سطح 5 درصد معنی­دار نیست.

کلید واژه: مخارج دولتی ورزش، صنعت ورزش، اقتصاد ورزش، ARDL و رشد اقتصادی

 
 

فهرست مطالب

عنوان ……………………………………………………………………………………………………………. صفحه

فصل 1. کلیات.. 1

1-1 مقدمه. 2

1-2 تعریف و بیان مسأله. 4

1-3 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق. 6

1-4 فرضیات و اهداف تحقیق. 8

1-5 سوالات تحقیق. 8

1-6 چه کاربردهایی از انجام این تحقیق متصور است؟ 8

1-7 روش انجام تحقیق. 8

1-8 محدودیت تحقیق و جامعه آماری.. 9

1-9 روش جمع‌آوری اطلاعات.. 9

1-10 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 9

1-11 ساختار تحقیق. 9

فصل 2. ورزش، صنعت ورزش و اثرات اقتصادی- اجتماعی آن. 11

2-1 مقدمه. 12

2-2 تعریف ورزش.. 14

2-2-2 صنعت ورزش.. 16

2-3 عوامل مؤثر بر توسعه صنعت ورزش.. 21

2-3-1 میزان علاقه مردم به فعالیت ها و رویدادهای ورزشی. 21

2-3-2 توسعه بخش های تجاری در صنعت ورزش.. 22

2-3-3 افزایش فرصت های انجام ورزش.. 22

2-3-4 معرفی ورزش های جدید 22

2-3-5 افزایش تعداد و تنوع ورزش های حرفه ای.. 23

2-3-6 رشد گردشگری در ورزش.. 23

2-3-7 تنوع در رشد کالاها و تجهیزات ورزشی. 24

2-3-8 محوریت فناوری در ساخت تجهیزات و ابزارهای ورزشی. 24

2-3-9 افزایش تعداد و تنوع تأسیسات و اماکن ورزشی. 24

2-3-10 حرکت از سوی تسهیلات تک منظوره به سوی تسهیلات چند منظوره 25

2-3-11 افزایش خدمات مربوط به توسعه تندرستی و طب ورزشی. 25

2-3-12 افزایش فعالیت های مربوط به تجاری سازی در ورزش.. 25

2-3-13 رشد حمایت گری در ورزش.. 25

2-3-14 افزایش صحه گذاری.. 26

2-3-15 صنعت رسانه ای و رشد بازار در ورزش.. 27

2-4 ورزش، یکی از اهداف توسعه ای در جهان. 27

2-4-1 حداکثر کردن جنبه های مثبت ورزش.. 30

2-4-2 ورزش و توسعه انسانی پایدار. 30

2-4-3 ورزش و توسعه اقتصادی.. 31

2-4-4 ورزش و صلح. 32

2-4-5 ورزش به عنوان حق انسانی. 33

2-4-6 ورزش و سلامتی و فواید اقتصادی.. 33

2-4-7 ورزش و آموزش.. 35

2-4-8 ورزش و توسعه اجتماعی. 37

2-4-8-1 نقش ورزش در شکل گیری سرمایه اجتماعی. 38

2-5 مشخصات اقتصادی ورزش: ورزش به عنوان کالای سرمایه ای یا مصرفی. 42

2-6 آثار اقتصادی ورزش.. 44

2-6-2 ورزش و بازرگانی. 47

2-6-3 آثار اقتصادی مستقیم ورزش.. 48

2-6-3-1 مشارکت در ورزش و تأثیر بر هزینه خانوار. 48

2-6-3-2 تأثیر صنعت ورزش بر صادرات و واردات.. 52

2-6-3-3 اشتغال. 52

2-6-3-4 جذب گردشگران. 54

2-6-3-5 رشد رسانه های ورزشی. 55

2-6-3-6 تبلیغات و جذب حامیان مالی ورزشی. 57

2-6-3-7 افزایش سلامتی، بهره وری و کاهش هزینه ها 59

2-6-4 آثار اقتصادی رویدادهای ورزشی. 59

2-6-4-1 اثرات اقتصادی کوتاه مدت.. 60

2-6-4-2 اثرات اقتصادی بلند مدت.. 61

فصل 3. مبانی نظری و تحقیقات انجام شده 64

3-1 مقدمه. 65

3-2 دولت و ورزش.. 66

3-3 تبیین رابطه بین ورزش و رشد اقتصادی با استفاده از مدل رشد و مبانی ریاضی آن. 70

