوهش جهت دستیابی به نتایج کاملتر و عدم محدودیت در یک وضعیت خاص، فرضیه ای در نظر گرفته نشده و سعی می گردد با سؤال  روند پژوهش ادامه یابد.

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                  شماره صفحه

چکیده

1-1مقدمه. 2

1-2طرح مسئله. 3

1-3 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق.. 3

4-1-اهداف مشخص پژوهش…. 4

5-1فرضیه های تحقیق.. 4

1-6تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش…. 5

1-6-1 تعاریف نظری: 5

1-6-2 تعریف عملیاتی.. 6

2-1مقدمه. 8

2-2- تحقیقات انجام شده در مورد اعتیاد و شخصیت… 9

2-2-1 تحقیقات داخلی.. 9

2-2-2 سابقه پژوهش در جهان. 13

2-3-مفهوم وابستگی به مواد (اعتیاد) 13

2-3-1 تعریف مفاهیم اساسی ملاک‌های وابستگی به مواد. 15

2-3-2سوء مصرف مواد. 15

2-3-3 مراحل وابستگی به مواد. 16

2-3-4 اختلالات وابسته به مواد به دو دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از : 17

2-3-4-1 سوء استفاده از مواد. 17

2-3-5 انواع وابستگی به مواد. 17

2-3-5-1 وابستگی جسمانی.. 18

2-3-5-2 وابستگی روانی.. 18

2-3-6 طبقه بندی انواع مواد. 19

2-3-7 مواد افیونی.. 19

2-4 تعاریف و مفاهیم شخصیت… 26

2-5 رابطه شخصیت و اعتیاد. 27

2-5-1-دیدگاه کنبرگ: 29

2-6 اختلالات وابسته به مواد. 30

2-6-1 حشیش و اختلالات وابسته به آن. 30

2-6-3 مواد توهم زاLSD و اختلالات وابسته به آن. 31

2-6-5 نیکوتین و اختلالات وابسته به آن. 32

2-6-6 آمفتامین و اختلالات وابسته به آن. 32

2-6-7 اختلالات ناشی از مصرف بلندمدت مواد استنشاقی.. 33

2-6-8  اختلالات وابسته به داروهای رخوت زا، خواب آور و یا ضد اضطراب… 33

2-9 ویژگی‌های شخصیت در نظریه رابرت کلونینجر. 33

2-9-1 محتوای آزمون سرشت و منش ((TCI 36

2-9-2 ابعاد شخصیت از دیدگاه کلونینجر و تئوری وی در رابطه با مصرف مواد. 38

2-9-3 مدل عصب، روان دارو شناختی کلونینجر. 40

2-9-4 ویژگی های شخصیتی مرتبط با وابستگی به مواد. 40

2-9-5 کاربرد آزمون TCI 45

2-9-5-1 مطالعات ژنتیک…. 45

2-9-5-2 تعداد ابعاد شخصیت قابل انتقال از طریق وراثت… 46

2-10 اجتماع درمان مدار. 48

2-10-1 تعریف اجتماع درمانی (اجتماع درمان مدار ) 49

2-10-2 تاریخچه اجتماع درمان مدار. 49

 

2-10-3 اهداف اجتماع درمان مدار. 49

2-10-4 دیدگاه‌های TC.. 50

2-10-5 ساختار TC.. 51

2-10-5-1 نمونه ساختار سلسله مراتبی برنامه اجتماع درمان مدار در کشورهای دیگر. 52

2-10-5-2 نمودار ساختار سلسله‌مراتبی برنامه اجتماع درمان مدار در ایران. 53

2-10-6 مراحل برنامه. 54

2-10-7 مرحله درمان. 54

2-10-8 اختلال اعتیاد از دیدگاه TC.. 56

2-10-9 فرد معتاد از دیدگاه TC.. 57

2-10-11 زندگی درست از دیدگاه TC.. 58

2-10-12 بهبودی از دیدگاه TC.. 59

2-10-13 رویکرد TC.. 60

2-10-14 فرآیند درمان در TC.. 62

2-10-15 مراحل تغییر  در TC.. 63

2-10-16 مراحل پذیرش…. 66

2-10-17برنامه ارزیابی و تشخیص….. 67

2-10-18 نقش و عملکرد مددکار اجتماعی در TC.. 68

3-1مقدمه. 70

3-2روش پژوهش و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها 70

3-3جامعه آماری.. 71

3-4روش نمونه گیری: 71

3-5روش اجرا 71

3-6متغیرها 71

3-7ابزار پژوهش…. 71

3-8روش اجرا آزمون و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها: 77

3-9ملاحظات اخلاقی.. 78

4-1- مقدمه. 79

4-2-  آمار توصیفی.. 79

5-1 مقدمه. 89

5-2 بررسی فرضیه. 89

5-4محدودیت های پژوهش: 93

5-5پیشنهادات پژوهش: 93

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 95

منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 98

پیوست ها

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                  شماره صفحه

جدول3-1: محاسبات موروثی بودن حوادث سرشتی در 2680 دوقلوی استرالیایی…………………………………………… 46

جدول 4-1: هم‌بستگی‌های دوقلوها در نمرات معیارهای شخصیتی TPQ در نمونه ویرجینیا (استالینگز ، 1994)…… 47

جدول5-1: همبستگی های (100×) ژنتیکی و همپراشی های ژنتیکی که از نظر فنوتایپی در ابعاد سرشتی TPQ در نمونه دوقلوهای ویرجینیا معیار شده اند (استالینگز ، 1994)……………………………………………………………………………………………………… 48

