رقم ها نیز نشان داد که ژنوتیپ ها از نظر صفات طول بوته ، تعداد انشعاب ، تعداد کپسول، تعداد دانه در کپسول و عملکرد دانه اختلاف معنی داری دارند.ارقام بومی که دارای بذور قهوه ای بودند زودتر شروع به سبز شدن نموده وسرعت این فرآیند دراین ژنوتیپ ها بیشتر بود همچنین شمار گیاهچه در مترمربع در این ژنوتیپ ها بطور چشم گیری بیشتر بود.نتایج این بررسی تاییدی بر موثر بودن خواص ژنتیکی ارقام درعملکرد واجزای آن درسایر بررسی­ها می­باشد.اثر سطوح کودی ازت و روی برای صفات طول بوته ، تعداد کپسول، تعداد دانه در کپسول و عملکرد دانه معنی دار گردید ولی اثر متقابل کودها معنی­دارنشد.با توجه به شرایط آب و هوای کرمان و بر اساس پژوهش    انجام شده  توده خراسان جنوبی با مصرف  کود ازت 80 کیلو گرم در هکتار و محلول پاشی روی

میزان 3 در هزار برای كشت در این منطقه توصیه می­گردد

كلمات كلیدی: بزرك – رقم- ازت- روی- عملكرد

فهرست مطالب

عنوان……………………………………………………………………………………………………………….صفحه

فصل اول:مقدمه و كلیات…………………………………………………………………………………………1

1-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………….2

1-2- خصوصیات گیاهی………………………………………………………………………………………..4

1-3- مراحل نمو…………………………………………………………………………………………………….7

1-3-1- سبز شدن……………………………………………………………………………………………………7

1-3-2-شروع رشد طولی ساقه……………………………………………………………………………………7

1-3-3- گلدهی……………………………………………………………………………………………………….8

1-3-4- دوران كپسول دهی……………………………………………………………………………………….9

1-3-5- مراحل رسیدگی كامل بزرك………………………………………………………………………..9

1-4- سازگاری……………………………………………………………………………………………………..10

1-4-1- مقاومت به ورس ………………………………………………………………………………………….11

1-4-2- شوری خاك……………………………………………………………………………………………….11

1-5- مراقبت های زراعی ………………………………………………………………………………………….11

1-5-1-خاك و تهیه بستر بذر…………………………………………………………………………………….11

1-5-2- تاریخ كاشت……………………………………………………………………………………………….12

1-5-3-روش كاشت………………………………………………………………………………………………..12

1-6- آبیاری بزرك…………………………………………………………………………………………… …..13

1-7-كودهای شیمیایی مورد نیاز بزرك………………………………………………………………………14.

1-7-1- ازت…………………………………………………………………………………………………………..14

1-7-2- فسفر و پتاس……………………………………………………………………………………………….15

1-7-3- روی………………………………………………………………………………………………………….16

1-7-3-1-نقش روی در بدن انسان……………………………………………………………………………..16

1-7-3-2-  نقش روی درگیاهان ……………………………………………………………………………….17

1-7-3-3- علل كمبود روی در خاكهای كشاورزی ایران……………………………………………….18

1-7-3-4-علائم كمبودروی در گیاه…………………………………………………………………………..18

1-8-ارقام……………………………………………………………………………………………………………19  

فصل دوم:مروری بر پژوهش­های پیشین…………………………………………………………………………20

فصل سوم: مواد و روش ها…………………………………………………………………………………………29

3-1-مشخصات محل و زمان اجرای آزمایش…………………………………………………………………30

3-2-خصوصیات اقلیمی محل اجرای آزمایش……………………………………………………………….30

3-3-مشخصات خاک محل اجرای آزمایش………………………………………………………………….31

32
…………………………………………………..
3- 4  ویژگی های طرح مورد آزمایش………….
32
………………………………………………….
  ………………………….. 3-4-1- طرح آزمایشی
32
………………………………………………….
3-4-2-مشخصات كرت ها……………………….
33
………………………………………………….
3-5-مراحل اجرای آزمایش……………………….
33
………………………………………………….
3-5-1- عملیات تهیه زمین وكاشت……………..
34
………………………………………………….
3-5-2-عملیات داشت………………………………
34
………………………………………………….
3-6-روش نمونه برداری و اندازه گیری صفات
35
………………………………………………….
3-6-1-اندازه گیری ارتفاع بوته…………………..
35
………………………………………………….
3-6-2- اندازه گیری عملكرد دانه……………….
35
………………………………………………….
3-6-3- اندازه گیری اجزا عملكرد دانه…………
36
………………………………………………….
3-6-4- اندازه گیری عملكردبیولوژیك……….
36
………………………………………………….
3-7- محاسبات آماری……………………………….
37
………………………………………………….
فصل چهارم :نتایج و بحث ……………………….
38
………………………………………………….
4-1- فاكتورهای بررسی شده……………………
38
………………………………………………….
4-1-1-طول بوته ……………………………………
41
/>………………………………………………….
4-1-2-تعداد ساقه های فرعی…………………….
43
………………………………………………….
4-1-3-تعداد كپسول……………………………….
46
………………………………………………….
4-1-4-تعداد دانه در كپسول………………………
49
………………………………………………….
4-1-5-عملكرد دانه ………………………………..
53
………………………………………………….
4-1-6- عملكرد بیولوژیك ……………………….
56
………………………………………………….
4-2-نتیجه گیری كلی …………………………….
56
………………………………………………….
4-3-پیشنهادات ……………………………………..
57
………………………………………………….
منابع…………………………………………………..
1مقدمه

