مشکلات به تاسیس نهادی بیاندیشد که برای زوجین سند نکاحیه ای صادرنماید که قابلیت استناد در محاکم دادگستری را داشته باشد. در نهایت تا رسیدن به نقطه‌ای که بتوان در آن تمامی جوانب را مد نظر قرار داد راه زیادی باقی مانده است.

کلمات کلیدی :

ازدواج موقت ، آثار متعه ، ثبت نکاح موقت ، فرزند متعه ، قانون حمایت از خانواده

فهرست مطالب

مقدمه. 1

الف) بیان مسئله. 2

ب) اهداف پژوهش… 4

ج) سوالات اصلی پژوهش… 4

د) فرضیه های پژوهش… 4

ه) روش پژوهش… 5

و) پیشینه  پژوهش… 5

ز) سازماندهی پژوهش… 7

فصل اول: کلیّات

مبحث اول : مفاهیم و تقسیمات… 10

گفتار اول : مفهوم نکاح.. 11

بند اول : مفهوم نكاح در فقه. 12

بند دوم : مفهوم نكاح در حقوق موضوعه. 13

گفتار دوم : انواع نكاح.. 16

بنداول: نکاح دائم. 17

مبحث دوم : مبانی و تاریخچه ازدواج موقت… 19

گفتار اول : فلسفه ازدواج موقت… 21

بند اول : مبانی عام ازدواج موقت… 22

بند دوم : مبانی خاص ازدواج موقت… 24

گفتار دوم : پیشینه ازدواج موقت در ادیان. 25

بند اول : قبل از اسلام. 25

بند دوم : بعد از اسلام. 27

بند سوم : ازدواج موقت در یهود. 29

بند چهارم : ازدواج موقت  در زرتشتیان. 31

مبحث سوم: جایگاه ازدواج موقت در اسلام ودلایل مشروعیت آن. 32

گفتار اول :جایگاه ازدواج موقت در اسلام. 33

بند اول : ازدواج موقت در قرآن كریم. 33

ج ) متعه و ازدواج در قرآن کریم. 36

بند دوم : ازدواج موقت در سنت… 40

بند سوم : ازدواج موقت از نظرفقها 45

بند چهارم : ازدواج موقت و عقل.. 47

گفتار دوم: ادله مشروعیت ازدواج موقت از نظر شیعه. 50

بند اول : قرآن مجید. 50

بند دوم:  روایات.. 56

بند سوم : اجماع فقهاء شیعه: 60

گفتار سوم : ادلّه ی حرمت ازدواج موقت از نظر اهل سنت… 60

بند اول : تحریم خلیفه دوم. 60

بند دوم :  مخالفت صحابه و تابعین.. 61

بند سوم : اجماع صحابه بر تحریم ازدواج موقت… 63

بند چهارم : نسخ ازدواج موقت به آیات قرآن. 65

گفتار چهارم: نقد و ارزیابی دلایل موافق و مخالف مشروعیت  ازدواج موقت… 68

بند اول : نقد مخالفین بر اساس آیات قرآن. 68

بند دوم : نقد مخالفین ازدواج موقت با سنت… 72

فصل دوم: پیشینه، جایگاه و شرایط ازدواج موقت در حقوق ایران

مبحث اول : پیشینه و جایگاه ازدواج موقت در نظام حقوقی ایران. 75

 

