1-1)مقدمه 3

1-2)بیان مسئله 5

1-3)اهمیت و ضرورت مساله 10

1-4)اهداف پژوهش 11

1-4-1)هدف اصلی: 11

1-4-2)اهداف فرعی: 11

1-5)فرضیات پژوهش 12

1-5-1)فرضیه اصلی: 12

1-5-2) فرضیات فرعی: 12

1-6)تعاریف نظری و عملی تحقیق: 13

 

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1)هوش چیست؟ 17

2-1-1)مفاهیم و تعاریف هوش: 18

2-1-2)مساله خلق 19

2-1-3) نظریههای هوش: 20

2-1-3-1)نظریه عامل G: 22

2-1-3-2) نظریه عامل گروهی: 23

2-1-3-3)تئوری سه بعدی گلیفورد: 24

2-1-3-4)نظریه پیاژه: 26

2-1-3-5)نظریه سه وجهی استرنبرگ: 27

2-1-4)هوش معنوی و برخی تعاریف آن: 35

2-1-5) اجزا هوش معنوی 38

2-1-6) ویژگیهای هوش معنوی: 41

2-1-7) نقش عصب شناسی در هوش معنوی: 41

2-1-8) ایجاد هوش معنوی: 41

2-1-8-1) مولفههای هوش معنوی: 43

2-1-9) تفاوت هوش معنوی، هوش عاطفی و هوش منطقی: 43

2-1-10) مقایسه افراد به لحاظ هوش معنوی: 44

2-1-10-1)افراد دارای هوش معنوی پایین: 44

2-1-10-2)افراد دارای هوش معنوی بالا: 45

2-1-11) تأثیر هوش معنوی در محیط کار و زندگی: 45

2-1-12) الگوهای پاراداریم هوش معنوی: 46

2-1-13)دیدگاه‌های روان‌شناسانه به معنویت: 47

2-1-13-1)نظریه انسان‌گرایی به معنویت: 47

2-1-13-2)نظریه رفتارگرایی شناختی نسبت به معنویت: 48

2-1-13-3)نظریه روانکاوی نسبت به معنویت: 48

2-1-13-4)نظریه فرا فردی نسبت به معنویت: 48

2-1-13-5)نظریه انتقاطی و یک پارچه نسبت به معنویت: 49

2-2)باور: 49

2-2-1)مفهوم باور: 49

2-2-2)اهمیت باورها: 50

2-2-3)باورهای غلط: 51

2-2-4)ابعاد تفکرات غیرمنطقی: 53

2-2-5)تفکرات غیرمنطقی: 55

2-2-6)نظریه شخصیت آلبرت آلیس: 58

2-2-6-1)مبنای فیزیولوژیک: 58

2-2-6-2) مبنای اجتماعی: 59

2-2-6-3)مبنای روانشناختی: 59

2-2-7)نظریه A-B-C: 60

2-2-8)دیدگاه الیس درباره ماهیت انسان: 61

2-2-8-1) اصول ششگانه دیدگاه الیس: 63

2-2-9)انواع تفکرات غیرمنطقی: 65

2-2-10)راهبردهایی برای کشف اعتقادهای غیر منطقی: 72

2-2-11)ماهیت سلامتی و آشفتگی روان شناختی: 72

2-2-12)پژوهش‌ها و برآیندها: 74

2-3)توان مقابله با استرس: 77

2-3-1)تعاریف مقابله 77

2-3-2)راهبردهای مقابله: 79

2-3-3)رویکردهای شناختی مقابله: 82

2-3-4)شیوه‌های مقابله: 84

2-3-5)شیوه‌های مقابله هیجان محور: 85

2-3-6)شیوه‌های مقابلهای مساله محور: 87

2-3-7)راهبردهای کارآمد و ناکارآمد در مقابله با استرس: 89

2-3-8)عوامل تاثیر گذار بر نوع و کیفیت مقابله فرد: 93

2-3-9)استرس 94

2-3-9-1)تعریف استرس: 94

2-3-10)استرس و مقابله: 98

2-3-11)ابعاد وقایع فشارزا و پاسخ به استرس: 100

2-4) پیشینه تحقیق 102

 

2-5) مدل مفهومی تحقیق 115

 

فصل سوم: روش تحقیق

3-1) مقدمه: 117

3-2) روش تحقیق: 117

3-3) جامعه آماری: 117

3-4) روش نمونه‌گیری و اجرا: 118

3-5) ابزار گردآوری اطلاعات: 119

3-6) تعیین حجم نمونه: 121

3-7) پایایی 121

3- 7-1) ثبات سنجه‌ها 121

3-7-2) سازگاری درونی سنجه‌ها 122

3-8) روایی 123

3- 8-1) روایی محتوا: 123

3- 8-2) روائی وابسته به معیار: 123

3- 8-3) روائی سازه (مفهومی‌): 123

3-8-4) آزمون پایایی 124

3-9) آزمون فرض نرمال بودن متغیرها: 125

3-10) روش تجزیه و تحلیل داده‌ها: 126

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌های آماری

4-1) مقدمه 128

4-2) بررسی ویژگی‌های جمعیت شناختی 129

4-2-1) جنسیت 129

4-2-2) تحصیلات 130

4-2-3) وضعیت سنی 131

4-3) آزمون فرضیات تحقیق 132

4-3-1) آزمون فرضیه اصلی پژوهش 132

4-3–2) آزمون فرضیه فرعی اول 133

4-3-3) آزمون فرضیه فرعی دوم 134

4-3-4) آزمون فرضیه فرعی سوم 136

4-3-5) آزمون فرضیه فرعی چهارم 137

4-3-6) آزمون فرضیه فرعی پنجم 138

 

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات

5-1) مقدمه 141

5-2) نتایج حاصل از آزمون فرضیات تحقیق 141

5-2-1) نتایج حاصل از آزمون فرضیه اصلی تحقیق: 141

5-2-2) نتایج حاصل از آزمون فرضیه فرعی اول: 143

5-2-3) نتایج حاصل از آزمون فرضیه فرعی دوم: 145

5-2-4) نتایج حاصل از آزمون فرضیه فرعی سوم: 146

5-2-5) نتایج حاصل از آزمون فرضیه چهارم تحقیق: 148

5-2-6) نتایج حاصل از آزمون فرضیه پنجم تحقیق: 150

5-3)پیشنهادات 151

5-4) محدودیت‌های تحقیق 152

 منابع 153

چکیده

هدف این تحقیق بررسی تاثیر هوش معنوی و باورهای غیرمنطقی بر توان مقابله با استرس اداره گاز کاشان می‌باشد. در سالهای اخیر مفهوم هوش تنها به عنوان یک توانایی شناختی در نظر گرفته نمی شود ، بلکه به حوزه‌های دیگری مانند هوش هیجانی، هوش طبیعی، هوش وجودی وهوش معنوی گسترش یافته ازطرفی باورهای غیرمنطقی میانجی گر حالات هیجانی هستند و می توانند به عنوان علت اصلی پریشانی هیجانی تجربه شوند. در این تحقیق ضمن بررسی هوش معنوی و باورهای غیرمنطقی کارکنان به دنبال بررسی این دو متغییر برتوان مقابله با استرس می باشیم که ببینیم آیا توجه به هوش معنوی کارمندان هنگام جذب و حین کار می تواند کمک اساسی به پیشبرد اهداف کند. این تحقیق از  نوع پژوهش­های همبستگی و از نظر مقطع جمع‌آوری داده‌ها از نوع پژوهش­های تک مقطعی است که جهت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز برای تدوین پیشینه تحقیق و مبانی نظری آن از روش کتابخانه ای استفاده گردیده است. جامعه ی آماری این پژوهش کارمندان اداره گاز کاشان است که پرسشنامه برای کارکنان اجرا گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم‌افزاری SPSS استفاده شده است جهت بررسی فرضیه اصلی و فرضیات فرعی تحقیق از رگرسیون خطی استفاده شده است. نتایج تجزیه و تحلیل آماری فرضیات تحقیق نشان داد بین هوش معنوی و مولفه‌های مقابله با استرس از نوع مساله مدار، اجتنابی و هیجان‌مدار تاثیرپذیری مثبت برقرار است در صورتیکه بین باورهای غیرمنطقی و مولفه‌های استرس تاثیرپذیری منفی دیده می‌شود و همچنین بین باورهای غیرمنطقی و هوش معنوی نیز تاثیرپذیری منفی دیده می‌شود. نتیجه آزمون تی یک طرفه نیز نشان داد تنها مولفه استرس از نوع مساله‌مدار بر توان مقابله با شرایط پر استرس در کارکنان شرکت ملی گاز ناحیه کاشان اثرگذار است.

کلمات کلیدی: هوش معنوی، باور غیرمنطقی، استرس، مساله مدار، اجتناب مدار

 1-1)مقدمه

در قرن حاضر استرس یکی از علل بسیاری از بیماریها بوده و اختلالات روانی، بیماریهای قلبی، گوارشی، پوستی و… را می‌تواند موجب شود و حدود 75 درصد از شکایت‌های پزشکی ناشی از استرس تخمین زده شده است (کیه کولت[1]، گلیزر[2] و همکاران 1986)

سلامتی موضوعی مشترک در بسیاری از کشور‌ها و فرهنگ‌هاست که همه سازمان‌های بهداشتی- درمانی جهت دستیابی به آن تلاش می­کنند. سلامتی دارای ابعاد مختلف جسمی، روحی – روانی، اجتماعی و عاطفی و شغلی است و لازم است به همه ابعاد توجه شود (درویش پور کاخلی و همکاران، 1388).

شغل هر فرد از عوامل بسیار مهم اثر گذار بر سلامتی اوست که فرد را در معرض عوامل تهدیدکننده سلامتی قرار می‌دهد و در این میان برخی مشاغل به واسطه در معرض قرار دادن فرد با عوامل تنش زای متعدد و مختلف فیزیکی، جسمی، روانشناختی و اجتماعی بیش از سایر مشاغل به سلامتی فرد آسیب می­رساند (چونبه، امیرزاده، 2001، حلم سرشت و دل پیشه 1993). و در این میان پرستاری یکی از پر مخاطره‌ترین مشاغل است که به عنوان یکی از چهار حرفه اول پراسترس دنیا شناخته شده است (درویش پور کاخلی، 1388)

استرس شغلی به عنوان یکی از مهمترین عوارض شغلی است که سالیانه حدود دویست میلیون دلار هزینه به بار آورده و کاهش بازده کاری، غیبت تعارضات کاری و افزایش هزینه‌های بهداشتی درمانی و… را به دنبال دارد (مایکنبام دونالد[3]، ترجمه مبینی، 1376)

نوبت‌های کاری متغیر و در گردش، ساعات کاری طولانی، بیدار ماندن‌های متوالی و فقدان استراحت کافی مواجهه مداوم بادرد و آلام بیماران، دیدن و انجام مداخلات درمانی- مراقبتی در صحنه‌های ناخوشایند همچون احیاء مرگ و فضای بحرانی بخش، چالش‌های شغلی با همکاران و تناقض در وظایف: مواجهه با بیماران و همراهان آن‌ها در معرض قرار گرفتن انواع مواد شیمیایی و پرتو‌های خطرناک تشخیص ودرمانی و انواع بیماری‌های عفونی تعدادی از عوامل تنش‌زا و تهدیدکننده سلامتی کارمندان می‌باشد (حاتمی رضوی 2003 گودرزی 1994 و فتحی 2004، نقل از درویش پور کاخلی و همکاران 1388).

لذا جهت کمک به آسیب شناسی قضیه و ارائه راهکار‌های موثر مقابله با استرس و نیز با توجه به فضای دینی جامعه ما و اثر هوش معنوی و طرز تفکر افراد بر استرس این عنوان تحت پژوهش قرار گرفت.

افراد با استفاده از هوش معنوی به حل مشکلات خود در حیطه‌های معنایابی و ارزش‌های واقعی می‌پردازند هوش معنوی اساس اعتقادات، ارزش‌ها و اعمال و ساختار زندگی ما بوده بعلاوه زمینه درست اندیشیدن و استفاده از ظرفیت‌ها و منابع معنوی در اتخاذ تصمیم‌های مهم و صحیح و اندیشه در مسائل وجودی و تلاش امیدوارانه در حل مسائل و مشکلات روزمره را فراهم می‌کند رشد معنوی فرآیند بیداری و هوشیاری درونی دور ریختن باور‌ها و تصورات نادرست و غیر واقعی است و برای سلامت روان همه افراد اهمیت دارد (عبدالله‌زاده، 1388).

رشد معنوی پایه و مبنای زندگی فاقد هر گونه فشار، دغدغه، ترس و اضطراب است (همان منبع).

تنها تفاوت میان افراد به هنجار و ناهنجار در فراوانی و شدتی است که خود را با اتکا بر تفکر غیر عقلانی‌شان ناراحت می‌کنند (پروچیکاونورکراس[4]، 2007، ترجمه سید محمدی، 1387).

لذا قضاوت‌ها و ادراکات تهدید کننده ما عمدتاً توسط عواملی مانند افکار نگرش‌ها و تجارب ما ایجاد شده و نحوه ادراک ماست که بر میزان و کیفیت فشار روانی تاثیر خواهد گذاشت و نگرانی‌های ناسازگارانه حاصله در یک دور باطل فزاینده به تصاعد مداوم اضطراب و نگرانی منجر می‌شود که این خود سلامت ما را در تمامی جنبه‌ها متاثر خواهد کرد. (الزایت و پاول[5]، ترجمه، بخشی پور، رودسری و صبوری مقدم، 1377).