دانه های روغنی بخش مهمی از گیاهان زراعی را تشکیل می­دهند. استفاده از دانه های روغنی در مصارف غذایی انسان، کنجاله آن در تغذیه دام و همچنین نقش آنها در صنعت اهمیت تولید این محصولات می باشد.با توجه به افزایش سریع جمعیت کشور، نیاز به تولید بیشتر مواد غذایی احساس می گردد در این بین مصرف روغن در ایران طی سالهای اخیر افزایش یافته است که این افزایش مصرف همگام با افزایش تولید نبوده است به طوری که تنها حدود 10درصد روغن مورد نیاز در داخل کشور تولید می گردد.بررسی های صورت گرفته بیانگر این مطلب است که کشور دارای امکانات کافی جهت تولید محصولات روغنی می باشد در سالهای اخیر گیاه بزرک در سطح جهانی به عنوان یکی از مفیدترین نباتات روغنی مورد توجه قرار گرفته است.(2)

بزرک و کتان  دو تیپ رشدی از یک گونه زراعی می باشند والد احتمالی این گیاه(Linum angustifolium) است که در نواحی مدیترانه به طور وحشی رشد می کند و به سهولت با ارقام زراعی تلاقی می یابد. بزرک به ژنوتیپ های از گیاه اطلاق می شود که ساقه آنها کوتاه و دارای انشعابات زیاد بوده و در نتیجه عملکرد دانه آنها زیاد می باشد.(3)

بزرک از اولین گیاهان اهلی شده توسط بشر است قدمت این گیاه به شش تا هشت هزار سال پیش بر می گردد. در حال حاضر دامنه سطح زیر کشت این گیاه در جهان قابل توجه می باشد و کانادا، آرژانتین و هند از تولید کنندگان عمده ی آن می­باشند.(5)

 کشت این گیاه حدود 5000 تا 5500 سال قبل از میلاد در ایران انجام شده و یکی از زراعت های قدیمی کشور را تشکیل می داده است متاسفانه در حال حاضر کشت این گیاه در نقاط محدودی از کشور خلاصه می گردد.

دانه بزرک دارای 45-40 درصد روغن و34-23درصد پروتئین می باشد.افزون بر تولید روغن، کنجاله آن 42-46 درصد پروتیئن داشته و می تواند به عنوان منبع پروتئینی در تغذیه دام به کار رود. روغن بزرک معمولی به سبب دارا بودن میزان زیاد اسید چرب غیر اشباع لینولنیک (52%) به عنوان روغن صنعتی استفاده می شود، ولی روغن ژنوتیپ های جدید حاصل از برنامه های به نژادی را به خاطر کاهش چشم گیر میزان این اسید چرب (حدود 2%) و شباهت ترکیب اسیدهای چرب آن با روغن آفتابگردان می توان به عنوان روغن خوراکی به کار برد.(22،29،30)

ارقام بزرک با کیفیت روغن خوراکی در کشورهای مختلف از جمله کانادا و استرالیا و انگلستان کشت می گردد.(29)

متاسفانه روغن بزرک در ایران جایگاه خوراکی بسیار کمی دارد و بیشتر برای مصارف رنگ سازی و نقاشی و ساخت موادی چون مرکب چاپ، صابون و سینولئوم (کفپوش) مورد استفاده قرار می گیرد. به منظور جدا سازی ژنوتیپ هایی با کیفیت روغن خوارکی از نوع روغن صنعتی،رنگ زرد بذر می تواند به عنوان یک نشانه ظاهری به کار رود.(6)

1-2خصوصیات گیاهی:

بزرک با نام علمی (Linum usitatissimum) گیاهی است که یکساله از خانواده کتان و تنها گونه این خانواده است که اهمیت تجاری دارد.(3)

ارتفاع بوته در بزرک معمولا از 40 تا 90 سانتی­متر است. بوته معمولا دارای یک ساقه باریک است اما در صورت پایینی تراکم بوته، فراوانی رطوبت و حاصلخیزی خاک ممکن است دو تا چند شاخه از ناحیه قاعده بوته رشد کند و به گیاه ظاهری مشابه پنجه زنی در غلات  دهند.(1،5)

ساقه اصلی و پنجه ها یا شاخه­ها به انشعاباتی که گلها بر روی آنها قرار دارند ختم می گردند. ریشه بزرک کوتاه و منشعب است عمق توسعه ریشه در خاکهای نفوذ پذیر به راحتی به 1 متر می رسد. انشعابات جانبی ریشه کتان تا 30 سانتی­متری اطراف بوته گسترش می یابند.(1)

برگهای بزرک کوتاه، باریک و بدون دمبرگ می باشند و به صورت متناوب بر روی ساقه آرایش یافته­اند.

گلها با آرایش گرزن در بخش انتهایی ساقه اصلی، پنجه ها و شاخه ها به ظهور می رسند. هر گل دارای پنج گلبرگ، پنج کاسبرگ و پنج پرچم می باشد.رنگ گلبرگ ها از خصوصیات واریته ای بوده و از آبی تیره تا سفید و صورتی کمرنگ متغیر است.

باز شدن گلها به تدریج و از پایین به طرف بالای ساقه و طی 2تا 4 هفته اتفاق می افتد در روزهای گرم و آفتابی، بازشدن گل کمی بعد از طلوع آفتاب انجام می شود و گلبرگ ها در اوایل بعد از ظهر همان روز ریزش می یابند.(3،22)