منابع کتابخانه،کتب و مقالات و پایان نامه های مرتبط به موضوع مورد تحقیق موجود می باشد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که وجوه شباهت میان دو ایدئولوژی انقلاب ایران و انقلاب فرانسه در خاستگاه ایدئولوژی را می توان درگسترش فضای روشنفکری، نارضایتی از دیوان سالاری تمرکز گرا، تأثیرپذیری از ایده‌های فیلسوفان عصر روشن‌گری و نارضایتی از بی عدالتی های موجود، ورود اندیشه های تجددطلبانه به وسیله تحصیل کردگان و روشن فکران، مشاهده کرد و در قسمت عناصر ایدئولوژی، می توان از اندیشه «آزادی»، «برادری»، «مساوات»، «سعادت»، «حکومت به عنوان نماینده مردم» و آزادی از استعمار اشراف و استبداد حکومت بر جامعه نام برد و در بررسی مقایسه شباهت های کارکردهای ایدئولوژی نیز باید به نابودی نظام سلطنتی که خواسته انقلابیون بود اشاره کرد.

وجوه تفاوت در خاستگاه دو انقلاب را می توان به نگرش جامعه به اعضای فرق مذهبی و عملکرد روحانیون و نگرش انقلابیون به مذهب  و در تفاوت عناصر ایدئولوژی نیزمی توان به تفاوت در تشکیل حکومت قبل و پس ازپیروزی انقلاب در دو کشور اشاره کرد که در انقلاب فرانسه به جمهوری سکولار و در ایران به جمهوری اسلامی گرایش داشتند و در قسمت تفاوت کارکرد ایدئولوژی ها  نیز می توان به نابودی نظام فئودالیسم و کناره گیری کلیسا از امور سیاسی و برقراری جمهوری سکولار و غیر دینی در فرانسه، و در ایران به دست آوردن نظام جمهوری اسلامی و رهایی از استعمار و استبداد و پیوند مذهب با سیاست اشاره کرد.

  واژگان کلیدی:  ایدئولوژی، انقلاب اسلامی ایران، انقلاب فرانسه

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                           صفحه

 

فصل اول: کلیات تحقیق……………….1

الف- بیان و مسئله……………………………………………………………………………………………………………………….2

ب- اهمیت وضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………………………..3

پ- اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………..4

ت- سوالات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..4

ث- روش

 

تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………5

ج- ابزار تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………….5

چ- پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..5

ح- محدوده زمانی ومکانی……………………………………………………………………………………………………………..9

خ- ساختار فصول………………………………………………………………………………………………………………………….9

فصل دوّم: مبانی نظری……………………………………………………………………………………………………………10

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………….11

لف- ایدئولوژی………………………………………………………………………………………………………………………..11

   1-  انواع ایدئولوژی…………………………………………………………………………………………………………………….15

         1-1-  ایدئولوژی دولتی……………………………………………………………………………………………………………16

1-2-  ایدئولوژی انقلابی…………………………………………………………………………………………………………..21

عنوان                                                                                                                                       صفحه    

2- خاستگاه ایدئولوژی………………………………………………………………………………………………………………..25

2-1- اندیشه های زمینه ای…………………………………………………………………………………………………………..28

2-2- شرایط اجتماعی و سیاسی…………………………………………………………………………………………………….35

3- عناصر ایدئولوژی انقلاب…………………………………………………………………………………………………………38

4- کارکرد ایدئولوژی انقلابی………………………………………………………………………………………………………39

4-1- نفی وضع موجود……………………………………………………………………………………………………………….43

4-2- ترسیم وضع مطلوب……………………………………………………………………………………………………………44

    جمع بندی………………………………………………………………………………………………………………………….51

فصل سوم : مولفه ها و ویژگیهای ایدئولوژی انقلابی در انقلاب ایران………………………………….53

        مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………..54

 الف- خاستگاه ایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران………………………………………………………………………………55