لذا تلاش ما در این پژوهش بررسی قابلیت ویژه هوش معنوی و ایجاد تقویت باور‌ها و هوش معنوی و انسانی و نیز اصلاح و تقویت اندیشه‌ها و دیدگاه‌ها به مسائل در جهت درک درست، صحیح و مثبت تر به واسطه کاهش تنش، اضطراب و نگرانی و گزینش شیوه‌های مقابله‌ای مطلوب در برابر آن‌ها می‌باشد که نهایتاً کارمندان، این قشر خدوم و ایثارگر که خود برای تندرستی جامعه از جان مایه می‌گذارند آسیب شناسی شده و سالم تر وشاداب تر به حرفه و زندگی خویش بپردازند.

1-2)بیان مسئله

بطور کلی استرس حاصل نیاز به سازگاری فیزیکی ذهنی و احساس در مقابل یک تغییر است استرس تا حدی می‌تواند مفید باشد چرا که به زندگی تحرک و جذابیت می‌بخشد (ورا، پانیز[6]، 1380) این مقدار استرس برای رشد و تکامل شخصیت لازم بوده و این استرس به هنجار می‌باشد. (شاملو، 1386) مطالعه استرس شغلی در سال 1965 با هانس سلیه آغاز شد. استرس علاوه بر اثرات روانی، بر رفتار و سلامت جسمانی و نیز از طریق مکانیسم‌های سایکو فیزیولوژیک در دراز مدت به ایجاد و تشدید اختلالات جسمی و روانشناختی می‌انجامد. (فرید من[7]، 2002) .

 بک[8] و همکاران (1995) اظهار می‌دارند که اضطراب زمانی ایجاد می‌شود که تعداد و میزان تهدید‌های ادراک شده از میزان توانایی و قابلیت مقابله با آنها پیشی بگیرد که فرد احساس می‌کند در معرض خطر قرار دارد و آسیب پذیر، مشوش و مضطرب می‌شود. (کلارک[9]، مزبورن[10]، 1999، نقل از جعفرزاده، 1387).

از آن جا که پیامد‌های استرس تهدیدی جدی برای سلامت در تمامی جنبه‌ها به شمار می‌آید و موجب کاهش لذت و بهره وری فرد از یک زندگی پربار شده همچون سدی مانع ترقی و پیشرفت می‌شود و از آن جا که بسیاری از استرس‌های روزمره با ساده ترین شیوه‌ها قابل پیشگیری هستند لذا پژوهش آسیب شناسانه اخیر که گامی در جهت شناسایی و حل مشکلات و ارتقاء زندگی کارمندان است ضروری می‌نماید پاسخ‌های سازگارانه افراد به استرس در جهت کاهش فشار روانی و بقاء تعادل سیستم عمل می‌کند در حالیکه پاسخ‌های ناسازگارانه منجر به تشدید انتظارات موجود شده و سیستم را به سمت بی ثباتی سوق می‌دهد.

تلاش‌های سازگارانه موجب افزایش تاثیرات بلند مدت شده و صرفاً به واسطه مداخله و خواست خود فرد منتج به کاهش فشار‌های روانی می‌شود و زمینه ارتقاء مهارت، سلامت و اعتماد به نفس را فراهم کرده بر میزان مقاومت در برابر فشار‌های آتی می‌افزاید در حالیکه روش‌های مقابله‌ای ناسازگارانه را تشخیص نداده و به درستی درک نمی‌کند مثلاً موقعیت را به طور غیرمنطقی فاجعه آمیز، شدیدتر، منفی‌تر و… تلقی می‌کند. لذا تفاوت حاصله در نوع و کیفیت مقابله افراد در مقابل تنش حاصل متغیرهایی مانند شخصیت، انگیزه، توانمندی و… است (نقل از خزایی، 1385). لازاروس[11] و فلکمن[12] (1984) می‌گویند مقابله تحت شرایط استرس روانشناختی رخ داده و شامل اقدامات عمومی برای حل مساله از طریق جستجوی اطلاعات پیرامون آن و یا دور شدن از مساله به منظور کاهش تنش می‌باشد (ترجمه نجاریان، اصغری، دهقانی، 1375).

دیو 1987 مقابله را تلاش فعال یا منفعلانه برای پاسخ به یک موقعیت تهدید می­داند که به منظور دور کردن تهدید یا کاهش ناراحتی رخ می‌دهد(به نقل از خزاعی، 1380).

دالتون[13] (2002) نشان داد که شیوه مقابله با استرس بر سازگاری اجتماعی و خودکفایی افراد تاثیر عمده‌ای دارد.

مسلم است که وقایع به خودی خود فشارزا نبوده بلکه فشار زا بودن یا نبودن و شیوه مقابله آن‌ها بستگی به این دارد که آن واقعه توسط فرد چگونه ارزیابی شود. اکثر روانشناسان شاغل در زمینه استرس معتقدند که ارزیابی موقعیت ادراک شده متغیری اساسی در تعیین میزان استرس روانشناختی می‌باشد وقتی وقایع فشارزا درک می‌شوند که افراد منابع خود برای مقابله را کافی ندانند. (تیلور[14]، 1991، انیدلر[15] پارکر[16]، 1993).

پس افرادی که بدون دلیل خود را ناراحت می‌کنند نمی‌توانند سالم زندگی کنند و از زندگی رضایت خاطر داشته باشد و علت عمده آن نیز وجود یک رشته تفکرات غیرعاقلانه آزار دهنده است افرادی که پیام‌های ملال آور، عجیب و غریب، تکراری یا متضاد را منتقل می‌کنند در واقع از یک شیوه تفکر گژ کار بهره می‌برند.

گرایش به جزمی فکر کردن، یاد آوری مداوم افکار منفی و امتناع از تقابل با این تفکرات در فرد استرس، تنش، بیماری و… ایجاد می‌کند. (آلیس[17]، 1973).

جلالی طهرانی (1372) می‌گویند یک فکر غیر منطقی که منجر به آسیب و تشویق می‌شود حقیقت ندارد یعنی ظن و گمان بوده، بوسیله دلیل و برهان قابل اثبات نیست و نوعی ماهیت اجبار و الزام دارد به آشفتگی و تشویش در فرد منجر شده، انرژی فرد را به هدر می‌دهد او را از اهدافش دور می‌سازد و یک فکر غیرمنطقی از مواجهه موفق فرد با رویداد‌ها ممانعت می­کند هوش معنوی بیانگر مجموعه‌ای از توانایی‌ها و ظرفیت‌ها و منابع معنوی است که بکارگیری آن‌ها موجب افزایش انطباق پذیری و در نتیجه سلامت روان افراد می‌شود هوش معنوی هوشی است که مشکلات معنایی و ارزشی انسان را حل کرده و به اعمال و زندگی انسان در سطحی وسیع تر و قدرتمندتر مفهوم می‌بخشد به واسطه آن معنا و مسیر زندگی فرد قابل ارزیابی خواهد بود. بنیان عملکرد هوش معنوی کاراتر از هوش عقلانی و عاطفی می‌باشد. کینگ راهبرد­های مقابله‌ای و تکنیک‌های حل مساله با استفاده از معنویت را کاربرد‌های انطباقی هوش معنوی می‌داند. هوش معنوی بعنوان یک میانجی در ارتباطات عمل کرده و همبستگی معنی داری با سازگاری داشته به ما در درک موقعیت کمک می‌کند (معلمی، رقیبی، سالاری درگی، 1389).

تحقیقات نشان داده است که اعتقادات معنوی و روحانی و اقدامات و تعهدات به هم مرتبط بوده و نتایج مثبتی در روح و روان وسلامت جسمانی ما داشته و زمینه ساز بهبود ارتباطات مثبت میان فردی می‌شود   (ضیایی، نرگسی و آبیاقی اصفهانی، 1387). هوش معنوی ممکن است امری شناختی – انگیزشی باشد که مجموعه‌ای از مهارت‌های انطباقی بوده و منابعی را که حل مساله و دستیابی به هدف را تسهیل می‌کند معرفی می‌نماید فرد می‌تواند از این هوش برای چارچوب دهی و تفسیر مجدد تجارب خود بهره ببرد (غباری بناب و همکاران، 1386).

یکی از مشخصه‌های کلیدی هوش معنوی استفاده از معنویت برای حل مشکلات است (ادواردز[18]، 2003).

لذا در این پژوهش به دنبال بررسی ارتباط دو عامل اصلی موثر در وضعیت استرس و کنترل آن یعنی هوش معنوی و تفکرات غیر منطقی هستیم تا با اصلاح و تقویت این دو متغیر بعنوان پیشنهادات پژوهشی از میزان استرس و تبعات آن بکاهیم و نیز راهبرد‌های ناسازگارانه مقابله‌ای موجود شناسایی شده و در جهت اصلاح راهبردها، راهکار‌ها و پیشنهادات موثر گام برداریم.

 1-3)اهمیت و ضرورت مساله

جامعه سالم بستر مناسبی برای زندگی افراد در محیط سالم است. چنین جامعه‌ای می‌تواند مولد عقلانیت و پیشروی حوزه در سلامت ذهن جسم و روان باشد.

بدیهی است انسان سالم محور و شاه‌کلید تمامی آمال انسانی است و این همه پیچیدگی در دنیای امروزی حاصل تلاش‌ها برای رفاه و آسایش بیشتر بشر بوده است. هر چند گاهی خود عاملی در جهت سلب آرامش شده است جامعه سالم مجموعه انسان‌های سالمی است که در قالب ارتباطات مناسب با هم تعامل می‌کنند ولی همچنان بیماری‌ها و ناگواری‌ها و تشویش‌ها رویای دنیای برین انسان‌ها را به چالش می‌کشند و آدمیانی پیدا می‌شوند که در مرحله جراحات روحی و کاستی‌های فکری غوطه می‌خورند و در انتظار کمک همنوعانشان چشم به راهند و بدیهی است یکی از منادیان بزرگ سلامت مداری و ایثار و نوع دوستی کارمندان ند که بار سنگین یکی از مشاغل دشوار و زیان‌آور را به دوش می‌کشند. کارمندان متناسب با نیاز‌های سیستم و مددجویان و بدون توجه به نیاز‌های خود وخانواده شان می‌بایست در ساعات و ایام مختلف شبانه روز در محل کار حاضر شده و زندگی مشترک خویش را نیز با این همه مشکلات هماهنگ سازند (خرم آبادی، شمس، فرضی، عبدالرسولی 1383).

لذا بخش زیادی از زندگی کارمندان در محیط کار و در شرایط دشوار می‌گذرد و بسیاری از وقایع مشکلات کاری اثر عمیقی بر سلامت جسمی و روانی آن‌ها دارد بنابراین استرس که بعنوان معضل مبتلا به تمامی کارمندان بوده و اکثراً درگیر عوارض ثانوی آن می‌باشند بعنوان مولفه‌ای در خور پژوهش می‌باشد تا به واسطه بررسی ارتباط کیفیت مقابله با استرس و هوش معنوی و باور‌های نادرست کارمندان گامی هر چند ناچیز در جهت شفافیت

4-1- اهداف تحقیق……………………………… 9   

 

فصل دوم: مبانی نظری و ادبیات تحقیق ………… 10

1-2-چارچوب نظری تحقیق…………………………. 11

1-1-2- نظریه  توانمندسازی   ……………………. 11

2-1-2-  نظریه فمنیستی………………………….. 12

3-1-2-نظریه جامعه پذیری جنسیتی …………………. 16

4-1-2-  نظریه حمایت اجتماعی…………………….. 17

5-1-2- نظریات مرتبط با تحصیلات و اشتغال ………….. 18  

2-2- پیشینه­ی تجربی تحقیق………………………. 19

3-2- فرضیه های تحقیق………………………….. 23  

4-2- متغیرهای تحقیق…………………………… 23

5-2-تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق……….. 24

6-2- مدل تحلیلی تحقیق…………………………. 33

 

فصل سوم: روش شناسی……………………….. 35

1-3- روش تحقیق  ……………………………… 36

2-3- جامعه آماری……………………………… 36

3-3- نمونه و روش نمونه گیری …………………… 36

4-3- اعتبار و پایایی………………………….. 37

5-3-روش های تجزیه و تحلیل آماری………………… 40

 

فصل چهارم: یافته های تحقیق………………… 42 

1-4- توصیف متغیرها……………………………. 43

1-1-4- توصیف متغیرهای زمینه ای………………….. 43                                     2-1-4-آمار توصیفی متغیر سن……………………… 43

3-1-4- آمار توصیفی متغیر تحصیلات ………………… 44

4-1-4- آمار توصیفی متغیر درآمد …………………. 45

5-1-4- آمار توصیفی متغیر شغل  ………………….. 45

6-1-4- آمار توصیفی متغیر وضعیت تاهل……………… 46

7-1-4- آمار توصیفی متغیر نوع مسکن ………………. 47

8-1-4- توصیف متغیرهای اصلی تحقیق  ………………. 48

9-1-4-آمار توصیفی متغیر جامعه پذیری جنسیتی ………. 48

10-1-4- آمار توصیفی متغیر میزان مشارکت فعال زنان …. 50

11-1-4- آمار توصیفی سطح سلامت زنان ………………. 51

12-1-4- آمار توصیفی میزان برخورداری از حمایت های اجتماعی  54

13-1-4- آمار توصیفی متغیر  وابسته میزان توانمندی زنان     57

2-4- آزمون فرضیه های تحقیق ……………………. 60

1-2-4-رابطه­ی بین جامعه پذیری جنسیتی و میزان توانمندی زنان و ابعاد آن     60

2-2-4- رابطه­ی بین میزان مشارکت فعال زنان و میزان توانمندی زنان و ابعاد میزان توانمندی……………………………….. 61

3-2-4- رابطه ی بین ابعاد سطح سلامت زنان و متغیر میزان توانمندی زنان و ابعاد میزان توانمندی……………………………….. 62  

4-2-4- رابطه بین ابعاد میزان برخورداری از حمایت های اجتماعی و ابعاد میزان توانمندی…………………………………….. 65  

5-2-4- رابطه بین سن آزمودنی ها و میزان توانمندی آنان و ابعاد میزان توانمندی زنان………………………………………… 67

