در بین دانشجویان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در چند دهه اخیر این تکنولوژی ها بر موقعیت و عملکرد بسیاری از جوامع، سازمانها و افراد اثرات قابل ملاحظه ای گذاشته و به موازات پیشرفت های شگرفی که در این زمینه بوجود آمده است، سرنوشت جوامع، سازمانها و افراد هر روز بیش از گذشته به این فناوری مدرن گره می خورد. بدیهی است که در چنین موقعیتی، تاثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش و رفتار های مشارکتی و آگا هی دانشجویان می تواند بخش مهمی از پیامدهای تکنولوژی های ارتباطی را آشکار سازد. در این بررسی ابتدا از بعد توصیفی به این مقوله نگریسته شده است و سپس تاثیر استفاده از وسایل نوین ارتباطی (اینترنت) بر آزادی دانشجویان و جنبه های مختلف آن در بعد ذهنی و عینی از جمله آزادی بیان، اندیشه، مشارکت سیاسی و مدنی و آگاهی سیاسی مورد بررسی قرار گرفته است. متغیر میزان استفاده از وسایل نوین ارتباطی (اینترنت) به عنوان متغیر مستقل انتخاب شده است و در قالب چهار فرضیه تاثیر آن بر متغیر وابسته از جمله آزادی اندیشه، بیان، مشارکت سیاسی و مدنی، آگاهی سیاسی مورد سنجش قرار گرفته است.چارچوب نظری این پژوهش برگرفته از بحث “تکنولوژی اطلاعات” مانوئل کاستلز می باشد. بر اساس یافته های این رساله ارتباط نسبتا معناداری بین استفاده از وسایل نوین ارتباطی و متغیرهای وابسته یاد شده بوده است. چنانکه بیشترین تاثیرپذیری را متغیر آزادی اندیشه با  میانگین65/2 و کمترین آن را نیز آزادی بیان با 04/2 داشته است. روش مورد استفاده در این پژوهش ابتدا اسنادی، کتابخانه ای و در مرحله ی بعد پیمایشی است و جهت استخراج و تحلیل داده ها از نرم افزار spss 18 استفاده شده است.

 

 

کلید واژگان: تکنولوژی نوین ارتباطی- اطلاعاتی، آزادی اندیشه، آزادی بیان، آگاهی سیاسی، مشارکت سیاسی و مدنی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                                    صفحه

فصل اول:کلیات پژوهش

1-1) شرح و بیان مساله پژوهشی……………………………………………………………………………………………………………………..1

1-2) کلید واژه ها………………………………………………………………………………………………………………………………………………3

1-2-1) تکنولوژی ارتباطی- اطلاعاتی جدید…………………………………………………………………………………………………….3

1-2-2) آزادی اندیشه………………………………………………………………………………………………………………………………………..3

1-2-3) آزادی   بیان……………………………………………………………………………………………………………………………………………4

1-2-4) آگاهی سیاسی………………………………………………………………………………………………………………………………………4

1-2-5) مشارکت سیاسی و مدنی…………………………………………………………………………………………………………………….4

1-3) پیشینه و تاریخچه موضوع تحقیق………………………………………………………………………………………………………….4

1-4) اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………….7

1-5) اهمیت و ارزش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………8

1-6)کاربرد نتایج تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………….8

1-7) فرضیات تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………….9

1-8) روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-8-1) نوع مطالعه و روش بررسی فرضیه ها……………………………………………………………………………………………………9

1-8-2) جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………………9

1-8-3) روش و طرح نمونه برداری……………………………………………………………………………………………………………………9

1-8-4) ابزار گردآوری داده ها………………………………………………………………………………………………………………………….10

1-8-5) ابزار تجزیه و تحلیل…………………………………………………………………………………………………………………………….10

1-9) سازمان و قلمرو تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………11

فصل دوم: چاچوب نظری پژوهش

2-1) چارچوب نظری……………………………………………………………………………………………………………………………………….12

2-1-1) گفتار نخست: نظریات  اندیشمندان  مهم قبل از وقوع انقلاب ارتباطات و اطلاعات در حوزه آزادی