3-4- مطالعات انجام شده 75

فصل 4. تاریخچه ورزش و داده های ورزش در ایران. 89

4-1 مقدمه. 90

4-2 ورزش و تربیت بدنی در ایران باستان. 90

 

4-3 ورزش در ایران بعد از اسلام تا قرن معاصر. 93

4-4 ورزش و تربیت بدنی در قرن معاصر تا پیروزی انقلاب اسلامی. 95

4-5 وضعیت ورزش و تربیت بدنی در ایران بعد از انقلاب اسلامی. 99

4-5-1 سند چشم انداز. 100

4-5-2 سیاست‌های کلی کشور. 101

4-5-3 قانون برنامه پنج‌ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران (1372-1368) 101

4-5-4 قانون برنامه پنج‌ساله دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران (1378-1374) 102

4-5-5 قانون برنامه پنج‌ساله سوم توسعه اقتصای، اجتماعی و فرهنگی ایران (1383-1379) 103

4-5-6 قانون برنامه پنج‌ساله چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران (1388-1384) 104

4-5-7 عملکرد برنامه چهارم توسعه بخش تربیت‌بدنی و ورزش طی سال‌های 1388- 1384. 108

4-5-8 قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران (1394-1390) 117

4-6 مخارج و سرمایه گذاری دولت در ورزش بعد از انقلاب اسلامی (1391-1358) 118

4-7 هزینه ورزشی خانوارهای ایرانی. 142

4-8 اماکن ورزشی موجود و در حال احداث در ایران. 144

4-8-1 اماکن ورزشی موجود در کشور. 145

4-8-2 اماکن ورزشی در حال احداث.. 147

4-8-3 4-8-3- کل اماکن ورزشی (مجموع موجود و در حال احداث) 148

فصل 5. معرفی مدل و برآورد آن. 150

5-1 مقدمه. 151

5-2 معرفی مدل اول (اثر مخارج ورزش بطور مستقیم) 151

5-2-1 داده های تحقیق. 154

5-2-2 آزمون مانایی متغیرها 154

5-2-2-1 تابع خودهمبستگی و نمودار همبستگی نگار. 155

5-2-2-2 آزمون ریشه واحد دیکی- فولر. 155

5-2-3 تخمین مدل و نتایج حاصل از آن. 156

5-2-4 نتایج حاصل از برآورد الگوی تصحیح خطا (ECM) 158

5-2-5 نتایج حاصل از برآورد الگوی بلند مدت.. 160

5-2-6 آزمونهای تشخیص… 161

5-2-7 آزمونهای ثبات.. 162

5-3 معرفی مدل دوم ( اثر مخارج دولتی بر رشد اقتصادی از کانال سرمایه انسانی) 164

5-3-1 تخمین مدل اثر غیر مستقیم ( ) 165

5-3-2 نتایج حاصل از برآورد الگوی تصحیح خطا (ECM) 166

5-3-3 نتایج حاصل از برآورد الگوی بلند مدت.. 167

5-3-4 آزمونهای تشخیص… 167

5-4 اثر مستقیم و غیر مستقیم بلندمدت مخارج ورزشی بر رشد اقتصادی.. 168

فصل 6. نتیجه گیری و پیشنهادها برای پژوهش های آتی. 170

6-1 نتیجه‌گیری.. 171

6-2 پیشنهادات برای مطالعات بعدی.. 176

فهرست نمودارها

عنوان ……………………………………………………………………………………………………………. صفحه

نمودار 2-1 طبقه بندی فعالیتهای ورزشی و غیر ورزشی. 16

نمودار 2-2 تقسیم بازار ورزش بر اساس تابع تولید 18

نمودار 2-3 تقسیم بازار ورزش بر اساس زنجیره فعالیتها 19

نمودار 3-1 رابطه بین زمان اختصاصی به ورزش و مخارج ورزشی سرانه. 72

نمودار 3-2 بازار ورزش… 84

نمودار 3-3 اجزای صنعت ورزش آمریکا 87

نمودار 4-1 بودجه تربیت بدنی طی سالهای 1343-1329. 98

نمودار 4-2 بودجه تربیت بدنی طی سالهای 1357-1344. 98

نمودار 4-3 ساختار ورزش در ایران. 119

نمودار 4-4 مقایسه بودجه جاری تربیت بدنی با بودجه عمرانی تربیت بدنی. 139

نمودار 4-5 مقایسه بودجه جاری تربیت بدنی با کل تربیت بدنی. 140

نمودار 4-6 مقایسه بودجه عمرانی تربیت بدنی با کل تربیت بدنی. 140

نمودار 4-7 مقایسه بودجه کل تربیت بدنی با امور اجتماعی. 141

نمودار 4-8 مقایسه بودجه کل تربیت بدنی با بودجه عمومی کشور. 141

نمودار 4-9 هزینه ورزشی خانوارها طی سالهای 1389-1368. 144

نمودار 4-10 اماکن ورزشی موجود کشور به تفکیک استان. 145

نمودار 4-11 مقایسه اماکن ورزشی عمومی و خصوصی به تفکیک استانی. 146

نمودار 4-12 مقایسه اماکن ورزشی شهری و روستایی به تفکیک استانی. 146

نمودار 4-13 تعداد اماکن ورزشی در حال احداث کشور به تفکیک استانی. 147

نمودار 4-14 تعداد اماکن ورزشی کل کشور به تفکیک استانی. 148

نمودار 5-1 آزمون مجموع تراکمی خطاهای بازگشتی. 163

نمودار 5-2 آزمون مجموع مجذور تراکمی خطاهای بازگشتی. 163

فهرست جدول‌ها

عنوان ……………………………………………………………………………………………………………. صفحه

جدول 2-1 ارتباط بین تولیدکنندگان‏، محصولات و مصرف کنندگان. 17

جدول 2-2 برآورد اقتصادی ورزش در آمریکا 46

جدول 2-3 سهم ورزش از  GDP در کشورهای مختلف.. 47