جدول 6-1: ساختار سلسله مراتبی TC…………………………………………………………………………………………………………… 52

جدول7-1…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

جدول 8-4: میانگین دامنه تغییرات، انحراف معیار، مقادیر t و سطح معنی داری سن آزمودنی ها به تفکیک جنس و شهر    77

جدول 4-1- سن پاسخ دهندگان……………………………………………………………………………………………………………………. 79

جدول 4-2- میانگین (انحراف معیار) رگه های شخصیت بر اساس آزمون TCI در گروههای سنی در نمونه جامعه… 80

جدول 4-3- همبستگی های (سطح معنی داری) مقیاس های سرشت و منش در TCI…………………………………….. 80

جدول 4-4- مقادیر ویژه………………………………………………………………………………………………………………………………. 82

جدول 4-5- نتایج چرخش واریماکس عامل ها…………………………………………………………………………………………….. 83

جدول 4-6- نتایج آزمون مقایسه میانگین مقیاس های هفتگانه در دو گروه درحال بهبود و بهبودیافته…………….. 84

جدول 4-7- نتایج آزمون مقایسه میانگین سرشت و منش در دو گروه درحال بهبود و بهبودیافته……………………. 85

جدول4-8 :بررسی معنی داری مسیر جهت آزمون فرضیه ……………………………………………………………………………… 87

جدول4-9 :بررسی بار عاملی رگه ها……………………………………………………………………………………………………………… 87

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                  شماره صفحه

نمودار 4-1…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 82

نمودار4-2 :نمودار ضرایب مسیر دو گروه…………………………………………………………………………………………………….. 86

 

چکیده:

طرح مسئله : شناسایی عوامل شخصیتی و گرایش به مواد مخدر ، به تشخیص و درمان هر چه بهتر اعتیاد کمک کرده و با ارائه به موقع خدمات مشاوره ای و روان شناختی می توان از اعتیاد افراد مستعد تا حدودی پیشگیری کرد.

لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی بهبود یافتگان ( گروه یاور) و بهبود نایافتگان ( گروه در حال بهبود ) اعتیاد است.

روش: پژوهش حاضر از نوع مطالعات علی مقایسه ای است. در این پژوهش 55 نفر از معتادان به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده اند که 35 نفر بهبود یافتگان ( گروه یاور ) و 20 نفر گروه بهبود نایافته (در حال بهبود) را تشکیل می دهد، اطلاعات به روش تحلیل مولفه های اصلی و تی تست مستقل و استفاده از پرسشنامه سرشت و منش کلونینجر گردآوری شد و داده ها به کمک روش های آمای تجزیه و تحلیل شد و با استفاده از آزمون T-TEST و عامل فاکتوری و آزمون T دو نمونه بدست آمد. یافته ها : نتایج پژوهش فوق نشان داد با توجه به اینکه P =0/05 و مقدار آماره T بیشتر از 96/1 می باشد وجود رابطه معنی داری بین رگه های شخصیت بهبود یافتگان و بهبود نایافتگان تایید می شود به علاوه بررسی بار عاملی رگه ها نشان داد که بیشترین تاثیر در بهبود یافتگی و ترک اعتیاد را به ترتیب رگه های پشتکار پاداش وابستگی، همکاری، خود راهبری دارند.

نتیجه گیری : با توجه به یافته های پژوهش برخی از ابعاد شخصیت در بهبود یافتگی یا بهبود نایافتگی موثر است و تعداد کمی از گروه در حال بهبود می توانند به مرحله یافتگی و ترک اعتیاد برسند.

 

کلید واژه ها : رگه های شخصیتی ، اعتیاد ، سرشت و منش ، بهبود یافتگان ، بهبود نایافتگان

 

 

فصل اول:  کلیات پژوهش

1-1مقدمه
سوء مصرف مواد یکی از مشکلات بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی مهم در بیشترکشورهاست.تحقیقات نشان می دهد که اعتیاد به مواد مخدر چند وجهی یا چند عاملی است و عوامل مختلف روانی، اجتماعی، فرهنگی و ژنتیکی در این زمینه دخیل است (کاپلان، سادوک، 2003).

سوء مصرف مواد همواره مشکلات متعددی را در گستره ی زندگی بشر به همراه داشته است ، از جمله افت سلامت عمومی ، افزایش مرگ ومیر ، آسیب های خانوادگی و اجتماعی ، از دست رفتن فرصت های آموزشی و شغلی ، افزایش نرخ درگیری با سیستم قضایی ، ایجاد چرخه ی مصرف مواد ، تداوم آسیب و بازیابی آن در نسل های بعدی .

ویژگی های شخصیتی از عوامل مهم سبب شناختی در گرایش به رفتارهای پرخطر از جمله مصرف سیگار، الکل، مواد مخدر و فعالیتهای جنسی ناایمن به شمار می روند (اولادی، نویدیان، فارسانی 1391).

از دیدگاه روان شناختی افراد سوء مصرف کننده مواد یک ویژگی شخصیتی آسیب پذیر دارند (بوند،2005).

لذا مشکل معتادان تنها مواد مخدر نیست، بلکه در اصل رابطه متقابل شخصیت و اعتیاد مطرح است (کتابی، ماهر، برجتعلی،1384).

و ساختمان شخصیتی برخی از افراد برای پذیرش اعتیاد مستعدتر از دیگران است (گرگانی،1990).

باورها و نگرش های افراد درباره ی مواد و پیامدهای مثبت و منفی مصرف آن ، در گرایش به مواد تاثیر دارد.

به عنوان مثال در صورتی که خود فرد نسبت به مواد ، نگرش مثبتی نداشته باشد و آن را راهگشای مشکلات خود تلقی نکند،احتمال کمتری وجود دارد که فرد اقدام به مصرف مواد کند، و یا در صورتی که فرد از اعتماد به نفس کافی برخوردار نباشد و در مقابل فشار همسالان که یکی از عوامل مصرف مواد محسوب می شوند، تسلیم نشود.