6-2-4- تحلیل واریانس  یکطرفه  بین سطح تحصیلات ومیزان توانمندی کل     68  

1-6-2-4- تحلیل واریانس یکطرفه  بین  سطح تحصیلات و میزان توانمندی اقتصادی  69

2-6-2-4- تحلیل واریانس یکطرفه بین  سطح تحصیلات و میزان توانمندی روانی     70

7-2-4- تحلیل واریانس یکطرفه بین میزان درآمد و میزان توانمندی کل     71

1-7-2-4- تحلیل واریانس یکطرفه بین میزان درآمد و میزان توانمندی اقتصادی   72

2-7-2-4- تحلیل واریانس یکطرفه میزان درآمد و میزان توانمندی روانی    73

8-2-4- آزمون t  بین شغل و میزان توانمندی کل و ابعاد میزان توانمندی   74

 9-2-4- تحلیل واریانس  یکطرفه بین وضعیت تاهل و میزان توانمندی کل    75

1-9-2-4- تحلیل واریانس یکطرفه بین وضعیت تاهل و میزان توانمندی اقتصادی    76

2-9-2-4- تحلیل واریانس یکطرفه بین وضعیت تاهل و میزان توانمندی روانی 77

10-2-4- تحلیل واریانس یکطرفه بین نوع مسکن  و میزان توانمندی کل 78

1-10-2-4- تحلیل واریانس یکطرفه بین نوع مسکن و میزان توانمندی اقتصادی 79

2-10-2-4- تحلیل واریانس یکطرفه بین نوع مسکن و میزان توانمندی روانی  80

3-4- تحلیل رگرسیون چند متغیره …………………. 81

 فصل پنجم: جمع بندی نتایج تحقیق ……………. 86

 1-1-5- جمع بندی نتایج توصیفی تحقیق …………….. 87

2-1-5- جمع بندی نتایج استنباطی تحقیق ……………. 88

3-1-5- بحث پیرامون یافته های نظری و تجربی تحقیق…… 88

2-5- پیشنهادات تحقیق …………………………. 95

3-5- محدودیت های تحقیق………………………… 97

  فهرست جداول

جدول 1-3- تخصیص نمونه به تفکیک منطقه …………… 37

جدول 2-3- ضرایب پایایی مرتبط با سازه های مورد بررسی 39

 

جدول3-3- نحوه تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها 41

جدول1-4- آمار توصیفی مربوط به وضعیت سنی پاسخگویان… 43

جدول2-4- توزیع نمونه آماری بر حسب وضعیت تحصیلی…… 44

جدول 3-4- توزیع نمونه آماری بر حسب درآمد………… 45

جدول 4- 4- توزیع نمونه آماری بر حسب شاغل یا غیرشاغل بودن  45

جدول 5-4- توزیع نمونه آماری بر حسب وضعیت تاهل……. 46

جدول 6-4- توزیع نمونه آماری بر حسب نوع مسکن……… 47

جدول 7-4-  آمار توصیفی متغیر جامعه پذیری جنسیتی….. 48

جدول 8-4- آمار توصیفی متغیر جامعه پذیری جنسیتی…… 49

جدول9-4- آمار توصیفی متغیر مشارکت فعال زنان……… 50

جدول 10-4- آمار توصیفی متغیر مشارکت فعال زنان…….. 51

جدول 11-4-  آمار توصیفی متغیر سطح سلامت زنان………. 51

جدول 12-4- آمار توصیفی متغیر سطح سلامت زنان……….. 53

جدول 13-4- آمار توصیفی میزان برخورداری از حمایت های اجتماعی    54

جدول 14-4- آمار توصیفی میزان برخورداری از حمایت های اجتماعی    56

جدول 15-4- آمار توصیفی متغیر وابسته میزان توانمندی زنان   57
جدول 16-4- آمار توصیفی متغیر وابسته میزان توانمندی… 59

جدول 17-4- ضریب همبستگی بین جامعه پذیری جنسیتی و میزان توانمندی کل و ابعاد آن………………………………………….. 60

جدول 18-4- ضریب همبستگی بین میزان مشارکت فعال زنان ومیزان توانمندی کل و ابعاد آن…………………………………….. 61

جدول 19 -4- ضریب همبستگی بین  ابعاد سطح سلامت زنان و میزان توانمندی کل و ابعاد آن…………………………………….. 63

20-4- ضریب همبستگی بین  ابعاد میزان برخورداری از حمایت اجتماعی و میزان توانمندی کل و ابعاد

 آن…………………………………………. 65

21-4- ضریب همبستگی بین سن  و میزان توانمندی کل و ابعاد آن 67

جدول 22-4-تحلیل واریانس بین  سطح تحصیلات و میزان توانمندی کل    68

جدول 23-4- تحلیل واریانس بین سطح تحصیلات و میزان توانمندی اقتصادی    69

جدول 24-4- تحلیل واریانس  بین سطح تحصیلات و میزان توانمندی روانی     70

جدول 25-4- تحلیل واریانس بین درآمد و میزان توانمندی کل    71

جدول26-4- تحلیل واریانس بین درآمد و میزان توانمندی اقتصادی 72

جدول27 -4- تحلیل واریانس  بین درآمد و میزان توانمندی روانی 73

جدول 28-4- آزمون   t بین متغیر شغل و میزان توانمندی کل و ابعاد آن     74

جدول 29-4-  تحلیل واریانس بین وضعیت تاهل و میزان توانمندی کل   75

جدول 30-4- تحلیل واریانس بین وضعیت تاهل و میزان توانمندی اقتصادی    76

جدول31-4- تحلیل واریانس بین وضعیت تاهل و میزان توانمندی روانی  77

جدول32 -4- تحلیل واریانس بین نوع مسکن  و میزان توانمندی کل 78

جدول 33-4-  تحلیل واریانس بین نوع مسکن و میزان توانمندی اقتصادی     79

جدول34 -4- تحلیل واریانس بین نوع مسکن و میزان توانمندی روانی   80

جدول 35-4- Model Summary………………………… 81

جدول 36-4-Anova……………………………….. 82

جدول 37-4- coefficient……………………………. 84

1-1-مقدمه

توانمندسازی برای دست یافتن به توسعه متوازن و پایدار جزو روشهای کارآمد معرفی شده است. یکی از گروههای هدف مهم در توانمندسازی، زنان هستند. برای این که هر کشور در جهت توسعه پایدار گام بردارد بایستی به زنان که نیمی از سرمایه جامعه را تشکیل می دهند توجه کرد. توانمندسازی زنان تلاشی است برای ارتقاء سطح فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی آنان.

به دلایلی در سال های اخیر شاهد روند رو به رشد زنان سرپرست خانوارهایی هستیم که به تنهایی مسئولیت زندگی خود را به دوش می کشند. اغلب این خانواده ها با مشکلات فراوانی روبرو هستند فزونی این گروه از زنان به عنوان مشکل اجتماعی مطرح می شود.  زنان سرپرست خانوار به دلیل فقر اقتصادی و فقر فرهنگی مجبور به سکونت در جاهایی هستند که با میزان درآمد آنان باشد سکونت در حاشیه شهرها انواع بزهکاری و آسیب های اجتماعی را در پی دارد. توانمندسازی این گروه از زنان باعث می شود که زندگی خود را بهبود بخشیده به لحاظ اقتصادی و اجتماعی ارتقاء یافته و به تبع آن مشکلات ناشی از فقر اقتصادی و فقر فرهنگی و اجتماعی شان نیز کاهش یابد.

از جمله سازمان هایی که از این گروه از زنان در جامعه ما حمایت می کند سازمان کمیته امداد امام خمینی (ره) است. سازمان کمیته امداد امام خمینی (ره) با ارائه انواع کمک های اقتصادی و غیراقتصادی از زنان سرپرست خانوار حمایت می کند. در این تحقیق سعی شده عوامل موثر بر میزان توانمندی زنان سرپرست خانوار چه عوامل موثر از طرف کمیته امداد امام خمینی(ره) و چه برخی عوامل موثر دیگر بر میزان توانمندی آنان تحت بررسی درمی آید.

2-1- بیان مسئله

امروزه اغلب کشورها برای دستیابی به توسعه پایدار ” توانمندسازی”[1] را کارآمدترین روش ها دانسته اند، که در برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران نیز به خصوص در مورد اقشار آسیب پذیر، به عنوان یک راهکار مهم بدان اشاره شده است زنان سرپرست خانوار هم بخشی از اقشارآسیب پذیر در نظر گرفته شده اند. (کیمیایی،63:1390). توسعه وگسترش برنامه های تأمین رفاه اجتماعی از جمله عوامل مؤثر در ارتقای توانایی های بالقوه یک جامعه در تحقق اهداف توسعه آموزشی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن کشور به حساب می آید. از این رو، در این برنامه یعنی برنامه ی چهارم توسعه «توانمندسازی» هدف نهایی برنامه های رفاه و مددکاری اجتماعی است (کیمیایی،64:1390).

هدف توانمندسازی کمک به افراد ضعیف است تا تلاش نمایند بر ضعف هایشان غلبه، جنبه های مثبت زندگیشان را بهبود بخشیده، مهارتها و توانایی هایشان را برای کنترل عاقلانه بر زندگی افزایش داده و آن را در عمل پیاده نمایند (مک رایتر[2]، 1994).  که دارای 5 بعد رفاه، دسترسی، افزایش آگاهی، مشارکت و کنترل می باشد(لانگه[3] به نقل از زوئی[4] و همکاران،1997: 28). کلر[5](1991) توانمندسازی زنان را فرایندی تعریف می کند که به وسیله ی آن زنان برای سازمان دهی خودشان توانمند می شوند و اعتماد به نفس خودشان را افزایش می دهند و از حقوق خود برای  انتخاب مستقل و کنترل بر منابع، که منجر به از بین رفتن جایگاه فرودستی ایشان می گردد، دفاع می کنند.

طرفداران نظریه ی زنانه شدن فقر معتقدند که؛ خانوارهای زن سرپرست نه تنها در همه کشورهای جهان گسترش یافته اند، بلکه به طور فزاینده بر تعداد خانوارهای زن سرپرست که در جمعیت کم درآمد قرار می گیرند افزوده می شود)همان، 64).این گروه از زنان اغلب با عوامل آسیب‌زایی همچون ضعف دسترسی به فرصت‌های شغلی، بی‌سوادی یا کم‌سوادی، نداشتن درآمد مستمر و مشکلات روحی و روانی مواجه هستند که در صورت فقدان حمایت‌های همه جانبه هزینه‌های آسیب‌زایی را به جامعه تحمیل خواهند نمود (بختیاری، 1385). با زنانه شدن فقر و نگرانی از پیوستن زنان سرپرست خانوار به گروه” فقیرترین فقرا” آن دسته از متخصصان توسعه که نسبت به مسائل جنسیتی آگاهی بیشتری دارند با مطالعات گسترده تر و نقد برخی تجربیات گذشته، درصدد ارائه رویکردهای متفاوت و راهکارهای عملی برآمده اند(مالهوترا[6] و همکاران به نقل از شادی طلب و همکاران،1383: 50).

آن چه که در خصوص فقر و تبعیض جنسیتی مهم تلقی می شود و سبب دغدغه فراوان برنامه ریزان و صاحب نظران شده، پیامدهای نامطلوب آن در مورد رشد مهارت ها و قابلیت های زنان است. به زعم بسیاری از آن ها، فقر زنان به معنی محروم ماندن آنان از توانمندی های شناختی و پرورش قابلیت های اساسی و در پی آن ناتوانی آن ها در رویارویی با مشکلاتی هم چون گرسنگی و بیماری است. غالبا استدلال می شود که زنان به دلایل تاریخی، از قبیل حاکمیت و تداوم نگرش های سنتی، باورهای تبعیضی در زمینه واگذاری نقش به آن ها و هم چنین اجرای سیاست های سوگیرانه (مردمحور)، به مالکیت منابع محدودتر، سطح پایین آموزش و مهارت های فنی و حرفه ای دسترسی دارند و در نتیجه بیشتر از مردان در معرض فقر قرار دارند و به این ترتیب از امکانات و قابلیت های لازم برای مبارزه با فقر محروم اند (شکوری، 1387: 30).

در کشور ما نیز به منظور مبارزه با فقر و کاهش محرومیت، سازمان ها و نهادهای رفاهی متعددی در قالب راهبردهای حمایتی ایجاد شده اند. یکی از نهادهای عمده کمیته امداد امام خمینی (ره) است که با هدف شناخت محرومیت های مادی و معنوی افراد جامعه و خانواده های محروم و حمایت از آنان به منظور فقرزدایی از طریق اجرای خدمات مالی، بهداشتی، آموزشی و خودکفایی به نیازمندان از جمله زنان تشکیل شده است. یکی از فعالیت های مهم کمیته امداد در این باره، اجرای طرح خودکفایی زنان سرپرست خانوار است که مشتمل بر اقداماتی چون پرداخت وام خودکفایی، تهیه و واگذاری مواد اولیه و وسیله کار، ارائه آموزش های فنی و حرفه ای، کاریابی برای مددجویان و ایجاد زمینه های لازم برای جذب مددجویان آموزش دیده در بازار کار و تامین فضای خودکفایی است(همان، 131-2).

در سطح جهانی، برنامه ی توسعه ی سازمان ملل «ارتقاء برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان در سطح گسترده را (به عنوان) یکی از اهداف کلیدی اعلامیه ی هزاره ی سوم» اعلام کرده اند و به تبع آن درکشور ما نیز، توانمندسازی زنان و مشارکت آنها در فرایندهای مختلف زندگی در عین حال خود، به عنوان یکی از ­­نشانگرهای مهم موفقیت مبارزه با فقر تلقی شده است (شکوری و همکاران،1386 : 4-3).

