۴ ـ  چهارمین مرحله بلوغ یا اشباع نام دارد که مقصد به جایگاه مناسب در بازار دست یافته و از میزان درآمد بالایی برخوردار است. این مرحله پربارترین مرحله از چرخه حیات برای مقصد گردشگری به شمار میرود و مقصد در میان گردشگران از جایگاه مناسبی برخوردار است. این مرحله با عنوان « تحکیم بخشی» هم نامیده میشود. در این مرحله نرخ رشد گردشگران و سایر فعالیتهای مربوط به گردشگری کاهش مییابد اگرچه تعداد واقعی گردشگران درحال افزایش است. طبق نظر باتلر، کل تعداد بازدیدکنندگان در یکسال بیش از جمعیت ساکنان مقصد است. آنچه در این مرحله اهمیت دارد این است که سطح توسعه گردشگری بیش از ظرفیت تحمل محیطی، اقتصادی و اجتماعی مقصد است و سبب روبه زوال رفتن محصول گردشگری میشود. در این مرحله متصدیان تور و زنجیره هتلها، سفرهای گردشگری را ترتیب میدهند، مقصد جزئی از یک سیستم یکپارچه میشود، گردشگری بر اقتصاد منطقه غالب است و جاذبههای موجود حالت غیرمنحصر به فرد به خود میگیرند.

 
 
۵ ـ در مرحله پنجم؛ یعنی، مرحله رکود، کیفیت مقصد گردشگری به تدریج کاهش مییابد، سطح تقاضای مقصد پایین آمده، گردشگری به سمت ظرفیتهای تحمل تئوریکی شروع به رشد سریع میکند و به تدریج مقصد جایگاه خود را در میان گردشگران از دست میدهد. در مرحله رکود مشکل افزایش ظرفیت یا ظرفیت بیش از اندازه شکل میگیرد و این مسئله سبب زوال محصول گردشگری میشود. مقصد ممکن است دارای امکانات بالای گردشگری باشد اما سبب افزایش گردشگران نشود. در این مرحله گردشگران مراجعه کننده، معمولاً تکراری هستند.
۶- در ششمین مرحله، باتلر بر اساس عکسالعملی که مدیران مقصدهای گردشگری نسبت به شروع مرحلۀ رکود یا کسادی نشان می دهند، یکی از سناریوهای زیر را پیشنهاد میدهد:
ادامه رکود یا ثبات؛
تجدید ساختار یا جوان شدن مجدد؛
افول.
در صورت ادامه وضع موجود و عدم ظهور مقصدهای پرقدرت، دوران رکود مقصد با فراز و نشیبهای بسیار اندک ادامه مییابد. با ظهور مقصدهای گردشگری قدرتمند و نیز کاهش توان رقابت مقصد در زمینه بهبود کیفیت، سازگاری با محیط و نیز انطباق با ویژگیهای گردشگران بالفعل و بالقوه، مقصد گردشگری وارد دوران افول میشود. در این مرحله معمولاً تلاشی توسط کسانی که فعالیت گردشگری را در مقصد کنترل میکنند صورت نمیگیرد و یا تلاشها ناموفق هستند و مقصد گردشگری جایگاه خود را به سرعت در بازار و نزد گردشگران از دست میدهد تا جایی که از بازار گردشگری خارج و مقصد جدیدی جایگزین آن میگردد اما در صورت به کارگیری روش های بهبود کیفیت، کنترل کیفیت، ابزارهای مناسب بازاریابی و پیشبرد فروش و انطباق با ویژگی، نیازها و تمایلات و خواسته های گردشگران جدید و نیز کنونی (که ممکن است تغییر کرده باشند) مقصد گردشگری مجدداً رشد خود را از سر گرفته و حتی جایگاه خود را در بازار گردشگری ارتقا میبخشد. این مرحله که مرحله تجدید ساختار است به عقیده باتلر زمانی اتفاق میافتد که محصولات جدید گردشگری عرضه شده و یا تصویری جدید متفاوت از مقصد در ذهن گردشگران بوجود آید.
