روش ها: در این مطالعه، DNA از نمونه های خون 200 فرد بیمار و سالم جداسازی شده و دو پلی مورفیسم rs2254298 و rs53576 از ژن گیرنده اکسی توسین را با استفاده از تکنیک PCR-RFLP مورد بررسی قرار دادیم.

نتایج: در این پژوهش اختلاف معناداری بین دو جایگاه پلی مورفیسم ژن گیرنده اکسی توسین(OXTR) و خطر ابتلا به اسکیزوفرنی مشاهده نشد.

نتیجه گیری: در این پژوهش، نتایج ما نشان می دهد که رابطه ی معناداری بین این دو SNP و خطر ابتلا به اسکیزوفرنی وجود ندارد و بنابراین پیشنهاد می گردد که جایگاه های بیشتر این گیرنده مورد بررسی قرار گیرد.

کلمات کلیدی: اسکیزوفرنی، پلی مورفیسم تک نوکلئوتیدی(SNP)، ژن گیرنده اکسی توسین(OXTR).

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                                       صفحه

فصل اول: مقدمه………………………………………………………………………………………………                              1

1ـ1ـ مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………….                            2

فصل دوم: مروری بر منابع………………………………………………………………………………….                             4

2ـ1ـ تعریف اسکیزوفرنی………………………………………………………………………………………………………..                            5

2ـ2ـ تاریخچه………………………………………………………………………………………………………………………….                            5

2ـ3ـ اپیدمیولوژی…………………………………………………………………………………………………………………..                            5

2ـ4ـ علائم………………………………………………………………………………………………………………………………                            5

2ـ4ـ1ـ علائم مثبت………………………………………………………………………………………………………………..                            6

2ـ4ـ2ـ علائم منفی…………………………………………………………………………………………………………………                           6

2ـ4ـ3ـ نقائص شناختی…………………………………………………………………………………………………………..                           6

2ـ5ـ انواع اسکیزوفرنی……………………………………………………………………………………………………………..                           6

2ـ6ـ اتیولوژی……………………………………………………………………………………………………………………………                          7

2ـ7ـ وراثت پذیری و اثرات محیطی…………………………………………………………………………………………                          7

2ـ8ـ هیپوکامپ در اسکیزوفرنی……………………………………………………………………………………………….                          7

2ـ9ـ اکسی توسین و گابا در اختلال اسکیزوفرنی……………………………………………………………………                          7

2ـ10ـ اکسی توسین و متابولیک ایمنی اسکیزوفرنی……………………………………………………………….                          8

2ـ11ـ  هورمون…………………………………………………………………………………………………………………………                          9

2ـ11ـ1ـ انواع هورمون…………………………………………………………………………………………………………….                           9

2ـ11ـ2ـ نحوه انتقال هورمون در خون…………………………………………………………………………………..                           9

2ـ11ـ3ـ نحوه تاثیر هورمون ها………………………………………………………………………………………………                           9

  http://fumi.ir/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d8%a7%d8%b1%d8%b2%d9%8a%d8%a7%d8%a8%d9%8a-%d8%b1%d9%8a%d8%b3%da%a9-%d9%88/

2ـ11ـ4ـ غده هیپوفیز……………………………………………………………………………………………………………..                         10

2ـ12ـ ویژگی های عمومی اکسی توسین……………………………………………………………………………….                         10

2ـ13ـ نقش اکسی توسین……………………………………………………………………………………………………….                         11

2ـ14ـ کنترل ترشح اکسی توسین………………………………………………………………………………………….                         11

2ـ15ـ توزیع و نقش گیرنده های اکسی توسین……………………………………………………………………..                         12

2ـ16ـ فعال سازی سیگنالینگ PKC از طریق Gـ پروتئین……………………………………………………                        13

فصل سوم: مواد و روش ها…………………………………………………………………………………..                          15

3ـ1ـ جمع آوری نمونه……………………………………………………………………………………………………………..                         16

3ـ2ـ نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………………                        16

3ـ3ـ مواد و محلول های مورد نیاز برای انجام استخراج………………………………………………………….                        16

3ـ4ـ مراحل استخراج……………………………………………………………………………………………………………….                        17

3ـ5ـ واکنش زنجیره ای پلی مراز (PCR)………………………………………………………………………………..                        18

3ـ6ـ بررسی پلی مورفیسم rs2254298 ژن OXTR……………………………………………………………                         19