2-1-1-1) مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………..13

2-1-1-2) جان لاک بنیانگذار لیبرالسم (1704-1632)……………………………………………………………………………….13

2-1-1-2-1) وضع طبیعی………………………………………………………………………………………………………………………………14

عنوان                                                                                                                     صفحه

2-1-1-2-2) حق مالکیت……………………………………………………………………………………………………………………………….14

2-1-1-2-3) سنجش و ارزیابی نظریه لاک…………………………………………………………………………………………………….15

2-1-1-3) ژان ژاک روسو و آزادگی انسان (1778-1712)……………………………………………………………………………15

2-1-1-4) جان استوارت میل (1873-1806)……………………………………………………………………………………………….17

2-1-1-5) آیزیا برلین (1997-1907)……………………………………………………………………………………………………………19

2-1-2) گفتار دوم: انقلاب ارتباطات و اطلاعات: عوامل موثر در آن

2-1-2-1) مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………..20                                           2-1-2-2) جهانی شدن……………………………………………………………………………………………………………………………………21

2-1-2-3) نظریه یا حکمرانی شبکه ای…………………………………………………………………………………………………………..23

2-1-3) گفتار سوم: نظریات و متفکران در ارتباط با فناوری نوین ارتباطی-اطلاعاتی

2-1-3-1) ارتباطات و تحولات مفهومی آن …………………………………………………………………………………………………..28

2-1-3-1-1) نظریه های عام ارتباطات……………………………………………………………………………………………………………28

2-1-3-2 ) نظریه انتشار اطلاعات ………………………………………………………………………………………………………………….34

2-1-3-3) نظریه اشاعه نوآوری ها…………………………………………………………………………………………………………………..37

2-1-3-4) رسانه ها و جامعه پذیری سیاسی …………………………………………………………………………………………………38

2-1-3-5) نظریه سلطه رسانه ها……………………………………………………………………………………………………………………..40

2-1-3-6) نظریه مارپیچ سکوت( عقیده سازی): الیزابت نوئل نیومن (1980-1970 )…………………………………41

2-1-3-7) نظریه رسانه های جمعی………………………………………………………………………………………………………………..42

2-1-3-8) نظریه برجسته سازی ( تعیین دستور کار )…………………………………………………………………………………..43

2-1-4) گفتار چهارم: تکنولوژی نوین ارتباطی اطلاعاتی ( اینترنت) و تاثیرات آن

2-1-4-1) مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………..44

2-1-4-2) اینترنت……………………………………………………………………………………………………………………………………………45

2-1-4-3) تاریخچه اینترنت ( Arpanet)……………………………………………………………………………………………………..45

2-1-4-4) فعالیتهای شبکه اینترنت……………………………………………………………………………………………………………….46

2-1-4-5) ساختار نظارتی و مالی شبکه اینترنت……………………………………………………………………………………………47

2-1-4-6) بودجه اینترنت………………………………………………………………………………………………………………………………..47

2-1-4-7) بازیابی اطلاعات در اینترنت……………………………………………………………………………………………………………47

2-1-4-8) تاثیرات اینترنت……………………………………………………………………………………………………………………………..49

2-1-4-9) اینترنت در نهادها………………………………………………………………………………………………………………………….50

2-1-4-10) اینترنت در ایران………………………………………………………………………………………………………………………….50

2-1-4-11) اینترنت و دانشجویان…………………………………………………………………………………………………………………..51

2-1-4-12)کارکردهای اینترنت………………………………………………………………………………………………………………………52

2-1-4-13) کارکردهای سیاسی اینترنت با تاکید بر وجوه آزادی…………………………………………………………………53

عنوان                                                                                                                                     صفحه