گفتاراول: پیشینه درحقوق ایران. 75

بند اول :‌ قبل از انقلاب.. 75

بند دوم : بعد از انقلاب.. 76

گفتار دوم :جایگاه ازدواج موقت در قوانین ایران. 78

بند اول :‌ سن نكاح منقطع. 78

بند دوم : اجازه ولی و مصلحت مولی علیه. 80

بند سوم: حدود و قیود در ازدواج موقت… 81

مبحث دوم: شرایط شكلی ازدواج موقت… 83

گفتار  اول :‌خواستگاری.. 83

گفتار دوم:‌ قصد انشاء درازدواج موقت… 85

گفتار سوم: الفاظ درازدواج موقت… 86

گفتار چهارم :‌ صیغه. 87

گفتار پنجم: تعلیق درازدواج موقت… 88

گفتار ششم : ثبت نكاح موقت… 88

بند اول :پیشینة ثبت… 89

بند دوم :‌ اهداف ثبت نكاح.. 89

بند سوم: ثبت نکاح در قانون حمایت خانواده 93

مبحث سوم: شرایط ماهوی ازدواج موقت… 96

گفتاراول: ‌شرایط عاقد درازدواج موقت… 96

گفتار دوم :طرفین ازدواج موقت… 97

گفتار سوم : مدت در ازدواج موقت… 98

بند اول: چگونگی مدت درازدواج موقت… 98

بند دوم : تجدید مدت در ازدواج موقت… 99

بند سوم : عدم ذکر مدت در نکاح منقطع. 99

گفتارچهارم: مهر در ازدواج موقت… 100

بند اول :‌اقسام مهر. 100

بند دوم: شرایط مهر در ازدواج.. 101

بند سوم : تسلیم مهر در ازدواج موقت… 103

بند چهارم : تراضی مقدار مهر. 103

بند پنجم: تملك مهر در ازدواج موقت… 104

گفتارپنجم: احكام مهر در ازدواج موقت… 105

بند  اول : تقسیط مهر. 105

بند دوم : تلف و عیب مهر. 106

بند سوم : حق امتناع زوجه. 107

بند چهارم: سقوط حق امتناع در نكاح موقت… 108

گفتار ششم : شروط ضمن عقد. 109

بند اول : شروط مفسد عقد. 109

بند دوم : شروط صحیح عقد. 110

بند سوم : شرط خیار در ازدواج موقت… 111

فصل سوم: احکام و آثار ازدواج موقت و تحولات ناشی از

اجرای قانون جدید حمایت از خانواده

مبحث اول: آثار ازدواج موقت… 114

گفتاراول: حقوق و تكالیف زوجین.. 116

بند اول : حسن معاشرت.. 116

بند دوم:  تشییدمبانی خانوادگی وتربیت اولاد. 118

بند سوم : ریاست خانواده 121

بند چهارم : نفقه. 123

بند پنجم : توارث.. 127

بند ششم: وصیّت… 130

گفتار دوم : عده در ازدواج موقت… 131

بنداول: عده فسخ نكاح و بذل مدت و انقضای آن. 132

بند دوم: عده وفات.. 134

گفتار سوم : نسب فرزند حاصل از ازدواج موقت… 135

گفتار چهارم: مقایسه آثار ازدواج موقّت با ازدواج دائم. 136

بنداول : وجوه اشتراك.. 137

بند دوم : وجوه افتراق.. 139

مبحث دوم: انحلال ازدواج موقت… 140

گفتار اول : فسخ نكاح.. 141

بند اول  : خیار عیب… 142

بند دوم : خیار تدلیس… 143

بند سوم : خیار تخلف وصف… 144

گفتاردوم : انقضای مدت.. 145

گفتار سوم : فوت.. 145

گفتارچهارم: بذل مدت.. 146

بند اول : شرایط صحت بذل. 146

بند دوم: جایگاه بذل مدت در قوانین ایران. 147

گفتارپنجم: مهر وانحلال نكاح موقت… 148

بنداول: مهر در مورد فسخ.. 148

بند دوم :‌ مهر در مورد انقضای مدت.. 149

بند سوم : مهر و بطلان عقد ازدواج موقت… 149

بند چهارم : مهر زوجه در صورت فوت در نكاح موقت… 149

بند پنجم : مهر زن در صورت عدم نزدیكی تا انقضای مدت.. 150

بند ششم : مهر در مورد بذل مدت پس از نزدیكی.. 151

بند هفتم : مهر در مورد فوت.. 151

گفتارششم : استنكاف شوهراز دادن نفقه و انحلال عقد موقت… 152

مبحث سوم : تحوّلات قانونی حمایت از خانواده در موضوع نکاح موقّت… 153

گفتار اول : ازدواج موقت در قانون حمایت از خانواده 153