جدول 2-4 درصد کلی شرکت کنندگان در ورزش در چند کشور منتخب.. 49

جدول 2-5 میزان هزینه ورزشی خانوارهای استرالیا 50

جدول 2-6 میزان هزینه ورزشی خانوارهای انگلستان. 51

جدول 2-7 میزان هزینه ورزشی خانوارهای اسکاتلند 51

جدول 2-8 تعداد شاغلین در ورزش اتریش با توجه به تعریفهای مختلف از ورزش.. 53

جدول 2-9 منابع درآمدی المپیک… 57

جدول 3-1 عرضه کنندگان ورزش.. 66

جدول 3-2 نرخ رشد GDP کشورهای مختلف میزبان المپیک… 80

جدول 4-1 بوجه فصل تربیت بدنی در سالهای 1343-1329. 97

جدول 4-2 بوجه فصل تربیت بدنی در سالهای 1357-1344. 97

جدول 4-3 خلاصه عملکرد سیاستهای اجرایی طی برنامه چهارم توسعه. 114

جدول 4-4 عملکرد شاخصهای کلیدی در طول برنامه چهارم توسعه. 116

جدول 4-5 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1358. 122

جدول 4-6 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1359. 122

جدول 4-7 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1360. 123

جدول 4-8 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1361. 123

جدول 4-9 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1362. 124

جدول 4-10 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1363. 124

جدول 4-11 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1364. 125

جدول 4-12 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1365. 125

جدول 4-13 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1366. 126

جدول 4-14 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1367. 126

جدول 4-15 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1368. 127

جدول 4-16 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1369. 127

جدول 4-17 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1370. 128

جدول 4-18 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1371. 128

جدول 4-19 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1372. 129

جدول 4-20 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1373. 129

جدول 4-21 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1374. 130

جدول 4-22 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1375. 130

جدول 4-23 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1376. 131

جدول 4-24 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1377. 131

جدول 4-25 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1378. 132

جدول 4-26 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1379. 132

جدول 4-27 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1380. 133

جدول 4-28 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1381. 133

جدول 4-29 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1382. 134

جدول 4-30 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1383. 134

جدول 4-31 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1384. 135

جدول 4-32 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1385. 135

جدول 4-33 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1386. 136

جدول 4-34 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1387. 136

جدول 4-35 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1388. 137

جدول 4-36 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1389. 137

جدول 4-37 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1390. 138

جدول 4-38 اعتبارات تربیت بدنی در سال 1391. 138

جدول 4-39 هزینه ورزشی خانوار ایران. 143

جدول 5-1 بررسی مانایی متغیرهای الگو بر اساس دیکی-فولر تعمیم یافته. 156

جدول 5-2 نتایج حاصل از الگوی پویای ARDL. 157

جدول 5-3 نتایج حاصل از برآورد الگوی تصحیح خطا 159

جدول 5-4 نتایج حاصل از برآورد الگوی بلند مدت.. 160

جدول 5-5 آزمونهای تشخیصی. 161

جدول 5-6 نتایج حاصل از الگوی پویای ARDL در کوتاه مدت.. 166

جدول 5-7 نتایج حاصل از برآورد الگوی تصحیح خطا 166

جدول 5-8 نتایج حاصل از برآورد الگوی بلند مدت.. 167

جدول 5-9 آزمونهای تشخیص… 167

جدول 5-10 نتایج رابطه بلندمدت مجموع اثر کل سرمایه گذاری در ورزش بر رشد اقتصادی.. 168