2-1-4-13-1) گسترش تساهل و آموزه های جامعه مدنی……………………………………………………………………………53                                                                                                                     

الف) آزادی اندیشه…………………………………………………………………………………………………………………………………………….53

ب) آزادی بیان…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..54

ج) کارویژه های جامعه مدنی……………………………………………………………………………………………………………………………56

2-1-4-13-2) اشاعه اطلاعات و آگاهی سیاسی…………………………………………………………………………………………….58

2-1-4-13-3) گسترش مشارکت سیاسی و مدنی…………………………………………………………………………………………62

2-1-5) جمع بندی………………………………………………………………………………………………………………………………………..67

فصل سوم: روش تحقیق

3-1) مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………68

3 -2) تعریف نظری و عملیاتی مفاهیم……………………………………………………………………………………………………………69

3-3) روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………72

3-4) تکنیک تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………..72

3-5) ابزار جمع آوری داده ها………………………………………………………………………………………………………………………….73

3-6)پایایی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..74

3-7) اعتبار ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………75

3-8) جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………………………76                                                                                                         3-9) واحد تحلیل…………………………………………………………………………………………………………………………………………….76

3-10) قلمرو زمانی و مکانی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………76

3-11) حجم نمونه و شیوه نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………….76

3-12) فنون تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………………………………….77

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1) مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………78

4-2 ) آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………………………………………………………..79

4-3 ) آمار استنباطی……………………………………………………………………………………………………………………………………….84

فصل پنجم: نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………….87

محدودیت تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………..92

ضمیمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….93

منابع و مأخذ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..96

 

 

 

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                                                     صفحه

 

جدول 1-3: میزان آلفاکرونباخ گویه ها……………………………………………………………………………………………………..75

 

جدول 2-4: توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنس……………………………………………………………………………79

 

جدول3-4: توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت سن…………………………………………………………………80

 

جدول4-4: توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب رشته ی تحصیلی………………………………………………………..81

 

جدول5-4: توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سطح تحصیلات…………………………………………………………..82

 

جدول6-4: توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب تعداد ترم های گذرانده……………………………………………….83

 

جدول7-4: آزمون فرضیه ی اول…………………………………………………………………………………………………………….84

 

جدول 8-4: آزمون فرضیه ی دوم…………………………………………………………………………………………………………….85

 

جدول9-4: آزمون فرضیه ی سوم……………………………………………………………………………………………………………85

 

جدول10-4: آزمون فرضیه ی چهارم………………………………………………………………………………………………………86

 

  

                                                                                                     

فصل اول

کلیات پژوهش

 

1-1) شرح و بیان مساله پژوهشی:

