استاد راهنما
دکتر بهمن اکبری
 
زمستان 93
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

چکیده پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

فصل اول (کلیات پژوهش)

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3

اهمیت و ضرورت پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 8

فرضیه های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 9

متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 9

تعاریف مفهومی و عملیاتی…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 9

تعاریف مفهومی متغیرها………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 9

تعاریف عملیاتی متغیرها…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 10

فصل دوم (ادبیات و پیشینه ی پژوهش)

پیشگفتار……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 13

اختلال افسردگی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 13

تعریف افسردگی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 18

انواع افسردگی…………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………… 20

نظریه های افسردگی………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

جنسیت و افسردگی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 32

تفاوت های فردی و افسردگی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 34

تأثیر افسردگی بر ابعاد زندگی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 34

علائم افسردگی اساسی………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 36

علل افسردگی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 39

ویژگی ها و ابعاد تشخیصی اختلال افسردگی…………………………………………………………………………………………………………….. 43

درمان افسردگی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 43

روان درمانی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 44

روان درمانی از دیدگاه های مختلف ………………………………………………………………………………………………………………………….. 47

دارو درمانی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 48

شوک درمانی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 50

شناختی درمانی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 50

درمان شناختی- رفتاری …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 51

فرایندهای درمان شناختی- رفتاری ……………………………………………………………………………………………………………………………. 56

راهبردها و فنون رویکرد شناختی- رفتاری…………………………………………………………………………………………………………………. 61

آموزش مثبت نگری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 66

احساس تنهایی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 67

سبب شناسی احساس تنهایی………………………………………………………………………………………………………………………………………. 70

احساس تنهایی در بیماری های نوروتیک…………………………………………………………………………………………………………………… 72

خودکارآمدی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 74

تأثیر خودکارآمدی بر سلامت ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 76

عوامل مرتبط با احساس کارآمدی………………………………………………………………………………………………………………………………. 78

پیشینه ی پژوهشی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 79

پژوهش های انجام شده در داخل کشور…………………………………………………………………………………………………………………….. 79

پژوهش های انجام شده در خارج از کشور…………………………………………………………………………………………………………………. 82

فصل سوم (روش‌شناسی)

روش پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 87

جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………….. 87

ابزارهای اندازه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 87

روش اجرای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 89

روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها……………………………………………………………………………………………………………………………….. 89

خلاصه­ی پروتکل درمانی…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 89

فصل چهارم (تجزیه و تحلی داده ها)

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 94

یافته­های توصیفی و جمعیت شناختی…………………………………………………………………………………………………………………………. 95

تحلیل یافته­های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 100

فصل پنجم (بحث و نتیجه گیری)

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 109

بحث و نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 111

محدودیت ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 117

پیشنهادهای کاربردی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 118

پیشنهادها پژوهشی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 118

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 120

منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 124

پیوست ها……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 127

چکیده­ی انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 138

فهرست جداول

جدول شماره1-4: توزیع نمونه ها به تفکیک جنسیت…………………………………………………………………………………………… 95

جدول شماره2-4: فراوانی مربوط به سطح تحصیلات نمونه ها…………………………………………………………………………….. 95

جدول شماره3-4: شاخص های توصیفی مربوط به سن افراد نمونه………………………………………………………………………. 96

جدول شماره4-4: فراوانی مربوط به وضعیت تأهل نمونه ها………………………………………………………………………………… 97

جدول شماره5-4: شاخص های توصیفی مربوط به شغل………………………………………………………………………………………. 97

جدول شماره6-4: میانگین اولیه نمرات پیش آزمون و پس آزمون متغیرهای خودکارآمدی و احساس تنهایی…………… 98

جدول شماره7-4: میانگین­های تعدیل شده مربوط به متغیرهای خودکارآمدی و احساس­تنهایی……………………………… 99

جدول شماره8-4: آزمون باکس برای بررسی همگنی ماتریس واریانس – کوواریانس …………………………………………. 101

جدول شماره9-4: آزمون لوین برای بررسی یکسانی واریانس ها…………………………………………………………………………. 101

جدول شماره10-4: نتایج آزمون تحلیل­کوواریانس چندمتغیره در مورد اثر متغیر­مستقل بر متغیرهای­وابسته………….. 101

جدول شماره11-4: نتایج آزمون تعقیبی برای مقایسه جفتی میانگین­ها در خودکارآمدی و احساس تنهایی…………….. 102

جدول شماره12-4: آزمون لوین برای بررسی یکسانی واریانس ها………………………………………………………………………. 103

جدول شماره13-4: نتایج تحلیل کوواریانس اثر روش درمانی بر افزایش خودکارآمدی عمومی……………………………. 103

جدول شماره14-4: نتایج آزمون تعقیبی برای مقایسه جفتی میانگین­ها در متغیرخودکارآمدی………………………………… 103