   1-  اندیشه های زمینه ای…………………………………………………………………………………………………………..59

      1-1- ایدئولوژی تشییع   ………………………………………………………………………………………………………..60         

1-2- ناسیونالیسم و لیبرالیسم……………………………………………………………………………………………………..63

1-3- سوسیالیسم……………………………………………………………………………………………………………………..67

ب- ایدئولوگ های انقلاب…………………………………………………………………………………………………………70

    1-  امام خمینی………………………………………………………………………………………………………………………71

عنوان                                                                                                                                  صفحه

    2- دکتر علی شریعتی………………………………………………………………………………………………………….74

    3- شهید مطهری………………………………………………………………………………………………………………..78

پ-  شرایط اجتماعی وسیاسی………………………………………………………………………………………………….81

1- آسیب پذیری حکومت پهلوی……………………………………………………………………………………………..91

2-  شرایط اقتصادی اجتماعی دهه 40 و50 شمسی……………………………………………………………………….95

ث- عناصرایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران………………………………………………………………………………..102

  1- اندیشه نفی سلطه خارجی(استقلال)………………………………………………………………………………….103

2-  اندیشه رهایی  از استبداد (آزادی)…………………………………………………………………………………..104

   3-  اندیشه ایجادنظام جمهوری اسلامی…………………………………………………………………………………108

  ج- کارکرد ایدئولوژی انقلابی……………………………………………………………………………………………….110

     1- نقد وضع موجود…………………………………………………………………………………………………………..114

    1-2- نفی وضعیت سیاسی نظام پهلوی ………………………………………………………………………………116

     1- 3- نفی وضع اجتماعی در دهه های 40 و 50 شمسی………………………………………………………….119

      1-4-  نفی وضع اقتصادی دهه های 40 و 50 شمسی……………………………………………………………..120

  2- ترسیم وضع مطلوب………………………………………………………………………………………………………….124

        2-1- ترسیم نظام آتی حکومتی مبتنی بر اندیشه حکومتی  تشییع (ولایت فقیه)…………………………….124

2-2- ترسیم نظام اجتماعی مدینه النبی بر اساس عدالت اجتماعی ……………………………………………..126

عنوان                                                                                                                                     صفحه

         جمع بندی………………………………………………………………………………………………………………………127

فصل چهارم: مولفه­ها و ویژگیهای ایدئولوژی انقلابی در انقلاب  فرانسه…………………………..131

        مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………..132

الف- خاستگاه ایدئولوژی در انقلاب کبیر فرانسه…………………………………………………………………………..133

1- لیبرالیسم…………………………………………………………………………………………………………………………..138

  2- ناسیونالیسم……………………………………………………………………………………………………………………….140

  3- سکولاریسم……………………………………………………………………………………………………………………..141

  4- اومانیسم     ………………………………………………………………………………………………………………………142

ب- ایدئولوگ های انقلاب ………………………………………………………………………………………………………144

    1- روبسپیر………………………………………………………………………………………………………………………….145

    2- دانتون……………………………………………………………………………………………………………………………147

    3- ولتر……………………………………………………………………………………………………………………………….147

ج- شرایط اجتماعی و سیاسی…………………………………………………………………………………………………….152

1-آسیب پذیری سلطنت لویی شانزدهم……………………………………………………………………………………….161

2- شرایط اقتصادی فرانسه در نیمه اول قرن هجدهم و نیمه دوم تا سال 1789…………………………………….162

3- طبقات اجتماعی فرانسه در زمان انقلاب و چگونگی به وجود آمدن طبقه بورژوازی……………………….165

  چ- عناصر ایدئوژی انقلاب فرانسه……………………………………………………………………………………………169

عنوان                                                                                                                                      صفحه