در حالی که به نظر میرسد که ابتدا مرحله رکود و بعد مرحله تجدید سازی  اتفاق میافتد. توصیه میشود که آنچه به عنوان محصولات جدید گردشگری عرضه میگردد حالت جدید و منحصر به فرد داشته باشد. تجارب به دست آمده نشان میدهد مرحله تجدید حیات مقصد کمتر به صورت «خود به خود» صورت میگیرد بلکه به طی یک مرحله سنجیده و یا به کارگیری استراتژیهای مناسب نیاز دارد.
چنانکه مشاهده گردید مدل باتلر، هر مرحله از توسعه را از دیدگاه تعداد بازدیدکنندگان و تغییراتی که در فعالیتهای گردشگری رخ داده؛ همراه با روابط آن با جامعه محلی مشخص نموده است. این مدل بسیار مورد استفاده قرار گرفته و غالباً برای مطالعۀ مکانهای گردشگری از منظر وضعیت فیزیکی، زیست محیطی و اجتماعی فرهنگی (رفتار و عکس العملهای جامعۀ میزبان) به کار برده شده است. به نظر می رسد اهمیت این مدل به علت مطرح ساختن تغییراتی است که احتمالاً در آینده در مکانهای گردشگری که به مرحلۀ رکود میرسند، به وجود میآید (آرمانشهر،8:1389).
باتلر مقصدهای گردشگری را به عنوان محصول در نظر میگیرد و بنابراین داشتن چرخه حیات برای آنها پذیرفته شده است و به طور ذاتی ماهیت پویای گردشگری را نشان میدهد.
باتلر در سال (2001) هدف از ارائه مدل خود را بحث در زمینه مقصدهای گردشگری میداند که به عنوان یک محصول در نظر گرفته شده و تحلیل میشوند. در این صورت مقصدهای گردشگری چرخه حیاتی خواهند داشت که از طریق مراحلی به پیش میرود. به طور منطقی این چرخه حیات در بعضی نقاط به پایان خواهد رسید، مگر آنکه اقدامات خاصی جهت جلوگیری از این اتفاق و گسترش چرخه صورت گیرد. این مدل به صورت جاهطلبانهای رشد، تغییر، محدودیتها و نفوذ را با بافت گردشگری عجین مینماید و سمت تقاضا و عرضه گردشگری را در معادلهای با یکدیگر مرتبط میسازد (باتلر،۲۰۰۱).
2-5-2) عناصر مدل چرخه حیات مقصد گردشگری باتلر
عناصر مدل چرخه حیات مقصد گردشگری باتلر شامل موارد زیر هستند (باتلر،2001):
پویایی یا تغییر: تغییر به عنوان عنصر کلیدی صنعت گردشگری به شمار میرود و در هر دو سمت تقاضا و عرضه گردشگری وجود دارد. رابطه بین تغییرات در عرضه و تغییرات در تقاضا، جنبه کلیدی توسعه مقصد گردشگری به شمار میرود و ممکن است در طول حیات مقصد گردشگری تغییر کند. بسیاری از مقصدهای گردشگری نوظهور عرضه محور بوده و تنها برای خدماترسانی به بازار ایجاد شده که فقط در آغاز حیات مقصد وجود داشته است، فعالیت میکنند. همچنانکه گردشگری به سرعت تغییر و توسعه مییابد، بسیاری از مقصدهای قدیمیتر در مییابند که از تغییرات در تقاضا یا بازار عقب افتادهاند. شیوهای که این مقصدها برای پاسخگویی به این تغییرات بر میگزینند، تعیینکننده موفقیت مستمر یا شکست آنها خواهد بود.
فرایند: مدل باتلر پیشنهاد میکند که یک فرایند توسعهی ویژه و مشترک برای همه مقصدهای گردشگری وجود دارد که می توان آن را تشریح و الگوسازی نمود. بسیاری از پژوهشگران و منتقدان پیشنهاد نموده و نشان دادهاند که در موقعیتهای ویژه تغییراتی در فرایند وجود دارد، ولی اصل وجود فرایند توسعه را در مسیر حیات مقصدهای گردشگری پذیرفتهاند.