جدول شماره15-4: آزمون لوین برای بررسی یکسانی واریانس ها………………………………………………………………………. 104

جدول شماره16-4: نتایج تحلیل کوواریانس اثر روش درمانی بر احساس تنهایی…………………………………………………. 105

جدول شماره17-4: نتایج آزمون تعقیبی برای مقایسه جفتی میانگین­ها در خودکارآمدی و احساس تنهایی…………….. 105

جدول شماره18-4: نتایج تحلیل­کوواریانس مربوط به اثر متغیر­مستقل بر مؤلفه­های احساس تنهایی………………………. 96

فهرست نمودارها

نمودار شماره1-4: نمودار فراوانی  ستونی مربوط به تفکیک جنسیت…………………………………………………………………….. 95

نمودار شماره2-4: نمودار مربوط به فراوانی سطح تحصیلات گروه آزمایش و گروه کنترل……………………………………. 96

نمودار شماره3-4: نمودار مربوط به فراوانی سن افراد در گروه های آزمایش و کنترل……………………………………………. 96

نمودار شماره4-4: نمودار مربوط به وضعیت تأهل گروه آزمایشی و گروه نمونه…………………………………………………… 97

نمودار شماره5-4: نمودار فراوانی شغل در گروه آزمایشی و گروه کنترل……………………………………………………………….. 98

نمودار شماره6-4: نمودار خطی بین متغیرهای تصادفی کمکی و متغیر وابسته……………………………………………………… 100

نمودار شماره7-4: نمودار مربوط به میانگین های پس آزمون متغیر خودکارآمدی در گروه ها………………………………. 104

نمودار شماره8-4: نمودار مربوط به میانگین­های پس­آزمون متغیر احساس تنهایی در گروه ها……………………………… 106

فصل اول

کلیات پژوهش

مقدمه

واقعیت این است که افسردگی، بیماری شایع عصر ماست و این بیماری نه فقط در جامعه­ی ایران بلکه در كشورهای مختلف جهان روندی فزاینده دارد. بیماری افسردگی با اینکه اختلالی شایع و آزار دهنده در سطح جامعه است، هنوز به عنوان یک برچسب نامطلوب در میان مردم شناخته می­شود. به همین دلیل، گاهی افراد تمایل دارند احساس افسردگی را انکار کنند یا تنها به عوامل استرس­زای محیط نسبت دهند. اختلال افسردگی با شیوع گسترده­ای با حدود 12-5 درصد در مردان و 25-10 درصد در زنان، به عنوان سرماخوردگی روانی از سالها پیش مورد توجه بوده است(سادوک و سادوک[1]، 2007، ص97). این در حالی است كه آمار موجود حاكی از افزایش روزافزون مبتلایان به این بیماری است. در سبب شناسی این اختلال نیز از عوامل چندی یاد نموده­اند كه عوامل زیست شناختی، توارث و عوامل روانی و اجتماعی از آن جمله­اند. متناسب با سبب شناسی این اختلال، شیوه های درمانی گوناگونی پیشنهاد شده است. زیرا افسردگی اگر درمان نشود یک بیماری ناتوان کننده و مزمن می­شود که بهترین دوران عمر شخص را به هدر می دهد. اما در صورت درمان به موقع و صحیح می تواند از عواقب بعدی آن جلوگیری شود. یكی از این رویكردها؛ درمان شناختی- رفتاری است كه از دهه­ی 1970 برای درمان انواع بیماران افسرده مطرح شد و سودمندی آن در برخی از پژوهش ها تأیید گردیده است(به نقل از رنجبر و همکاران، 1389، ص300).

اغلب صاحب نظران براین باورند که اختلال افسردگی به دلیل اینکه از شیوع بالایی برخوردار است، روان درمانی فردی نمی­تواند پاسخگوی این مشكل باشد(مهرابی و همکاران، 1383، ص7). از این رو، گروه درمانی شناختی- رفتاری كه از نظر هزینه و مدت درمان با صرفه تر است، جایگزین مناسبی در روان درمانی فردی گردیده است. همچنین، به تجربه اثبات شده است كه گروه درمانی در بیشتر اختلالات روانی مؤثر بوده است. به این دلیل که فرد در گروه، نحوه ی برخورد خود را با اجتماع می­بیند و این امر باعث رشد بینش و بصیرت او می شود. ضمن اینكه تجارب جدیدی را برای برقراری ارتباط با دیگران آموخته، و ضمن آشنایی با افراد جدید، احساس قدرت می­كند و اعتماد به نفس وی بالا می­رود(عظیمی و همکاران، 1382، ص 54).