از این منظر توانمندسازی سبب ایجاد قابلیت در افراد و گروه های محروم برای مشارکت فعال و آگاهانه درتامین  رفاه فردی و اجتماعی می شود. اگرچه برنامه ی توانمندسازی افراد و جوامع در قلمرو حمایت های اجتماعی است اما با توجه به این که هدف نهایی آن منجر به فقر زدایی می شود، نیازمند طراحی و اجرای برنامه های توانمندسازی است (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی، 1384).

نتایج تحقیق انجام شده توسط بلداجی و همکاران تحت عنوان کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور و زنان شاغل خدماتی حاکی از آن است که زنان سرپرست خانوار با مشکلات بسیاری روبرو بوده و آسیب‌های جسمی، روحی و روانی، اجتماعی و فرهنگی بسیاری را تجربه می‌کنند. تحقیق حاضر نیز به دنبال بررسی جامعه شناختی عوامل و علل اجتماعی مؤثر بر توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و ارائه راهکارهایی در جهت ارتقای توانمندی زنان سرپرست خانوار است و استفاده در زمینه برنامه ریزی ها در این زمینه باشد. بر این اساس می توان سؤالات اصلی تحقیق را چنین مطرح کرد:

میزان توانمندی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) چقدر است؟
2- چه رابطه ای بین متغیرهای زمینه ای (سن، تحصیلات، درآمد، شغل، وضعیت تاهل و نوع مسکن) و میزان توانمندی زنان  سرپرست خانوار عضو کمیته امداد امام خمینی(ره) شهر تبریز  وجود دارد؟

3- چه رابطه ای بین مشارکت و حضور فعال در جامعه و میزان توانمندی زنان سپرست خانوار عضو کمیته امداد امام خمینی شهر تبریز وجود دارد؟

4- چه رابطه ای بین سطح سلامت زنان و میزان توانمندی زنان سرپرست خانوار عضو کمیته امداد امام خمینی شهر تبریز  وجود دارد؟

5- چه رابطه ای بین میزان برخورداری از حمایت های اجتماعی و میزان توانمندی زنان سرپرست خانوار عضو کمیته امداد امام خمینی  شهر تبریز وجود دارد؟

6- چه رابطه ای بین  شیوه جامعه پذیری جنسیتی و میزان توانمند ی زنان سرپرست خانوار عضو کمیته امداد امام خمینی شهر تبریز وجود دارد؟

می توان چنین جمع بندی نمود از آنجایی که آمار زنان سرپرست خانوار به دلایلی چون، افزایش امید به زندگی، طلاق، فوت  همسر، در جامعه ما در حال افزایش است اغلب این خانواده ها دارای مشکلات فراوان هستند، به گونه ای که فزونی این گروه از زنان به صورت یک مساله اجتماعی مطرح می شود. داده های آماری حاکی از روند رو به افزایش تعداد و نسبت زنان سرپرست خانوار در سه دهه ی اخیر است، به طوریکه در سالهای 1355، 65 و 75 خانوارهای زن سرپرست به ترتیب، 1/3، 7/4 و 7/7 درصد از کل خانوارهای ایرانی را تشکیل داده اند. این نسبت در سال 1385 به 4/9 رسید که در مقایسه با سال 1375 یک درصد رشد داشته است (فروزان،10:1387 به نقل از بلداجی و همکاران). این زنان با مشکلات فراوانی برای ادامه و اداره زندگی خویش روبرو هستند و آسیب های ناشی از آن موجب مشکلات بسیاری برای جامعه چون فقر و بزهکاری برای این گروه از زنان دامن گیر است و از آنجا که توانمندسازی به عنوان راهکاری برای حل مشکلات زنان سرپرست خانوار مطرح است مسئله اصلی این است که چه عواملی می تواند موجب توانمندسازی این گروه از زنان شود.

 3-1- اهمیت  موضوع و ضرورت تحقیق

پژوهش انجام گرفته توسط خسروی پور و همکاران  تحت عنوان مشارکت زنان و توسعه پایدار روستایی در سال 1390 و پژوهشی دیگر تحت عنوان نقش مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان در فرآیند توسعه انسانی انجام گرفته در سال 1383 نشان داده است که دستیابی به توسعه پایدار بدون مشارکت فعال زنان در تمامی عرصه ها اعم از خانوادگی، اقتصادی و اجتماعی امکان پذیر نیست. بررسی هایی که در زمینه مشارکت زنان در امور جامعه انجام گرفته نشان داده است که عوامل اجتماعی، فرهنگی و انتظارات متفاوت جامعه از مرد و زن موانع مهمی بر سر راه مشارکت زنان است. از این رو، در دهه 1980، به جای اصطلاح زن در توسعه اصطلاح «جنسیت و توسعه[7]» به کار گرفته شد و در پی آن، در بسیاری از کشورهای جهان سوم، راهبردهایی برای بالا بردن مشارکت عملی زنان در توسعه و برطرف شدن موانع اتخاذ شد (کتابی و همکاران،6:1382).

محرومیت زنان جامعه از دسترسی به فرصتهای برابر، ناامنی اقتصادی زنان و فقر می تواند توسعه یافتگی را تحت تاثیر قرار دهد و آسیب های مختلف اجتماعی ممکن است زندگی زنان و (زنان سرپرست خانوار) را تهدید کند (قلی پور و همکاران،33:1388).

یکی از راهبردهای توانمندسازی زنان تأکید بر این نکته است که مشارکت زنان صرفا به منظور بهره مندی آنان از مزایا و نتایج برنامه های توسعه نیست، بلکه آنان باید در اجرای برنامه ها و طرح های توسعه مشارکت فعالانه داشته باشند(کتابی و همکاران،1382: 6).

با این وجود، وفاق عمومی که بر سر مساله ی آسیب پذیر دانستن زنان سرپرست خانوار وجود دارد موجب شده که بسیاری از دستگاه های محلی، ملی و جهانیخود را دست اندرکار گره گشایی از مسائل این زنان و خانواده های آن ها بدانند و در جهت توانمندسازی آنها و حمایت از ایشان تا رسیدن به  سطح توسعه ی اقتصادی و اجتماعی مطلوب فعالیت کنند (محیط فر و همکاران،1386: 132).

 

امروزه در مباحث توسعه در سطح بین المللی بر حضور شهروندان در فرآیند تدوین سیاست ها و اجرای آنها تاکید می شود. مسلما شهروندانی می توانند مشارکت داشته باشند که ظرفیت، قابلیت و توانمندی لازم را داشته باشند. با توجه به نقش محوری زنان در تحقق توسعه ی پایدار و با علم به آن که  اغلب زنان سرپرست خانوار زیر خط فقر قرار دارند در این تحقیق این گروه از شهروندان مورد توجه قرار گرفته اند.

بر اساس مطالعات پژوهشگران، زنان بیشتر از مردان در معرض خطر فقر قرار دارند زیرا از قابلیتها و امکاناتی که برای توانمندی و کاهش فقر لازم است، محرومند (شادی طلب و همکارانش،38:1384).

زنان سرپرست خانوار به دلیل شرایط ویزه ای که دارند، یکی از اقشار آسیب پذیر جامعه به حساب می آیند، شرایطی که سبب می شود این گروه از زنان آسیب پذیر به نظر آیند عبارتنداز:نبود فرصتهای شغلی و مشاغل مناسب، دستمزدهای پایین نسبت به مردان در فرصت های شغلی برابر، بالا بودن میزان بزهکاری در میان نوجوانان (مطیع، 1378: 20 به نقل از جوان و همکارانش).

برای اینکه یک جامعه در روند توسعه گام بردارد و پیشرفت کند نیاز به مشارکت همه ی اعضای جامعه می باشد. بنابراین، برای اینکه بخواهیم به فکر پیشرفت و توسعه جامعه باشیم بایستی به قشر زنان نیز توجه کرده و موانع و یا عواملی که باعث پیشرفت آنان می شود را مطمح نظر داشت. زنان سرپرست خانوار بالقوه دارای ویژگی هایی هستند که می توانند جهت دستیابی به توسعه انسانی پایدارموثر باشند. برخی از این ویژگیها به تایید مطالعات ملی و بین المللی عبارتند از: زنان سرپرست خانوار درآمدشان را صرف بهبود وضعیت خانواده خود میکنند بنابراین، افزایش درآمد آنان به صورت مستقیم به بهبود وضعیت خانواده می انجامد. در حالیکه در مورد مردان وضعیت چنین نیست و به ضرورت، افزایش درآمد مرد به بهبود وضعیت خانواده منجر نمیشود. یک پژوهش انجام شده در گواتمالا (با نتایج مشابه در شیلی، جامائیکا، کنیا و مالاوی) نشان داد که میزان افزایش درآمد زن که منجر به بهبود وضعیت تغذیه کودک می شود،معادل 15/1 برابر میزانی است که درآمد مرد باید افزایش یابد تا نتایج مشابه به دست آید(قلی پور و همکارش،1388: 35).

در این پژوهش سعی بر آن است که عوامل مرتبط با توانمند شدن زنان سرپرست خانوار تا حدی شناسایی شوند و زنانی که تحت عنوان زنان سرپرست خانوار در کمیته امداد امام خمینی تبریز عضو هستند عوامل یا موانع توانمندیشان شناسایی و برای توانمندشدن هر چه بیشترشان از سوی مسئولین از طریق کمک گرفتن از این پژوهش اقداماتی انجام گیرد.

4-1-اهداف تحقیق

اهدافی که در این پژوهش دنبال می شود شامل هدف کلی و اهداف اختصاصی است :

هدف کلی یا اصلی در این پژوهش عبارت است از : بررسی عوامل اقتصادی- اجتماعی مرتبط با توانمندسازی زنان سرپرست خانوار عضو کمیته امداد امام خمینی(ره) شهر تبریز.

اهداف اختصاصی در این تحقیق عبارتند از :

– شناخت رابطه بین متغیرهای زمینه ای (سن، تحصیلات، درآمد، شغل، وضعیت تاهل ونوع مسکن)  و میزان توانمندی زنان سرپرست خانوار عضو کمیته امداد امام خمینی(ره) شهر تبریز.

– شناخت رابطه بین مشارکت و حضور فعال درجامعه و میزان توانمندی زنان سرپرست خانوار عضو کمیته امداد امام خمینی(ره) شهر تبریز.

– شناخت رابطه بین سطح سلامت زنان  و میزان توانمندی زنان سرپرست خانوار عضو کمیته امداد امام خمینی(ره) شهر تبریز.

– شناخت رابطه بین  میزان برخورداری از حمایت های اجتماعی و میزان توانمندی زنان سرپرست خانوار عضو کمیته امداد امام خمینی(ره) شهر تبریز.

– شناخت رابطه بین شیوه جامعه پذیری جنسیتی و میزان توانمندی زنان سرپرست خانوار عضو کمیته امداد امام خمینی(ره) شهر تبریز.

1-2- چارچوب نظری

1-1-2- نظریه توانمند سازی

یکی از نظریه های مهم در رابطه با مسایل زنان نظریه ی توانمندسازی لانگه (1998)  است که از نظر طرفداران این نظریه، برآورده ساختن نیازهای  اساسی از حقوق اولیه ی تمام افراد است و هر فردی باید امکان این را داشته باشد که از تمام توانایی ها و خلاقیت های خود استفاده کند. بنابراین زنان باید بیاموزند که با خودباوری و اعتماد به نفس در پذیرش و توزیع مسئولیت ها چه در خانواده و چه در جامعه شرکت کنند. در چارچوب این نظریه ترویج تفکرات نوین برای تولید بیشتر و آموزش برای ایجاد کار در بخش های رسمی و غیررسمی و تمرین حضور در سازمان های اجتماعی، هدف های کوتاه مدت در نظریه ی تواناسازی  تلقی می شود، این نظریه که ترکیبی از نظریه ی رفاه، برابری و فقرزدایی است تلاش می کند با تواناسازی زنان از طریق ترویج فکرهای نو، آموزش های مهارتی برای فعالیت در بخش های اقتصادی، ارتقای آگاهی همه ی اعضای جامعه از نقش های زنان(مخصوصا زنان سرپرست خانوار) و بهبود سطح رفاه آن ها پایه های استواری برای اقدامات بعدی در تامین نیاز های راهبردی و حذف نابرابری- ها در همه ی عرصه ها فراهم شود برای این منظور پنج مرحله توانمندسازی مشخص شده است :- رفاه[8]: در این مرحله به امکانات رفاهی و اولیه و کمبود هایی که در این زمینه وجود دارد توجه می شود مانند تامین آموزش – دسترسی[9]: منظور دسترسی به منابع و تسهیلاتی برای بهبود وضعیت زندگی است مانند دسترسی به اعتبارات –افزایش آگاهی[10]: مرحله ای است که زنان به مشکلات ازجمله نابرابریهای جنسیتی و به دلایل بروزآن حساس شوند  – مشارکت: مرحله ای است که زمینه ی حضور فعال برای زنان فراهم شده و آمادگی برای مشارکت داوطلبانه به وجود آید- کنترل: مرحله ای که زنان قدرت تصمیم گیری پیدا می کنند و علاوه بر این که در مورد مشکل فکر می کنند، بهترین راه حل را پیشنهاد می کنند و بر اجرای راه حل تسلط می یابند(اشتری،1382: 7-126). سطح نهایی از توانمندسازی، برقراری تعادل قدرت میان زنان و مردان و نه تسلط زنان است. در اینجا منظور این است که زنان قادر به تصمیم گیری در مورد زندگی خود و زندگی فرزندان خود و بازی نقش فعال در فرآیند توسعه باشند(لانگه، 1997: 26 به نقل از زوئی).

براساس مطالب فوق می توان استنباط نمود که مجموعه ای از عوامل هستند که می توانند بر توانمندسازی تاثیر داشته باشند که عبارتند از سطح رفاه (تامین حداقل رفاه)، دسترسی به منابع و امکانات، آگاهی سازی  یا افزایش آگاهی و توجه به مسائل و مشکلات، مشارکت وحضور فعال، کنترل و قدرت تصمیم گیری در امور مختلف.