نتایج پژوهش محققین نشان داد که میان عوامل شخصیتی و گرایش به مصرف مواد ارتباط مستقیم و معنی داری وجود دارد (آدروم، نیک منش، بخشانی،2010).

1-2طرح مسئله
 مسئله مورد تحقیق، رگه های خاص شخصیتی است که می توانند نقش به سزایی در بروز اختلالهای رفتاری و از جمله رفتارهای اعتیادگونه و وابستگی به مواد مخدر و مشروبات الکلی ایفاء کنند. البته ضمن به چالش کشاندن این نقش، ما سعی داریم تحقیق را متمرکز بر وابستگی به مواد مخدر کنیم. پژوهشگران از دیرباز دنبال ارتباط رفتارهای ناسازگارانه و رگه های شخصیت بوده اند.

آیزنک و گاد جانسون[1] (1989) با پژوهشی نشان دادند که تیپ شخصیتی روان گسسته گرایی (شامل رگه های پرخاشگری، سرد خویی، خودمحوری، تکانشی،…) با رفتارهای بزهکارانه و ضد اجتماعی مرتبط هستند و حتی در بزرگسالی مؤلفه قوی برای وابستگی به الکل، سیگار و مواد مخدر می باشند. و به نظر آیزنگ (1997)، مهمترین تیپ یا عامل شخصیتی برای تبیین اعتیاد است.

در تحقیقات دیگر ویلس و همکاران[2] (1994) و ماس و ترامبلی[3] (1997)، رگه سرشتی هیجان جویی که شبیه نوجویی در نظریه کلونینجر است، را مرتبط با رفتارهای ضد اجتماعی و نیز بطور وسیع به کاربرد مواد روانگردان می دانند. که البته طبق نظر کلونینجر (1988)، مجموعه رگه های شخصیتی مربوط به سرشت چون تنوع طلبی، وابستگی به پاداش و… پیش بینی کننده خوبی برای سوء مصرف یا وابستگی به الکل می باشند.

و در نهایت می توان به تحقیق میلر[4] و همکاران (2003) اشاره کنیم که رگه های شخصیتی خوش مشربی در بُعد منفی (سرد مزاجی عاطفی، بی اعتمادی، سنگدلی و پرخاشگری)، بطور معناداری در بروز پرخاشگری و پایداری اختلال رفتاری در نوجوانان تاثیر می گذارند. و این رگه ها در سنین بزرگسالی قویاً با بروز شخصیت ضد اجتماعی و اعتیاد مرتبط هستند.

از مجموع رگه های شخصیتی ذکر شده در تحقیقات فوق، می توان نتیجه گرفت که برخی رگه های شخصیتی در رفتارهای ناسازگارانه و از جمله اعتیاد، مؤثر هستند.

1-3 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
مصرف مواد مخدر یکی از خطرناک ترین پدیده های جوامع انسانی در عصر حاضر به شمار می رود. امروزه وسعت اعتیاد بر جهان گسترش یافته، که به شکل بیماری مزمن و اجتماعی در آمده و باعث به خطر افتادن امنیت اجتماعی شده است.

در ایران طی 30 سال گذشته، اعتیاد رشد سالانه 8 درصدی داشته است. این معضل بیشتر از آن جهت اهمیت پیدا می کند که یکی از حادترین مسائل نسل جوان است و به دنبال آن منجر به زوال شخصیت و نیروی جسمانی افراد شده و به خروج جوانان از صحنه های فعال زندگی می انجامد (مرکز مطالعات ملی اعتیاد، 2001).

بدینوسیله استخراج برخی رگه های شخصیتی بوسیله آزمون کلونینجر در تحقیقمان (همچنانکه در بیان مسئله برخی از رگه ها را به اختصار بیان کردیم)، به موسسات آموزشی و تربیتی کودکان و نوجوانان، و حتی بزرگسالان (مراکز ترک اعتیاد و یا زندانها) نیمرخ پیش بینی کننده رفتارهای ناسازگارانه خوبی ارائه خواهد داد. که از جمله این رفتارها، اعتیاد به مواد مخدر است. این نیمرخ می تواند در جهت پیشگیری مورد استفاده قرار گیرد، خصوصاً با این آمار رو به افزایش اعتیاد در کشور ما.

کلونینجر تلاش کرده است با نگاه و تاکید بر پارامترهای زیست شناختی، یک چارچوب نظری محکم را در دو زمینه ی سرشت و منش پدید آورد. و همچنین در چاپ ششم کتاب روانپزشکی (سادوک و سادوک، 2000) این پرسشنامه مورد توجه قرار گرفت. با کاربرد این پرسشنامه می تواند یکی از مشکلات بالینی روان پزشکی در ایران یعنی سنجش شخصیتی را تا حدودی حل کند(کاویانی و پور ناصح، 384).

دلیل انتخاب آزمون سرشت و منش TCI، تحلیل دو عامل سرشتی و ومحیطی فرد، که او را به سرنوشت اعتیاد کشانده است و تاثیر همین دو عامل و شدت کمبودهای ذاتی و محیطی (والدین و محیط زندگی) که در گذشته فرد تحول یافته، و در مرکز اجتماع محور TC فرد را بیشتر در ترک اعتیاد یاری کرده است.

4-1-اهداف مشخص پژوهش
اهداف پژوهش:

1-از جهت تشخیصی: با اجرای آزمون شخصیت کلونینجر قادر خواهیم بود رگه های شخصیتی که با اعتیاد ارتباط دارند را شناسایی کنیم و افرادی را جذب کنیم که احتمال لغزش و خطای کمتری دارند. این هدف ما را درمشاهده افرادیکه میتوانند اعتیادشان راترک کنند و احتمال ناهماهنگیشان بامرکز TC کمتراست، یاری می دهد.