1-1  مقدمه

ورزش و تفریحات سالم به­عنوان یک صنعت پردرآمد، بطور مستقیم و غیرمستقیم در رشد و توسعه کشورهای دنیا نقش دارند. در حال حاضر ورزش و تفریحات سالم در کشورهای توسعه یافته، یک صنعت مهم و عامل اثرگذار در رشد اقتصادی این کشورهاست. ورزش یکی از بزرگ­ترین و پردرآمدترین صنایع در قرن بیست و یک به شمار می­رود. صنعت ورزش به سرعت جهانی گشته و قلمرو آن، همه­جا را تسخیر کرده است. این صنعت با همه جنبه­های اقتصادی آن از جمله رسانه­های گروهی، پوشاک وغذا و… توانسته است سهم عمده­ای از GDP کشورها را بدست آورد. به­طوری­که سهم صنعت ورزش از GDP، در برخی از کشورهای پیشرفته بیش از دو درصد گزارش شده است و جایگاه این صنعت را در بین دیگر صنایع ارتقاء بخشیده است (عسکریان، 1383). تحولات گوناگون در طی چند دهه اخیر به­خصوص در بخش صنعت و فناوری، بر رابطه بین اقتصاد و ورزش تأثیر گذاشته چنان­که امروز حجم پول در گردش، در بخش صنعت فراغت به طور عام و در بخش ورزش به­طور خاص، ورزش را به یکی از شیوه­های کسب درآمد ملی و منطقه­ای تبدیل کرده که چشم پوشی از آن امکان پذیر نیست. بررسی­ها در جوامع پیشرفته نشان داده­اند که ورزش از عوامل تأثیرگذار در رشد و توسعه اقتصادی- اجتماعی کشورها، در آینده خواهد بود. ورزش با ایجاد مکانیسم­های مؤثر به طور مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد تأثیر گذاشته که این تأثیرات شامل موارد زیر می­باشد:

1- ورزش باعث افزایش سطح سلامت و تندرستی در میان افراد جامعه گشته و افزایش سطح سلامت با تأثیر بر سرمایه انسانی و نیز سرمایه اجتماعی، سبب افزایش سطح بهره­وری اقتصادی در بخش­های تولیدی و خدماتی می­گردد.

2- گسترش ورزش سبب افزایش سطح سلامت شده و هزینه­های بهداشتی، درمانی و هزینه­های جانبی آن را در جامعه کاهش می­دهد.

3- افزایش چشمگیر شاغلان در بخش ورزش که بر روند جاری اقتصاد حاکم بر کشورها، تأثیر گذاشته و از حجم بیکاران در حال افزایش کاسته است.

4- از ورزش به عنوان ابزاری مؤثر برای بازاریابی و فروش کالاهای ورزشی و غیر ورزشی استفاده می­شود.

5- از طریق برگزاری مسابقات ورزشی در سطح ملی، منطقه­ای و بین­المللی سرمایه­های پولی و مالی به بازارهای داخلی وارد می­شوند (پارسا مهر، 1388، ص 202 و 203).

بطور کلی نقش اقتصادی ورزش را می­توان در دو دسته تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی تقسیم نمود. اثراتی چون تولید کالاها و خدمات ورزشی، صادرات و واردات‏، هزینه­های خانوار، ایجاد اماکن و تسهیلات، تبلیغات، مشارکت در بورس، پوشش رسانه­ای، اشتغال، جذب گردشگر و حامیان مالی در زمره اثرات مستقیم اقتصادی ورزش قرار می­گیرند. اثرات اقتصادی غیرمستقیم ورزش نیز در زمینه­هایی چون ارتقاء سطح سلامت جامعه، کاهش هزینه­های درمان و به تبع آن توسعه برنامه­های ملی سلامت، کاهش بزهکاری­ها، کاهش غیبت کارکنان و افزایش عملکرد و بهره­وری آنها و در نتیجه رشد و توسعه اقتصاد، می­باشد (ساندرسون، 2000).

بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم سرمایه­گذاری در ورزش و تأثیر آن بر روی رشد و توسعه اقتصادی، یک مسئله بسیار مهم برای اقتصاد کشورها می­باشد. کانادا، انگلیس و آمریکا از جمله کشورهایی هستند که تحقیقات گسترده­ای در این زمینه انجام داده­اند. صنعت ورزش در آمریکا نوعی ماشین اقتصادی است که سالانه میلیون­ها دلار درآمد دارد (میک، 1997). بر اساس نظر مارکو هان[2] (2000) قرن 21 بدون صنعت ورزش غیر قابل تصور است. این صنعت با تولید و عرضه محصولات مصرفی و غیرمصرفی مرتبط با فعالیت­های ورزشی، در پیشبرد اهداف ورزش و تفریحات سالم نقش به­سزایی دارد. رواج ورزش و تفریحات سالم در عصر حاضر بویژه در کشورهای توسعه یافته سبب رونق هرچه بیشتر این صنعت شده است. هرچند صنعت ورزش در دهه 1990 میلادی از قدرت خاصی بیش از آنچه تصور می­شد برخوردار بود (روزنر، 1989) ولی هنوز یک صنعت جوان است و تمامی مشکلات یک صنعت جوان را داراست. کمیت و کیفیت بخش­های صنعت ورزش در هر کشوری با توجه به اندازه و دامنه این صنعت متفاوت است از این رو تا کنون الگوی واحد و یکسانی برای آن ارائه نشده است. سیاست­های کلی، عوامل فرهنگی، اجتماعی و سیستم­های اقتصادی کشورهای مختلف از جمله عوامل دخیل در این امر به شمار می­روند. لذا بررسی وضعیت اقتصادی این صنعت و تأثیر آن روی رشد و توسعه اقتصادی یکی از اولویت­های تحقیق می­باشد.

 

1-2  تعریف و بیان مسأله

بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم تولیدات ورزشی و تأثیر آن بر روی رشد اقتصادی، یک مسئله بسیار مهم برای اقتصاد کشورها می­باشد. لذا بررسی وضعیت اقتصادی این صنعت و تأثیر آن روی رشد اقتصادی یکی از اولویت­های تحقیق می­باشد. ضرورت جهانی شدن ورزش از دهه 1980 آغاز شد. این ضرورت، باعث تغییر نقش ورزش در جامعه گردیده و فرصت­های درآمدزایی بسیاری را برای افراد، مؤسسات و رسانه­های مختلف ایجاد نمود (وایت، 2000). درعصر حاضر نمی­توان از اهمیت اقتصادی اثرات مستقیم و غیرمستقیم ورزش و تفریحات سالم در توسعه جوامع مختلف چشم­پوشی کرد (ساندرسون و دیگران، 2000). اطلاعات حاصل از بررسی اثرات اقتصادی این صنعت، مهم­ترین ابزار تصمیم­گیری­ها و سیاست­گذاری­های صحیح اقتصادی در این بخش محسوب می­شود. مولین[3] اشاره می­کند که هرگونه فعالیت ورزشی که موجبات افزایش ارزش افزوده کالاها و خدمات ورزشی را فراهم کند صنعت ورزش محسوب می­شود (عسکریان، 1383). پیتز، فیلدینگ و میلر[4] (1994)، در معرفی اجزای ورزش، همه محصولات، کالاها، خدمات، اماکن و افراد مرتبط با ورزش را اجزای صنعت ورزش می­نامند در جای دیگر پیتز و استوتلار[5] (1996) در رابطه با تعریف صنعت ورزش بر بازارهای مرتبط با ورزش و تفریحات سالم تأکید نموده­اند با توجه به تمام تعریف­های ارائه شده در مورد صنعت ورزش می­توان در کل صنعت ورزش را مجموعه­ای از فعالیت­های مرتبط با تولید و بازاریابی کالاها و خدمات ورزشی محسوب نمود که در ارتقاء ارزش افزوده نقش داشته باشند. (همان). صنعت ورزش دارای بخش­های زیادی است که مرکز ثقل تمامی آنها را محصول ورزشی[6] تشکیل می­دهد و در خدمت شرکت کنندگان‏، تماشاگران و سایر افراد قرار می­گیرد. پیتز و همکاران (1994) بیان می­دارند که رویدادها، اطلاعات، آموزش و کالاها و خدمات ورزشی چهار دسته اصلی محصولات ورزشی هستند و آنها می­توانند بر تولید ناخالص داخلی و ارزش افزوده هر کشور تأثیر بسزایی داشته باشند.