ظرفیت یا محدودیتهای رشد: باتلر اظهار میدارد: “مدل چرخه حیات مقصد گردشگری بر این مبنا قرار دارد که اگر تقاضا و بازدید به شیوه های گوناگون از ظرفیت تحمل مقصد تخطی نماید، کیفیت تجربه بازدیدکننده همراه با سیمای کالبدی
مقصد نزول خواهد نمود که این خود در نزول پسآیند در تعداد بازدیدکنندگان منعکس میگردد".
محرکها: محرکها عواملی هستند که موجب ایجاد تغییر در مقصد میگردند. محرکها در فرایند احیاء و انتقال از مرحلهای به مرحله دیگر از اهمیت و ارتباط ویژهای برخوردارند. این محرکها شامل: نوآوریها در حوزههایی نظیر: حمل و نقل، بازاریابی و ابتکار عمل در سطح محلی، منطقهای، ملی و بین المللی توسط توسعهدهندگان هستند.
مدیریت: باتلر بر این عقیده است که اگر عنصری وجود داشته باشد که در مباحث و کاربرد مدل توسط پژوهشگران نادیده انگاشته شده باشد، عنصر مدیریت است. باتلر به مقاله اصلی با عنوان “مفاهیم ضمنی مدیریت منابع” اشاره میکند. ولی در ترکیب مقاله بحث کاملی در مورد آن صورت نگرفته است و موجب ایجاد انتقاداتی در زمینه مطرح شدن گریزناپذیری نزول در چرخه حیات مقصد گردشگری شده است. در حقیقت، در مدل این دیدگاه ذاتی مطرح شده است که اگر مداخله و مدیریت صورت نگیرد، تغییر و نزول شاید اجتنابناپذیر باشد.
دیدگاه بلندمدت: پیش فرض مدل، اجتناب از دامهای بهرهگیری از مقصد بیش از ظرفیت تحمل و همچنین پیشگیری از ایجاد مرحله نزول است که از آغاز انتظار چیزی داشتن را از اهمیت حیاتی برخوردار مینماید.
عنصر فضایی: در ابتدا به عنوان عنصر اصلی نسخه اولیه مدل باتلر به شمار میرفت ولی در نسخه چاپ شده مدل از اهمیت کمتری برخوردار بود. موضوع عنصر فضایی از این قرار است که مرحله رکود در یک مقصد خاص ( انتقال فضایی توسعه به یک مقصد جدید) وجود خواهد داشت. تغییر در موقعیت به این دلیل فرض میگردد که تعداد تغییرات در مقصد یا پهنه مقصد اصلی، شامل: هزینه های فزاینده برای اقلامی نظیر: نیروی کار و زمین و نزول در کیفیت زیست محیطی را منعکس نماید.
قابلیت کاربرد در سطح جهان: باتلر مدل چرخه حیات مقصد گردشگری را با این منظور ارائه کرده بود که مدلی عمومی برای فرایند توسعه گردشگری باشد. باتلر اظهار میدارد: هر مدلی باید فراتر از یک وضعیت خاص قابل کاربرد باشد و همچنین شواهد و ادبیات تحقیق در دسترس محدود در دهه ۷۰ میلادی بر این موضوع اشاره داشت که فرایند و الگوی توسعه مقصد گردشگری در گستره متفاوتی از موقعیتها و مقیاسها از شباهت زیادی برخوردار بوده است.
3-5-2) استراتژیهای مراحل مختلف چرخۀ عمر مقصد
به منظور اینکه برنامهریزان مقصد مزیت رقابتی مقصد را بهبود دهند و موقعیت مطلوبی به دست آورند هر مرحله از چرخۀ عمر مقصد به دلیل ویژگیهای خاص، به استراتژیهای متفاوتی نیاز دارد (هوسین، ۲۰۱۴).
