دانلود پایان نامه ارشد:ارزیابی اثرات تجمعی (CEA) توسعه صنایع پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر |
عنوان صفحه
فصل اول چارچوب نظری… 1
1-1 مقدمه. 2
1-2 ضرورت انجام تحقیق.. 6
1-3 سوالات پژوهشی.. 7
1-4 فرضیات تحقیق.. 7
1-5 اهداف تحقیق.. 8
1-6 روش تحقیق.. 8
فصل دوم مبانی نظری… 11
2-1 پیشینه پژوهش…. 12
2-1-1 پیشینه پژوهش در خارج از کشور 12
2-1-2پیشینه پژوهش در داخل کشور 17
2-2 ارزیابی اثرات تجمعی محیط زیستی.. 18
2-2-1 تعاریف دیگر راجع به اثرات تجمعی: 20
2-2-2 واژههای کلیدی تعریف شده در رابطه با ارزیابی اثرات تجمعی.. 20
2-3 تاریخچه. 23
2-3-1 دستورالعملها و مفاهیم اولیه ارزیابی اثرات تجمعی.. 24
2-3-1-1 کانادا 1994.. 24
2-3-1 -1-1 دستورالعمل فرآیند انجام ارزیابی اثرات تجمعی کانادا 25
2-3-1-2 دستورالعمل اتحادیه امریکا1996.. 25
2-3-1-3 دستورالعمل اتحادیه اروپا 1997.. 26
2-3-1-4 دستورالعمل استرالیا 1990.. 26
2-4 روشهای ارزیابی اثرات تجمعی.. 27
2-4-1 روش Ad Hoc. 27
2-4-2 چکلیستها 28
2-4-3 ماتریسها Matrices 28
2-4-4 مدلسازی، مدلسازی مفهومی با شبکهها و سیستمهای نموداری.. 30
2-4-5 مدلسازی، مدلسازی شبیهسازی کامپیوتری.. 30
2-4-6 تجزیه و تحلیل روند Trends Analysis 30
2-4-7 تجزیه و تحلیل مکانی- نقشهبرداری و رویهمگذاری Spatial Analysis 31
2-4-8 تجزیه و تحلیل سیمای سرزمین Landscape Analysis 31
2-4-9 تجزیه و تحلیل اکوسیستم Ecosystem Analysis 32
2-4-10 تجزیه و تحلیل ظرفیت قابل تحمل Carrying Capacity Analysis 32
2-4-11 روشهای تطبیقی.. 33
2-4-12 شبکهها Networks 33
2-4-13 تجزیه و تحلیل مکانی- سیستم اطلاعات جغرافیاییGIS. 34
2-5 انتخاب روش مناسب CEA.. 35
2-5-1 نکات کلیدی برای انتخاب روشها 35
2-5-2 ویژگیهای روشهای CEA.. 36
2-6 فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) 36
2-6-1 اصول فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. 37
2-6-2 مراحل فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. 37
2-6-2-1 ساختن سلسله مراتبی.. 38
2-6-2-2 محاسبه وزن.. 38
2-6-3روشهای محاسبه وزن نسبی.. 39
2-6-4 مزایای فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. 40
2-7 سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) 41
2-7-1 ارتباط مراحل CEA با GIS. 42
2-7-2 ضرورت استفاده از GIS. 43
2-7-3 کاربرد GIS در CEA.. 44
2-7-4 مزایای بالقوه از لینک کردن GIS با CEA.. 44
2-7-5 محدودیتهای GIS. 45
2-8 روش معکوس فاصله: (Inverse Distance Method) 45
2-9 ماتریس تعامل در CEA.. 46
2-9-1 روش ماتریس چندگانه آرگون.. 46
2-10 ماتریس پاستاکیا (RIAM) 47
2-11 نتیجهگیری از روشهای ارزیابی اثرات تجمعی.. 52
فصل سوم: مواد و روشها 57
1-3 معرفی منطقه مورد مطالعه. 58