      1- اندیشه آزادی………………………………………………………………………………………………………………173

   2- اندیشه برابری……………………………………………………………………………………………………………….174

    3- اندیشه برادری……………………………………………………………………………………………………………..175

ح- کارکرد ایدئولوژی انقلابی………………………………………………………………………………………………….176

    1-  نفی وضع موجود……………………………………………………………………………………………………………177

      1-1- نفی وضع سیاسی نظام سلطنت لویی شانزدهم…………………………………………………………………178

      1-2- نفی وضع طبقات اجتماعی فرانسه قرن هجدهم……………………………………………………………….181

      1-3- نفی وضع اقتصادی فرانسه قرن هجدهم…………………………………………………………………………182

      2- ترسیم وضع مطلوب…………………………………………………………………………………………………………186

       2-1- ترسیم حکومت جمهوری سکولار……………………………………………………………………………….186

      2-2- ترسیم وضع برابری اجتماعی برای همه طبقات به خصوص طبقه سوم………………………………….188

      2-3- فراهم آوردن شرایط اقتصادی برای بالندگی طبقه سوم……………………………………………………..189

           جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………………….192

  فصل پنجم : مقایسه مولفه ها و ویژگیهای ایدئولوژی انقلابی در انقلاب اسلامی وانقلاب فرانسه………………………………………………………………………………………………………………………………….196

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………197

      الف- مقایسه خاستگاه ها……………………………………………………………………………………………………197

1- مقایسه اندیشه های زمینه ای……………………………………………………………………………………………199

        عنوان                                                                                                                  صفحه

2- مقایسه ایدئولوگ ها…………………………………………………………………………………………………….200

3- مقایسه شرایط اجتماعی و سیاسی……………………………………………………………………………………201

4- مقایسه شرایط اقتصادی…………………………………………………………………………………………………202

5- مقایسه عناصر تشکیل دهنده ایدئولوژی……………………………………………………………………………204

6- مقایسه کارکردهای ایدئولوژی……………………………………………………………………………………….206

       جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………………212

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………….215

    منابع………………………………………………………………………………………………………………………………..224

پیوست ها………………………………………………………………………………………………………………………….231

پیوست الف: گاه شمار تاریخ انقلاب فرانسه……………………………………………………………………………….232

پیوست ب: گاه شمار انقلاب ایران……………………………………………………………………………………………242

فهرست نمودارها

   نمودار ایدئولوژی انقلاب فرانسه……………………………………………………………………………………………..49

   نمودار ایدئولوژی انقلاب ایران……………………………………………………………………………………………….50

  جداول مقایسه مولفه ها و ویژگی های ایدئولوژی انقلابی……………………………………………………………210

     چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………..255

 

فصل اول

کلیات تحقیق

  الف- بیان مسأله

ایدئولوژی هر انقلابی در چگونگی پیروزی انقلاب، نوع حکومت جایگزین و حتی مراحل وتحولات پس از پیروزی نقش موثری دارد. انقلاب در مراحل اولیه خود ایدئولوگ یا ایدئولوگ های خود و نیز ایدئولوژی خود را پیدا می کند و بدین ترتیب با مشخص شدن ایدئولوژی، انتقادات به رژیم مستقر و پیشنهادها و راه حل های جایگزین تا حدود زیادی مشخص می شود. «دوتریسی» در سال 1976 برای اولین بار اصطلاح ایدئولوژی را برای مطالعه نظام مند انتقادی و احساساتی خاستگاهای عقاید به کار برد. همچنین «کرین برینتون» گفته است: هیچ انقلابی بدون گسترش اندیشه شکل نمی گیرد. ایدئولوژی الگوهای عقاید واظهارات نمادینی هستندکه جهان را تعریف و تفسیر می کنند (برینتون، 45:1366-59).

 برای مثال انقلاب هایی که درآن یک ایدئولوژی واحد و سازگار با ویژگی های فرهنگ آن جامعه گسترش یابد زودتر فراگیر می شود و از این رو بسیج قوی تری از توده ها را در پی دارد (جمعی از نویسندگان،23:1384).