3ـ7ـ فرایند انجام واکنش PCR……………………………………………………………………………………………….                        19

3ـ7ـ1ـ  مواد و وسایل مورد نیاز برای انجام PCR…………………………………………………………………….                      19

3ـ7ـ2ـ محلول های مورد نیاز برای واکنش PCR……………………………………………………………………                       20

3ـ7ـ3ـ روش کار……………………………………………………………………………………………………………………….                        20

3ـ7ـ4ـ مراحل انجام PCR……………………………………………………………………………………………………….                       21

3ـ8ـ RFLPـPCR…………………………………………………………………………………………………………………….                       22

3ـ8ـ1ـ مراحل و مواد مورد نیاز برای انجام RFLP………………………………………………………………….                       23

3ـ8ـ2ـ آنزیم BsrӀ……………………………………………………………………………………………………………………                        23

3ـ8ـ3ـ روش کار……………………………………………………………………………………………………………………….                        23

3ـ9ـ مراحل و مواد مورد نیاز برای انجام الکتروفورز…………………………………………………………………                       24

3ـ9ـ1ـ مواد مورد نیاز……………………………………………………………………………………………………………….                        24

3ـ9ـ2ـ تهیه ژل آگارز 3 درصد…………………………………………………………………………………………………                       24

3ـ10ـ بررسی پلی مورفیسم rs53576…………………………………………………………………………………..                         25

3ـ10ـ1ـ آنزیم BamHӀ……………………………………………………………………………………………………………                       25

3ـ10ـ2ـ روش کار……………………………………………………………………………………………………………………..                       26

3ـ11ـ آنالیز آماری……………………………………………………………………………………………………………………..                       26

فصل چهارم: نتایج……………………………………………………………………………………………….                        27

4ـ1ـ اطلاعات بیماران و افراد سالم……………………………………………………………………………………………                       28

4ـ2ـ بررسی پلی مورفیسم rs2254298 در ژن گیرنده اکسی توسین…………………………………..                        29

آنالیز آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………                      30

4ـ3ـ بررسی پلی مورفیسم برای (A/G) ژن OXTR…………………………………………………………………                     32

4ـ3ـ1ـ آنالیز آماری…………………………………………………………………………………………………………………….                      33

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات………………………………………………….                      34

5ـ1ـ بحث……………………………………………………………………………………………………………………………………..                     35

5ـ2ـ پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………                     37

مراجع…………………………………………………………………………………………………………………..                      38

 

 

 

 

فهرست جدول ها

عنوان جدول                                                                                                                            صفحه

جدول 3-1 مشخصات پرایمر برای جایگاه rs2254298 …………………………………………                        19

جدول 3-2 مقدار مواد مورد نیاز برای ساخت مخلوط PCR…………………………………….                        20

جدول 3-3- شرایط دمایی مورد نیاز PCR و پرایمرها……………………………………………………………..                       22

جدول 3-4-اندازه باندهای ایجاد شده توسط BsrӀ در پلی مورفیسم rs2254298……………                        23

جدول 3-5-مواد مورد نیاز برای برش مورد نظر  در جایگاه  rs2254298……………………..                        23

جدول 3-6- مشخصات پرایمر برای جایگاه rs53576……………………………………………                        25

جدول 3-7- اندازه باندهای ایجاد شده توسط BamH Ӏ در پلی مورفیسم rs53576…………                        26

جدول 3-8- مواد مورد نیاز مختص rs53576…………………………………………………….                        26

جدول 4-1- مشخصات دموگرافیک گروه های بیمار و کنترل………………………………………………….                       28

جدول 4-2- بررسی P-value ویژگی های دموگرافیک در دو گروه بیمار و کنترل…………………                      29

جدول 4-3-مقایسه فراوانی ژنوتیپی در پلی مورفیسم rs2254298…………………………….                        31

جدول 4-4-مقایسه فراوانی ژنی در پلی مورفیسم rs2254298…………………………………                        31

جدول 4-5- مقایسه فراوانی ژنوتیپی در پلی مورفیسم rs53576……………………………….                       33

جدول 4-6- مقایسه فراوانی ژنی در پلی مورفیسم rs53576…………………………………….                       33

 

 

فهرست شکل ها

عنوان شکل                                                                                                                              صفحه

شکل 2ـ1ـ جایگاه ژنومی OXTR………………………………………………………………………..                                      11

شکل 2ـ2ـ مسیر سیگنالینگ PKC……………………………………………………………………                                     14