3-1-1-منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی.. 58
3-1-2 مشخصات منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی.. 59
3-1-2-1 سایت شماره 1.. 61
3-1-2-2- سایت شماره 2.. 61
3-1-2-3- سایت شماره 3.. 62
3-1-2-4 – سایت شماره 4.. 64
3-1-2-5 – سایت شماره 5.. 66
3-2 شناسایی منابع آلاینده در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر. 68
3-2-1 آلودگی هوا 68
3-2-2 آلودگی پساب مجتمعها 70
3-3 بررسی وضعیت محیط زیستی اطراف منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر. 70
3-3-1 خورموسی.. 70
3-1-3 اهمیت خوریات… 72
3-1-4 اقلیم.. 74
3-1-4-1 بـاد. 74
3-1-5 توپوگرافی: 75
3-1-6 زمینشناسی.. 76
3-1-7 محیط بیولوژیکی.. 76
3-1-7-1پوشش گیاهی.. 76
3-1-7-2حیات وحش (فون منطقه) 78
3-5 مطالعات اجتماعی و اقتصادی فرهنگی.. 81
3-5-1 جمعیت… 81
3-5-2 صنعت… 81
3-6 ویژگیهای پارامترهای مورد بررسی.. 82
3-6-1- نیاز شیمیایی به اکسیژن.. 83
3-6-2 اسیدیته. 83
3-6-3 کدورت… 83
3-6-4 کل مواد جامد محلول در آب ( TDS) 83
3-6-5 منوکسیدکربن CO.. 89
3-6-6 اکسیدهای ازت NOx. 89
3-6-7 دیاکسید گوگرد SO2 90
3-6-8 تراز فشار صوت Sound Pressure Level 94
3-7 روش تحقیق.. 99
3-7-1 عملیات میدانی.. 101
3-7-2 ابزارها و نرمافزارها 101
3-7-3 چگونگی جمعآوری و تجزیه و تحلیل دادهها 101
3-7-4 محاسبه شاخص آلودگی.. 104
فصل چهارم: یافتهها 107
4-1 نتایج.. 108
4-1-1 بررسی آلودگی هوا 118
4-1-2 بررسی آلودگی آب… 119
4-1-3 بررسی آلودگی صوت… 121
4-1-4 ماتریسهای تعاملی.. 128
4-1-4-1 ماتریس تعاملی آلایندههای هوا 128
4-1-4-2 ماتریس تعاملی آلایندههای آب… 130
4-1-4-3 ماتریس تعاملی آلایندههای صوت… 133
فصل پنجم بحث و نتیجهگیری… 137
5-1 مقایسه روش سیستم اطلاعات جغرافیایی با ماتریس تعاملی در ارزیابی اثرات تجمعی 138
5-1-1 سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) 138
5-1-2 ماتریس تعاملی.. 139
5-2پاسخ به سوالات پژوهشی.. 140
5-3 بحث… 143
5-4 برنامههای مدیریت محیطزیستی.. 146
5-4-1 برنامه کنترل کیفیت و کمیت آب… 146
5-4-2 برنامه کنترل کیفیت هوا و صدا 146
5-4-3 تنظیم برنامه کنترل و پایش محیطزیستی.. 147
5-4-4 برنامههای کنترل شاخصهای اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی.. 147
5-4- 5 ارائه گزارش نتایج.. 148
5-4-6 مراقبت و پایش طرحهای مدیریت… 148
5-4-7 بررسی و مراقبت در طرح مدیریت بازسازی منطقه. 148
5-4-8 مراقبت و بررسی در طرح مدیریت آلایندهها 149
5-4-9 اطلاعرسانی و آموزش…. 149
5-5 راهکارهای فنی و مدیریتی کاهش و کنترل آلایندهها سازگار با محیطزیست… 150
5-6 محدودیتهای تحقیق.. 151
5-7 پیشنهادات… 151
منابع.. 153
پیوست ها 162
فهرست شکلها و نمودارها
عنوان صفحه
شکل 1-1 نمودار مراحل کلی انجام تحقیق.. 9
شکل2-1: ساختار معیارهای تصمیمگیری در چهار سطح (اقتباس از قدسی پور،1384) 38
