فصل اول کلیات پژوهش

1-1- مقدمه. 2

1-2- بیان مسأله: 2

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش…. 5

1-4- اهداف پژوهش: 6

1-4-1- هدف کلی: 6

1-4-2-اهداف فرعی : 7

1-5-فرضیه های پژوهش…. 7

1-5-1-فرضیه اصلی.. 7

1-5-2- فرضیه های فرعی.. 7

1-6- تعاریف مفاهیم و اصطلاحات… 8

1-6-1- تعاریف مفهومی (نظری) 8

1-6-2- تعریف عملیاتی: 10

فصل دوم ادبیات پژوهش

2-1-مقدمه. 13

2-2-مبانی نظری.. 13

2-2-1- تعریف مراکز رشد یا انکوباتور. 13

2-2-2- تاریخچه مراکز رشد. 15

2-2-3- انواع انکوباتورها 15

2-2-4- خدمات مراکز رشد. 16

2-2-5- اهداف مراکز رشد. 17

2-2-6- دلایل عدم موفقیت مراکز رشد. 17

2-2-7- تعریف کارآفرین.. 18

2-2-8- انواع کارآفرینی: 20

2-2-9- ویژگی کارآفرینی.. 20

2-2-10- اثرات کارآفرینی.. 21

2-2-11- عوامل برون زا و درون زا مراکز رشد در پرورش کارآفرین.. 22

2-2-12- موانع کارآفرینی.. 25

2-3- جمع بندی مبانی نظری.. 26

2-4- پژوهش های داخلی.. 27

2-5- پژوهش های خارجی.. 32

فصل سوم روش شناسی پژوهش

3-1 مقدمه. 40

3-2- روش پژوهش…. 41

3-2-1 روش شناسی بر حسب هدف.. 41

3-2-2 روش شناسی از نظر نوع داده 41

3-3- جامعه آماری و نمونه گیری.. 42

3-4- روش و ابزار جمع آوری آمار و داده ها. 42

3-4-1- روش جمع آوری داده های پژوهش… 42

3-4-2- ابزار گردآوری داده ها 43

3-5- ابزارها و روش های تحلیل داده ها. 43

3-6- قلمرو موضوع و مکان و زمان پژوهش…. 43

3-7- مدل پژوهش…. 44

فصل چهارم یافته های پژوهش

4-1 مقدمه. 47

4-2- بخش اول : آمار توصیفی.. 47

4-3- آزمون نرمال بودن داده ها. 49

4-4- مدل ساختاری پژوهش (بررسی مدل اصلی پژوهش). 84

فصل پنجم بحث و تفسیر یافته ها

5-1- مقدمه. 88

5-2- خلاصه پژوهش…. 88

5-3- بحث و تفسیر یافته ها. 90

5-4- پیشنهاد های کاربردی (پیشنهادهای مبتنی بر یافته ها). 91

5-5- پیشنهاد ها برای پژوهش های آتی (پیشنهاد های پژوهشی). 94

5-6- محدودیت های پژوهش…. 94

منابع و مأخذ.. 95

فهرست جداول

جدول 2-1- پژوهش های داخلی.. 37

جدول  2-2- پژوهش های خارجی.. 37

جدول 4-1 توزیع فراوانی و درصد آزمودنی ها بر حسب جنسیت آنها 48

جدول 4-2 توزیع فراوانی و درصد آزمودنی ها بر حسب تحصیلات آنها 48

جدول 4-3 توزیع فراوانی و درصد آزمودنی ها بر حسب سن آنها 49

جدول 4-4 نتایج آزمون کلموگروف ـ اسمیرنف جهت بررسی پیروی داده ها از توزیع نرمال. 49

جدول 4-5 ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه ی بین انکوباتورها ( مراکز رشد ) و کارآفرینی.. 51

جدول 4-6 ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه ی بین انکوباتورها ( مراکز رشد ) و ایجاد شغل. 51

جدول 4-7 ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه ی بین مراکز رشد و صادرات و واردات شرکت ها 52

 

جدول 4-8 ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه ی بین ( مراکز رشد ) و سودمندی کسب و کار. 53

جدول 4-9 ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه ی بین مراکز رشد و رشد و ترقی.. 53

جدول 4-10 ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه ی بین انکوباتورها ( مراکز رشد ) و رقابتی شدن صنایع. 54

جدول 4-11 ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه ی بین انکوباتورها ( مراکز رشد ) و نوآوری.. 55