در دو انقلاب ایران و فرانسه نیز همانند سایر انقلاب ها می توان نقش بارز ایدئولوژی را مشاهده کرد. در انقلاب فرانسه، ایدئولوژی هایی انسانی وآزادی خواهانه از درون آموزه های فلسفی اندیشمندان آن کشور و بر مبنای لیبرالیسم و ارزش های روشنفکری شکل گرفت که بعدها تاثیری جهانی بر جای گذاشت. ازسوی دیگر انقلاب ایران بر مبنای تفکرات شیعی بود. اگرچه جریان های ناسیونالیسم ایرانی مارکسیسم _ لنیسیسم و … نیز به دنبال جلب حامیانی برای خود در جریان انقلاب سال 1357 بودند، ایدئولوژی اسلامی توانست پیروانی به مراتب بیش تر در جریان انقلاب جلب کند و این انقلاب را به نام خود به جهانیان معرفی کند.

ایدئولوژی اسلامی شیعی به عنوان اندیشه وآرمان در انقلاب ایران به تدریج توانست ایدئولوژی های رقیب یعنی مارکسیسم و ناسیونالیسم را به حاشیه برده و در سطح گسترده ای بین نخبگان سیاسی و نیز مردمان عادی نفوذ کند. این گسترش در زمان وقوع انقلاب اسلامی از طریق شعارهای انقلابیون در بیان آرمان های جدید مانند «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» و بی توجهی به شعارهای گروه های غیر اسلامی قابل مشاهده بود (جمعی از نویسندگان، 248:1384).

انقلاب فرانسه در بنیان خود انقلابی بورژوایی بود. این انقلاب بر اساس ایدئولوژی شکل گرفته از سال ها قبل از انقلاب که بر بنیان لیبرالیسم بنا شده بود، اشرافیت فئودالی گذشته را از میان برداشت و اشرافیت بورژوازی را جانشین آن کرد. در سال های پس از انقلاب به تدریج بورژوازی توانست رشد یافته به قدرت مسلط تبدیل شود و رشد بخش های تجاری و صنعتی بزرگ باعث شد آن جامعه به دو گروه سرمایه دار وکارگر تبدیل شود. براین اساس پیدایش مکاتب سوسیالیسم وآنارشیسم نیز محصول انقلاب فرانسه بود. لیبرالیسم به صورت ایدئولوژی انقلاب فرانسه عمل کرد و ایدئولوژی های سوسیالیسم و آنارشیسم در سالهای پس از انقلاب به ایدئولوژی های رقیب برای لیبرالیسم بدل شدند. عده ای از دانشمندان معتقدند که به واسطه عدم تحقق اهداف انقلاب فرانسه در موضوع برابری، جنبش سوسیالیسم ایجاد شد تا آن را برآورده سازد و برخی براین باورندکه سوسیالیسم عکس العملی به بورژوازی قدرت گرفته پس ازانقلاب فرانسه بود(دونالدلن،196:1367).

ایدئولوژی با درآمیختن با هویت ملی، قدرتمند ترین ابزار نمادی را برای بسیج حمایت انقلابی در اختیار می گیرد. در ایران، اسلام وتشیع با ملت باوری ایرانیان همنوایی دارد و ملت گرایی می تواندکشاورزان، اربابان،  صاحبان صنعت وکارگران و… با هم متحد کند. اما این نیز واقعیت دارد که در جوامع دارای ایدئولوژی رقیب هیچ گونه انسجامی نمی توان در نهضت انقلابی یافت وتعدد ایدئولوژی انسجام نهضت را کاهش می دهد (گرین، 1387: 148-146).

یکی از شعارها وخواست های انقلاب فرانسه آزادی بود. منظوراز آزادی، آزادی بیان، آزادی اندیشه، آزادی مذهبی، آزادی فعالیت های سیاسی و داشتن حقوق برابردرمقابل قانون بودکه همه به نام لیبرالیسم شناخته می شد ودر دوران فتوحات ناپلئون این مفاهیم در سراسر اروپا گسترش یافت. درمجموع مفاهیم آزادی، برابری، برادری، قانون اساسی، حقوق بشر، لغو فئودالیسم، احساسات ملی و نظام وظیفه عمومی در سراسر اروپاگسترش یافت (مانفرد،1353: 209).