در همین راستا، مؤلفه های شناختی متعددی از جمله احساس تنهایی و کارآمدی عمومی در تبیین اختلال افسردگی اساسی مطرح شده اند. از نظر محققان افراد افسرده دچار احساس تنهایی هستند و به دلیل عدم گرایش به فعالیت خاص، بیشتر فرصت های ارتباط‌ اجتماعی را از دست می‌دهند(دیوریو ، 2003؛ ترجمه نجاریان، 1381). همچنین، این افراد به دلیل خودکارآمدی پایین، سطح تلاش و فعالیت و نیز موفقیت آنها تحت­الشعاع قرار می گیرد(مایباک و مورفی ، 1995؛ به نقل از سعید و همکاران، 1390، ص18). به نظر می­رسد که در فرایند درمان گروه درمانی شناختی- رفتاری، احساس تنهایی افراد افسرده، که گویای كاستی ها و كمبودهایی در برقراری پیوندهای عاطفی و اجتماعی در آنها می باشد، تخفیف پیدا می­کند. و خودكارآمدی عمومی که در واقع اطمینان خاطری است كه شخص درباره ی انجام یک فعالیت خاص احساس می كند، در این بیماران افزایش می یابد.

  بیان مسأله

امروزه افسردگی واژه­ای شناخته شده اما مساله­ای چالش برانگیز در عرصه ی بهداشت روانی است. اختلال افسردگی[2]؛ یكی از شایع ترین و ناتوان کننده ترین اختلال روانپزشكی است(بایلینگ و همکاران[3]، 2006؛ ترجمه خدایاری فرد و عابدینی، 1389، ص303) كه در صورت عدم درمان، آسیب­های روانی و عوارض اجتماعی و اقتصادی بسیاری را برای این قبیل بیماران ایجاد می‌كند. از علایم اصلی افسردگی، خلق افسرده و فقدان علاقه و لذّت است. از میان انواع افسردگی ها، اختلال افسردگی اساسی[4]، از رایج ترین انواع افسردگی است كه برحسب یك یا چند دوره ی افسردگی مشخص می شود. افسردگی اساسی در مقایسه با دیگر بیماری های پزشکی و اختلال­های روانی چهارمین علت سپری شدن عمر افراد همراه با بیماری است و پیش بینی می شود در سال 2020 دومین علت این مشکل باشد(مورای و لوپز، 1997). گزارش سازمان جهانی بهداشت[5] نیز حاکی از افزایش دامنه­ی شیوع افسردگی در میان ملل درحال رشد است(به نقل از اکبری، 1387، ص212). از طرفی، افراد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی با مسائل و مشکلات فراوانی دست به گریبان هستند. فقدان احساس لذّت، گوشه گیری اجتماعی، عزت نفس پایین، ناتوانی در تمركز حواس، تغییر در كاركردهای زیستی مانند خواب و اشتها و شكایت های جسمانی از جمله مواردی هستند كه در اختلال افسردگی مشاهده می شوند(کاپلان، سادوک؛ ترجمه فرزین رضاعی، 1389، ص 87).

به رغم مشکلات فراوانی که افراد مبتلا به اختلال افسردگی با آن درگیر هستند، خوشبختانه در سال های اخیر روش های درمانی مختلفی برای درمان و بهبود افسردگی اساسی بکارگرفته شده است. به ویژه شواهد درحال رشدی وجود دارد كه نشان دهنده ی کارآیی روش گروه درمانگری شناختی- رفتاری در بهبود اختلال های روانپزشکی از جمله افسردگی است. در روش شناختی- رفتاری به شیوه ی گروهی، هم قرارگرفتن فرد در گروه باعث افزایش آگاهی بیمار در باره ی خود، در اثر تعامل با سایر اعضا و دریافت بازخورد از آنها می شود، و هم به ارتقای مهارت های بین فردی، اجتماعی و انطباق افراد با محیط كمك می كند(اسپیرا و رید[6]، 2000).

همچنین، از آنجا که اختلال افسردگی می تواند برخاسته از افکار منفی و شناخت های معیوب باشد، امروزه روان درمانگران شناختی- رفتاری تأثیر باورها و تفكّرات فرد را در ایجاد انواع مسائل روان شناختی مهم می دانند. آنها معتقدند كه بیشتر اختلال ها از جمله افسردگی، برآمده از شناخت­های معیوب هستند، به این معنی که وقایع به خودی خود تعیین كننده احساسات ما نیستند، بلكه معانی كه ما به آنها نسبت می دهیم، نقش تعیین كننده را دارند. در مورد اثر بخشی درمان افسردگی، در یک مطالعه ی فراتحلیلی، با مقایسه ی روش درمان شناختی– رفتاری و درمان های دیگر، نشان داده شد که با وجود مزیّت دارو درمانی به جهت هزینه کمتر و پاسخ سریع تر به علائم جسمانی و خلقی، درمان شناختی- رفتاری تأثیر عمیق تری بر ساختار شخصیت و نظام پردازش شناختی و هیجانی بیمار از خود باقی می گذارد(صولتی دهکردی، 1391، ص491).