2- از جهت پیشگیری: ارائه طرح جامع صفات و حالات شخصیتی که می توانند میزان آسیب پذیری فرد (خصوصاً از سنین نوجوانی و ابتدای بزرگسالی) را نسبت به رفتارهای ناسازگارانه و خصوصاً اعتیاد مشخص کنند.

5-1فرضیه های تحقیق
فرضیه تحقیق:

1- گروه خاصی از معتادین، تحت تاثیر رگه های شخصیتیشان قادر خواهند بود به بهبودی پایدار برسند.

1-6تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش
1-6-1 تعاریف نظری:
متغیرهای مورد مطالعه در این پژوهش بر اساس مستقل یا وابسته بودنشان، مورد ارزیابی قرار می گیرند. ما قصد داریم با وجود رگه های شخصیتی منش و سرشت (متغیرهای مستقل)، به پیش بینی بهبود یا عدم بهبود رفتار اعتیاد به مواد مخدر (متغیر وابسته: در دو گروه در حال بهبود و بهبود یافته) دست بزنیم.

متغیرهای مورد مطالعه در این پژوهش به عبارت زیر میباشد:

.رگه های شخصیت که شامل نوجویی، آسیب گریز، پاداش وابستگی و پشتکار، خود راهبری و همکاری، خود فراوری می باشد.

 

چهار بعد مزاج به شرح ذیل می باشد:

1- نوجویی: فعال سازی رفتاری عبارت است از فراخوانی رفتار در پاسخ به محرکها و پدیده های نو و جدید(اخذ پاداش یا رهایی از تنبیه).

2- آسیب گریزی: بازداری رفتار در پاسخ به محرک های تنبیه و یا فقدان پاداش انجام می شود.

3- پاداش وابستگی:رفتاری که در گذشته تقویت دریافت کرده است،حتی در شرایطی که تقویت ادامه ندارد باز هم تکرار می شود(یعنی تداوم رفتار بعد از مدتی که پاداش قطع می شود).

4- پشتکار: نشانه های تنبیه متناوب به نشانه های پاداش احتمالی منجر می شود و انتظار می رود که فرد در امور تداوم داشته باشد.

سه بعد منش به شرح ذیل می باشد:

1-خودراهبری: برداشت از خود به عنوان یک فرد مستقل با ویژگی هایی مانند:خود متکی،دارای اعتماد به نفس،آگاه از نگرش دیگران،هدفمند،آمادگی برای مقابله با شرایط سخت.

2-  همکاری: پنداشت از خود به عنوان بخشی از جوامع بشری که دارای ویژگی هایی مانند:دلسوز و حمایت کننده،صبور و صمیمی ،حس اجتماعی،یاری رسان،بی ریا و با وجدان،گرایش به امور خیریه و ….

3-خود فراوری: بر پایه مفهوم از خویشتن به عنوان بخشی از جهان و منابع اطراف آن.

در نظریه کلونینجر سرشت به پاسخ های هیجانی خودکار باز می گردد و تا حدودی جنبه ی وراثتی دارد و در سراسر زندگی استوار می ماند،از نظر ژنتیک همگن و از یکدیگر

 

بیان مسئله:

برنامه های دولتی ، مهم ترین مولفه نظام آموزش عالی هر کشوری محسوب می شوند. میزان توانایی استید در امر تدریس ارتباط معنی داری با میزان آگاهی آنان از امور برنامه ریزی درسی دارد. به همین دلیل فرایند تدوین این برنامه ها و به ویژه شرکای اصلی که باید در تدوین آن مشارکت داشته باشند ، طیف وسیعی از ادبیات برنامه ریزی درسی را به خود اختصاص می دهد. توجه به لزوم برنامه ریزی درسی و دقت در اجزاء تشکیل دهنده آن به به عنوان یک سیستم و مجموعه نشانگر حساسی از سازمان فکری و روند آموزشی اساتید می باشد و اصطلاح برنامه درسی به منظورهای گوناگون به کار برده شده است از جمله به عنوان برنامه ای برای یک موضوع درسی خاص در یک پایه تحصیلی مشخص،در طول یک دوره تحصیلی یا به عنوان برنامه موضوع های مختلف درسی در طول یک دوره تحصیلی ، با این وجود در بسیاری از موارد برنامه درسی گسترش یافته است ، تا آنجا که برنامه تفضیلی کلیه فعالیتهای یادگیری یادگیرنده ، انواع وسایل آموزشی ، پیشنهاداتی در مورد راهبردهای یاددهی-یادگیری و شرایط اجرای برنامه را شامل شده است.(حکیمی،1378،ص68)

هیچ فعالیتی در آموزش و پرورش انجام نمی شود مگر اینکه هدفمند باشد «شوال من باید بکوشم که دانش آموزان به چه دست یابند؟ ظاهراً به نظر می رسد که سوالی کاملاً آسان می باشد. با این حال اغلب موجب بعضی مشکلات می شود . این پرسشی است که به نظر می رسد بعضی معلمان هرگز از خودشان نمی پرسند. دانشجو معلمان دانشکده های علوم تربیتی آن موقعی که می خواهند به تمرین آموزگاری بپردازند اغلب از خود یا معلمانشان می پرسند « چه چیزی را باید تدریس کنم؟» چه روشهای به کار ببرم؟ ولی به ندرت میپرسند که « من باید بکوشم تادانش آموز به چه چیزی دست یابند؟ دذرست است که در بعضی جاها در یادداشتهای آمادگی شان معمولاً اظهار کوتاهی در مورد هدف دیده می شود ولی این اغلب بر حسب محتوایی که باید یاد گرفته شود ، یا مهارتی است که باید به دست آید بیان می گردد. این آرمانها و هدفهای آموزش و پرورش ، معیارهایی هستند برای انتخاب دروس ، محتوای آنها ، تنظیم روهشای آموزش ، تهیه آزمون و وسایل ارزشیابی، در حقیقت کلیه قسمتهای مختلف برنامه درسی ، وسایل رسیدن به مقاصد آموزش آموزش و پرورش هستند.(ملکی ، 1386 ، ص 22).