گفتاردوم:تفاوت قانون حمایت از خانواده با قانون خانواده گذشته درعقد موقت… 156

نتیجه‌گیری و پیشنهادات

نتیجه گیری.. 159

منابع و مأخذ. 163

ضمیمه: قانون جدید حمایت خانواده مصوب اسفند 1391. 169

مقدمه

دین اسلام به عنوان یكی از كاملترین ادیان بشری ، همواره تمامی ابعاد زندگی انسان را مد نظر خود قرار داده است در این بین حفظ و بقای نسل انسان ، یكی از مواردی بوده كه مد نظر پروردگار متعال قرار گرفته است و بر همین اساس، در آئین اسلام ، یك قالب و چارچوب اساسی به جهت هدفمند نمودن غریزه جنسی تدوین گردیده است كه بر اساس آن ، انسان به جهت حفظ بقاء و نسل و سپس در مرحله دوم كنترل و هدایت غریزه جنسی در مسیر صحیح ، ازدواج را مد نظر قرار داده به گونه ای كه پیامبر عظیم الشان اسلام آن را سنت حسنه خویش نامید. اما با توجه به این كه در پاره ای از مواقع در برخی از افراد جامعه ، حضور زن دیگری در تكمیل نمودن اغنای جنسی فرد اثر گذار بوده و در این بین ، عدول و تخطی از قوانین اسلامی به هیچ عنوان پذیرفته نمی باشد، بحث وجود ازدواج موقت مطرح می گردد ، شاید زمینه سازی این نوع ازدواج بازگشت به دوران صدر اسلام است كه تاجران و برخی افراد به جهت طول مسافت محل كارشان تا محل زندگی شان ، یا به جهت لشكر كشی قوای اسلام به بلاد دوردست ، وجود نهادی كه بتواند علاوه بر شرعی بودن و پرهیز از هرگونه گناه و بی نظمی در جامعه اسلامی ، توانایی ارضای نیاز جنسی مسلمین را بنماید بسیار پر اهمیت به نظر می رسید ،  كما اینكه در طول تاریخ پس از رحلت پیامبر (ص) برخی از خلفای جهان اسلام حكم بر حرام بودن آن صادر كرده و مهمترین دلیل خویش را به جهت ورود سربازان به اروپا و اختلاط بین نژاد مسلمین عرب با غیر عرب می دانستند كه البته مولی متقیان علی (ع) ، چنین فتاوی را مورد نكوهش و انتقاد قرار می داد. علی هذا امروزه به جهت گستردگی جوامع و پیچیدگی آن ، و لزوم ارتباط نزدیك بین آحاد جامعه، وجود چنین نهادی به جهت جلوگیری از فساد در جامعه در پاره ای از مواقع به عنوان یك داروی موقت شاید عملی مناسب به نظر برسد كه اگر بخواهیم به نفس گفتار ائمه در اسلام بنگریم ، آنان ازدواج دایم را همواره بر ازدواج موقت ارجح تر دانسته و اهتمام آنان بر این بود كه مسلمین در نهایت در صورتی كه احساس آلوده شدن به گناه را بنماید، به عنوان آخرین چاره و راهكار ازدواج موقت را پیشنهاد می نمودند .

در تحقیق حاضر ، با عنایت به وجود مشکلاتی از قبیل اینکه در حوزه ازدواج موقت و مباحث مربوط به آن کتب مستقل انگشت شمار می باشد کتب معروف فقهای شیعه که در زمینه ازدواج موقت اظهار نظر فرموده اند به فارسی ترجمه نشده و یا ترجمه فارسی آن نایاب است و از همه مهمتر بحث و تفسیر در خصئص نقاط ضعف و قوت قانون جدید حمایت از خانواده در سطح علمی کشور به صورت کتاب چاپ شده وجود ندارد. تمام تلاش محقق بر آن است كه بحث ازدواج موقت را در حقوق ایران مورد بحث و بررسی قرار دهد تا بدین وسیله ضمن بررسی همه جانبه آن ، مسیر بحث را به نقطه ای ختم نماید كه قانون حمایت از خانواده در ایران در مورد آن سخن رانده و متاسفانه با وجود تمامی سفارشات اسلام و علمای دین به ازدواج موقت برای پیشگیری از فساد، هنوز جایگاه واقعی خود را در جامعه ایران و قوانین موضوعه نیافته و اختصاص یك بند در قانون حمایت از خانواده به ازدواج موقت خود بیانگر این حدیث مجمل می باشد.