از طرف دیگر، اختلال افسردگی منشأ هیجانات، افكار، و عملكرد جسمانی متعددی است که با درجات متفاوتی از احساسات گوناگون از جمله احساس تنهایی[7] همراه است(فریدونی و همکاران، 1391، ص99). احساس­تنهایی؛ تجربه‌ای ذهنی و آزار دهنده است كه گویای كاستی‌ها و كمبودهایی در پیوندهای عاطفی و اجتماعی میان فردی است. چیره شدن بر احساس تنهایی بی‌آنكه تماس دائمی و منظمی با دیگران داشته باشیم كاری بسیار دشوار است. افراد دچار تنهایی، بیشتر فرصت ارتباط ‌های اجتماعی را از دست می‌دهند، زیرا گرایشی به انجام این كار ندارند(دیوریو[8] ،2003؛ به نقل از عابدینی نسب، 1383). احساس تنهایی زمانی بوجود می آید که بین روابط اجتماعی موجود فرد، ناهمخوانی های زیادی وجود داشته باشند. پژوهشگران دو نوع احساس تنهایی را مشخص کرده اند: تنهایی اجتماعی[9] که در نتیجه ی احساس عدم عضویت در یک گروه و نداشتن فعالیت های مشترک با دیگران ایجاد می شود، و تنهایی عاطفی[10] که نتیجه ی دوری و طرد شدگی از سوی دیگران است. اگرچه تنهایی اجتماعی و عاطفی از نیازهای متفاوتی سرچشمه می­گیرند، افراد تنها؛ چه تنهایی شان از نوع اجتماعی باشد یا عاطفی، از عزت نفس پایین رنج می برند و اغلب ناخشنود و افسرده هستند(کلنیکه[11]؛ ترجمه شهرام محمد خانی، 1391، ص178).

از بین متغیرهای شناختی دیگری که در تبیین اختلال افسردگی مطرح می باشد، خودکارآمدی[12] عمومی است. تحقیقات متعدد نشان داده اند که خودکارآمدی پایین با نشانه های افسردگی ارتباط دارد(پیربازاری و ملکی،1390، ص26). خودکارآمدی اساساً یک مفهوم مهم در نظریه ی شناخت- اجتماعی[13] بندورا[14] است و به مفهوم اعتقاد فرد به توانایی پاسخ دادن به یک موقعیت خاص است. به این معنی که، انتظارات کارآمدی، برانتخاب های افراد، امید، سطح تلاش و پایداری، مقاومت در برابر سختی ها و مشکلات و آسیب پذیری آنان به افسردگی تأثیر می گذارد. از دیدگاه نظریه پردازان شناختی- اجتماعی، کسانی که در برابر فشارهای روانی کارآمد هستند، احتمال آسیب پذیری شان در برابر فشارهای روانی و بدکارکردی اجتماعی کمتر است و برعکس(بندورا، 1995). در این زمینه، تحقیقات مختلف نشان داده است به کارگیری روش های شناختی- رفتاری قادر است عزت نفس و احساس کارآمدی بیماران روانی را تحت تأثیر قرار دهد. زیدنر و متیوز(2003) در پژوهش خود به این یافته رسیدند که افرادی که احساس کارآمدی آنها افزایش می بابد، با ثبات بوده و از سلامت جسمانی و روانی بیشتری نیز برخوردار می­شوند. از آنجا که خودکارآمدی پایین با نشانه های افسردگی ارتباط دارد(پیربازاری و ملکی،1390، ص26). به همین دلیل، فرایندهای درمان­های شناختی- رفتاری با راهبردهای مرتبط با فعال سازی و احساس کارآمدی شروع می شود. از طرفی، در مدل درمانگری شناختی– رفتاری تجارب افراد افسرده به تشکیل فرض­ها یا طرحواره­هایی درباره خویشتن و جهان می­انجامد و طرحواره های فرضی بر سازمان بندی ادراکی و کنترل و ارزیابی رفتار تأثیر و منجر به افسردگی می گردند(هاوتون و همکاران، 1989؛ ترجمه قاسم زاده، 1383، ص226). بنابراین، با مرور پیشینه‌ی نظری، اکنون این پرسش اساسی مطرح می گردد كه آیا گروه درمانی شناختی– رفتاری به شیوه­ی گروهی برکاهش احساس­تنهایی و افزایش خودکارآمدی عمومی بیماران مبتلا به افسردگی اساسی مؤثر است؟

[1] . Sadock & Sadock

[2] . Depression

[3] . Bieling et al

[4] . major depression disorder

[5] . WHO