تکنولوژی یکی از عناصر ضروری و نه کافی برای توسعه یک کشور است. چنانچه یک کشور بخواهد از مزایای تکنولوژی برگزیده به بهترین وجه بهره مند شود، سایر عناصر نیز بایستی به درستی به خدمت گرفته شوند(جیمز استوور، 1375 : 124-123). «تکنولوژی اطلاعات» نیز یکی از این عناصری است که بدون آن آهنگ توسعه کند وپیشروی سایر شرایط اصولا توسعه ای مشکل خواهد بود. هر چند «تکنولوژی اطلاعات» اصطلاحی است جدید، از لحاظ مفهومی قدمت آن به اشتیاق انسان به برقراری ارتباط می رسد(بهان و هولمز، 1377 : 5) . در دو دهه 1980 و 1990 میلادی جهان شاهد وقوع تغییر های بنیادین سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بوده است . از عصر جدید، با نامهای عصر «انفجار اطلاعات» و  «دهکده جهانی» یاد شده است. در حقیقت، فناوریهای نوین ارتباطی و اطلاعاتی موتور اصلی جهانی شدن بوده و تمام ابعاد حیات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را تحت تاثیر قرار داده است که این تکنولوژی ها شامل مجموعه وسیع و گوناگونی از فناوریها (اینترنت، ماهواره، تلفن همراه، تلویزیونهای کابلی، کامپیوتر های خانگی و ویدیو) است که برای برقراری ارتباط بین انسانها (فرستادن و دریافت انواع پیامهای کلامی، تصویری، صوتی) و نیز برای تولید، انتشار، ذخیره و بازیابی اطلاعات به کار می رود(سردارنیا، 1386 :105-104). به عبارت دیگر تکنولوژی های نوین ارتباطی- اطلاعاتی ترکیبی از سخت افزار، نرم افزار، رسانه ها و حتی سیستم های پخش و توزیع اطلاعات و محتوا را شامل می شود. چنانکه گفته شد تکنولوژی های فوق سابقه ای طولانی دارند اما ظهور و رواج بسیار سریع دستگاههایی نظیر رادیو، تلویزیون، تلفن، کامپیوترهای شخصی، ویدئو، ماهواره های مخابراتی و ارتباطی، اینترنت، و نظایر آنها را باید پدیده ای متعلق به دهه های اخیر دانست(منتظر قائم ، 1381 : 229). عامل اطلاعات چنان زندگی بشر را دگرگون ساخته، که از آن به عنوان ویژگی تعریف کننده «جهان نو» یاد می کنند  و بسیاری از نگاهها متوجه «اطلاعات محور» شدن حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است(سردارنیا،1386: 105). انقلاب تکنولوژی اطلاعاتی که باعث گسست از عصر فوردیسم به پسافوردیسم و عصر سیاست بین الملل به عصر پساسیاست بین الملل (جیمز روزنا) و همچنین باعث تحول جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی یا شبکه ای شده است، برای اولین بار در تاریخ این را امکان پذیر ساخته که خود«اطلاعات» به محصول فرایند تولید تبدیل شود ، بدین خاطر می توان استدلال کرد که کمترین حوزه از فعالیت انسانی وجود دارد که تحت تاثیر آن قرار نگیرد(صدوقی، 1384 : 49).

در واقع تکنولوژی های نوین ارتباطی- اطلاعاتی به طور مستقیم و غیر مستقیم بر تمام عرصه ها و سطوح حیات فردی و جمعی انسان های معاصر تاثیر گسترده و عمیقی گذاشته است. این تکنولوژیها تمام عرصه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را به صورت گسترده، عمیق و ماندگار دگرگون کرده است(منتظر قائم، 1381: 231-230).  هر چند همواره دسترسی به اطلاعات نوعی ضرورت بوده است، امروزه این ضرورت بیش از گذشته احساس می شود. یک شهروند برای درگیر شدگی و مشارکت، به اطلاعات سیاسی –  اجتماعی در زمینه حقوق شهروندی، نهاد های سیاسی و وظایف آنها، کارآمدی یا ناکارآمدی های حکومت و مانند آن نیازمند است(سردارنیا، 1388 : 204-193). در طی قرون گذشته جوامع به واسطه ی گسترش علم و دانش، اختراع چاپ و رادیو و تلویزیون و … دستخوش تحولات زیادی شده بودند. ولی تحولاتی که در سالهای اخیر بر اثر پیشرفتهای فناوری در حوزه های اطلاع رسانی و ارتباطات رخ نموده، فرهنگ جوامع را با موضوع ها و مفاهیم جدیدی آشنا نموده و آنها را در معرض تحولات چشمگیری قرار داده است که این پیشرفت ها باعث پدید آمدن مفاهیم جدیدی چون: دهکده جهانی، جامعه مجازی، فضای سایبرناتیک، جامعه اطلاعاتی و … شده است. این فناوری با ایجاد فضای شبکه ای توانسته زمینه را برای مشارکت همگان در امور مختلف فراهم آورد و در نهایت منجر به ایجاد شکل جدیدی از دموکراسی تحت عنوان دموکراسی دیجیتالی(دموکراسی مجازی یا دموکراسی الکترونیکی) شده است. به این دلیل  بحث های مختلف از جمله آزادی دانشجویان به عنوان شهروند و حوزه های مختلف فعالیت انسانی در حیات جوامع نمی تواند بی اعتنا به تحولاتی که در حوزه های اطلاع رسانی و ارتباطات در سطح ملی و بین المللی در جریان است، صورت بگیرد.  این رساله در تداوم ادبیات موجود اولا تلاش می کند تا با تاکید بر وضعیت دانشجویان دانشگاه اصفهان از طریق شیوه پیمایشی  اهمیت فضای نوین ارتباطی-اطلاعاتی در حیات سیاسی ایران را نشان دهد. ثانیا تلاش می کند تاثیری را نشان دهد که فضای جدید ارتباطی بر گستره آزادی دانشجویان دارند. در این جا در وهله اول استدلال می شود که عوامل گوناگونی بر گستره آزادی دانشجویان  موثر عمل می کند. سپس نشان داده  می شود که از میان این عوامل، فضای نوین هم قادر است آزادی دانشجویان را تحدید نماید و هم توسعه بخشد. در اینجا بحث  بر شیوه هایی متمرکز  خواهد بود که این فضای نوین تاثیرگذاری خود را نشان می دهد.