2-1-2- نظریه فمنیستی

بر اساس نظریه فمینیستی دو مانع عمده توسعه ای و غیر توسعه ای بر توانمندسازی زنان مؤثر می باشد که در ذیل به آنها اشاره می شود :

1-4-1- هدف علمی…………………………………………………………………………………………………………………….7
1-4-2-هدف کاربردی …………………………………………………………………………………………………………………7

1-5-جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق……………………………………………………………………………… 7

1-6-روش کار……………………………………………………………………………………………………………… 8

1-7-  پرسش تحقیق……………………………………………………………………………………………………… 8

1-8- فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………………………………….. 9

1-9-ساختار تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 9

 

فصل دوم: بررسی حقوقی و جرم شناختی تکرار جرم پس از آزادی از زندان

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………..11
2-1- بررسی حقوقی تکرار جرم پس ازادی از زندان………………………………………………………………12
2-1-1- تکرار جرم (تعریف) …………………………………………………………………………………………….12
2-1-1-1 تعریف نظری تکرار جرم …………………………………………………………………………………….13

2-1-1-2 تعریف کاربردی ………………………………………………………………………………………………………… 13

2-1-2 تعریف تکرار جرم در حقوق کیفری ایران ………………………………………………………………………… 14

2-1-2-1 تکرار جرم در قوانین پیش از انقلاب ……………………………………………………………………………. 14

2-1-2-2 تکرار جرم در قوانین پس از انقلاب …………………………………………………………………………….. 15

2-1-2-3 تکرار جرم در قانون  مجازات  اسلامی مصوب 1392 ……………………………………………………. 16

2-1-3 اهداف عدالت کیفری از گذر حبس …………………………………………………………………………………. 17

2-1-3-1  تعریف زندان ……………………………………………………………………………………………………………17

2-1-3-2 تعریف زندان از نظر قانون ………………………………………………………………………………………… 17

2-1-3-3 دیدگاه مخالفان ………………………………………………………………………………………………………… 19

2-1-3-3-1 اثرات منفی حبس بر فرد ………………………………………………………………………………………. 20

2-1-3-3-2 اثرات زندان بر خانواده …………………………………………………………………………………………. 21

2-1-3-3-3 آثار و پیامدهای اقتصادی – اجتماعی زندان ……………………………………………………………… 22

2-1-3-3-4 اثرات روانی – اجتماعی زندان ……………………………………………………………………………….. 23

2-1-3-4 دیدگاه موافقان …………………………………………………………………………………………………………. 24

2-1-3-4-1 اعمال مجازات و تنبیه ……………………………………………………………………………………………. 26

2-1-3-4-2 صیانت از جامعه و جان مجرم ………………………………………………………………………………… 26

2-1-3-4-3 امتیاز نسبت به سایر مجازات ها ……………………………………………………………………………… 27

2-1-3-4-4 جنبه ترهیبی و ترذیلی زندان …………………………………………………………………………………. 29

2-1-3-5 کارکردهای حبس از منظر عدالت کیفری ……………………………………………………………………. 29

2-1-3-5-1 کارکرد اصلاح و بازپروری …………………………………………………………………………………… 30

2-1-3-5-2بازدارندگی و خنثی سازی …………………………………………………………………………………………33

2-2 بررسی جرم شناختی تکرار جرم پس از آزادی از زندان  ………………………………………………………… 36

2-2-1 نظریه های جرم شانسی ………………………………………………………………………………………………….. 36

2-2-1-1نظریه انومی …………………………………………………………………………………………………………………36

 

2-2-1-2 نظریه معاشرت های ترجیحی ……………………………………………………………………………………… 38

2-2-1-3 نظریه برچسب زنی(تاثیر واکنش اجتماعی) …………………………………………………………………… 38

2-2-2 جنبه های افتراقی تکرار جرم ………………………………………………………………………………………….. 39

2-2-2-1 تکرار جرم و سن  ……………………………………………………………………………………………………….40

2-2-2-2تکرار جرم و جنس ………………………………………………………………………………………………………42

2-2-3 ساختار زندان ها ……………………………………………………………………………………………………………. 42

2-2-3-1 روش نگهداری محکومان در زندان ……………………………………………………………………………… 45

2-2-3-1-1روش کلاسیک ………………………………………………………………………………………………………. 45

2-2-3-1-2 روش مدرن ………………………………………………………………………………………………………….. 46

2-2-4 جایگاه قانونی مراکز مراقبت بعد از خروج در سازمان زندان ها …………………………………………….47

2-2-5 اصول اساسی مراقبت بعد از خروج ………………………………………………………………………………… 48

 

فصل سوم:  تجزیه و تحلیل داده ها

3-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….. ..51

3-2-جامعه آماری و حجم نمونه…………………………………………………………………………………….. .52

3-3-روش گردآوری داده ها…………………………………………………………………………………………. .53

3-4-ابزار گرد آوری اطلاعات……………………………………………………………………………………….. .54

3-5-روایی وپایائی پرسشنامه………………………………………………………………………………………… .54

3-6-ویژگی های جمعیت شناختی نمونه آماری………………………………………………………………… ..58

3-6-1-وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر سن…………………………………………………………………… .58

3-6-2-وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر جنسیت………………………………………………………………. 59

3-6-3- وضعیت افراد پاسخ دهنده ازنظر تأهل…………………………………………………………………… 59

3-6-4-وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر تعداد افراد خانواده…………………………………………………. 60

3-6-5- وضعیت افراد پاسخ دهنده ازلحاظ شغل قبل از زندان ………………………………………………. 60

3-6-6 وضعیت افراد پاسخ دهنده از لحاظ میزان درآمد ……………………………………………………………….. 61

3-6-7 وضعیت افراد پاسخ دهنده ازنظر نوع مسکن ………………………………………………………………………62

3-6-8 وضعیت افراد پاسخ دهنده از لحاظ محل سکونت ……………………………………………………………….62

3-6-9 وضعیت افراد پاسخ دهنده ازنظر میزان سطح تحصیلات ……………………………………………………….63

3-6-10 وضعیت افراد پاسخ دهنده بر اساس نوع جرم اول …………………………………………………………….63

3-6-11 وضعیت افراد پاسخ دهنده بر اساس تعداد سابقه ……………………………………………………………….64

3-6-12 وضعیت افراد پاسخ دهنده بر اساس نوع جرم بعدی ………………………………………………………….65

3-6-13 وضعیت افراد پاسخ دهنده بر اساس نقش آنان در ارتکاب جرم اول …………………………………….65

3-6-14 وضعیت افراد پاسخ دهنده بر اساس نقش آنان در ارتکاب جرم بعدی …………………………………66

3-7 تحلیل استنباطی داده ها………………………………………………………………………………………….. .66

3-7-1 آزمون استقلال صفتهای رده بندی شده ……………………………………………………………………………67

3-7-1-1 وجود رابطه بین جرم اول و جرم دوم …………………………………………………………………………….68

3-7-1-2 وابستگی نقش اول و دوم در ارتکاب جرم ……………………………………………………………………..70

3-7-1-3 وابستگی سطح تحصیلات و محکومیت فعلی …………………………………………………………………71

3-7-1-4 وابستگی سن و محکومیت فعلی ……………………………………………………………………………………72

3-7-1-5 وابستگی تعداد افراد خانواده و نوع محکومیت ………………………………………………………………..73

3-7-1-6 وابستگی میزاندرآمد ماهانه افراد و نوع محکومیت …………………………………………………………..75

3-7-2 روش رگرسیونی ابزاری برای بررسی وجود رابطه بین تکرار جرم و متغیرهای مستقل ……………..76

3-7-2-1 ارتباط تکرار جرم و انتقال تجربیات جرم در زندان …………………………………………………………77

3-7-2-2 ارتباط تکرار جرم و آموختن جرم جدید در زندان ………………………………………………………….78

3-7-2-3 ارتباط تکرار جرم و وضعیت اشتغالزایی ………………………………………………………………………..79

3-7-2-4 ارتباط تکرار جرم و وضعیت خدمات مددکاری ……………………………………………………………..80

3-7-2-5 ارتباط تکرار جرم و ارائه خدمات مشاوره ای ………………………………………………………………….81

3-7-2-6 ارتباط تکرار جرم و آموزش مهارتهای زندگی …………………………………………………………………82

3-7-2-6 ارتباط تکرار جرم و آموزش مسائل فرهنگی و هنری ……………………………………………………….83

3-7-2-8 ارتباط تکرار جرم و وضعیت ادامه تحصیل در زندان ………………………………………………………84

3-7-2-9 ارتباط تکرار جرم و مورد تحقیر واقع شدن از سوی خانواده، خویشاوندان و همسایگان ………85

3-7-2-10 ارتباط تکرار جرم و مورد تهمت واقع شدن از سوی خانواده …………………………………………86

3-7-2-11 ارتباط تکرار جرم و مورد سرزنش واقع شدن از سوی خانواده ……………………………………….87

3-7-2-12 ارتباط تکرار جرم و فعالیتهای مرکز مراقبت در زمینه آموزش مهارتهای زندگی …………………88

3-7-2-13 ارتباط تکرار جرم و فعالیتهای مرکز مراقبت در بخش مددکاری، مشاوره و کلینیک مثلثی …..89

3-7-2-14 ارتباط تکرار جرم و فعالیتهای مرکز مراقبت در اشتغالزایی و وام بانکی …………………………….90

3-7-2-15 ارتباط تکرار جرم و عدم پذیرش از طرف خانواده به علت حبس ……………………………………91

3-7-2-16 ارتباط تکرار جرم و طرد شدن از طرف جامعه ………………………………………………………………92

3-7-2-17 ارتباط تکرار جرم و مورد بی توجهی قرار گرفتن از سوی نهادهای رسمی ، آموزشی و … …93

3-7-2-18 داشتن احساس تنهایی و عدم حمایت …………………………………………………………………………94

3-7-2-19 ارتباط تکرار جرم و همنشینی با دوستان مجرم …………………………………………………………..95

 

فصل چهارم نتیجه گیری و پیشنهادات

4-1- یافته های تحقیق…………………………………………………………………………………………………. 97

4-1-1-نتایج تجزیه وتحلیل فرضیه اول……………………………………………………………………………. 97

4-1-2-نتایج تجزیه وتحلیل فرضیه دوم……………………………………………………………………………. 98

4-1-3-نتایج تجزیه وتحلیل فرضیه سوم…………………………………………………………………………… 99

4-1-4-نتایج تجزیه وتحلیل فرضیه چهارم……………………………………………………………………… 101

4-1-5 نتایج تجزیه وتحلیل فرضیه پنجم…………………………………………………………………………. 101

4-1-6- نتایج تجزیه وتحلیل فرضیه ششم……………………………………………………………………….. 102

4-2-نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………….. 104

4-3-پیشنهادهای کاربردی……………………………………………………………………………………………. 105

  

 
5-3-موانع و محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………………….. 107

پیوست ها

پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………………………….. 97

منابع وماخذ

کتب. ……………………………………………………………………………………………………………………. 101

مقاله ها………………………………………………………………………………………………………………….. 103

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول 3-1-آلفای کرونباخ…………………………………………………………………………………………….. 53

جدول 3-2-وضعیت افراد پاسخ دهنده ازنظر جنسیت………………………………………………………….. 54

جدول 3-3-وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر سن………………………………………………………………. 55

جدول 3-4- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر تحصیلات…………………………………………………….. 56

جدول 3-5-وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر تعداد سوابق……………………………………………………. 57

جدول 3-6- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر سوابق استفاده از عفو وتخفیف……………………………. 59

جدول 3-7-مشخصه توصیفی دادها…………………………………………………………………………………. 60

جدول3-8- فراوانی سوال1از فرضیه اول…………………………………………………………………………… 61

جدول3-9-فراوانی سوال 2از فرضیه اول………………………………………………………………………….. 62

جدول3-10-فراوانی سوال 3از فرضیه اول………………………………………………………………………… 62

جدول 3-11-فراوانی سوال4از فرضیه اول ……………………………………………………………………….. 63

جدول 3-12- فراوانی سوال 5از فرضیه اول……………………………………………………………………… 63

جدول 3-13-فراوانی سوال 6از فرضیه اول……………………………………………………………………….. 64

جدول3-14-فراوانی سوال 7از فرضیه اول…………………………………………………………………………. 64

جدول3-15-فراوانی سوال 8از فرضیه اول…………………………………………………………………………. 65

جدول3-16فراوانی سوال 9ازفرضیه اول……………………………………………………………………………. 65

جدول3-17-فراوانی سوال10ازفرضیه اول………………………………………………………………………….. 66

جدول3-18-جدول ضرایب استاندارد فرضیه اول………………………………………………………………… 66

جدول 3-19-جدول فراوانی سوال 1از فرضیه دوم………………………………………………………………. 68

جدول 3-20-جدول فراوانی سوال 2از فرضیه دوم………………………………………………………………. 69

جدول3-21-جدول فراوانی سوال 3ازفرضیه دوم ……………………………………………………………….. 69

جدول3-22جدول فراوانی سوال 4از فرضیه دوم………………………………………………………………… 70

جدول3-23- ضرایب استاندارد فرضیه دوم………………………………………………………………………. 70

جدول3-24-فراوانی سوال 1از فرضیه سوم………………………………………………………………………… 72

جدول3-25-فراوانی سوال 2از فرضیه سوم………………………………………………………………………… 73

جدول3-26فراوانی سوال 3از فرضیه سوم………………………………………………………………………….. 73

جدول 3-27-فراوانی سوال 4ازفرضیه سوم………………………………………………………………………… 74

جدول3-28-جدول ضرایب استاندارد فرضیه سوم……………………………………………………………….. 74

جدول3-29-فراوانی سوال 1از فرضیه چهارم……………………………………………………………………… 76

جدول 3-30-فراوانی سوال 2از فرضیه چهارم…………………………………………………………………….. 77

جدول 3-31- ضرایب استاندارد فرضیه چهارم …………………………………………………………………… 77

جدول3-32- فراوانی سوال 1از فرضیه پنجم………………………………………………………………………. 79

جدول3-33 ضرایب استانداردفرضیه پنجم…………………………………………………………………………. 79

جدول3-34فراوانی سوال 1از فرضیه ششم…………………………………………………………………………. 81

جدول 3-35-ضرایب استاندارد فرضیه ششم………………………………………………………………………. 81

جدول 3-36-فراوانی سوال 1ازفرضیه هفتم………………………………………………………………………… 83

جدول 3-37-ضرایب استاندارد فرضیه هفتم……………………………………………………………………….. 83

 