مراحل اولیه چرخۀ عمر مقصد گردشگری (اکتشاف یا مشارکت)
در مراحل اولیه چرخۀ عمر مقصد، محصول و سهم بازار مقصد معمولاً ناشناخته هستند. بنابراین اتخاذ استراتژیهای صحیح به منظور پیشگیری از مسائل آینده قطعاً ضروری میباشد. این استراتژیها شامل موارد زیر است:
فروش محصول یا خدمات جدید به بازارهای جدید؛
گسترش سهم بازار و ایجاد آگاهی در میان گردشگران؛
بکارگیری این دو استراتژی توسط مقصد برای رسیدن به جایگاه بازار قوی قبل از ورود رقبا، کمک خواهد کرد (کوپر، ۱۹۹۲).
توسعه
هدف این مرحله حفظ تقاضای موجود، جذب مشتریان رقبا و ایجاد محصولات جدید است. در این مرحله، پورتر (1980) سه استراتژی عمومی را معرفی میکند که به دلیل استفاده از آنها در چندین مقصد، به عنوان مناسبترین استراتژیها تشخیص داده شدهاند:
استراتژی رهبری هزینه: در این استراتژی مقصد، مزیت هزینۀ پایدار را بیشتر از رقبای خود از طریق رهبری هزینه توسعه میدهد. در استراتژی رهبری هزینه شرکت به هزینههایی پایینتر از رقبا دست مییابد و در طیف گستردهای از بخشهای بازار به رقابت میپردازد. هدف این استراتژی حفظ مزیت هزینه فراتر از رقبای مقصد، قیمتگذاری محصول به صورت رقابتی، فهم چگونگی درک قیمت توسط مشتریان و رسیدن به حاشیه سود بالا میباشد (تامپسون، 1997). در این صورت مقصدها سود زیادی را به دست خواهند آورد و با هزینه های پایینتر مشتریان را جذب میکنند. در نتیجه ارزش دریافت شدۀ محصول توسط گردشگران به مزیت رقابتی تبدیل میشود (هوسین، 2014).
استراتژی تمایز: استراتژی تمایز، بر افزایش ارزشی تمرکز میکند که گردشگران مایلاند به خاطر آن قیمتهای اضافی پرداخت کنند. بنابراین حیاتی است که مقصد به ارزش محصولاتی اضافه کند که گردشگران اهمیت آنها را درک میکنند و همچنین به قیمت حساسیت چندانی نشان نمیدهند. منظور از استراتژی تمایز این است که محصولات یا خدماتی ارائه شوند که در صنعت موردنظر به عنوان محصول یا خدمتی منحصر به فرد تلقی میگردند و لازم است که گردشگران منحصر به فرد بودن و متمایز بودن محصول را به رسمیت بشناسند. این استراتژی روشی برای دستیابی به سودهای بیشتر است (تامپسون، 1997).
استراتژی تمرکز: در مقایسه با استراتژیهای رهبری هزینه و تمایز که به بازار گستردهای تمایل دارند، در استراتژی تمرکز مقصدها، محصولات و خدماتشان را به بخش ویژهای از بازار ارائه میدهند بنابراین فقط بر یک بخش یا دامنۀ محدودی از بخشهای بازار تمرکز میکنند (تامپسون،1997). به این ترتیب مقصد باید نیازهای این بخشها را شناسایی کند و به دنبال رهبری هزینه یا شکلی از تمایز در بخش بازار مورد نظر باشد (کاتلر، 85:1994). در نتیجۀ استراتژی تمرکز، این بازار بهتر از مقصدهای رقیب عمل میکند.
بلوغ یا اشباع (تثبیت و رکود)
تدوین سیاست در این مرحله به عنوان اوج منحنی رشد اهمیت زیادی دارد. بنابراین در این مرحله
باید اقداماتی جهت حفظ وضع موجود گنجانده شود. مرحلۀ توسعه گردشگری به صورت طولانی در حال رشد نمیباشد و تدوین سیاست باید در ارتباط با پیشگیری از مرحلۀ رکود باشد. این مرحله یک مرحلۀ ایدهآل است و سیاست گردشگری جامع باید تلاش کند آنرا طولانیتر کند (هوسین،2014). سه استراتژی ممکن برای مرحله بلوغ عبارتند از:
فروش محصول یا خدمات جدید به بازارهای موجود؛
فروش محصول یا خدمات موجود به بازارهای موجود؛
حفظ سهم بازار.