الف) بیان مسئله

نهاد خانواده به اندازه ای اهمیت دارد كه همواره كاتبان قانون وقتی وارد حوزه آن می شوند دست به عصا بوده و همه موارد و ابعاد آن را مد نظر قرار می دهند. زیرا پویایی و سلامت خانواده ، پویایی جامعه را به همراه خواهد داشت. ازدواج موقت یكی از نهادهایی حقوقی است كه روح آن در قوانین مدنی از فقه اسلامی نشأت گرفته است، و اگر بخواهیم به نفس عمل در این نهاد بنگریم ، آن را مانعی در افزایش فساد و پیشگیری از بسیاری وقایع تلخ در حوزه خانواده خواهیم دید اما با تاسف در مرحله اجرا به گونه ای با آن برخورد نموده ایم كه علاوه بر دیدگاه منفی جامعه به زوج و زوجه در این نهاد ، عدم برخی حمایت ها و مشكلات پس از پایان مدت نكاح موقت ، موجبات ایجاد مشكلات ، و عدم استقبال از این نهاد را بوجود آورده است ، البته نكته قابل ذكر این است كه این نگاه منفی در صورتی می توانسته بار مثبت به همراه داشته باشد كه جامعه سوق به سوی ازدواج دائم داشته و اهداف خود را در راستای آن نهاد برنامه ریزی نمایند. اما متاسفانه به جهت عدم برخورداری لازم سازه ازدواج موقت از یك اسلوب و چارچوب مناسب، برخی از طرفداران این طیف به رابطه های جنسی پنهانی روی آورده ، و در این میان قانونگذاران صرفا صورت مسئله را پاك نموده اند و حل مسئله همچنان در وادی فساد و تباهی غوطه ور است.

توجه به موارد فوق خود گویای منظور اصلی محقق در این زمینه می تواند باشد ، زیرا فقه اسلامی نیز برخی كاستی ها را در قوانین خود نسبت به ازدواج موقت ملاحظه می نماید ، به عنوان نمونه دیدگاه جامعه به زن صیغه ای به عنوان یك ابزار به جهت ارضای جنسی مردان ، به عنوان یك ابزار و وسیله ، كه هیچ گونه حمایتی نیز در مرحله اول از او نخواهد شد ، مشكلی است كه متاسفانه علمای فقه نتوانسته اند با كنكاش در این خصوص ، آن را حل و فصل نمایند در صورتی كه در سایر حوزه های فقهی هم چون معاملات، خمس ، زكات ، و…. همواره بحث های جدیدی انجام پذیرفته و افق های روشن تری ارائه می گردد.

بنابراین مسئله ای كه مطرح می گردد این است كه قوانین حقوقی ایران تا چه اندازه توانسته اند از فقه اسلامی بهره ببرند.؟ و بررسی نقاط ضعف قانون حمایت از خانواده كه بر اساس نام آن ، وظیفه و حمایت از خانواده اصلی ترین هدف آن است ، که نتوانسته نهادی به مهمی نكاح موقت را جز در ماده 22 در سایر مواد مورد بحث قرار دهد.؟  اهتمام محقق بر آن است كه با مطالعات انجام شده پاسخی مناسب در این زمینه ارائه دهد.

ب) اهداف پژوهش

1- بررسی این مطلب كه فقه اسلامی آیا برای نكاح موقت ارزش قائل بوده است

2- بررسی این موضوع كه قوانین مدنی ایران تا چه حد از ظرفیت های فقه اسلامی در این خصوص بهره برده اند.