 

1-2)کلید واژه ها:
1-2-1)تکنولوژی ارتباطی– اطلاعاتی جدید(New Technology Of Information and communication ): اصطلاح«تکنولوژی اطلاعات» برای توصیف تکنولوژی هایی به کار میرودکه ما را در ضبط، ذخیره سازی، پردازش، بازیابی، انتقال و دربافت اطلاعات یاری می کنند(بهان وهولمز، 1377 : 5). تکنولوژی های ارتباطی – اطلاعاتی جدید از دو بخش تکنولوژی های ارتباطی(چه قدیمی و چه جدید مثل تلفن، فاکس، تکنولوژی های پخش، ماهواره ها، تلویزیون های کابلی، کابل های نوری پهن باند و غیره) و تکنولوژی های اطلاعاتی (کامپیوتر ها ، نرم افزارها و …) تشکیل شده اند. آن چه باعث شده تا لفظ «جدید» در این جا بدان اضافه شود  نوآوری یی است که طی آن پیوند فزایند ه ای بین تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی از اواخر دهه 1970 میلادی ایجاد گردید و امروزه به طور فزایند ه ای ادامه دارد( صدوقی، 1384: 55 ).
1-2-2)آزادی اندیشه? Freedom Of  Thought )

آزادی اساسی ترین حق بشر است و در میان انواع آزادی ها،  « آزادی فردی » و در بین آزادی های فردی، آزادی اندیشه برای دستیابی به کمال انسانی، ضروری ترین وسیله است. « آزادی اندیشه » به معنای آزادی در انتخاب و داشتن هر نوع اندیشه است. آزادی بیان و نشر عقاید ممکن است در وهله اول مشمول اصل دیگری به نظر برسد چون که گفتن و پخش کردن عقیده، متعلق به آن قسمت از رفتار فرد است که به دیگران مربوط میشود، اما از آنجا که بیان و نشر اندیشه تقریبا به همان اندازه مهم است که خود آن اندیشه و تا حد زیادی روی همان دلایلی استوار است که آزادی اندیشه، در عمل نمی توان آن را از بحث اندیشه جدا کرد (استوارت میل، 1349: 54).

1-2-3) آزادی بیان( Freedom Of  Expression ):

آزادی بیان عبارت است از: ارائه هر نوع فکر و اندیشه، که به صورتهای گوناگون عرضه می گردد. مانند گفتار و سخن، قلم و نگارش، تصویر و فیلم، تئاتر و تعزیه و هر چیزی که می تواند اندیشه ی انسان را در اذهان مخاطبان مجسم سازد ( سبحانی، 1382: 11 ). آزادی بیان یکی از پذیرفته ترین اصول حیات سیاسی و اجتماعی عصر جدید است و به آن به عنوان یکی از ارکان آزادی فردی ارج نهاده می شود که همه افراد آدمی به مقتضای انسان بودن خود، به طور یکسانی از آن برخوردارند و به موجب آن می توانند اندیشه و فکر خود را ابراز کنند.