جدول 4-12 ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه ی بین مراکز رشد و توسعه اقتصاد محلی.. 56

جدول 4-13  نتایج آزمون KMO-Bartlett 57

جدول 4-14 کل واریانس تبیین شده عامل مکنون متغیر سودمندی.. 57

جدول 4-15 ماتریس همبستگی باز تولید شده بر مبنای بارهای عاملی.. 59

جدول 4-16 شاخصهای برازش مدل اندازه گیری متغیر سودمندی.. 60

جدول 4-17  نتایج آزمون KMO-Bartlett 61

جدول 4-18 کل واریانس تبیین شده عامل مکنون متغیر رشد و ترقی.. 61

جدول 4-19 ماتریس همبستگی باز تولید شده بر مبنای بارهای عاملی.. 62

جدول 4-20 شاخصهای برازش مدل اندازه گیری متغیر رشد و ترقی.. 64

جدول 4-21  نتایج آزمون KMO-Bartlett 65

جدول 4-22 کل واریانس تبیین شده عامل مکنون متغیر توسعه. 65

جدول 4-23 ماتریس همبستگی باز تولید شده بر مبنای بارهای عاملی.. 66

جدول 4-24 شاخصهای برازش مدل اندازه گیری متغیر توسعه. 67

جدول 4-25  نتایج آزمون KMO-Bartlett 67

جدول 4-26 کل واریانس تبیین شده عامل مکنون متغیر رقابتی شدن. 68

جدول 4-27 ماتریس همبستگی باز تولید شده بر مبنای بارهای عاملی.. 68

جدول 4-28 شاخصهای برازش مدل اندازه گیری متغیر رقابتی شدن. 69

جدول 4-29  نتایج آزمون KMO-Bartlett 70

جدول 4-30 کل واریانس تبیین شده عامل مکنون متغیر ایجاد شغل. 70

جدول 4-31 ماتریس همبستگی باز تولید شده بر مبنای بارهای عاملی.. 71

جدول 4-32 شاخصهای برازش مدل اندازه گیری متغیر ایجاد شغل. 72

جدول 4-33  نتایج آزمون KMO-Bartlett 73

جدول 4-34 کل واریانس تبیین شده عامل مکنون متغیر نوآوری.. 73

جدول 4-35 ماتریس همبستگی باز تولید شده بر مبنای بارهای عاملی.. 74

جدول 4-36 شاخصهای برازش مدل اندازه گیری متغیر نوآوری.. 75

جدول 4-37  نتایج آزمون KMO-Bartlett 76

جدول 4-38 کل واریانس تبیین شده عامل مکنون متغیر صادرات و واردات.. 76

جدول 4-39 ماتریس همبستگی باز تولید شده بر مبنای بارهای عاملی.. 77

جدول 4-40 شاخصهای برازش مدل اندازه گیری متغیر صادرات و واردات.. 78

جدول 4-41  نتایج آزمون KMO-Bartlett 78

جدول 4-42 کل واریانس تبیین شده عامل مکنون متغیر مراکز رشد. 79

جدول 4-43 ماتریس همبستگی باز تولید شده بر مبنای بارهای عاملی.. 79

جدول 4-44 شاخصهای برازش مدل اندازه گیری متغیر مراکز رشد. 80

جدول 4-45 نتایج آزمون KMO-Bartlett 81

جدول 4-46 کل واریانس تبیین شده عامل مکنون متغیر کارآفرینی.. 81

جدول 4-47 ماتریس همبستگی باز تولید شده بر مبنای بارهای عاملی.. 82

جدول 4-48 شاخصهای برازش مدل اندازه گیری متغیر کارآفرینی.. 83

جدول 4-49  بررسی فرضیات پژوهش با بهره گرفتن از مدل معادلات ساختاری.. 84

 

 

فهرست نمودار

نمودار 3-1 – مدل پژوهش… 44

نمودار 4-1 نمودار اسکری برای تعیین تعداد عوامل مکنون سودمندی.. 58

نمودار 4-2 نمودار اسکری برای تعیین تعداد عوامل مکنون رشد و ترقی.. 62

نمودار 4-3 نمودار اسکری برای تعیین تعداد عوامل مکنون توسعه. 65

نمودار 4-4 نمودار اسکری برای تعیین تعداد عوامل مکنون رقابتی شدن. 68

نمودار 4-5 نمودار اسکری برای تعیین تعداد عوامل مکنون ایجاد شغل. 71

نمودار 4-6 نمودار اسکری برای تعیین تعداد عوامل مکنون نوآوری.. 74

نمودار 4-7 نمودار اسکری برای تعیین تعداد عوامل مکنون صادرات و واردات.. 76

نمودار 4-8 نمودار اسکری برای تعیین تعداد عوامل مکنون مراکز رشد. 79

نمودار 4-9 نمودار اسکری برای تعیین تعداد عوامل مکنون کارآفرین.. 82

 