شکل 3-1 موقعیت منطقه مورد مطالعه. 58
شکل 3-2تصویر ماهواره ای سال 2000منطقه ویژه اقتصادی و خورهای اطراف آن.. 59
شكل 3-3: نقشه جامع منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر (علیشاهی و همکاران، 1387). 60
شكل 3-4: نمایی از واحد الفین پتروشیمی مارون.. 62
شكل 3-5: نمایی از دودكشهای موجود در منطقه ویژه پتروشیمی ماهشهر. 69
شکل 3-6 منطقه بین جزرمدی خورموسی.. 72
شکل 3-7: موقعیت خوریات ماهشهر. 73
شكل 3-8: گلباد شهرستان ماهشهر. 75
شکل 3-9: مرز منطقه ویژه اقتصادی و مجتمعهای فعال از نظر پساب… 85
نمودار3-1: غلظت آلاینده COD از خروجی فاضلاب مجتمعها 86
نمودار3-2: غلظت سالانه TDS خروجی مجتمعهای پتروشیمی.. 86
نمودار3-3: غلظتهای pH خروجی مجتمعها 87
نمودار 3-4: غلظت کدورت از خروجی فاضلاب مجتمعها 87
شکل 3-10: مرز منطقه ویژه و موقعیت مجتمعهای فعال ازنظر آلودگی هوا 91
نمودار 3-5: غلظت سالانهNOx مجتمعهای منطقه. 92
نمودار 3-6: غلظت سالانه CO مجتمعهای منطقه ویژه 92
نمودار3-7: غلظت سالانه SO2 مجتمعهای منطقه ویژه 93
شکل 3-11: مرز منطقه ویژه و نقاط نمونهبرداری صوت… 95
شکل 3-12: مرز منطقه ویژه و موقعیت خوریات منطقه. 99
شکل 3-13 مرز منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر. 100
نمودار4-1 : مقایسه آلاینده CO مجتمعهای منطقه ویژه 108
نمودار4-2: مقایسه آلاینده NOx مجتمعهای منطقه ویژه 108
نمودار4-3: مقایسه آلاینده 2SO مجتمعهای منطقه ویژه 109
نمودار4-4: مقایسه آلاینده COD مجتمعهای منطقه ویژه 109
نمودار4-5: مقایسه میزان کدورت خروجی فاضلاب مجتمعهای منطقه ویژه 109
نمودار4-6: مقایسه آلاینده TDS مجتمعهای منطقه ویژه 110
شکل4-1: پهنهبندی آلاینده NOx 111
شکل 4-2: طبقهبندی آلاینده NOx 111
شکل 4-3: پهنهبندی آلاینده SO2 خروجی از مجتمعها 112
شکل 4-4: طبقهبندی آلاینده SO2 112
شکل4-5: پهنهبندی آلاینده CO خروجی از مجتمعها 113
شکل 4-6: طبقهبندی آلاینده CO.. 113
شکل 4-7 : پهنهبندی کمی کدورت خروجی از مجتمعها 114
شکل 4-8: طبقهبندی کیفی میزان کدورت فاضلاب خروجی مجتمعها 114
شکل 4-9 : پهنهبندی آلاینده TDS خروجی از مجتمعها 115
شکل4-10: طبقهبندی میزان TDSخروجی فاضلاب مجتمعها 115
شکل 4-11: پهنهبندی آلاینده pH خروجی از مجتمعها 116
شکل 4-12: طبقهبندی میزان pHخروجی فاضلاب مجتمعها 116
شکل 4-13 : پهنهبندی آلاینده COD خروجی از مجتمعها 117
شکل 4-14 طبقهبندی میزان COD خروجی فاضلاب مجتمعها 117
شکل 4-15: نقشه اثرات تجمعی آلایندههای هوای خروجی از دودکش مجتمعها 119
شکل 4-16: نقشه اثرات تجمعی آلایندههای فاضلاب خروجی از مجتمعها 120
شکل 4-17: نقشه اثرات تجمعی صوت… 122
شکل 4-18: نقشه اثرات تجمعی آب بر خاک منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر. 124