گرایش روبه رشد مردم به ورزش و نیاز به مصرف کالاها و خدمات ورزشی باعث شده تا صنعت ورزش روند درآمدزایی بی­سابقه­ای را تجربه کرده و سهم بسزایی در اقتصاد کشورها ایفا کند. پژوهش­های علمی نشان می­دهند که همبستگی مثبتی بین توسعه اقتصادی و ورزش در کشورهای مختلف وجود دارد (آندرف‌،2000) همچنین سهم قابل توجه صنعت ورزش در تولید ناخالص داخلی کشورها موجب ارتقاء جایگاه این صنعت در بین صنایع دیگر شده است.

می­توان با بررسی و تحلیل­های علمی، برنامه­ریزی­های اقتصادی دقیقی برای این صنعت درآمدزا ایجاد کرد. ایران برای رسیدن به اقتصاد بدون نفت باید بتواند از استعدادهای این صنعت بالقوه استفاده نماید. لذا اهمیت و نقش صنعت ورزش در توسعه کشور مطلبی نیست که بتوان براحتی از کنار آن گذشت، لذا رابطه این صنعت با رشد اقتصادی از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار می­گیرد.

در قسمت مقدمه توضِح داده شد که نقش اقتصادی ورزش را می­توان در دو دسته تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی تقسیم نمود. اثراتی چون تولید کالاها و خدمات ورزشی، صادرات و واردات‏، هزینه­های خانوار، ایجاد اماکن و تسهیلات، تبلیغات، مشارکت در بورس، پوشش رسانه­ای، اشتغال، جذب گردشگر و حامیان مالی در زمره اثرات مستقیم اقتصادی ورزش قرار می­گیرند. اثرات اقتصادی غیرمستقیم ورزش نیز در زمینه­هایی چون ارتقا، سلامتی جامعه، کاهش هزینه­های درمان و به تبع آن توسعه برنامه­های ملی سلامت، کاهش بزهکاری­ها، کاهش غیبت کارکنان و افزایش عملکرد و بهره­وری آنها و… مد نظر قرار می­گیرد (ساندرسون و همکاران،2000).

همه اثرات مستقیم و غیرمستقیم زمانی کارا خواهند بود که موجب افزایش رشد اقتصادی گردند. در میان اثرات مستقیم اقتصادی مذکور، می­توان ایجاد فرصت­های شغلی را از مهم­ترین اثرات اقتصادی ورزش بشمار آورد. از دهه 1970 میلادی، رشد تصاعدی صنعت ورزش موجبات ایجاد فرصت­های شغلی ورزشی در بخش­های مختلف جامعه را فراهم آورده است (عسکریان 1383) که همین موضوع، افزایش رشد اقتصادی را فراهم آورده است.

علاوه بر اثرات مستقیم که توضیح داده شد ورزش می­تواند اثرات اقتصادی غیرمستقیم نیز داشته باشد. بر اساس نظر میشل بویت[7] بالا بودن سطح استاندارد سلامتی جوامع موجب بهره­وری و موفقیت ملی بیشتری می­شود. بنابراین داشتن جامعه­ای سالم و تندرست یکی از شاخص­های مهم موفقیت و توسعه­یافتگی یک کشور است. امروزه ورزش به دلیل داشتن تأثیر بسیار بر افزایش تندرستی افراد، باعث کاهش هزینه­های درمان، توسعه برنامه­های ملی سلامت و افزایش نسبت نیروی کار به جمعیت شده است. در این رساله کل مخارج صورت گرفته توسط دولت در سال­های بعد از انقلاب (چه ورزش همگانی و چه حرفه­ای) مورد ارزیابی قرار گرفته و اثر آن بر رشد اقتصادی بطور مستقیم و سپس، از کانال سرمایه انسانی بطور غیر مستقیم سنجش می­شود.

1-3  اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

یکی از اهداف مشخص در سیاست­های اقتصادی کشورها، افزایش درآمد و به تبع آن توسعه اقتصادی آن کشورها بدون وابستگی به فروش منابع خام می­باشد. این موضوع یکی از برنامه­های اساسی ایران به عنوان اقتصاد بدون نفت می­باشد. بنابراین شناخت ظرفیت­های مختلف برای این کار بسیار مهم و ضروری است. یکی از این ظرفیت­ها ورزش می­باشد. با توجه به وابستگی شدید اقتصاد ایران به نفت و درآمدهای حاصل از آن و مشکلاتی که فروش بصورت خام آن برای کشور ایجاد کرده است باید دنبال صنایع پردرآمدی مثل ورزش، بود. سیاست­های صادرات غیرنفتی علاوه بر اینکه ارز وارد کشور می­کند کمک قابل توجهی به سایر بخش­ها و متغیرهای اقتصادی خواهد داشت. صنعت ورزش با در دست داشتن عامل محرکی همچون برگزاری مسابقات ورزشی، امکان بهره­گیری از فرصت­های تبلیغاتی و رسانه­ها را فراهم کرده که این امر خود موجب ایجاد بستر لازم برای تعامل بین صنعت، تجارت و ورزش گردیده است که پلی راهبردی در خدمت توسعه ورزش و رونق اقتصادی آن به شمار می­رود.