1-2-4) آگاهی سیاسی( Political Consciousness ):

آگاهی یا شعور، عامل شناخت بشر می باشد که میتوان شامل مجموعه ای از اطلاعات منظم، تفسیر شده و مرتبی باشد که هر یک از ما آن را دارا هستیم. جامعه پذیری سیاسی برای فرد یک « خود سیاسی » تولید می کند و آن یک روند تحولی است که از طریق آن یک شهروند به بلوغ سیاسی می رسد و در این روند، فرد مجمو عه ای از اطلاعات، احساسات و اعتقادات را کسب کرده و به درک و ارزیابی وی نسبت به جهان سیاسی اطراف او کمک میکند. آگاهی سیاسی یک فرد در برگیرنده ی طرز تلقی ها و ارزیابی او از مسائل خاص سیاسی و یا از شخصیت ها و حوادث سیاسی است (داوسون، 1382: 50)

1-2-5) مشارکت سیاسی و مدنی( Civic & Political Participation):

فرصت های فراهم شده از سوی حکومت برای شهروندان به منظور بیان و انتقال تقاضاها و پشتیبانی ها به پویش های تصمیم گیری حکومت و شکل پیری و گسترش هویت های مدنی، گفتگو و کنش جمعی در درون طیفی از علایق، نهادها و شبکه های اجتماعی را مشارکت سیاسی و مدنی تعریف می کنند (پارک هون، 2007: 9-8).

 

1-3)پیشینه وتاریخچه موضوع تحقیق: (مطالعات و تحقیقاتی که در رابطه با این موضوع صورت گرفته و نتایج حاصل ازآن)
در مورد ادبیات مربوط به فناوریهای نوین ارتباطی-  اطلاعاتی به شکل عام آن، تالیفات فراوانی در قالب کتاب و مقاله به چاپ رسیده است. اما در باب ادبیات موجود در مورد این فناوریها و مشارکت شهروندان به نمونه ای از کارهای انجام گرفته داخلی و خارجی اشاره و از پرداختن به تمامی آنها صرفنظر می شود:

سردارنیا(1388) در مقاله ای تحت عنوان «تاثیر اینترنت بر درگیرشدگی مدنی شهروندان» پس از بیان اجمالی درباره تاثیر اینترنت بر درگیرشدگی یا مشارکت سیاسی شهروندان در جوامع دموکراتیک، به سه رویکرد نظری خوشبینان، مخالفان، و تردیدکنندگان در این قالب پراخته است و به این نتیجه می رسد که اینترنت با  قابلیت هایی همچوون وب سایت ها، وبلاگها، سایت های خبری، انتخاباتی و دپارتمان های حکومتی و … از یک سو به افزایش آگاهی سیاسی و اشاعه نگرش های مدنی و دموکراتیک در کاربران می انجامد و از سوی دیگر موجب بسیج ومشارکت سیاسی کاربران می شود و افراد و گروههای در حاشیه مانده سیاسی را در فعالیت های سیاسی و اعتراضی درگیر می سازد. این پژوهش از این جهت با این مقاله متفاوت است که محدود به اینترنت و تاثیرات آن بر شهروندان نیست و دیگر تکنولوژی های نوین ارتباطی- اطلاعاتی اعم از ماهواره، تلویزیون های کابلی، تلفن همراه و …  و تاثیرات آنها بر حاکمیت دولتها و آزادی دانشجویان را مورد بررسی قرار می دهد و همه شهروندان مورد بحث آن نخواهد بود. و هم اینکه به صورت  پیمایشی انجام خواهد شد.