شکل 3ـ1ـ DNA استخراج شده از نمونه های خون بر روی ژل آگارز 1%………………………                              18

1-5 اهداف و ضرورت انجام تحقیق.. 8

1-6 روش تحقیق.. 9

1-7 جامعه مورد مطالعه. 10

1-8 روش گردآوری اطلاعات… 10

1-9 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 10

1-10 قلمرو تحقیق.. 10

1-11 محدودیت های تحقیق.. 11

1-12 تعاریف و اصطلاحات تحقیق.. 11

فصل دوّم: ادبیّات تحقیق.. 13

2-1 مقدمه. 14

2-2 کارایی.. 15

2-3 انواع کارایی.. 16

2-4 رویکرد های تعیین میزان کارایی.. 16

2-5 تاریخچه مدل های تحلیل پوششی داده ها 17

2-6 انواع مدل های DEA.. 19

2-6-1 مدل CCR.. 19

2-6-2 مدل BCC.. 23

2-6-3 مدل جمعی.. 26

2-7 بازده به مقیاس… 27

2-8 مزایا و معایب تحلیل پوششی داده ها 28

2-9 رتبه بندی واحد های کارا 28

2-10 روش اندرسون – پترسون (A & P) 29

2-11 پیشینه تحقیق.. 30

فصل سوم : روش اجرای تحقیق.. 39

3-1 مقدمه. 40

3-2 روش تحقیق.. 40

3-3 جامعه آماری.. 41

3-4 ابزار گردآوری داده ها 41

3-5 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 42

3-5-1 روش تحلیل پوششی داده ها (DEA) 42

3-5-1-1 چگونگی عملکرد DEA.. 42

3-5-1-2 مدل CCR.. 43

3-5-2 روش اندرسون – پترسون (A & P) 46

3-6 متغیر های ورودی و خروجی.. 47

3-7 داده های جمع آوری شده 48

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها 52

4-1 مقدمه. 53

4-2 حل مدل مضربی CCR ورودی محور (CCR-I) 53

4-2-1 نمونه هایی از حل CCR-I مضربی.. 53

4-2-1-1 ارزیابی کارایی گروه آموزشی پرستاری.. 53

4-2-1-2 ارزیابی کارایی گروه آموزشی تربیت بدنی.. 56

4-2-2 تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از حل مدل CCR-I 58

4-2-2-1 محاسبه امتیاز کارایی.. 58

4-2-2-2 شناسایی گروه های مرجع. 59

4-2-2-3 ساختن واحد های مجازی.. 60

4-3 حل مدل مضربی CCR خروجی محور (CCR-O) 65

4-3-1 نمونه هایی از حل CCR-O مضربی.. 65

4-3-1-1 ارزیابی کارایی گروه آموزشی پرستاری.. 65

4-3-1-2 ارزیابی کارایی گروه آموزشی تربیت بدنی.. 68

4-3-2 تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از حل مدل CCR-O.. 70

4-3-2-1 محاسبه امتیاز کارایی.. 70

4-3-2-2 شناسایی گروه های مرجع. 71

4-2-2-3 ساختن واحد های مجازی.. 72

4-4 رتبه بندی واحد ها 74

4-4-1 رتبه بندی واحد های ناکارآ 74

4-4-2 رتبه بندی واحد های کارآ با بهره گرفتن از روش اندرسون- پترسون. 75

4-4-3 رتبه بندی تمام گروه های آموزشی.. 76

فصل پنجم : نتیجه گیری.. 77

5-1 مقدمه. 78

5-2 نتایج حاصل شده از تحقیق.. 78

5-3 پاسخ به سوالات تحقیق.. 79

5-4 بحث و نتیجه گیری.. 81

5-5 پیشنهاد ها بر اساس نتایج تحقیق.. 81

5-6 پیشنهاد ها برای تحقیقات آتی.. 82

فهرست منابع: 83

چکیده