امروزه ورزش به یک تجارت عظیم تبدیل شده است. درآمدهای حاصل از تبلیغات در مسابقات ورزشی به ویژه بازی­های المپیک، رقابت­های جام­جهانی فوتبال و مسابقات باشگاهی، صنعت تولید وسایل و تجهیزات ورزشی و هزینه­هایی که مردم برای استفاده از امکانات ورزشی می­پردازند موجب شده است که ورزش به عنوان یک نظام اقتصادی قدرتمند جای خود را در اقتصاد جوامع باز کند و افراد بسیاری در این نظام سرمایه­گذاری کنند. استوکویس[8] جامعه شناس ورزشی هلندی معتقد است که توسعه فعالیت­های ورزشی در کنار مؤسسات اقتصادی باعث شده است که ورزش در زندگی اجتماعی جایگاه رفیعی پیدا کند. البته تصور می­شد که ورزش با توجه به داشتن نیازهای اقتصادی مانند هزینه وسایل و امکانات ورزشی، حق الزحمه مدیران و مربیان و بودجه برگزاری مسابقات و فعالیت­ها کاملاً به اقتصاد وابسته است اما بعد از جنگ جهانی دوم، مؤسسه­های تجاری دریافتند که ورزش ابزار تبلیغاتی مؤثر و زمینه­ای گسترده و ارزان برای تبلیغ کالاها و خدمات است. استوکویس اظهار می­کند که به دلیل وجود منابع دو سویه میان مؤسسات تجاری و ورزش، عصر جدید شاهد ارتباط زیادی بین این دو پدیده است، به­طوری که این مؤسسات پس از سازمان­های ورزشی و دولت­ها، مهم­ترین تشکیلات اجتماعی هستند که به ورزش توجه دارند و از آن حمایت می کنند.

یکی از شاخص­های مهم توسعه یافتگی داشتن سلامت جسمی و روانی در جامعه می­باشد. بالا بردن سطح استاندارد سلامتی جوامع موجب بهره­برداری و موفقیت ملی در کشور می­شود. نقش ورزش در کاهش هزینه­های بهداشت و درمان، کج­روی­های اجتماعی و عوارض ناشی از چاقی و کم تحرکی جوامع باعث شده است دولت­ها در امر پیشرفت ورزش به ویژه ورزش همگانی سرمایه­گذاری کنند. ورزش به عنوان یکی از مهم­ترین عوامل افزایش سلامتی و کاهش هزینه­های درمان موجب توسعه برنامه­های ملی و افزایش بهره­وری نیروی کار گشته که هم خود و هم جامعه از آن بهره­مند می­شود اما این امر مستلزم مشارکت بیشتر مردم در ورزش همگانی می­باشد. میزان هزینه­های ورزشی هر خانوار با میزان رواج ورزش در هر کشوری متناسب است.

از اثرات اقتصادی دیگر ورزش، ارتباط تنگاتنگ آن با هزینه درمان است. زیرا بی تحرکی موجب ابتلای شهروندان به بیماری­های گوناگون می­شود. در این صورت، هزینه درمان جایگزین هزینه ورزش می­شود. فعالیت ورزشی در استرالیا موجب می شود که به ازای هر نفر در سال 332 پوند صرفه جویی شود. رواج ورزش همگانی در این کشور موجب 125 دلار آمریکا صرفه جویی به ازای هر نفر می­شود و این رقم صرفه­جویی در آمریکا 1900 دلار است. بنابراین اگر مردم آمریکا فقط پیاده روی کنند سالانه 4/3 میلیارد دلار صرفه جویی می­شود. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی هزینه درمان چاقی در کشورهای مختلف بین 2 تا 7 درصد هزینه درمان ملی است (گزارش سازمان بهداشت جهانی، 2009).