  

 

 فهرست نمودارها

نمودار3-1-وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر جنسیت…………………………………………………………. 54

نمودار3-2- وضعیت افراد پاسخ دهنده ازنظر سن……………………………………………………………….. 55

نمودار 3-3-وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر تحصیلات………………………………………………………. 56

نمودار 3-4-وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر تعداد سابقه…………………………………………………….. 58

نمودار 3-5-وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر تعدا استفاده از عفو وتخفیف  …………………………….. 59

نمودار 3-6-درصد پاسخ سوال 1از فرضیه اول……………………………………………………………………. 61

نمودار3-7-درصد پاسخ سوال 2از فرضیه اول…………………………………………………………………….. 61

نمودار 3-8-درصد پاسخ سوال 3از فرضیه اول……………………………………………………………………. 62

نمودار 3-9-درصد پاسخ سوال 4از فرضیه اول……………………………………………………………………. 63

نمودار 3-10-درصد پاسخ سوال 5از فرضیه اول………………………………………………………………….. 63

نمودار 3-11-درصد پاسخ سوال 6از فرضیه اول………………………………………………………………….. 64

نمودار 3-12-درصد پاسخ سوال 7از فرضیه اول………………………………………………………………….. 64

نمودار 3-13-درصد پاسخ سوال 8از فرضیه اول………………………………………………………………….. 64

نمودار 3-14-درصد پاسخ سوال 9از فرضیه اول………………………………………………………………….. 65

نمودار 3-15-درصد پاسخ سوال 10از فرضیه اول………………………………………………………………… 65

نمودار 3-16- نمودار نقطه ای فرضیه اول………………………………………………………………………….. 67

نمودار 3-17-درصد پاسخ سوال 1از فرضیه دوم…………………………………………………………………. 68

نمودار 3-18-درصد پاسخ سوال 2از فرضیه دوم…………………………………………………………………. 69

نمودار 3-19-درصد پاسخ سوال 3از فرضیه دوم…………………………………………………………………. 69

نمودار 3-20-درصد پاسخ سوال 4از فرضیه دوم…………………………………………………………………. 70

نمودار 3-21-نمودار نقطه ای فرضیه دوم…………………………………………………………………………… 71

نمودار 3-22-درصد پاسخ سوال 1از فرضیه سوم…………………………………………………………………. 72

نمودار 3-23-درصد پاسخ سوال 2از فرضیه سوم…………………………………………………………………. 73

نمودار 3-24-درصد پاسخ سوال 3از فرضیه سوم…………………………………………………………………. 73

نمودار 3-25-درصد پاسخ سوال 4از فرضیه سوم…………………………………………………………………. 74

نمودار 3-26-نمودار نقطه ای فرضیه سوم………………………………………………………………………….. 74

نمودار 3-27-درصد پاسخ سوال 1از فرضیه چهارم………………………………………………………………. 75

نمودار 3-28-درصد پاسخ سوال 2از فرضیه چهارم………………………………………………………………. 76

نمودار 3-29-نمودار نقطه ای فرضیه چهارم……………………………………………………………………….. 77

نمودار 3-30-درصد پاسخ سوال 1از فرضیه پنجم………………………………………………………………… 79

نمودار 3-31-درصد پاسخ سوال 1از فرضیه ششم………………………………………………………………… 81

نمودار 3-32-درصد پاسخ سوال 1از فرضیه هفتم………………………………………………………………… 83

 

 

 

 

چکیده :

با نگاهی به قانون مجازات اسلامی یا موادی که در دیگر قوانین برای جرم، مجازات تعیین نموده است، ملاحظه می کنیم که قانونگذار در بسیاری از این مواد چاره کار را در برخورد با مجرم، حبس دانسته است. بدیهی است از جمله اهداف قانونگذار از وضع این قوانین اصلاح مجرم بوده و هست. در واقع در زندان به وی مهارت­هایی آموزش داده شود تا پس از آزادی از زندان، یک زندگی قانون مدار را در جامعه تجربه نماید. از دلایل موافقان حبس نیز همین موضوع است.

حال اگر هدف این است آیا تحقق یافته است ؟ چرا مسئله تکرار جرم و بازگشت مجدد به زندان از معضلات جامعه بشری است و آمار قابل تاملی از زندانیان را افرادی تشکیل می دهند که قبلا از سوی محاکم ، حکم حبس دریافت کرده اند ؟ این تحقیق با عنوان «بررسی عوامل ارتکاب جرم پس از آزادی اززندان- مطالعه موردی دراستان اصفهان» با بررسی حقوقی و جرم شناختی تکرار جرم پس از آزادی از زندان و ملاحضه دیدگاه های موافقان و مخالفان حبس و بهره گیری از تئوری های جامعه شناسی سعی در پاسخ به این مسئله دارد که : چه عواملی در تکرار جرم و بازگشت مجدد به زندان افراد موثر اند . این تحقیق به شیوه توصیفی- تحلیلی با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه به توصیف عینی عوامل و تحلیل داده ها پرداخته است . در این تحقیق  از روش کتابخانه ای و میدانی به جمع آوری مطالب اقدام شده است . از بین محکومان محبوس به دلیل تکرار جرم از زندان های اصفهان (مرکزی) کاشان ، گلپایگان ، فریدن و شهرضا که مجموعا آنها  1965 نفر نمونه آماری بوده است با حجم نمونه131 نفر به صورت نمونه گیری تصادفی انجام گرفته است . اطلاعات جمع آوری شده با استفاده ارائه آمار توصیفی – تحلیلی و آزمون های کی دو و با بهره گرفتن از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و درنهایت، با تجزیه تحلیل داده ها مشخص گردید که:

بین جرم اول با تکرار جرم و بازگشت مجدد به زندان رابطه معناداری وجود دارد . بدین معنی که جرم اول و دوم محکومین به شدت همدیگر وابسته اند و از عوامل ارتکاب جرم پس از آزادی از زندان توسط فردتأثیر گذسته وی بر تکرار جرم است.
بین عوامل فردی زندانیان با تکرار جرم و بازگشت مجدد به زندان رابطه وجود دارد.لذا از عوامل دیگر ارتکاب مجدد جرم،شخصیت خود مرتکب است.
بین عوامل محیطی زندان ( وضعیت طبقه بندی و محل اسکان زندانیان ) و خدمات در زندان به زندانیان با تکرار جرم و بازگشت مجدد به زندان رابطه وجود دارد.لذا از عوامل ارتکاب جرم پس از آزادی از زندان و در واقع تکرار جرم محیط زندان میباشد.
هرچه قدر میزان خدمات دهی مراکز مراقبت بعد از خروج از لحاظ خدمات مددکاری مشاوره ای و اعطای تسهیلات بانکی در جهت ایجاد اشتغال کمتر باشد . تکرار جرم و بازگشت مجدد افراد به زندان بیشتر خواهد بود.
بین میزان برچسب زنی انحراف با تکرار جرم و بازگشت مجدد به زندان رابطه موثری وجود دارد.
خانواده ها وجامعه از حیث عدم پذیرش نقش مهمی را در مسئله تکرار جرم و بازگشت مجدد افراد ایفا می کنند،بدین معنا که هرچقدر پذیرش زندانیان آزاد شده از زندان از سوی خانواده و جامه کمتر باشدو این افراد مورد بی توجهی قرارگیرند،تکرار جرم بازگشت مجددشان به زندان به مراتب بیشتر خواهد بود.
 

 

        کلید واژه ها: تکرار جرم، مجرم ، مجازات، حبس، بازگشت مجدد به زندان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

کلیات

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1 مقدمه

«هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می شود .» (ماده 2 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392)

زندان « محلی است که در آن محکومانی که حکم آنان قطعی شده است با معرفی مقامات صلاحیت دار قضائی و قانونی برای مدت معین یا به طور دائم به منظور کیفر ، با هدف حرفه اموزی ، بازپروری و بازسازگاری نگهداری می شوند » (ماده 3 آئین نامه اجرایی سازمان زندانھا و اقدامات تاًمینی و تربیتی کشور)

در مقابل رفتار مجرمانه فرد واکنش های متفاوتی انجام می شود که یکی از این واکنش ها حبس است . با نگاهی به چند جمله بالا به واقعیت هایی برمی خوریم که در جامعه وجود دارد ، پدیده ای به نام جرم ، متعاقب آن مجازات و یکی از مجازات ها نیز حبس است .

سوالی که مطرح است اینکه هدف قانون گذار از مجازات حبس چیست ؟

هدف تنبیه مجرم و تنبه جامعه است یا هدف اصلاح و بازپروری مجرم است .

ضرورت واهمیت تحقیق                                    8

اهداف تحقیق                                                9

سوالات تحقیق                                           10

فرضیات تحقیق                                               10

مدل مفهومی تحقیق                                    11

مراحل پژوهش                                         12

سوابق تحقیق                                              12

 

فصل دوم :  ادبیات نظری تحقیق

 

مقدمه                                               17

تعریف مدیریت                                        19

تعریف شهر                                           20

تعریف مدیریت مشارکتی                                  21

تاریخچه شهرداری                                      21

مدیریت شهری                                              22

اهداف مدیریت شهری                                        24

وظایف مدیریت شهری                                   24

سازمان محلی                                              25

ریشه تاریخی سازمانهای محلی                                        26

شوراهای اسلامی                                        26

شهرهای اسلامی وویژگیهای آن                                             28

مدیریت شهری درایران وتعدادی از شهرهای جهان                   28

وظایف شهرداریها درآلمان                                  28

وظایف شهرداریها درفرانسه                                 29

وظایف شهرداریها درکلان شهر استانبول                           30

وظایف شهرداری کوالالامپور                                  30

مدیریت شهری درکشور هلند                                  31

ساختار نظام مدیریت شهری هلند                             32

وظایف اصلی شهرداریها درایران                            33

الگوهای مدیریت شهری                                 34

الگوی مدیریت تک سطحی مجزا                           34

الگوی مدیریت تک سطحی ادغام شده                           35

مدیریت شهری درمصر                                        35

الگوی همکاریهای داوطلبانه واختیاری                               36

الگوی مدیریت دوسطحی                                 36

الگوی ایجاد سازمانهای فرا محلی وجایگزین                      36

الگوی مدیریت شهری درآمریکا                                   37

الگوی مدیریت شهری درفرانسه                               37

 

فصل سوم روش تحقیق

 

مقدمه                                               40

روش تحقیق                                           40

حجم نمونه                                           41

روایی وپایایی پرسشنامه                                   41

رابطه روایی وپایایی                                      42

متغیرهای تحقیق                                      42

روشهای جمع آوری اطلاعات ومراحل آن                         43

روش آماری                                           44

آزمون آلفای کرونباخ                                      44

 

 

فصل چهارم تجزیه وتحلیل اطلاعات

 

مقدمه                                               47

جنسیت                                           48

وضعیت تاهل                                          49

مدرک تحصیلی                                     50

نوع کار                                         51

وضعیت سنی                                           52

سابقه خدمت                                          53

تجزیه وتحلیل فرضیه های تحقیق                             54

تجزیه وتحلیل فرضیه اول                                   54

تجزیه وتحلیل فرضیه دوم                                   59

تجزیه وتحلیل فرضیه سوم                                   66

تجزیه وتحلیل فرضیه چهارم                                 70

 

فصل پنجم نتیجه گیری

 

 

نتایج حاصل از بررسی  وتجزیه وتحلیل کارکنان مورد مطالعه                          77

نتایج حاصل از فرضیه 1                                         78

نتایج حاصل از فرضیه 2                                    78

نتایج حاصل از فرضیه 3                                    80

نتایج حاصل از فرضیه 4                                    81

محدودیت ها وموانع مدیریت واحد شهری                       82

پیشنهادها                                           84

فازهای پیشنهادی جهت مدیریت یکپارچه شهری                      85

نتیجه گیری

 

پیوستها

منابع                                               88

پرسشنامه                                            91

چکیده انگلیسی                                           94

عنوان به انگلیسی                                    95

 چکیده :

اداره امور شهر امروزه به عنوان یکی از دغدغه ها و مسایل مهم برای برنامه ریزان شهری تبدیل شده است.شهرها امروزه در مواجهه با مسایل عمدهای مواجه هستند که فائق آمدن بر این مشکلات نیازمند مدیریت قوی و یکپارچه می باشد.این پژوهش مجموعه ای بهم پیوسته ای از توصیف،تحلیل ،تفسیر و بالاخره تدبیر این مشکل است. از آنجا که هدف این پژوهش یافتن چالش های مدیریتی در سطح شهر و نحوه برخورد مدیریت شهری با این چالش های شهری است ابتدا به بررسی مسایل عمده موجود درشهر گلشهر و چالش های مدیریتی این شهر اقدام وسپس به بررسی عملکرد مدیریت واحد شهری در مواجهه با این مسایل و روش حل این مشکلات توسط نهاد های مدیریت شهری پرداختیم و در پایان اقدام به ارائه راهکارها در زمینه برخورد مدیریت واحد شهری با این چالش ها نمودیم .نتایج تحقیق نشان می دهد با وجود تلاش های مدیریت شهری در حل مسایل گوناگون شهری این شهر همچنان با مسایل گوناگون ومهمی روبرو است. مشکلاتی که در بعضی مواقع مدیریت شهری خود علت و باعث آن می باشد بنابراین برای حل این مشکلات مدیریت شهری نیازمند برنامه ریزی دقیق تر ، جامع تروهماهنگی های بیشتر بین دستگاه های مجری  می باشد برنامه ریزی که شامل تمامی جنبه ها و ابعاد شهر شود.