از این رو برای مطالعه برنامه درسی به طور منظم و آگاهانه ، باید اطمینان حاصل شود که هدفهای آموزش و پرورش تعیین و مشحص شده است.معلمان باید بداند که انتخاب برنامه درسی امری مهم در تدریس به مشار می آید. زیرا یکی از مهمترین عوامل در پیشرفت دانش آموزان انتخاب برنامه تحصیلی درست است . برنامه درسی تأثیر بس شگرف بر میزان یادگیری و پیشرفت ، در مدارس و بالابردن کیفیت تدریس در معلمان را دارد.(همان منبع،ص 23).

و اما سوالی که در این تحقیق می خواهیم به آن پاسخگو باشیم بررسی تأثیر برنامه درسی.

 

اهیمت و ضرورت تحقیق:

اثر بخشترین زمان در برنامه ریزی درسی وقتی است که (نیازی) برای برآوردن وجود دارد. روشن است که هر برنامه ریزی برای رفع نیازها صورت می گیرد. نیازها صورتهای گوناگونی دارند. برخی از آنها فوریند و برخی دیگر نیستند.نیازهایی را که معلمان برای برآوردن آنها برنامه ریزی می کنند. نیازهایی هستند که باید بصورت روزانه برآورده شوند. برای مثال دانش آموزان دوره ابتدایی ، مطابق جدول زمانی که برای درس علوم در نظر گرفته می شود ، باید در هر جلسه درس برای رفع نیازهایی تلاش کنند. به سخن ساده تر در قالب نیازهای مشخص ، اهدافی در نظر گرفته می شود همچنین در قالب کتابهای درسی اهدافی مطرح شده است که دانش آموزان در هر جلسه یا در چند جلسه به برخی از آنها دست می یابند و بدین ترتیب در پایان دوره ، پاره ای از این نیازها برآورده می شود.(اینترنت 2).

افزون بر وجود نیازهای برنامه ریزی درسی الزامی است کسانی که به امر برنامه ریزی اقدام می کنند مهارت مورد نیاز را کسب کرده باشند. نتیجه برنامه ریزی توسط شخص غیر ماهر چندان امیدوار کننده نیست. کسب مهارت برنامه ریزی درسی از طریق انواع کارآموزی ها در محیط های گوناگون میسر است. بعلاوه بر دو اصلی که پیشتر اشاره شد، برنامه ریزی درسی باید به مبانی روان شناسی یادگیری ، جامعه شناسی و فلسفه مسلط بر اجتماع ، آگاهی کامل داشته باشد. بدون چنین پیش نیازی برنامه درسی ارزش اجرایی نمی یابد . الزامی است کسانی که مسئولیت برنامه ریزی درسی را می پذیرند ، در زمینه ها اشاره شده مطالعاتی داشته باشند.(همان منبع).

پژوهش در این زمینه لازم است زیرا : برنامه درسی به فرآیند آموزش نظم می بخشد و روند کار را معین می سازد . پژوهش در این زمینه لازم است زیرا دیده می شود که در بیشتر محیط های آموزشی   و پرورشی مسولیت فراهم کردن دورهای آموزش به متخحصصان واگذار می شود. گفتنی است که متخصص بودن در یک موضوع نیازمند رعایت چهارچوب ویژه برنامه ریزی درسی است. تهیه برنامه درسی برنامه ریزان درسی را در رسیدن به اهداف مورد نظر یاری می کند. برنامه ریزی درسی بر ای آموزش گروه یا جمعیتی از فراگگیرندگان ، نیازمند اطلاعات گوناگونی است.پس عدم اجرای چنین تحقیقاتی می تواند ما را از دست چنین اطلاعاتی محروم کند.منابع انسانی کلید توسعه هر جامعه ای به شمار می ایند هر اندازه برنامه ریزی برای آموزش نظام دارتر باشد بهره برداری از پتانسیل نیروی انسانی بهتر خواهد بود پس عدم اجرای این پژ وهش ها باعث می شود دست اندر کاران آموزش نتوانند به صورت کامل از پتانسیل نیروی انسانی استفاده کنند. برنامه ریزی درسی که تمهید و ابزاری برای تدوین نظام برنامه درسی است ، به متخصصان نظام آموزش در پرورش نیروی انسانی کارآمد کمک کند.برنامه های درسی نظام دار آموزش و پرورش به دست اندر کاران کمک می کند تا بتوانند ضمن ارزشیابی و نظارت کافی به جریان اجرای برنامه های آموزش در حفظ و اصلاح و پرورش آن بکوشند.

 

اهداف پژوهش :

هدف کلی : بررسی و مقایسه تاثیر طرح برنامه ریزی درسی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهرستان سرپل ذهاب در سال تحصیلی 90-89

اهداف جزئی :

1 – تعیین رابطه بین برنامه ریزی آشکارو پیشرفت تحصیلی در پسران.