هرچند ورزش از زمان قدیم بوده اما نقش آن به عنوان یک صنعت و تأثیر آن بر اقتصاد مورد توجه نبوده است. لذا در این رساله، تحلیل علمی رابطه این صنعت با رشد اقتصادی مورد بررسی قرار     می­گیرد.

1-4  فرضیات و اهداف تحقیق

الف) مخارج بخش دولتی در ورزش بر رشد اقتصادی اثر مثبت دارد.

مخارج دولتی در ورزش بر سرمایه انسانی اثر مثبتی دارد و اثر نهایی این مخارج از طریق سرمایه انسانی مثبت است.
 

1-5  سوالات تحقیق

الف) مخارج بخش دولتی در ورزش بر رشد اقتصادی چه اثری دارد؟

ب) اثر مخارج دولتی در ورزش بر رشد اقتصادی از کانال سرمایه انسانی چگونه می­باشد؟

 

1-6  چه کاربردهایی از انجام این تحقیق متصور است؟

سازمان­های تصمیم­گیر و تصمیم ساز در حوزه ورزش، مثل وزارت ورزش و جوانان می­توانند از این رساله استفاده کنند.

 

1-7  روش انجام تحقیق

روش تحقیق بطور کلی تحلیلی- توصیفی است. در این رساله کل مخارج صورت گرفته توسط دولت در سال­های بعد از انقلاب (چه ورزش همگانی و چه حرفه­ای) مورد ارزیابی قرار گرفته و اثر آن بر رشد اقتصادی بطور مستقیم و از کانال سرمایه انسانی بطور غیر مستقیم سنجش می­شود. روش اقتصاد سنجی مورد استفاده برای برآورد الگوی فوق، روش خود توضیح با وقفه­های گسترده (ARDL) می­باشد. دلیل این انتخاب مزیت­های زیادی است که روش ARDL  نسبت به روش­های دیگر دارد. مهم­ترین مزیت این روش قابلیت استفاده از آن برای بررسی بین متغیرها، صرف نظر از مانا بودن و نبودن آن­هاست. همچنین در این روش، علاوه بر امکان محاسبه روابط بلندمدت بین متغیرها، امکان محاسبه روابط پویا و کوتاه­مدت وجود دارد. ضمن آنکه سرعت تعدیل عدم تعادل کوتاه­مدت در هر دوره، برای رسیدن به تعادل بلندمدت نیز قابل محاسبه است. همچنین این روش بر خلاف سایر روش­ها، حتی در نمونه­های کوچک هم نتایج قابل اعتمادی دارد. برای تخمین، از داده­های سری زمانی سالیانه کشور طی دوره زمانی 1389-1358 استفاده شده است.

1-8  محدودیت تحقیق و جامعه آماری

یکی از محدودیت­های تحقیق، مطالعات انجام شده آن می­باشد. تحقیقات و رساله­های انجام شده بیشتر حوزه اقتصاد خرد ورزش می­باشد و اکثر مطالعات بصورت سری زمانی نیست. در ایران، به جز یک پایان­نامه که توسط زمانی (1389) انجام شده است بقیه مطالعات اکثراً مقطعی و موردی می­باشد.

 

1-9  روش جمع‌آوری اطلاعات

اطلاعات مربوط به ورزش، از گزارشات قوانین بودجه کشور و اطلاعات وزارت ورزش و جوانان در سال­های مختلف استخراج شده و اطلاعات مربوط به سایر متغیرها از سالنامه آماری بانک مرکزی، آمارهای مرکز آمار ایران و داده­های WDI[9] جمع­آوری شده است.

 

1-10  روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

اطلاعات بدست آمده توسط نرم­افزار microfit و از روش خود توضیح با وقفه­های گسترده (ARDL)  تخمین زده شده است.

 

1-11  ساختار تحقیق

فصل اول کلیاتی در مورد صنعت ورزش و همچنین در مورد اهداف، بیان مسئله،‌ فرضیه‌ها، سوالات تحقیق و روش تحقیق و… بحث شده است.

در فصل دوم در مورد ورزش، صنعت ورزش بحث شده و به اثرات اقتصادی و اجتماعی ورزش پرداخته می­شود.

فصل سوم به مبانی نظریه تحقیق و مطالعات انجام شده در مورد تحقیق اختصاص دارد.

در فصل چهارم به تاریخچه ورزش در ایران و معرفی داده­های موجود در کشور پرداخته شده است

در فصل پنجم به معرفی و تخمین مدل پرداخته شده است.

در فصل ششم هم، نتیجه‌گیری و پیشنهادات ارائه شده است.

2-1  مقدمه