باتوجه به مطالب بالا وتأثیراتی که این انقلاب ها چه در زمان خود و چه سال ها بعد به عنوان الگویی انقلابی و تاثیرگذار داشته اند، این سوال مطرح می شود که ایدئولوژی انقلابی در انقلاب اسلامی ایران و انقلاب فرانسه در چه زمینه هایی قابل مقایسه اند.

 

ب- اهمیت و ضرورت تحقیق

 فواید نظری

بسط دانش نظری درباره شکل گیری ایدئولوژی های انقلابی
توسعه و شناخت مراحل گسترش ایدئولوژی درسطح انقلابی
بسط ادبیات سیاسی و دانش تطبیقی مربوط به انقلاب های جهان
 فواید عملی

کمک به سیاستگذاران در جهت بهره گیری بهتر از ایدئولوژی انقلابی
تلاش برای معرفی نقش ایدئولوژی اسلامی مبتنی بر تعالیم تشییع در انقلاب اسلامی و نسل جوان
پ- هدف های تحقیق

هدف اصلی

1- شناخت وجوه تشابه و تفاوت ایدئولوژی درانقلاب اسلامی ایران و فرانسه

اهداف فرعی

 1- شناخت ِمبانی نظریِ ایدئولوژی درمطالعات انقلاب

 2- شناخت مولفه ها و ویژگی های ایدئولوژی انقلابی در انقلاب اسلامی ایران

 3- شناخت مولفه ها و ویژگی های ایدئولوژی انقلابی در انقلاب فرانسه

 4- شناخت وجوه تشابه و تفاوت مولفه ها و ویژگی های ایدئولوژی انقلاب اسلامی  ایران و انقلاب فرانسه

5- شناخت وجوه تشابه و تفاوت مولفه ها و ویژگی های ایدئولوگ های انقلاب اسلامی  ایران و انقلاب فرانسه

ت- سؤال های تحقیق

       سوال های اصلی

1-ایدئولوژی انقلابی در انقلاب اسلامی ایران و فرانسه چه شباهت ها و تفاوت هایی با یکدیگر دارند؟

    سوال های فرعی

   1- مبانی نظری ایدئولوژی در مطالعات چیست؟

   2- مولفه ها و  ویژگی های  ایدئولوژی انقلابی در انقلاب اسلامی ایران چیست؟

   3- مولفه ها و  ویژگی های  ایدئولوژی انقلابی در انقلاب فرانسه چیست؟

   4- مولفه ها و ویژگی های ایدئولوژی انقلابی در  انقلاب اسلامی ایران و انقلاب فرانسه چه وجوه تفاوت و تشابهی با هم دارند؟

5- شناخت وجوه تشابه و تفاوت مولفه ها و ویژگی های ایدئولوگ های انقلاب اسلامی  ایران و انقلاب فرانسه

ث – روش انجام تحقیق

 روش به کار رفته در این تحقیق، کیفی و مقایسه ای و از نوع تحلیل اسنادی است. در این روش، ایدئولوژی در دو انقلاب (انقلاب اسلامی ایران و انقلاب فرانسه) مورد مقایسه قرار می گیرد. در روش مقایسه ای وجوه تفاوت و تشابه دو پدیده تا حدودی مشابه مورد بررسی قرار می گیرد. هدف از این روش دستیابی به دانش در خصوص مزیت ها و کاستی های دو پدیده و نیز دستیابی به نظریه در حد امکان است.

ج- ابزارگردآوری اطلاعات

ابزارهای مورد استفاده در این تحقیق استفاده از منابع کتابخانه و کتب و مقالات و پایان نامه های  مرتبط به موضوع مورد تحقیق و اسناد و مدارک موجود  می باشد.