 

فهرست اشکال

شکل 4-1 مدل اندازه گیری متغیر سودمندی در حالت تخمین استاندارد. 59

شکل 4-2 مدل اندازه گیری متغیر مکنون رشد و ترقی را در حالت تخمین استاندارد. 63

شکل 4-3 مدل اندازه گیری متغیر توسعه در حالت تخمین استاندارد. 66

شکل 4-4 مدل اندازه گیری متغیر رقابتی شدن در حالت تخمین استاندارد. 69

شکل 4-5 مدل اندازه گیری متغیر ایجاد شغل در حالت تخمین استاندارد. 72

شکل 4-6 مدل اندازه گیری متغیر نوآوری در حالت تخمین استاندارد. 75

شکل 4-7 مدل اندازه گیری متغیر صادرات و واردات در حالت تخمین استاندارد. 77

شکل 4-8 مدل اندازه گیری متغیر مراکز رشد در حالت تخمین استاندارد. 80

شکل 4-9 مدل اندازه گیری متغیر کارآفرینی در حالت تخمین استاندارد. 83

شکل 4-10  مدل معادلات ساختاری در حالت تخمین استاندارد. 86

 

 

 

 

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش و ارتباط میان مراکز رشد اقتصادی بر گسترش کارآفرینی در استان کرمانشاه می­باشد که مطالعه ی موردی آن شرکت های کوچک و متوسط استان می­باشد. این پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه ی آماری آن را مدیران و صاحبان شرکت های کوچک و متوسط و به اصطلاح کارآفرینان را تشکیل داده اند که تعداد 200 نفر از کارآفرینان را به صورت تصادفی ساده مورد بررسی قرار داده است. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه پژوهشگر ساخته می­باشد. برای روایی آن از نظرات پنج نفر از متخصصین اقتصاد و مدیریت و برای پایایی آن نیز از آلفای کرونباخ استفاده شده، که در سطح 70 درصد بوده است. برای تحلیل داده ها نیز از نرم افزار آموس استفاده شده است. یافته ها حاکی از آن است که رابطه معناداری میان مراکز رشد و کارآفرینی وجود دارد و این رابطه 71 درصد می­باشد، و روی فرضیات نیز رابطه های معناداری وجود دارد اما در این میان نقش دولت و بسته های حمایتی کمرنگ است که در ادامه به راهکارهای آن نیز پرداخته شده است. لزوم توجه به فرهنگ سازی کارآفرینی و مراکز رشد نیز باید در دستور کار قرار گیرد. البته آموزش لازمه ی کارآفرینی است اما به تنهایی راهکار کاملی نیست و باید در کنار سایر سیاست های اقتصادی دولت به آن پرداخته شود.

کلید واژه ها: مراکز رشد اقتصادی(انکوباتور)، پارک های علم و فناوری، کارآفرینی

 

 

 

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

 

1-1- مقدمه

دنیای امروز، دنیای تغییر است و باید فاصله ای که میان علم و صنعت است را بیش از پیش برداشت. با پیشرفت روز افزون علوم و صنایع، فاصله ی این دو نهاد پایه ای نیز بیشتر می­شود. کاهش علم و صنعت از یک سو و کاستن از هزینه های پژوهش های مربوط به تجاری سازی از سوی دیگر، جوامع بشری را در دهه اخیر به سوی استفاده از ابزارهای جدیدی به نام انکوباتورها سوق داده است. انکوباتورها[1] یا مراکز رشد ابزاری مناسب برای کاهش این فاصله می­باشد.(کانتی[2]،2000). انکوباتور از نظر لغوی نام دستگاهی است که گرمای لازم را برای تبدیل تخم مرغ به جوجه را فراهم آورده یا نوزادانی را که زودتر از موعد مقرر به دنیا آمده اند را به رشد می­رساند. اما در اقتصاد، انکوباتور مجموعه ­ای متشکل از یک یا چند ساختمان است که واحدهای تحقیقاتی نوپا نظیر هسته­های تحقیقاتی دانشگاهی، شرکتهای تحقیقاتی خصوصی و مراکز تحقیق و توسعه صنایع و سازمان های اجرایی به صورت موقت در آن مستقر و از خدمات پشتیبانی دایر شده در این مرکز، بهره­مند می­شوند. باید گفت که اتفاقی که برای بچه ها یا تخم مرغ ها می­افتد، در یک انکوباتور تجاری برای ایده ها و افکار کارآفرینان رخ می­دهد. این واژه برگرفته از انکوباتورهای پزشکی است. درجهان امروز که تأکید سازمان ها بر قابلیت های سازگاری با تغییر در محیط های تجاری است، یک روش موثر که برای ایجاد ساختارهای سازمانی منعطف قبل از ورود به بازارهای رقابتی می توان ارائه داد، بهره گیری از انکوباتورهای تجاری است. (لالکاکا[3] 2001).