بهبود عملکرد هدفی است که همه سازمان ها به دنبال آن هستند. برای رسیدن به این هدف باید شناخت کافی از توانایی ها و نقاط قوّت و ضعف خود و رقیبان داشته باشند، از اینرو لازم است به طور پیوسته عملکرد سازمان خود را ارزیابی نمایند. به همین دلیل امروزه اندازه گیری و ارزیابی کارآیی وظیفه مهمّی برای واحدهای تصمیم گیرنده به شمار می آید. در این بین دانشگاه آزاد ا   http://fumi.ir/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d8%a7%d8%b1%d8%b2%d9%8a%d8%a7%d8%a8%d9%8a-%d8%b1%d9%8a%d8%b3%da%a9-%d9%88/ سلامی (واحد رشت) نیز از این قاعده مستثنا نبوده و با بررسی و ارزیابی کارآیی گروه های آموزشی آن می توان نقاط قوّت و ضعف آن ها را شناسایی نموده و پیشنهاد هایی برای بهبود عملکرد آن ها ارائه نمود. بنابراین، این تحقیق به ارزیابی کارآیی نسبی گروه های آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت در سطح کارشناسی و در سال 1392 می پردازد که شامل 14 واحد می باشند.

در این پژوهش از روش تحلیل پوششی داده ها (DEA)، مدل CCR-I و CCR-O برای ارزیابی کارآیی نسبی گروه های آموزشی و از روش اندرسون–پترسون (AP) برای رتبه بندی آن ها استفاده می شود و تعداد دانشجویان موجود و تعداد اعضای هیأت علمی به عنوان ورودی و تعداد فارغ التحصیلان و تعداد کار های پژوهشی به عنوان خروجی در نظر گرفته می شوند. DEA روشی مناسب برای تعیین کارآیی نسبی مجموعه ای از واحدهای سازمانی است که دارای ورودی ها و خروجی های چندگانه اند.

نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان می دهد که از 14 واحد 5 واحد کارآ و 9 واحد ناکارآ هستند. بالاترین امتیاز کارایی 1 و کمترین 0.33 و میانگین 0.67 است. کارآ ترین واحد ها به ترتیب گروه مهندسی کشاورزی، حسابداری، مدیریت صنعتی، تربیت بدنی و جغرافیا هستند و ضعیف ترین واحد گروه فیزیک می باشد.

کلمات کلیدی: کارآیی نسبی، گروه های آموزشی، تحلیل پوششی داده ها(DEA)، اندرسون-پترسون(AP)

 

1-1 مقدمه
بهبود عملکرد هدفی است که همه سازمان ها به دنبال آن هستند. برای رسیدن به این هدف باید شناخت کافی از توانایی ها و نقاط قوّت و ضعف خود و رقیبان داشته باشند، از اینرو لازم است به طور پیوسته عملکرد سازمان خود را ارزیابی نمایند. به همین دلیل امروزه اندازه گیری و ارزیابی کارآیی وظیفه مهمّی برای واحدهای تصمیم گیرنده به شمار می آید. در این بین دانشگاه آزاد اسلامی (واحد رشت) نیز از این قاعده مستثنا نبوده و با بررسی و ارزیابی کارآیی گروه های آموزشی آن می توان نقاط قوّت و ضعف آن ها را شناسایی نموده و پیشنهاد هایی برای بهبود عملکرد آن ها ارائه نمود. امروزه یکی از پذیرفته شده ترین روش ها برای ارزیابی عملکرد و اندازه گیری کارایی نسبی، روش “تحلیل پوششی داده ها ” می باشد. به کمک این مدل می توان واحد های کارا و ناکارا را از هم تفکیک نمود. واحدهای ناكارآ با توجّه به امتیاز به دست آمده قابل رتبه بندی می باشند اما واحدهای كارآ را با بهره گرفتن از مدل های كلاسیك نمی توان رتبه بندی کرد. بنابراین از روش اندرسون – پترسون  (AP) جهت رتبه بندی این واحدها استفاده می کنیم.

با توجّه به مطالب گفته شده در این تحقیق سعی داریم به ارزیابی کارایی نسبی گروه های آموزشی دانشگاه آزاد رشت و رتبه بندی آن ها بپردازیم. در ادامه این فصل ابتدا به بیان مسئله پرداخته و پس از آن به سوالات تحقیق، چهارچوب نظری، روش تحقیق، محدودیت های تحقیق و در نهایت تعاریف و اصطلاحات را بیان می کنیم.