کلید واژه : شهر، مدیریت شهری ،  شورای اسلامی شهر ، ،چالش های شهری ، برنامه ریزی شهری ، مدیران دستگاه های اجرایی

1-1-مقدمه

شهر به مثابه ی سیستم یکپارچه ای است که باید مدیریت آن نیز یکپارچه باشد و در اینجا میتوان از اصطلاح مدیریت یکپارچه ی شهری  ­   Integrated Urban Managementنیز استفاده کرد چرا که در وهله ی اول شهرها دارای هویت واحد و یکپارچه اند ، از سوی دیگر مدیریت واحد باعث یکپارچگی و انسجام مدیریت در شهر می شود و سپس مدیریت واحد،صرفه جویی در هزینه های شهری را به دنبال دارد با توجه به اینکه در حال حاضر هزینه های بالایی به دلیل عدم هماهنگی نهادها و دستگاه های مختلف در مورد فعالیت های مختلف به خصوص در سطح اجرایی صرف می شود و هر ارگان بر اساس برنامه و نیاز خود در شهر فعالیت میکند که ایجاد انسجام و یکپارچگی این ناهماهنگی را از بین برده و باعث کا هش هزینه ها می شود.

از دیگر فواید مدیریت واحد شهری حذف موازی کاری و کاهش تعداد دستگاه های مسوول است که نه تنها به پیشبرد مدیریت یکپارچه شهری کمک نمی­کند ؛ بلکه بر دامنه ناهماهنگی هم می افزایند .شهرها به خودی خود دارای هویت یکپارچه ای هستند و این بزرگترین دلیل برای ایجاد مدیریت واحد شهری است که وجود این  مدیریت باعث وحدت بخشی برنامه ای به عناصر و اجزای مختلف و نیز سازمان های در گیر در توسعه شهری می شود . در مدیریت واحد شهری برنامه ریزی برای شهر هم باید به منظور توسعه ی سازمانی و هم برای توسعه اجتماعی ، فرهنگی وغیره صورت گیرد چرا که این مدیرت وظیفه ی مدیریت سازمان  ، سیستم اجتماعی ، خدماتی ، آموزشی و … را بر عهده دارد. در مقطع کنونی  بنا به دلایل مذکور و وجود شکاف در برنامه ریزی ها و فعالیت ها و همچنین بروز ناهماهنگی میان بخشهای مختلف تصمیم گیر در زمینه  امور شهری به عنوان یک نوع ضرورت اجتناب ناپذیر مطرح شود.

کاهش مشکلات خدمات شهری و نارضایتی مردم در خصوص دوباره کاری ارگان ها و سازمان ها و تقویت روحیه مشارکت شهروندان در­­امور شهر در­گرو مدیریت واحد شهری است که باید با برنامه  ی هدفمند ایجاد شود ، برای تحقق  مدیریت واحد شهری بهره مندی از تجارب  کشورهای موفق جهان در این زمینه بی تأ ثیر نخواهد بود.

موضوع حاضر، به بررسی و شناسایی تنگناها، مشکلات و معضلات حاکم بر ساختار مدیریت واحد شهری و اولویت بندی دیدگاههای نظری مدیران شهری در خصوص رفع و کاهش آنها و همچنین ایجاد بستر مناسب برنامه ای برای بیشترین هماهنگی و وحدت رویه و انسجام عملکردی بین سازمانها و دستگاههای دست اندر کار توسعه شهری و در نهایت تلاش برای ارائه راهکارهای مناسب به منظور هماهنگی عمودی و افقی براساس نقطه نظرات مدیران شهری، با هدف جلوگیری از موازی کاری و ناهماهنگی برنامه ای و مدیریتی و حرکت به سمت تحقیق مدیریت یکپارچه و توسعه پایدار شهری است. مسلماً رسیدن به یکپارچگی و وحدت رویه بین عناصر اداره شهرها نیازمند مدیریت شهری توانمند و پویاست. امروزه در اکثر مناطق جهان مدیریت شهری با محوریت شهرداری و با مشارکتهای محلی صورت می گیرد. بنابراین کلیه برنامه های عمرانی و خدماتی شهرها با هماهنگی و نظارت شهرداریها تحقق می پذیرد. اما در ایران شرایط به گونه ای دیگر است. حاکمیت دیدگاههای مبتنی بر تفکر اجرایی، بدون در نظر گرفتن ابعاد برنامه ریزی و آینده نگری، خود محوری و عدم تخصص مدیریتی، فقدان قوانین موثر و تمرکز گرایی شدید که نتیجه آن عدم استقلال دستگاها در سطوح محلی است، از جمله مهمترین عوامل موثر بر ناکارآمدی سیستم مدیریت شهری کنونی کشور است. در چنین شرایطی به منظور هماهنگی بیشتر بین دستگاهها و حرکت به سوی مدیریت یکپارچه شهری، وجود یک مرجع تصمیم گیرنده با پشتوانه حقوقی و قانونی امری ضروری به نظر می رسد. به منظور بررسی دقیقتر موضوع، نقطه نظرات مدیران شهری در خصوص مشکلات فراروی مدیران شهری و نیز چگونگی استفاده از پتانسیلهای سازمانی موجود در جهت رفع مشکلات مزبور و هماهنگی بین دستگاههای اجرایی جمع آوری شده است. با وجود شرایط موجود و با عنایت به نقطه نظرات مدیران، لازمه دستیابی به هماهنگی در تحقق شرایطی چون اصلاح ساختار اداری مدیریت شهری و نحوه نگرش به شهر،شهروند و عدالت اجتماعی، حذف ناهماهنگی های موجود بین دستگاههای اجرایی به کمک یک مرجع هماهنگ کننده که از طریق طراحی یک برنامه جامع بین سازمانی و در سطحی بالاتر، هماهنگ با مراتب بالاتر برنامه ریزی، به کمک فن آوری رایانه ای و نیروهای متخصص دانشگاهها و دستگاههای مربوطه بر عملکرد کلیه دستگاههای اجرایی نظارت نماید، نهفته است.

1-2- بیان مسئله

یک خانواده برای رسیدن به سرمنزل مقصود خود با مسائلی چون فرهنگی،تربیتی و روانشناختی، مالی، امنیتی،… و آینده نگری مواجه است. این شاخه ها در عین جدائی ظاهری از یکدیگر، از درون هرکدام بر دیگری تاثیر گذار است. هر فردی در زندگی شخصی و روزمره خود با این مثال مواجه است و خوب می داند که اگر یک مدیر واحد در راس همه امور نباشد، مجموعه خانواده با چه مشکلاتی مواجه خواهد بود. در صورت تقویت هرکدام و عدم توجه به دیگری، فقر ناشی از نادیده گرفتن شاخه ی عقب مانده به زودی حتی در شاخه تقویت شده هم خود را نمایان  می سازد. لذا مدیر یک خانواده موفق آن مدیری است که همه شاخه ها را در کنار یکدیگر پیش برده و به تناسب به تقویت هرکدام بپردازد. به نحوی که به تناسب زمان و شرایط حاکم بر جامعه هیچ گونه فقری اعم از ظاهری و پنهانی، درونی و بیرونی در هرکدام از شاخه ها محسوس نبوده و مشاهده نگردد. ناگفته نماند که چنین مدیری در سیستم مدیریت خود، مدیریت هزینه را باید مدنظر قرار دهد و بداند که برای رسیدن به اهداف عالیه باید حتی الامکان کمترین هزینه پرداخت گردد. چراکه بازده هر پروژه نسبت بین ارزش کار خروجی و نتیجه پروژه با هزینه پرداخت شده آن در کل فرایند پروژه می باشد. ضمن اینکه مقصود از هزینه، تنها هزینه های مالی نیست بلکه عمر، انرژی، روحیه، شکل نگرش،آبرو و … افراد و تجهیزات که در طول پروژه به نوبه ی خود سهیم هستند به نوعی جزئی از هزینه های طول پروژه محسوب می شوند. لذا عدم وجود مدیر در راس امور خانواده افزایش هزینه ها، اسراف، موازی کاریها، شکستن حرمتها، عدم اخذ نتیجه ی کامل از کلیه ی شاخه ها و در نهایت عدم رسیدن به سرمنزل مقصود را در خانواده به دنبال خواهد داشت ، هم اکنون در شهر ارگانها، نهادها، سازمانها، ادارات و دوایر مختلفی به صورت دولتی و خصوصی وجود دارد که هر کدام در زمینه هایی همچون آموزشی ، پژوهشی، خدمات رسانی(آب ، برق، گاز، حمل و نقل، …) ، بازرگانی (صادرات، واردات، توزیع کالا، …)، سیاست گذاری (مالی ، تهیه مایحتاج خانوار، کار و اشتغال ، …)، فرهنگی (ترویح فرهنگ اصیل، حفظ آثار باستانی و بناهای تاریخی، جذب توریست، …)، کشاورزی، صنعتی (کارخانجات، کارگاهها، مراکز تولیدی، …) و …. مشغول فعالیت هستند. در هریک از این واحدها بودجه بندی ، سیاست گذاری و برنامه ریزی مالی و… هر کدام به صورت مستقل انجام می پذیرد. در اغلب موارد به وضوح مشاهده می شود که دو یا چند مجموعه در برخی اهداف دارای مواضع مشترک هستند که برای برآورده شدن آن به تنهایی و بدون هماهنگی با یکدیگر برنامه ریزی می نمایند. با فرض استفاده از عینک خوش بینی، هر مجموعه برای رسیدن به هدف خود به نحو احسن برنامه ریزی نموده و پس از صرف هزینه به طور کامل در تحقق آن گام بردارد باز در انتهای مسیر، هنگام بررسی نتیجه ی پروژه مشاهده  می گردد که با وجود صرف زمان و هزینه (گاهی بیشتر از رنج گنجانده شده در برنامه ریزی) باز هم کار به نحو احسن انجام نپذیرفته و هدف عالیه برآورده نشده است، که این به نوبه ی خود اتلاف زمان و سرمایه ، اسراف ، ایجاد بدبینی نسبت به سیستم اجرائی و مدیریتی ، از بین رفتن انگیزه ها خصوصاً در بین نیروها و … را به دنبال خواهد داشت. پس از بررسی کامل موضوع، نتیجه ای که حاصل می گردد گویای این مطلب است که فلان سازمان یا مجموعه جلوی پیشبرد کار را گرفته و یا کار را پس از انجام تخریب نموده است و یا فلان مسؤل اجرایی درپیاده سازی توان کافی نداشته و یا عدم رسیدن به موقع بودجه باعث بروز چنین اتفاقی شده است، که در نهایت یک مسؤل اجرائی زیردست عوض شده و یا درگیری بین مجموعه ها بالا می گیرد و آخر سر کار یا تعطیل شده و یا بودجه ی مجدد به آن تزریق می گردد. این مشکل در مواقع مشترک بودن مواضع بروز پیدا می نماید. موارد دیگری هم وجود دارد که کلیت آن شبیه همین مورد است، از جمله موازی کاریها. اغلب مشاهده می شود که دو یا چند مجموعه با وجود نداشتن اشتراک مستقیم در یک کار، سیستم عملکرد آنها بصورت موازی می باشد. لذا نیروی مجزا، هزینه ی مجزا، زمان صرف شده بصورت مجزا، مستهلک شدن دستگاهها در طول فرایند موازی کاری به طور مجزا، برنامه ریزی و نظارت بر حسن انجام آن و در نهایت نتیجه گیری به طور مجزا را به دنبال دارد. مثال این مورد می توان به فرایند کنتور نویسی، ثبت، ورود اطلا عات به سیستم، صدور قبض، خود قبض، انتقال و رساندن آن به دست مشترک، ثبت پرداخت آن و دیگر مواردی که در این فرایند سهیم هستند اشاره نمودکه برای آب، برق، گاز و …. بصورت مجزا انجام می پذیرد. بدیهی است که با وجود یک مدیریت واحد همچون شهردار در رأس تمامی امور، دیگر ناهماهنگی در انجام امور، دوباره کاری، عقب افتادن پروژه ها ، اتلاف بودجه های تخصیص یافته، سرگردانی سرمایه ها و یا بلوکه شدن آنها، موازی کاریها و از این قبیل مشکلات از بین خواهد رفت. لذا با یک برنامه ریزی مدون، از سرمایه و درآمد و نیروی کاری موجود و جلب مشارکتهای مردم و بخش خصوصی (پس از فرهنگ سازی در بخش مربوطه) نیز می توان علاوه بر انجام کلیه ی پروژه ها و امور مربوطه، در جهت توسعه ی سازمانها و مجموعه ها، توسعه ی شهر، ترویج فرهنگ شهری، توسعه ی خدمات شهری ، انجام پروژه های جدیدتر در جهت بالا بردن رفاه مردم و کاهش بیکاری و بالا بردن درآمدها گام مؤثری برداشت.تحقیق حاضر  به بررسی مشکلات فراروی مدیران شهری در خصوص هماهنگی بین دستگاههای اجرایی در مراحل مختلف برنامه ریزی، اجراء و نظارت طرحها و برنامه ها تاکید دارد. هدف از طرح موضوع ، بررسی و شناسایی تنگناها، مشکلات و معضلات حاکم بر ساختار مدیریت واحد شهری شهر گلشهر میباشد. ( رجبعلی پور، 1389)

1-3- ضرورت واهمیت تحقیق :