چ- پیشینه تحقیق

اخوان مفرد (1380) در «مقاله ایدئولوژی در نظریه های انقلاب»کنکاشی می کند در شناختن مفهوم ایدئولوزی وتعیین کارکردها وجایگاه آن در نظریه های انقلاب و فرق مقاله اخوان مفرد با پایان نامه حاضر آن است که در این پایان نامه همه عناصر پدید آورنده ایدئولوژی ها و نقش ایدئولوگ ها اعم از دینی وغیر دینی درانقلاب ایران  وفرانسه بررسی خواهد شد.

اخوان مفرد (1380) در مقاله «نقش و جایگاه ایدئولوژی در نظریه های انقلاب»  به طرح نظریه های نوین انقلاب در قالب رهیافت های روانشناختی،  جامعه شناختی و سیاسی در دوسطح خرد وکلان می پردازد. فرق این اثر با مقاله اخوان مفرد این است که در این پایان نامه همه عناصر پدید آورنده ایدئولوژی ها ونقش ایدئولوگ ها اعم از دینی وغیر دینی در انقلاب ایران  و فرانسه بررسی خواهد شد.

 حاضری (1377) در مقاله «فرایند بالندگی ایدئولوژی انقلاب اسلامی» به حیات مجدد دین ونقش آفرینی آن درانقلاب اسلامی ایران می پردازد. فرق  پایان نامه حاضر با کتاب بالندگی ایدئولوژی انقلاب اسلامی آن است که این پایان نامه سعی در شناخت مقایسه ای عامل ایدئولوژی و ایدئولوگ های انقلابی در ایران و فرانسه  به طور مفصل می پردازد و چگونگی شکل گیری ایدئولوژی های انقلابی و نقش ایدئولوگ ها رابیان می کند.

منوچهری (1382) در مقاله «ایدئولوژی  و انقلاب» به مفهوم ایدئولوژی  هم در دنیای آکادمیک و هم در مباحث سیاسی در سطح دنیا و به ویژه در ایران که بحثی مجادله برانگیز است می پردازد. از ایدئولوژی تعابیر مختلفی وجود دارد و از نظرعملی حداقل از سه دیدگاه می  توان به آن نگاه کرد: اول از دیدگاه اندیشه سیاسی، دوم از دیدگاه جامعه شناسی معرفت و سوم از دیدگاه جامعه شناسی تاریخی. فرق پایان نامه حاضر با کتاب منوچهری آن است که این پایان نامه سعی در شناخت مقایسه ای دو انقلاب ایران و فرانسه با تأکید بر مفهوم ایدئولوژی و ایدئولوگ های انقلابی در ایران و فرانسه می پردازد.

یدالله محمدی (1379) در مقاله «انقلاب اسلامی به ایدئولوژی، مفاهیم وکارکردها» به کارکردهای دین در انقلاب ایران به عنوان ایدئولوژی به وجود آورنده وضعیت انقلابی، بیداری، تحرک اجتماعی ومشروعیت زدایی ازنظام و طراحی نظم مشروع می پردازد و دین را به عنوان محرک انقلاب اسلامی ایران بررسی می کند. فرق پایان نامه حاضر با مقاله یدالله محمدی آن است که در این پایان نامه، همه عناصر پدید آورنده ایدئولوژی ها ونقش ایدئولوگ ها اعم از دینی وغیر دینی درانقلاب ایران  وفرانسه بررسی خواهد شد.