شکل 4-19: نقشه اثرات تجمعی آب در بخشهای آبی موجود در منطقه ویژه 124
شکل 4-21: طبقهبندی میزان اسیدیته خروجی از فاضلاب مجتمعها و خوریات منطقه. 125
شکل 4-20: طبقهبندی میزان کدورت خروجی از مجتمعها و کدورت موجود در خوریات منطقه 125
شکل 4-22: نقشه اثرات تجمعی آب بر خورموسی و منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر. 126
شکل 4-23: نقشه شاخص تجمعی آلودگی فلزات سنگین خوریات ماهشهر. 126
شکل 4-24: نقشه شاخص تجمعی آلودگی پارامترهای آب خوریات ماهشهر. 127
شکل 4-25: نقشه شاخص تجمعی آلودگی فاضلاب مجتمعها 127
شکل 4-26 : موقعیت مجتمعهای کدبندی شده هوا 129
شکل 4-27 : موقعیت مجتمعهای کدبندی شده آب… 131
نمودار4-8: میزان دامنه حرفی اثرات… 136
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 2-1 مقایسه EIA و CEA در سطح پروژه 26
جدول2-2مقادیرکمی قضاوتهای مدل AHP(مقیاسی برای انجام مقایسههای زوجی) 39
جدول 2-3 ارتباط مراحل CEA با GIS. 42
جدول 2-4: معیارهای ارزیابی.. 49
جدول 2-5 : محدوده مقادیر برای مقدار ES. 50
جدول 3-1 جمعیت شهرستان ماهشهر در سال 1390.. 81
جدول 3-2: مقادیر میانگین سالانه آلایندههای پساب خروجی فاضلابهای مجتمعهای منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر(بر حسب ppm) 84
جدول 3-3 : استانداردهای خروجی فاضلاب از مجتمعهای پتروشیمی (بر حسب ppm) 85
جدول 3-4: نتایج بدست آمده از آمار توصیفی مربوط به پارامترهای فاضلاب خروجی مجتمعها 85
جدول 3-5: وزنهای بدست آمده از پرسشنامه. 88
جدول 3-6 : وزن مربوط به طبقات اسیدیته آب… 88
جدول 3-7 : وزن مربوط به TDS. 88
جدول 3-8 : وزن مربوط به کدورت… 89
جدول 3-9 : وزن مربوط به COD.. 89
جدول3-10: میانگین سالانه آلایندههای هوای خروجی دودکشهای مجتمعهای منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر 90
جدول 3-11: استانداردهای آلایندههای هوا 91
جدول 3-12: نتایج بدست آمده از آمار توصیفی مربوط به آلایندههای هوا خروجی از دودکش مجتمعها 91
جدول 3-13 : وزن مربوط به CO.. 93
جدول 3-14 : وزن مربوط به SO2 93
جدول 3-15 : وزن مربوط به NOx 94
جدول 3-16: مقادیر میانگین آلایندههای صوت خروجی از مجتمعهای منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر (برحسب دسی بل) 94
جدول 3-17: نتایج بدست آمده از آمار توصیفی صوت مجتمعها 95
جدول 3-18 : موقعیت جغرافیایی خوریات ماهشهر. 96
جدول 3-19 : مقادیر آلایندههای خوریات ماهشهر (بر حسب میلی گرم بر لیتر) 96
جدول 3-20 : مقادیر فلزات سنگین خوریات ماهشهر (برحسب میکروگرم بر گرم) 97
جدول 3-21 : مقادیر شاخصهای تجمعی آلودگی خوریات… 97
جدول 3-22 : مقادیر شاخص تجمعی فلزات سنگین خوریات… 98
جدول3-23: استاندارد کیفیت رسوب حفاظت محیطزیست نیویورک برای فلزات سنگین (برحسب میکروگرم بر گرم) 98
جدول 3-24: استانداردهای مربوط به پارامترهای آب… 98