2 – تعیین رابطه بین برنامه ریزی آشکارو پیشرفت تحصیلی در دختران

3 – تعیین رابطه بین برنامه درسی پنهان ( غیر رسمی ) و پیشرفت تخصیلی در دختران

4 – تعیین رابطه بین برنامه درسی پنهان ( غیر رسمی ) و پیشرفت تخصیلی درپسران

5 – تعیین رابطه بین برنامه درسی موضوع محور و پیشرفت تخصیلی در دختران

6 – تعیین رابطه بین برنامه درسی موضوع محور و پیشرفت تخصیلی در پسران

7 – تعیین رابطه بین برنامه درسی دانش آموز محور و پیشرفت تخصیلی در دختران

8 – تعیین رابطه بین برنامه درسی دانش آموز محور و پیشرفت تخصیلی در پسران

9 – تعیین رابطه بین برنامه درسی جامعه محور و پیشرفت تخصیلی در دختران

10 – تعیین رابطه بین برنامه درسی جامعه محور و پیشرفت تخصیلی در پسران

11 – پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان دختر بیشتر از پسران است .

 

سوالات پژوهش :

1 – آیا بین برنامه ریزی آشکارو پیشرفت تحصیلی در پسران رابطه معناداری وجود دارد .؟

2 – آیا بین برنامه ریزی آشکارو پیشرفت تحصیلی در دختران رابطه معناداری وجود دارد ؟

3 – آیا بین برنامه درسی پنهان ( غیر رسمی ) و پیشرفت تخصیلی در دختران رابطه معناداری وجود دارد . ؟

4 – آیا بین برنامه درسی پنهان ( غیر رسمی ) و پیشرفت تخصیلی درپسران رابطه معناداری وجود دارد .؟

5 – آیا بین برنامه درسی موضوع محور و پیشرفت تخصیلی در دختران رابطه معناداری وجود دارد .؟

6 – آیا بین برنامه درسی موضوع محور و پیشرفت تخصیلی در پسران رابطه معناداری وجود دارد؟

7 – آیا بین برنامه درسی دانش آموز محور و پیشرفت تخصیلی در دختران رابطه معناداری وجود دارد؟

8 – آیا بین برنامه درسی دانش آموز محور و پیشرفت تخصیلی در پسران رابطه معناداری وجود دارد؟

9 – آیا بین برنامه درسی جامعه محور و پیشرفت تخصیلی در دختران رابطه معناداری وجود دارد؟

10 – آیا بین برنامه درسی جامعه محور و پیشرفت تخصیلی در پسران رابطه معناداری وجود دارد؟

11 – آیا پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان دختر بیشتر از پسران است؟

 

فرضیات پژوهش :

1 – بین برنامه ریزی آشکارو پیشرفت تحصیلی در پسران رابطه معناداری وجود دارد .

2 – بین برنامه ریزی آشکارو پیشرفت تحصیلی در دختران رابطه معناداری وجود دارد

3 – بین برنامه درسی پنهان ( غیر رسمی ) و پیشرفت تخصیلی در دختران رابطه معناداری وجود دارد .

4 – بین برنامه درسی پنهان ( غیر رسمی ) و پیشرفت تخصیلی درپسران رابطه معناداری وجود دارد .

5 – بین برنامه درسی موضوع محور و پیشرفت تخصیلی در دختران رابطه معناداری وجود دارد .

6 – بین برنامه درسی موضوع محور و پیشرفت تخصیلی در پسران رابطه معناداری وجود دارد

7 – بین برنامه درسی دانش آموز محور و پیشرفت تخصیلی در دختران رابطه معناداری وجود دارد

8 – بین برنامه درسی دانش آموز محور و پیشرفت تخصیلی در پسران رابطه معناداری وجود دارد

9 – بین برنامه درسی جامعه محور و پیشرفت تخصیلی در دختران رابطه معناداری وجود دارد

10 – بین برنامه درسی جامعه محور و پیشرفت تخصیلی در پسران رابطه معناداری وجود دارد

11 – پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان دختر بیشتر از پسران است .

 

متغیر ها :

تعریف متغیر : متغیر یك مفهوم است كه بیش از دو یا چند ارزش یا عدد به آن اختصاص داده می‌شود . ( دلاور ، 1381 ،ص 35 ) .

تعریف متغیر مستقل : به متغیری گفته می شود كه از طریق آن متغیر وابسته تبین یا پیش بینی می‌شود به این متغیر محرك یا درون داد گفته می شود . ( همان منبع ، ص 35 ) .

متغیر مستقل : برنامه ریزی درسی

تعریف متغیر وابسته : متغیر وابسته پاسخ ، برون داد یا ملاك است و عبارت است از وجهی یا جنبه ای از رفتار ارگانیزم كه تحریك شده است . ( همان منبع ، ص 36 ) .

متغیر وابسته : پیشرفت تحصیلی

تعریف متغیر كنترل : متغیری كه تأثیر آن باید خنثی یا حذف شود .( سیف ، 1386، ص 25 ) .