به طور کلی مدیریت واحد شهری درایران از جایگاه ویژه ای برخوردار نبوده به طور کلی هر یکی از دستگاه مجری درسطح شهر فعالیتهای خدماتی خود را جهت پیشبرد اهداف عالیه خود به مرحله اجرا گذاشته وبه برنامه های پیش بینی شده سایر دستگاه ها توجهی ننموده ، واین درحالی است که درراستای خدمات رسانی به شهروندان کلیه دستگاهها ملزم به خدمات رسانی مطلوب بوده ولیکن با این نحوه مدیریت وموازی کاریها نه تنها رضایت شهروندان حاصل نمی گردد بلکه با نارضایتی های فراوانی مواجه میشویم وبا ایجاد مدیریت واحد شهری هماهنگی های لازم درفعالیت های اجرایی وشهری نهادهای اجرایی بوجود آمده واز دوباره کاری ، اسراف وسردرگمی جلوگیری میشود ودرواقع تجربه چند ساله گذشته شوراها وبه تبع آن شهرداریهامشخص میکند که شهر را نمی توان با قوانین وساختار سازمانی موجود اداره کرد، درواقع بسیاری که معتقد بودند با تشکیل شوراها بسیاری از مشکلات شهرداریها برطرف میشود به این نکته واقف شدند که حل مشکلات شهر بدون همکاری بسیاری از سازمانها ونهادها غیر ممکن بوده ودراین راستامهمترین عوامل تاثیر گذار درمدیریت شهری که شامل مدیران شهرداری وشورای اسلامی شهر ومدیران دستگاههای خدماتی میباشند با مشکلات گوناگون مواجه هستند که این مشکلات میتواند عملکرد مدیرت مدیریت شهری را تحت الشعاع قرارد دهد بنابراین برای رسیدن به اهداف توسعه باید این مشکلات شناسایی شده ودرجهت رفع آنها اقدامات اساسی صورت گیرد ، آنچه که دراینجا از اهمیت ویژه ای برخورداراست که نهادهای مسئول درسطح شهر باید نگرش مثبتی نسبت به عملکرد خود درشهروندان ایجاد نمایند  ، واین نگرش مثبت باعث تقویت حس مشارکت شهروندان درفعالیت های مختلف شهری  خواهد شد.  وبا عنایت به موارد مطروحه بالا ضرورت تحقیق زمانی محسوس خواهد بود که شهر را بصورت یک مجموعه کلی درنظر گرفت درحالی که هر کدام از دستگاههای اجرایی ، فعالیتهای خود را بدون هماهنگی وبدون درنظر گرفتن هزینه های اضافی  که به خود وسایر دستگاهها تحمیل می نمایند نسبت به فعالیت خود ادامه داده وباعث کندی سرعت توسعه شهر میشوند .

1-4-اهداف تحقیق

1-4-1-هدف کلی : بررسی چالشهای مدیریت واحد شهری در شهر گلشهر وارائه راهکارهای برون رفت از آن

1-4-2-اهداف جزیی :

1-4-2-1- اطلاع از وجود هماهنگی های لازم  بین دستگاههای مجری درشهر گلشهر

1-4-2-2-اطلاع از میزان آمادگی مدیران اجرایی برای ایجاد مدیریت واحد شهری درشهر گلشهر

1-4-2-3-بررسی و ارزیابی نقاط قوت وضعف مدیریت واحد شهری

1-4-2-4-ارائه راهکارهای مناسب جهت یکپارچگی مدیریت درشهر گلشهر

1-5-سوالات تحقیق

1-5-1 – مهمترین مشکل تمرکز مدیریت واحد شهری از نظر  مدیران دستگاههای اجرایی چیست ؟

1-5-2 – آیا امکان ایجاد مدیریت واحد شهری درشهر گلشهر وجود دارد ؟

1-5-3-آیا مدیران دستگاههای اجرایی تخصص وتوان ایجادمدیریت واحد شهری را دارا میباشند؟

1-5-4-آیا دولت مرکزی نسبت به واگذاری اختیارات به دستگاههای شهرستانی اقدام مینماید ؟

1-6-فرضیات تحقیق

1-6-1-مهمترین مشکل ایجاد مدیریت واحد شهری کمبود منابع مالی ودرآمد های پایدار میباشد.

1-6-2-مدیران دستگاههای اجرایی وشورای اسلامی شهرآمادگی وتخصص لازم جهت ایجاد مدیریت واحد شهری را ندارند .

1-6-3-دولت مرکزی ودستگاههای استانی حاضر به واگذاری اختیارات خود به دستگاههای شهرستانی نبوده ونظارت لازم صورت نمی گیرد .

1-6-4-نقصان برنامه ریزی وطرح های علمی – کاربردی وعدم مشارکت شهروندان  از مشکلات مدیریت شهرهای کوچک میباشد .

منابع مالی : درهر مجموعه وجود منابع مالی شرط لازم برای پایداری مجموعه میباشد ودراین تحقیق وجود منابع مستقل مالی امکان تحقق مدیریت یکپارچه شهری را افزایش میدهد.

تخصص وآگاهی : قبل از انجام هرکاری می بایست تخصص وآگاهی لازم را کسب نمود تا بتوان به هدف نهایی دست یافت .

اختیارات : بدون داشتن اختیارات کافی نمی توان به اهداف پیش بینی شده دست پیدا کرد .

برنامه ریزی : قبل از شروع هر کاری می بایست برنامه ریزی لازم صورت گیرد، وهر هدفی بدون داشتن برنامه ریزی محکوم به شکست خواهد بود .

1-9-مراحل مختلف این پژوهش

 

 

 

       فصل اول: کلیات تحقیق 

 

مقدمه وطرح مسئله
ضرورت و اهمیت تحقیق
هدف های تحقیق
سئوالات تحقیق
فرضیه های تحقیق
تعریف نظری مفاهیم
تعریف عملیاتی مفاهیم
 

 

مقدمه
 

وسایل ارتباط جمعی امروزه جزء جدایی ‌ناپذیر زندگی انسانها شده اند، مردم برای گرفتن تصمیمات بهینه نیاز به اطلاعات و داده‌های درست ، جامع و روشن دارند که  معمولا این اطلاعات را از رسانه ها بدست می آورند.

یکی از کارکردهای ویژه رسانه‌های ارتباط جمعی، پخش مداوم و روزانه اخبار است. در واقع می‌توان گفت، انتشار جریان رویدادهای اجتماعی، وظیفه و نقش اساسی وسایل ارتباط جمعی است  .

اخبار که جزء برنامه های آگاهی بخش دسته بندی شده است هر روز از اهمیت بیشتری برخوردار می شود. همزمان با رشد اهمیت اخبار، شیوه های ارائه برنامه خبری نیز دچار تغییرات  می شود.

تلویزیون با وجود برخوردار بودن از عنصر مهم، پر‌قدرت و جذاب تصویر، نقش بسیار مهم و ارزنده‌ای در رساندن اخبار به‌عهده دارد.

امروزه به سبب تأثیرگذاری زیاد تلویزیون بر مخاطب، گرایش رسانه‌های خبری به این نوع خبر بیشتر مشهود و ملموس است.

امکان پخش زنده جذابیت واعتماد بخشی را برای مخاطبان فراهم کرده است.

توصیف چگونگی، چرایی و آثار یك رویداد از طریق حضور گزارشگر در محل و استفاده از روش‌های تصویرسازی از طریق  گزارش توصیفی، بهره‌گیری از اطلاعات افراد دارای منفعت ، شاهد یا مسئول، صداهای محیط ، مستندسازی اطلاعات از راه كسب آنها از مسئولان و حاضران، توجه به نكات ریز و حساس ، برجسته‌سازی طبیعی آنها، تهیه گزارش با مشخصه زنده بودن ، ایجاد جذابیت ، رعایت ایجاز و بهره‌گیری از ابزارهای تلویزیونی مناسب برای عرضه گزارشی مطلوب از خصایص گزارش خبری تلویزیونی است .

تصویربرداری خبری باید مبتنی بر اصول حرفه ای تصویر برداری و در خدمت انتقال پیام و اثرگذاری بیشتر و در راستای  اعتماد بخشی به مخاطب  قرار گیرد. ضمن اینكه انتخاب موضوع ، زاویه‌ها و چرخش دوربین باید هنرمندانه و دقیق ودر راستای انتقال پیام به مخاطب  باشد.

هر رسانه‌ خبری  برای آنکه بتواند مخاطبان وسیعی را جذب و به خود وابسته سازد، باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد. از جمله اینکه، پیام ها را در اشکال زیبا و جذاب و قابل اعتماد وبا توجه به نیاز مخاطب و اهداف سازمان ارائه کند.

 

1-2- بیان مسئله

وجود رسانه های مختلف خبری و ظهور شبکه های مختلف ماهواره ای ،رقابت گرم برای جذب مخاطب با ارائه شیوه های نوین اطلاع رسانی برای جلب اعتماد مخاطبان فراهم نموده و در این رقابت باید رسانه ملی به ویژه خبر شبکه های استانی با ارائه اخبا ر صحیح و حرفه ای مخاطب خود را حفظ کنند. بدون شک رسانه ای می تواند ادامه حیات دهد که مخاطبان بتوانند به ان اعتماد کنند.

در بحث رسانه یکی از عوامل سرنوشت ساز در جلب مخاطب و حفظ آن در برابر امواج رسانه ای رقیبان ، نقش جلب اعتماد مخاطبان به رسانه است و اگر در سه زمینه کنونی امکانات ارتباطی یعنی “ارتباطات کامپیوتری ” ، ” ارتباطات راه دور” و  “وسایل ارتباط جمعی” فاقد باورپذیری باشد یا نتوانند اعتماد و حمایت توده مردم را به دست آورند اعتبار خود را از دست داده و ادامه بقایشان با دشواری مواجه خواهد شد( معتمد نژاد ، 1355).

موضوع اعتماد مخاطب به رسانه بسیارمهم است و این اعتماد در زمینه خبر بیش از همه بخش های دیگر مهم و اثر گذار می باشد و در واقع خبر رسانی ستون فقرات بسیاری از منابع اطلاع رسانی و ارتباطی مهم وپر نفوذ است.

می   زان اعتماد مردم به رسانه ها تابعی از میزان اعتبار رسانه است هرچه رسانه از محبوبیت برخوردار باشد میزان اعتبار و اعتماد مخاطب به ان و اخبار ان نیز در بر دارداعتماد مردم و مخاطبان به برنامه های خبری تلویزیون به اعتبار منبع ارتباطی و اطلاع رسانی باز می گردد.

اگر رسانه ای ملی یا عمومی حتی در سطح اخبار محلی دارای کارکردهای غیر حرفه ای ، گزینشی و جهت دار ،بی توجهی به نیاز مخاطب در پرداخت و انعکاس واقعیات جامعه داشته باشد اعتبار خود را از دست می دهد و هم رسانه و نظام را بحران بی اعتمادی مخاطب مبتلا خواهد کرد و چه بسا مردم نسبت به پیام ها و اخبار معتبر و درست به رسانه نیز واکنش حاکی از بی اعتمادی نشان دهند و میزان استفاده و اعتماد به رسانه تنزل یابد و مردم به رسانه جایگزین برای ارضای نیاز های خبری و اطلاع رسانی خود روی آورند.

بنابراین اگر اعتماد مخاطبان خواسته یا نا خواسته نسبت به شیوه خبر رسانی در رسانه داخلی و اخبار محلی سلب شود زمینه مناسبی برای رسانه های رقیب هم داخلی و خارخی مهیا می شود و تمایل مردم به رسانه خارجی گسترش می یابد .

شبکه های استانی صدا و سیما نقش مهمی در جلب اعتماد و رضایت و انعکاس خواست مردم مناطق مختلف کشوربا گویش ها ، قومیت های متفاوت دراستای اهداف رسانه ملی  دارند و می توانند به تقویت و ترویج هنجارها و ارزش های سیاسی ، فرهنگی ، اجتماعی و دینی بپردازند و با پخش و تولید برنامه های مناسب و مفید و توجه به نیازهای خبری مخاطب به جلیب و افزایش اعتماد مردم به رسانه ملی کمک کند و در کل در روی آوری ویا رویگرائی مردم به نظام سیاسی و اعتماد به آن تاثیر گذار باشد.

در این تحقیق تلاش شده است دیدگاه شهروندان جنوب شرق استان تهران را نسبت به نقاط قوت و ضعف ارائه اخبار و اعتبار و مقبولیت رسانه و میزان اعتماد مردم به بخش خبری 18:30 و عوامل موثر در اعتماد مخاطب به اخبار شهرستانهای استان تهران را مورد بررسی قرار داده و شیوه های مطلوب و مورد نیاز مخاطب شهرستانهای استان تهرانی را  به دست آید.

این تحقیق با پرسش از شهروندان شهرستانها در پی بررسی این مسئله است آیا نیاز های خبری شهروندان در خبر 30/18 شبکه تهران بیان می شود؟ آیا تعادل میان اخبار شهر تهران و شهرستانهای استان برقرار است؟شهروندان مایلند بیشتر چه اخباری برای آنان پخش شود و چه عواملی بر اعتماد مخاطبان تاثیر دارد؟

 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

رسانه‌ها دارای سیاست‌ها و خط مشی‌های خاص خود هستند که مسئولان ومدیران آنها فعالیت خود را بر اساس آنها استوار می‌کنند.

مطلع شدن از تحولات و اتفاقات به انسان امکان شناخت و درک بهتر محیط زندگی و رفع احتیاجات فردی و جمعی می‌دهد.فرد می‌تواند با آگاهی کامل به حقوق و مسئولیت‌های خود، با آسایش و آرامش به زندگی خود ادامه دهد.

نیازهای خبری و اطلاع رسانی دقیق و صحیح از اصلی‌ترین عوامل تصمیم‌گیری از طرف مخاطبان برای استفاده از محصولات و خدمات رسانه‌ای است. مرتون و لازارسفلد در مقاله معروف خود با عنوان رسانه‌های جمعی