سردارنیا(1386)، در مقاله ای تحت عنوان آثار سیاسی فناوریهای تازه ارتباطی- اطلاعاتی تحت سه عنوان اثرات این فناوریها را مورد اشاره قرار می دهد:

با گسترش این فناوریها، مرزهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی رنگ می بازد و دولتها مانند گذشته توان کنترل مرزها و اطلاعات را ندارند . دومین تاثیر، درگیرسازی مدنی یا مشارکت افراد و گروهها و تعامل و ارتباط آنها با یکدیگر است. و سرانجام به اشاعه اطلاعات سیاسی از طریق این فناوریها اشاره می کند و معتقد است با گسترش این فناوریها، نوعی حوزه عمومی مجازی با حضور گروههای سیاسی و اجتماعی بی شمار شکل گرفته  و اطلاعات سیاسی و اجتماعی در آن، در گردش است و بازیگران فردی، گروهی و جهانی از طریق این فناوریها، اطلاعات سیاسی و اجتماعی را در سطح جهانی، پوشش می دهند. اما اولا بیشتر به صورت کلی بحث کرده و اثرات آها را در یک مورد خاص بررسی نکرده است. و ثانیا تاثیرات آنها را در بخش های مختلف به صورت مصداقی مورد توجه قرار نداده است و شواهد تجربی و آماری جهت اثبات ادعای خود مطرح نمی کند.

میناوند( 1385) در مقاله ای تحت عنوان «اینترنت و توسعه سیاسی: حوزه عمومی در فضای سایبرناتیک» پس از طرح سوالی در این زمینه که آیا ارتباطات رایانه ای در اینترنت می تواند زمینه توسعه سیاسی و تقویت دموکراسی را از طریق احیای  حوزه عمومی فراهم سازد؟ به این نتیجه می رسد مطالعه درباره اینترنت، سیاست، مردم سالاری،  و توسعه سیاسی جریانی بسیار سرزنده و فعال است و شاید بتوان گفت از فعالترین حوزه های تحقیق و مطالعه در ارتباطات سیاسی به شمار می آید و اینکه بسیاری از پژوهشگران اینترنت را با توجه به ویژگیهایی چون تعاملی بودن، همزمان بودن ارتباط، همه جایی بودن، فقدان کنترل مرکزی، فقدان مالکیت بر شبکه و سانسورگریزی، فضای مناسبی برای احیای ابعاد از دست رفته مشارکت سیاسی و دموکراسی در جوامع پیشرفته و تقویت مردم سالاری جوان در جوامع در حال توسعه می دانند. ویژگیهای اینترنت احتمالا بسیاری از شرایط لازم برای  ایجاد حوزه عمومی در فضای سایبرناتیک را دارد. این اثر با محدود شدن به مفهوم حوزه ی عمومی هابرماس صرفا ابعاد و تاثیرات سیاسی و اجتماعی اینترنت را بررسی کرده است.

صدوقی(1384)  در کتاب«تکنولوژی اطلاعاتی و حاکمیت ملی» نظری اجمالی به مناظره ای نوپا میان قرون وسطاگرایان جدید که معتقد بودند تکنولوژی اطلاعاتی موجب جابجایی قدرت از دولت ملی به بازیگران غیر دولتی فراملی و فروملی و شکستن انحصار کنترل و مدیریت دولت ها بر حجم عظیم اطلاعات می شود و فرادولت گرایان که قائل به پایان عمر«دولت- ملتها» نیستند، داشت. اما معتقد بود هر دو رویکرد دارای نارسایی هایی هستند. بر این اساس، ضمن بررسی تاریخ IT به مفهومی سازی آن ها پرداخته است و با این نتیجه می رسد که هر کدام از مولفه های شبکه های الکترونیکی بر مولفه های حاکمیت ملی در بخش های مختلف تاثیر گذار بوده اند. که در بخش اقتصادی تجارت الکترونیکی و بانکداری الکترونیکی موارد کاربردی مهم بودند و در بخش نظامی به جنگ اطلاعاتی که هدف آن فروریختن اندیشه ها و تصورات موجود در جامعه و جایگزین ساختن انواع جدیدی به جای آنهاست. و در بخش سیاسی هم عوامل مختلفی از جمله معماری شبکه و شرایط دولتی تسهیل ساز یا منع کننده پرداخته بود و در پایان هر