متغیر كنترل : مقطع تحصیلی

1-6- واژه ها و مفاهیم 5

فصل دوم: مبـانـی نظـری تحـقیـق

2-1- پیشینه تحقیق. 9

2-2- مفهوم گردشگری 10

2-3- انواع گردشگری 12

2-3-1- گردشگری تفریحی. 12

2-3-2- گردشگری تجاری. 12

2-3-3-  گردشگری فرهنگی. 13

2-3- 4- گردشگری روستایی. 13

2-3-5-  گردشگری سلامت.. 14

2-4- مفهوم گردشگری فرهنگی. 14

2-5- جاذبه های گردشگری فرهنگی. 15

2-5-1- صنایع دستی. 16

2-5-2- غذا 17

2-5-3- آداب و رسوم 19

2-5-4- نوروز. 19

2-5-5- آیین های سنتی. 20

2-5-6- لباس.. 21

2-5-7- موسیقی. 23

2-6- برنامه ریزی گردشگری فرهنگی. 24

فصـل سـوم: معـرفـی محـدوده مطـالعـاتـی

1-6- روش تحقیق و مراحل آن. 4

1-6- 1- روش تحقیق. 5

1-6- 2- روش گردآوری اطلاعات.. 5

1-6- 3- ابزار گردآوری اطلاعات.. 5

1-7- محدوده مطالعاتی. 5

1-8- جامعه آماری و حجم نمونه 5

3-1- ویژگی های محیطی. 28

3-1- 1- موقعیت جغرافیایی. 28

3-1- 2- توپوگرافی. 28

3-1-3- آب و هوا 31

3-2- ویژگی های جمعیتی. 33

3-3- ویژگی های اقتصادی. 34

فصل چهارم : راهکارهای گسترش گردشگری فرهنگی در شهرستان فومن

4-1- گردشگری در شهرستان فومن. 38

4-1-1- جاذبه‎های گردشگری شهرستان فومن. 38

4-1-2- زیر ساخت ها و خدمات گردشگری در شهرستان فومن. 40

نمودار شماره 4-2- مدت اقامت گردشگران در شهرستان فومن. 43

نمودار شماره 4-3- میزان آشنایی گردشگران با جاذبه های گردشگری شهرستان فومن. 44

نمودار شماره 4-4- انگیزه ی سفر گردشگران به شهرستان فومن. 45

4-2- گردشگری فرهنگی در شهرستان فومن. 49

4-2- 1- جاذبه های گردشگری فرهنگی در شهرستان فومن. 49

4-2- 2- توان ها و قابلیت  های گردشگری فرهنگی در شهرستان فومن. 68

4-2- 2- تنگناها و محدودیت های گردشگری فرهنگی در شهرستان فومن. 69

4-3- برنامه ریزی گردشگری فرهنگی. 71

4-3-1- راه کارهای حفظ و احیای جاذبه ها 71

4-3-2- راه کارهای ایجاد زیر ساخت ها و خدمات گردشگری. 71

4-3-3- راه کارهای معرفی جاذبه ها 72

4-3-4- راه کار برای بازدید گردشگران از جاذبه های فرهنگی. 75

 

فصل پنجم : بـرآیـنـد پـژوهـش

 

5-1- جمع بندی.. 77

5-2- آزمون فرضیه ها 78

5-3- پیشنهادات.. 81

5-3- فهرست منابع. 85

5-3- پیوست.. 88

5-3- چکیده انگلیسی 92

 
 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
 
فهـرسـت جـدول هـا

صفحـه
عنـوان
31
جدول شماره 3-1- بارندگی در ایستگاه قلعه رودخان . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31
جدول 3-2-  متوسط دما ماهیانه ایستگاه قلعه رودخان  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
جدول 3-3 -میانگین رطوبت نسبی در ایستگاه قلعه رودخان  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
جدول3-4 -توزیع جمعیت روستایی براساس محیط جغرافیایی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
39
جدول 4-1 جاذبه های گردشگری شهرستان فومن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
40
جدول 4-2- واحدهای اقامتی گردشگری در شهرستان فومن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
جدول 4-3-میزان رضایت از زیر ساخت ها و خدمات گردشگری . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
42
جدول4-4 -مبدا گردشگران ورودی به شهرستان فومن. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
جدول4-5- مدت اقامت گردشگران در شهرستان فومن. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44
جدول4-6 -میزان آشنایی گردشگران با جاذبه های گردشگری در شهرستان فومن. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
جدول 4-7-انگیزه ی سفر گردشگران به شهرستان فومن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
46
جدول 4-8 -محل اقامت گردشگران در شهرستان فومن. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
46
جدول4-9- عمده ترین مشکلات اقامتگاه از دید گردشگران. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
جدول4-10 -میزان رضایت گردشگران از واحدهای اقامتی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . .
48
جدول 4-11 -نحوه آشنایی گردشگران با جاذبه های گردشگری فومن. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
69
جدول4-12 -میزان تمایل گردشگران به بازدید از جاذبه های مختلف . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71
جدول 4-13 –میزان مناسب بودن خدمات  گردشگری  از دیدگاه گردشگران. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
74
جدول 4-14- میزان مناسب بودن تبلیغات برای معرفی جاذبه های گردشگری  فرهنگی فومن. . . . . . . . . . . . . . . . .
75
جدول 4-15 میزان شرکت  در جشنواره های گردشگری فومن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
79
جدول5-1- میزان تمایل گردشگران به بازدید از جاذبه های مختلف. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
80
جدول 4-3- میزان رضایت گردشگران از واحدهای اقامتی و پذیرایی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
 
 
 
 
 
فهـرسـت نمـودارهـا

صفحـه
عنـوان
31
نمودار3-1- بارندگی در ایستگاه قلعه رودخان  . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . .
        32         
نمودار3-2 -میزان دما در ایستگاه قلعه رودخان . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . .
42
نمودار4-1 میزان سفر گردشگران به شهرستان فومن. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . .
43
نمودار 4-2 – مدت اقامت گردشگران در شهرستان فومن. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . .
44
نمودار4-3-میزان اشنایی گردشگران با جاذبه های گردشگری شهرستان فومن. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
نمودار4-4 انگیزه سفر گردشگران به شهرستان فومن. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . .
45
نمودار4-5-محل اقامت گردشگران در شهرستان فومن . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . .
47
نمودار4-6  -عمده ترین  مشکلات اقامتگاه  از دید گردشگران. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . .
47
نمودار 4-7-میزان رضایت گردشگران از واحدهای اقامتی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . .
48
نمودار 4-8- نحوه آشنایی  گردشگران با جاذبه های گردشگری فومن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . .
74
نمودار 4-9- میزان منا سب  بودن تبلیغات برای معرفی جاذبه های گردشگری شهرستان فومن. . . . . . . . . . . .
76
نمودار4-10- میزان شرکت در جشنواره های گردشگری فومن. . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . .
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 