 

1-2- بیان مسأله:

یکی ازشاخص های توسعه یافتگی، توسعه ی اقتصادی است و بدون شک باید در هرجامعه وجود زیر ساخت ها و بسترهایی مناسب جهت پیشرفت آن وجود داشته باشد و بی­تردید در دنیای امروز که تغییر حرف اول را می­زند تمامی سازمان ها اعم از دولتی یا خصوصی،  برای ایجاد مزیت رقابتی و شایستگی های ممتاز و متمایز جهت ارائه خدمات  و تولید محصول خود، نیاز به انکوباتورها یا مراکز رشد دارند. مراکز رشد محیطی حمایتی لازم را برای کارآفرین ها جهت توسعه طرح هایشان فراهم می­آورد، اصطلاح مراکز رشد برای محدوده وسیعی از سازمان ها که با اهداف حمایت از کارآفرین ها و تبدیل ایده های آن ها به محصولات تجاری می­باشد. (سلامی و دیگران، 1390). انکوباتورها یکی از مکانیسم هایی است که به منظور پرورش سازمان های کوچک و همچنین کمک به رشد کارآفرینی می­ کند، می­باشد در کشورهای پیشرفته پارک های تحقیقاتی با هدف تکمیل چرخه های ارتباط بین پژوهشگران، متخصصان و تولیدکنندگان به منظور انجام پژوهش های کاربردی و توسعه ای و بدون وارد شدن به مباحث تولیدی فعالیت می­ کنند اما درکشورهای شرقی بیشتر برای ایجاد واحدهای تولیدی فعالند. صرف از روش های متفاوت مدیریت، این پارک ها نقش موثر در پیشبرد علوم و فناوری و رشد اقتصادی و به دنبال آن تجاری سازی و صادرات محصولات در کشورهای مختلف ایفا می کنند. یک انکوباتور یا مرکز رشد مجموعه ای متشکل از یک یا چند ساختمان است که واحدهای پژوهشی نو پا نظیر هسته های تحقیقاتی دانشگاهی، شرکت های تحقیقاتی خصوصی و مراکز تحقیق و توسعه صنایع و سازمان های اجرایی به صورت موقت در آن مستقر و از خدمات پشتیبانی دایر شده در این مراکز، بهره مند می­شوند. در حدود نیم قرن گذشته انکوباتورها ارزش خود را به اثبات رسانیده اند و در سراسر دنیا گسترش یافته اند. مدیران این مراکز با کسب تجربه، حرفه ی جدیدی را در زمینه پرورش و توسعه ی شرکت های جدید به وجود آورده اند، به عبارت دیگر دارای متدولوژی، ابزار، استانداردها و ساختارهای حرفه ای مخصوص خود شده اند اما این حرفه هنوز هم یک حرفه ی جوان و درحال رشد است. در کشورمان نیاز به انکوباتورها روز به روز بیشتر احساس می­شود، به ویژه بیکاری بیش از حد قشر جوان و کارآموخته و تحصیل کرده و روند روبه افزایش آن از یک طرف و نیاز کشور به این سرمایه انسانی و فکری جهت توسعه خود در زمینه های مختلف از طرف دیگر درک این نیاز را سرعت بخشیده است. علی رغم اینکه انکوباتورها در کشورهای دیگر با موفقیت بسیار همراه بوده است، ولی در کشور ما نتوانسته ایم آن را به درستی پیاده کنیم. چنانچه مرکز رشد را مرکزی بنامیم که پشتیبانی های لازم برای ایجاد یک حرفه را دراختیارمتقاضیان خود قرارمی دهد، می توان پشتیبانی های یک مرکزرشد را به چهار دسته اصلی تقسیم کرد: 1). آموزش های کارآفرینی2). مشاوره های تجاری3). پشتیبانی های فناوری و نوآوری4 ). حمایت های مالی مورد نیاز موسسات نوپا (کشمیری، مهدی 1382). امروزه بیشتر درس های دانشگاهی به صورت نظری ارائه می­شود و تلاش جدی برای کاربردی کردن آن نشده است. اما در پژوهشی دیگر آمده است