مقدمه

سیب زمینی (.Solanum tuberosum L) یكی از محصولات مهم کشور بوده و سطح زیر كشت آن دراستان سمنان بالغ بر 5000 هكتار است. شهرستان دامغان با اختصاص بیش از2000 به کشت سیب زمینی، از مناطق بسیار مساعد این زراعت به شمار می­رود.

بسیاری از كشاورزان دامغان غده­های خوراکی و بذری سیب زمینی مورد نیاز كشت را طی فصول غیر زراعی در انبارهای سنتی نگهدا ری می­كنند. هر ساله میزان قابل توجهی از این غده­ها دچار پوسیدگی شده و از بین می­رود.

محدودیت­ها، موانع و هزینه­های بالای تهیه و نگهداری غده­های بذری و همچنین پوسید­گی غده­های بذری در انبار و یا قبل از رویش بوته­ها د ر مزرعه، از جمله مشكلات عمده تولیدكنند­گان سیب زمینی در این منطقه محسوب می­گردد. از جمله پوسید­گی­های سیب زمینی، پوسید­گی نرم ناشی از گونه­های اروینیا می­باشد.

در این بررسی گونه­های اروینیا عامل پوسیدگی نرم غده سیب زمینی در انبارهای منطقه دامغان شناسایی و اهمیت نسبی آن­ها مورد ارزیابی قرار گرفت.

 – 1 – سابقه بیماری در دنیا

باکتری­های عامل پوسیدگی نرم معمولا در گونه Ewrvinia carotovora (L.R.Jones) Holland قرار دارند (4). جونز[1] در سال 1901 اولین بار از آمریکا بیماری پوسیدگی نرم باکتریائی را روی هویج گزارش و عامل بیماری را Bacillus caorotovora نامید. یک سال بعد و تقریبا بطور همزمان ون­هال[2] از هلند و اپل[3] از آلمان مستقلا بیماری ساق سیاه را از روی سیب زمینی[4] گزارش کردند. ون­هال عامل بیماری را Bacillus atroseptica و اپل آنرا Bacillus phytophthorus نامیدند.

در سال 1907 هریسون[5] باکتری B. solanisaprus و در سال 1911 مورفی و هریسون[6] باکتری B. melangenes را که ایجاد بیماری مشابه ساق سیاه روی سیب زمینی می­کردند، به عنوان عامل این بیماری معرفی کردند (28 و 27). همچنین اولین بار در سال 1953 گونه E. chrysanthemi به عنوان بلایت باکتریائی داوودی از آمریکا و متعاقبا در سال 1975 از ژاپن گزارش گردید (38).

پوسیدگی نرم از شایع ترین و مخربترین بیماری­های باکتریائی سبزیجات در شرایط انبار و حمل و نقل است. به سبب پراکنش جهانی بیماری، تحقیق پیرامون این بیماری در کشورهای مختلف از جمله آمریکا، انگلستان، فرانسه، شوروی سابق، دانمارک، یوگسلاوی و هند بطور جدی پیگیری شده است (1).

در سال 1945 والدی[7] پیشنهاد نمود که جنس Erwinia محدود به سه گونه E. Salicis، amylovora E. و E. tracheiphila (عوامل بیماری­های نکروز و پژمردگی) و به عنوان عوامل پوسیدگی نرم پذیرفته شوند و گونه­های E. carotovora و E. chrysanthemi در جنس دیگری به   نام Pectobacterium قرار داده شوند.

اگر چه از این پیشنهاد در ابتدا استقبال شد(Graham, 1958; Barnel et al,. 1973, 1974) ، اما مورد قبول و پذیرش عموم قرار نگرفت. زیرا گونه­های حد وسط این دو گروه علی­رغم دارا بودن مشخصات فنوتیپی مشابه اروینیا، فاقد قدرت پوسیدگی نرم بودند (29).

2 – 1 – سابقه بیماری در ایران

باکتری Erwinia اولین بار در ایران توسط حجارود (5) و امانی (2)از پیازهای پوسیده سیکلامن جدا گردیده و امانی با آزمایشات تکمیلی، باکتری را E. carotovora معرفی نمود.

بهار و دانش در سال 1365 زیر گونه (Ecc) Erwinia carotovora subsp. carotovor را به عنوان عامل ساق سیاه و پوسیدگی نرم سیب زمینی در اصفهان گزارش کردند (3). زیر گونه Eccتوسط عرب و رحیمیان در سال 1368 از روی دیفن باخیا گزارش شد و ظهور استرین­های متعددی از اروینیا مثل E. carotovora subsp atroseptica (Eca) وE. carotovora subsp carotovora (Ecc) را از مناطق مهم سیب زمینی کاری استان فارس جداسازی و بیماریزائی آن­ها را روی سیب زمینی به اثبات رساندند (1).

فریدونی (11) استرین­های عامل این بیماری را در استان­های خراسان، آذربایجان شرقی، اصفهان، همدان، تهران و مازندران بررسی کرد.

احمد وند (1) مناطق مختلف سیب زمینی کاری همدان را از نظر ویژگی­های فنوتیپی و میزبانی بررسی نمود. او زیر گونه های Ecc و Eca را روی گیاه سیب زمینی گزارش نموده و در مواردی به استرین­های بینابینی گونه E. carotovora و E. chrysanthemi اشاره نمود. تو همچنین گونه Ech را از همدان گزارش کرد (1 و11).

3 – 1 علائم بیماری