 ساچدینا (1382) در مقاله «امام خمینی ومفهوم دین» به متن سخنرانی ایشان در کنگره بین المللی تبیین انقلاب اسلامی و به مسئله دگرگونی مفهوم دین ومذهب تحت رهبری امام می پردازد. فرق این اثر با پایان نامه حاضر آن است که سعی در شناخت مقایسه ای دوانقلاب ایران و فرانسه باتاکید بر مفهوم ایدئولوژی وایدئولوگ های انقلابی در ایران وفرانسه می پردازد و سعی در پاسخگویی به این سوال دارد که ایدئولوگ هاوایدئولوژی های انقلابی در انقلاب اسلامی ایران و فرانسه چه شباهت ها و تفاوت هایی با یکدیگر دارند؟ فرق پایان نامه حاضر با مقاله ساچدینا آن است که این پایان نامه سعی در شناخت مقایسه ای دوانقلاب ایران و فرانسه با تأکید بر مفهوم ایدئولوژی وایدئولوگ های انقلابی در ایران و فرانسه دارد.

سمتی (1382) در مقاله «انقلاب اسلامی ایران وتجدید نظردر تئوری های انقلاب» به ارائه تئوری های متفاوت و رهیافت های گوناگون در رابطه با تبیین وتوضیح علل وقوع انقلاب می پردازد. باید دید زمانی که انقلاب اسلامی ایران به پیروزی رسید دنیا ومحافل آکادمیک به انقلابات بزرگ اجتماعی چگونه نگاه می کردند وآن ها را چگونه توضیح می دادند؟ فرق پایان نامه حاضر با مقاله سمتی آن است که این پایان نامه سعی در شناخت مقایسه ای دوانقلاب ایران و فرانسه با تأکید بر مفهوم ایدئولوژی وایدئولوگ های انقلابی در ایران و فرانسه می پردازد .

خدایاری (88-1378) در پایان نامه خود با عنوان «ایدئولوژی و بسیج سیاسی در انقلاب اسلامی ایران (از آغاز تا 22 بهمن 1357) با توجه به عامل تفکرات شیعی وتاثیر آن در بسیج مردمی انقلاب ایران»  در پی پاسخگویی به این سوال است که ایدئولوژی چه تأثیری در بسیج سیاسی در فرایند انقلاب اسلامی ایران داشته است؟ و فرضیه اش این است که ایدئولوژی اسلامی به طورعام وایدئولوژی شیعی به طور خاص علت اصلی بسیج سیاسی بوده است. فرق پایان نامه حاضر با کتاب خدایاری آن است که این پایان نامه سعی در شناخت مقایسه ای دوانقلاب ایران و فرانسه با تأکید بر مفهوم ایدئولوژی وایدئولوگ های انقلابی در ایران وفرانسه می پردازد وسعی در پاسخگویی به این سوال دارد که ایدئولوگ ها و ایدئولوژی های انقلابی در انقلاب اسلامی ایران و فرانسه چه شباهت ها و تفاوتهایی با یکدیگر دارند؟

منوچهرمحمدی (1382) در کتاب «انقلاب اسلامی در مقایسه با انقلاب های فرانسه وروسیه» سعی کرده در سه حوزه اوضاع سیاسی _ اجتماعی قبل ازانقلاب، عوامل پیروزی انقلاب، و مرحله بعد ازپیروزی انقلاب به بررسی این سه انقلاب بپردازد. فرق این پایان نامه با کتاب منوچهرمحمدی آن است که پایان نامه حاضر برعناصر شکل گیری ایدئولوژی و نقش ایدئولوگ ها دردوانقلاب ایران وفرانسه می پردازد.

برینتون (1362) درکتاب «کالبد شکافی انقلاب: انگلیس، فرانسه، روسیه،آمریکا» به اهداف انقلاب از زمان رژیم های پیشین ونخستین مراحل انقلاب و پایگاه اقتصادی اجتماعی توده انقلابی وفرمانروایان میانه رو و سپس به قدرت رسیدن تندروها و پس ازآن به بررسی عصروحشت و سپس در انتها به عصر ترمیدور می پردازد. فرق پایان نامه حاضر با کتاب برینتون آن است که این پایان نامه سعی در شناخت مقایسه ای عامل ایدئولوژی و ایدئولوگ های انقلابی در ایران و فرانسه می پردازد و چگونگی ظهورایدئولوژی های انقلابی را تبیین می کند.