که بیشتر دانشجویان درس را حفظ کرده و امتحان می­دهند، از این رو بیشتر دانش آموختگان دانشگاه ها با نیازهای بازار کار هماهنگی و همخوانی ندارند و تخصص ها و مهارت ها هم جهت و هم سو با نیازهای بازار کار شکل نمی­گیرند. به علت کاربردی نبودن درس های دانشگاهی به ویژه در رشته های فنی، دانش آموختگان آمادگی برای کار ندارند. از دیگر مشکلات در زمینه ی اشتغال، نهادینه نشدن فرهنگ کارآفرینی در سطوح گوناگون جامعه است. متأسفانه به جای ایجاد فرهنگ کارآفرینی، فرهنگ کارمند پروری در جامعه رشد و گسترش یافته است که این امر با توجه به پایین بودن ظرفیت جذب نیرو در اداره ها و سازمان ها مشکلاتی پدید آورده است. بازار کار هماهنگ با تحولات علوم و تکنولوژی در حال دگرگونی است. از این رو بازار کار به برخی تخصص های تازه نیازمند است که لزوما دانش آموختگان دانشگاه ها در دوران تحصیل فرا نمی­گیرند. محدودیت اختیار مدیران دانشگاه ها در زمینه ی ارائه ی درس های کارآفرینی و برنامه ریزی بلند مدت برای کارهای اشتغال زا، منجر به کاهش ابتکار و نوآوری می­شود. از این رو ناگزیر به برنامه ریزی در کوتاه مدت       می­شوند، برنامه ریزی های کوتاه مدت نیز به کاهش ابتکارهای کارآفرینانه با آثار دراز مدت می­شوند. عدم ارتباط دانشگاه ها و مراکز تولیدی و صنعتی به گونه ای که امروزه به رغم ایجاد و گسترش دانشگاه های صنعتی، حلقه های پیوند آنها با صنعت و تولید چندان شکل نگرفته است. در واقع تا زمانی که ارتباط دانشگاه و صنعت به درستی شکل نگیرد، نمی توان به توسعه ی جدی کشور امیدوار بود. نا آشنایی جوانان با بازار کار، عدم آگاهی آنان از طراحی کسب و کار و نداشتن مشارکت فعال بخش خصوصی در زمینه های پژوهش، توسعه، فعالیت های تولیدی و کارآفرینی، از دیگر مشکلات در این زمینه است. نبود منابع معتبر و مناسب در زمینه ی کارآفرینی و حتی عدم ترجمه ی مناسب کتاب های خارجی، هرچند دانشگاه ها     نمی­توانند همه ی نیازهای جامعه را بر طرف سازند اما با توجه به جایگاه پر اهمیتشان به ویژه در کشورهای در حال توسعه، می­توانند دست به اقدامات سودمندی در این زمینه بزنند. پژوهشگران زیادی در پژوهش های خود خاطر نشان ساخته اند که نظام آموزش عالی ایران به جای اینکه کارآفرین باشند، عملا کارجو پرورند و از آنجا که نظام آموزش ایران مبتنی بر یادگیری نیست، افراد کارآفرین در آن کمتر پرورش      می­یابند. (میرزا محمدی و دیگران، 1387). همانطور که دیده می شود، میان پژوهش های انجام شده تناقض هایی وجود دارد که در ادامه به بررسی آنها پرداخته می­شود. متغیر اصلی پژوهش همان انکوباتورها یا مراکز رشد اقتصادی می باشد که رابطه ی آن با کارآفرینی اندازه گیری می شود. مدل هایی  که در این زمینه وجود دارند به این شکل است که افراد صاحب ایده و طرح تجاری می­باشد وارد انکوباتور شده و پس از استقرار در آن و دسترسی مالی و همچنین آموزش لازم، پرورش می­یابد و بعد از آن محصول خود را تجاری می­ کند. (هندی مبارک و بوسلر، 2010). مدل دیگری که وجود دارد این است که به نقش مراکز رشد و پارک های علم و فناوری در اقتصاد دانایی