جدول 3-25: نتایج بدست آمده از آمار توصیفی پارامترهای خوریات ماهشهر. 99
جدول 3-26: طبقهبندی کیفی شاخص درجه آلودگی اصلاح شده 104
جدول3-27: کنشهای متقابل بین پروژههای مختلف… 105
جدول 4-1 : کدبندی مجتمعها جهت ایجاد ماتریس تعاملی آلایندههای هوا 129
جدول 4-2 : تعیین ضرایب تعاملی بین مجتمعها 130
جدول 4-3 : ماتریس محاسبه اثرات تجمعی.. 130
جدول 4-4 : کدبندی مجتمعها جهت ایجاد ماتریس تعاملی آلایندههای آب… 132
جدول 4-5 : تعیین ضرایب تعاملی بین مجتمعها 132
جدول 4-6 : ماتریس محاسبه اثرات تجمعی.. 133
جدول 4-7 : کدبندی مجتمعها جهت ایجاد ماتریس تعاملی صوت… 134
جدول 4-8 : تعیین ضرایب تعاملی بین مجتمعها 135
جدول 4-9 : ماتریس محاسبه اثرات تجمعی.. 135
جدول 4-10 : نتایج حاصل از ماتریس پاستاکیا 136
چکیده
نظام اکولوژیکی ، نظامی فراگیر و بههم پیوسته میباشد و اقدامات انسانی نیز ترکیبی از فعالیتهای بزرگ ، کوچک و تکراری میباشند. آنچه مسلم است ، این است که هر تصمیم و اقدام انسان بر محیطزیست اثر میگذارد به عبارتی دیگر ، فعالیتهای انسانی ، چه خرد و چه کلان در بستر نظام اکولوژیکی مجتمع میگردند. در کشور ایران ارزیابی آثار توسعه بر محیطزیست فقط در سطح پروژه به صورت (ارزیابی اثرات توسعه[1]) انجام میشود. ضعف قابل توجه پروژههای متمرکز بر EIA بهطورکلی عدم توانایی کافی آن در رسیدگی به اثرات تجمعی بر محیطزیست است اگر چه گزارشهای ارزیابی آثار توسعه بر محیطزیست اطلاعات مفیدی در راستای پروژه فراهم مینمایند، اما اثرات تجمعی پروژهها را در کنار هم که در طول زمان آشکار میشوند نادیده میگیرند. در این تحقیق ابتدا روشهای ارزیابی اثرات تجمعی بیان شد و سپس برای ارزیابی اثرات تجمعی صنایع پتروشیمی موجود در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر از بین روشهای ارزیابی اثرات تجمعی دو روش سامانه اطلاعات جغرافیایی و ماتریس تعاملی استفاده گردید. نتایج حاصل از این دو روش از نظر ماهیت متفاوت بوده و از نظر مزایا و معایب و میزان دادههای مورد نیاز برای هر روش مورد مقایسه قرار گرفت. لایههای اطلاعاتی رستری از پهنهبندی آلایندهها بصورت جداگانه نقشهسازی و تلفیق شده و نقشه اثرات تجمعی آب، هوا و صوت مجتمعهای پتروشیمی تهیه گردید. مرحله بعدی محاسبه میانگین شاخص تجمعی برای آلایندههای مربوط به خورموسی که مهمترین زیستگاه آبی در اطراف منطقه مطالعاتی است. مرحله بعدی نیز استفاده از روش ماتریس تعاملی با توجه به نزدیکی موقعیت مکانی مجتمع های پتروشیمی و به منظور کمی کردن اثرات صورت گرفت. درنهایت با استفاده از ماتریس پاستاکیا که همان روش ارزیابی سریع است و استفاده از نظرات کارشناسی میزان تجمعی بودن اثرات بر هر یک از محیطهای فیزیکی-شیمیایی، بیولوژیکی- اکولوژیکی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی- فنی در مرحله بهرهبرداری مشخص گردید.
