(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چكیده

توصیف اثر دریا و رود در شعر و ادب عربی از موضوعات ناشناختة فن وصف به شمار می‌آید. كتاب «وصف البحر والنّهر فی الشعر العربی» نوشتة حسین عطوان از مهم‌ترین آثاری است كه در زمینة تأثیر دریا و رود در شعر عربی از دورة جاهلی تا پایان دورة عباسی دوم نگاشته شده است. از این رواثر حاضر، از نوشته‌های مهم در این زمینه محسوب می‌شود كه تا كنون برای پژوهشگران ایرانی ناشناخته بوده‌ است. همین امر ما را بر آن داشت تا به ترجمة این اثر ارزشمند به زبان فارسی اقدام كنیم.

این پژوهش پاسخی است به كسانی كه وجود دریا و مظاهر آن را در شعر عربی انكار نموده‌اند.با این پژوهش می‌توان گفت كه اعراب جاهلی دریا را آزموده و وسایل دریانوردی را شناخته و از ثروت‌های آن بهره‌مند گردیده؛ و این امر از طریق دلایل تاریخی و قرآنی و شعری قابل اثبات است.نگارنده پس از ترجمة این اثر، به بررسی كتاب پرداخته و تا حد امكان نظرات نویسنده و روش او را در تألیف این كتاب مورد نقد و بررسی قرار داده است. در ترجمه این اثر تلاش شده كه در عین وفاداری به متن، ترجمة روان و دقیقی ارائه گردد. همچنین شواهد شعری كتاب اعراب گذاری و به منابع معتبر ارجاع داده شده است. این پژوهش بررسی‌ایمقدماتی برای پژوهش‌های بعدی دربارة اثر دریا در شعر عربی به شمار می‌رود تا اینكه مطالبی كه به صورت مختصر بیان گردیده را به تفصیل بررسی نمایند و به نتایجی مهّم‌تریدست یابند.

واژگان كلیدی: شعر جاهلی، شعر اموی، شعر عباسی، دریا، رود، وصف.

فهرست مطالب

عنوان                               صفحه

Contents

مقدمه 1

سابقه و پیشینة تحقیق 3

تعریف مسأله و بیان سؤال‌های اصلی تحقیق 3

فرضیه‌های تحقیق 4

اهداف تحقیق 4

بیان روش تحقیق 4

فصل اول: كلیات 6

مقدمه‌ای تحلیلی بر كتاب 7

1- 1. در طول تاریخ 11

1- 1- 1. قبل از اسلام 11

1- 1- 2. صدر اسلام و عصر اموی 12

1- 1- 3. عصر عباسی 14

1- 2. دریا در قرآن 15

در بارة نویسنده 17
3- آثار و تألیفات 19

3- 1. تألیفات 19

3-2. پژوهش‌ها 22

4- معرفی كتاب «وصف البحر والنّهر فى الشعر العربی من العصر الجاهلی حتّی العصر العباسی الثانی» 23

4-1. كتاب شناسی 23

4-2. موضوع كتاب 23

4- 3. بخش‌های كتاب 24

4-3 – 1. باب اول: عصر جاهلی 24

4- 3- 2. باب دوم: عصر اموی 26

4- 3- 3. باب سوم: عصر عباسی اول 27

4- 3- 4. باب چهارم: عصر عباسی دوم 28

4- 4. جایگاه كتاب در میان تألیفات دیگر 28

5- بررسی كتاب «وصف البحر والنّهر فى الشعر العربی» 29

5- 1. بررسی ساختار شكلی 29

5- 1- 1. عنوان 29

5- 1- 2. مقدمة كتاب 30

5- 1- 3. فصل بندی كتاب 30

5- 1- 4. مصادر و منابع 31

5- 1- 5. فهرست كتاب 32

5- 2. بررسی محتوایی كتاب 32

5- 2- 1. اسلوب نگارش كتاب 32

5- 2- 2. شیوة نویسنده در تألیف كتاب 34

5- 2- 3. رویكرد نویسنده به موضوع 38

5- 2- 4. ویژگی‌های كتاب 41

فصل دوم: ترجمة كتاب وصف البحر والنهر فى الشعر العربی من العصر الجاهلی حتّی العصر العباسی الثانی 42

مقدمه 43

باب اول: عصر جاهلی 47

بخش اول: دیدگاه محققان در بارة توصیف دریا و رود 48

بخش دوم: تشبیه هودج به کشتی 52

بخش سوم: تشبیه محبوب به مروارید و توصیف غوّاصی و غوّاصان 60

بخش چهارم: سفر دریایی بازرگانی و تاریخی 70

بخش پنجم: تشبیه مهارت هنری خود به مهارت ماهی در شنا کردن 74

بخش ششم: موضوعات گوناگون 77

بخش هفتم: تشبیه كرم و بخشش ممدوح به رود پر آب 79

باب دوم: عصر اموی 86

بخش اول: توصیف مسافرت در رودخانه 87

بخش دوم: توصیف ترس از دریانوردی و نبرد دریایی 93

باب سوم: عصر عباسی اول 97

بخش اول: بسنده نمودن شاعران به توصیف سفر در رودخانه 98

بخش دوم: دورة تجدید و رستاخیز ادبی 99

بخش سوم: دورة پیشرفت و تهذیب» 118

بخش چهارم: دورة نضج و كمال 129

باب چهارم: عصر عباسی دوم 134

بخش اول: توصیف مسافرت در رودخانه 135