فهـرسـت نـقشـه هـا

صفحـه
عنـوان
 
نقشه‌ی شماره‌ی یک- موقعیت شهرستان فومن  . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
 
نقشه شماره دو- توپوگرافی شهرستان فومن  . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

فهـرسـت عکـس هـا

صفحـه
عنـوان
50
عکس 4-1 – معماری ماسوله  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
عکس 4-2- گره چینی از صنایع دستی ماسوله. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
عکس 4-3- موزه حیات وحش ماسوله. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
53
عکس 4-4- چموش دوزی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
54
عکس 4-5 -عروسک کاموایی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
54
عکس 4-6 – جوراب بافی در شهرک تاریخی ماسوله. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
عکس 4-7- لباس محلی ماسوله. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
56
عکس 4-8- حصیر بافی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .
56
عکس 4-9 – نمد مالی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
 59
عکس 4-10- مجسمه اناهیتا . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
 
 
 
 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده
فعالیت جهانگردی  به عنوا ن متنوع ترین و بزرگترین فعالیت در دنیا به حساب می اید. و یکی از منابع درامد و در عین حال از عوامل موثر در تبادلات فرهنگی بین کشورهاست و در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان رشد بخش اصلی تجاری دنیا است. به همین علت مورد توجه بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان قرار دارد. بسیاری از کشورها این فعالیت را به عنوان منبع اصلی رشد بخش خصوصی و درآمد و اشتغال زایی و توسعه ساختارهای زیر بنایی می دانند.

تحقیق فوق پژوهشی در راستای شناسایی، تحلیل و برنامه ریزی گردشگری فرهنگی در شهرستان فومن می باشد. روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی بوده است. جامعه آماری تحقیقی گردشگران و مسئو لین و کارشناسان بوده اند که تعداد 300 پرسشنامه از گردشگران به صورت تصادفی در مقصدهای گردشگری تکمیل شده و با مسئولین و کارشناسان مصاحبه شده است. در این پژوهش ضمن بررسی گردشگری در فومن، گردشگری فرهنگی و جاذبه های آن بررسی شد و با توجه به جاذبه ها قابلیت ها و تنگناها مورد توجه قرار گرفت و نتیجه به دست آمد که شهرستان فومن شرایط لازم را برای رونق گردشگری فرهنگی دارد. جاذبه های گردشگری فرهنگی این شهرستان شامل آثار تاریخی مثل ماسوله و قلعه رودخان، آداب و رسوم، صنایع دستی، غذا، مراسم و همچنین مجسمه ها است که بر اساس آنها می توان گردشگری را رونق داد ولی لازم است که این جاذبه ها حفظ و همچنین به گردشگران معرفی شوند و همچنین برای بازدید از این جاذبه ها برنامه ریزی شود که می تواند هم به صورت گردشگری انفرادی و هم در برخی موارد به صورت تور باشد.

واژگان کلیدی: شهرستان فومن، گردشگری فرهنگی، برنامه ریزی، قلعه رودخان، ماسوله، صنایع دستی، شهر مجسمه ها

 

 

 

 

 

 

 

 

فصـل اول

کـلیـات تـحـقیـق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- مقدمه
دنیای ما، دنیایی، پر از جاذبه ها و شگفتی هاست.کشورهای مختلف با فرهنگ های متفاوت، با طبیعت رنگارنگ و متنوع با آداب و رسوم و ابنیه گوناگون، با شهرهای بزرگ و کوچک،مردمان دیگر کشورها را به میهمانی خود فرا می خوانند و این آغازی بر گردشگری است.  گردشگری، پدیده ای با قدمت زیاد است، اما امروزه اشکال آن دستخوش تغییرات و تغییر فراوانی شده و به صورت سیستماتیک و همراه با قوانین خاص خود شکل گرفته است. صنعتی که پس از الکترونیک و خودرو سازی سومین صنعت درآمد زای دنیا محسوب می شود و تمامی کشورهای توسعه یافته و یا آن دسته که تمایل زیادی جهت فراهم اوردن زمینه ای برای کشور خود دارند تلاش روز افزونی جهت بالا بردن و جلوه بخشی هر چه بیشتر به مواهب طبیعی، فرهنگی و تاریخی مملکت خود دارند و بهره وری تفرجی همراه با حفظ منابع در انها مورد نظر است.

گردشگری به توسعه فرهنگی و سیاسی، اقتصادی یاری می دهد و موجب اشتغال زایی و درآمد زایی است. صلح ودوستی بین کشورها را فراهم می سازد و موجب بالا رفتن سطح دانش و آگاهی انسان است.آنچه در توسعه گردشگری در کشور ما در رابطه با جاذبه های گردشگری اعم ازمذهبی، فرهنگی، تاریخی و نظایر آن حائز اهمیت است، آماده سازی برای استفاده گردشگرو بازدید از آن است. چنین امکانات و تسهیلاتی زمانی فراهم می شود که خدمات جنبی و زمینه ساز فعالیت های گردشگری فراهم گردد این گونه خدمات شامل: تاسیسات پذیرایی، اقامتی و راهای دسترسی به جاذبه های گردشگری است.

اما برای توسعه گردشگری مهمترین عامل جاذبه ها هستند که انواع گردشگری بر اساس آن ها شکل می گیرد که ممکن است از انواع جاذبه های طبیعی و انسانی با شاخه های