واژههای کلیدی: ارزیابی اثرات تجمعی، سامانه اطلاعات جغرافیایی، ماتریس تعاملی، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر
فصل اول
چارچوب نظری
1-1 مقدمه
بشر در مواجهه با محیطزیست که بقای وی به طور اجتنابناپذیری بدان وابسته است. شیوه معقولی را اتخاذ ننموده و به جای جامعنگری، مالاندیشی و برنامهریزی جهت بهرهوری دیرپا از محیط پیرامونش به بهرهگیری آنی و منفعتجویی فوری و گذرا دلخوش داشته است (وهابزاده، 1372).
امروزه یکی از ارکان اقدامات حفاظتی از منابع طبیعی در مقابل اثرات زیانبار ناشی از پسابها، دودکشها و سروصدای ناشی از صنایع پتروشیمی، تجزیه و تحلیل اثرات آلودگیها بر جوامعزیستی بویژه عناصری که از بیشترین حساسیت و آسیبپذیری نسبت به آلودگیهای صنایع برخوردارند، میباشند.
اولین بار صنعت پتروشیمی در امریکا پا به عرصه وجود گذاشت و امریکاییها اصطلاح « Petrochemicals» را برای مواد خام حاصله از نفت معمول نمودند و سپس در اروپا و ممالک دیگر استفاده از مواد نفتی به عنوان مواد خام اولیه آغاز گردید. در ایران نیز برای اولین بار در سال 1343 شمسی شرکت ملی صنایع پتروشیمی وابسته به شرکت ملی نفت ایران تشکیل شد و فعالیتهای خود را در این زمینه از صنعت آغاز نمود. صنایع پتروشیمی در ایران قدمتی در حدود نیم قرن دارد (مستجابی، 1387). اولین سازمان نسبتا متشکل برای این منظور بنگاه شیمیایی وابسته به وزارت اقتصاد بود. عمدهترین فعالیت این بنگاه ایجاد کارخانه کود شیمیایی مرودشت فارس در سال 1338 بود تا اینکه در سال 1343 طبق قانون، کلیه فعالیتهایی که به عنوان ایجاد و توسعه صنایع پتروشیمی توسط واحدهای تابعه وزارت خانهها و سازمانهای مختلف دولتی انجام میشد، در شرکت ملی نفت ایران متمرکز گردید و شرکت مزبور برای تامین این منظور شرکتی فرعی به نام شرکت ملی صنایع پتروشیمی را تاسیس کرد. هدف اصلی این شرکت تولید فرآوردههای فرعی از نفت و مشتقات نفتی و گاز طبیعی و سایر مواد خام اعم از آلی و معدنی است. (رافعهنژاد، 1386). شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان یکی از چهار شرکت اصلی وزرات نفت از بدو تاسیس در سال 1342 تا کنون نقش مهمی را در توسعه اقتصادی، گسترش صادرات غیرنفتی و تامین مواد اولیه صنایع پایین دستی ایفا کرده و میکند. این صنعت تا پایان جنگ تحمیلی 800 هزار تن انواع محصولات پتروشیمی را تولید کرد که در پایان برنامه پنج ساله سوم به مقدار 857 هزار تن انواع پلیمر توسعه یافت و پیشبینی میشود تا پایان سال 1388 یعنی پایان برنامه چهارم توسعه به رقم 10.4 میلیون برسد. در حال حاضر 11 طرح در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر، 15 طرح در منطقه ویژه اقتصادی پارس و 15 طرح در سایر مناطق کشور در دست احداث یا اجرا است که تاکنون 21 طرح مستقل و طرح توسعه برنامه پنج ساله دوم به بهرهبرداری رسیده و 11 طرح نیز در دست مطالعه است.
از طرف دیگر بطور بالقوه، صنایع پتروشیمی به عنوان یکی از بزرگترین منابع آلاینده محیطزیست محسوب میشوند. امروزه کنترل و کاهش اثرات آلودگی ناشی از صنایع
فرم در حال بارگذاری ...
[جمعه 1398-07-05] [ 11:16:00 ب.ظ ]
|