1-2 بیان مسئله
با ثبت نام روزافزون دانشجویان و بودجه محدود دانشگاه ها، قرار گرفتن در سطح بالایی از کارآیی[1]  برای این مؤسسات تبدیل به یک ضرورت شده است. از اینرو به منظور بهبود کارآیی دانشگاه ها، یک ابزار اندازه گیری عملکرد برای ارزیابی عملکرد این مؤسسات لازم است. همچنین بررسی کارآیی دانشگاه ها برای تخصیص اثربخش منابع آموزشی و بهره برداری از آن ها حیاتی است.(Kuah & Wong,2011,499) در این میان زمانی که عملکرد دانشگاه ها مورد بررسی قرار می گیرد، رتبه بندی[2] آن ها نیز مورد توجّه خواهد بود. (Kong & Fu, 2012, 541) دانشگاه ها به عنوان بدنه اصلی آموزش عالی و منبع مهم تأمین نیروی انسانی ماهر و متفكّر، نقش بسیار مهم و تعیین کننده ای ای در رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی كشور دارند و بعضاً به عنوان محور اصلی توسعه نیز معرفی می شوند از این رو حفظ و سلامت كارآیی دانشگاه ها به عنوان یك هدف مهم به شمار می آید چرا كه عدم كارآیی دانشگاه ها می تواند توسعه علمی و سیستم های آموزشی و پژوهشی را محدود سازد. از این رو به همان نسبت كه واحدهای كارآ و سالم می توانند به رشد علمی و اقتصادی جامعه كمك نمایند، ناسالم بودن و عملكرد بد آنها نیز می تواند بحران های عظیم فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را به همراه داشته باشد. در این میان بررسی عملكرد بخش هایی كه ساختار آنها به شكل سازمانی بزرگ (مثلاً دانشگاه) با چندین شعبه (مثلاً گروه های آموزشی دانشگاه) است، مورد توجّه خاص قرار می گیرد. (هاشمی و همکاران، 1388، 85)

امروزه یکی از پذیرفته شده ترین روش ها برای ارزیابی عملکرد[3] و اندازه گیری کارایی نسبی[4]، روش “تحلیل پوششی داده ها[5] ” می باشد. (Meng et al, 2008, 950) این تكنیك از تمامی مشاهدات گردآوری شده برای اندازه گیری كارآیی استفاده كرده و هر كدام از مشاهدات را در مقایسه با مرز كارآ بهینه می كند. (فرید و همکاران، 1389، 311) تحلیل پوششی داده ها (DEA) روشی مناسب برای تعیین کارآیی نسبی مجموعه ای از واحدهای سازمانی است که دارای ورودی ها و خروجی های چندگانه اند،  مانند مدارس یا شعب بانک. (Jahanshahloo et al, 2004, 284) تحلیل پوششی داده ها به تصمیم گیرندگان در تشخیص بین واحد های تصمیم گیری کارآمد[6] و ناکارآمد[7] در یک گروه همگن کمک می کند. در واقع این روش واحدها را به دو گروه کارآمد و ناکارآمد تقسیم میکند. (Jahanshahloo et al, 2010, 7483) دلایل متعددی برای  مؤفقّیت DEA وجود دارد: این روش نا پارامتریک بوده و به تابع تولید و تعریف رابطه ورودی و خروجی آن نیاز ندارد، می تواند ورودی ها و خروجی های متعدد را به طور همزمان در نظر بگیرد، واحدهای کارآمد را از ناکارآمد متمایز کرده و الگوی مناسب برای واحدهای ناکارآمد فراهم میکند. (Lim et al, 2011,7665) از زمان ارائه روش تحلیل پوششی داده ها توسط چارنز، کوپر، و رودز  (1978)، این روش به روشی کارآمد برای اندازه گیری کارآیی نسبی مجموعه واحدهای تصمیم گیری  (DMU ها) که ورودی  های متعدد برای تولید خروجی  های چندگانه مصرف می کنند، تبدیل شد.( Azizi & Jahed,2011, 897) مدل تحلیل پوششی داده ها واحدهای تحت بررسی را به دو دسته كارآ و ناكارآ تقسیم می كند. واحدهای كارآ واحدهایی هستند که امتیاز كارآیی آنها برابر 1 می باشد. واحدهای ناكارآ با توجّه به امتیاز به دست آمده قابل رتبه بندی می باشند اما واحدهای كارآ با بهره گرفتن از مدل های كلاسیك قابل رتبه بندی نمی باشند. بنابراین از روش اندرسون – پترسون  (AP) جهت رتبه بندی این واحدها استفاده می شود. (عالم تبریز،1389،17)

 با توجّه به مباحث گفته شده، در این تحقیق سعی داریم به بررسی گروه های آموزشی دانشگاه آزاد رشت در مقطع کارشناسی و از نظر کارآیی بپردازیم تا بسنجیم آن ها از حیث کارآیی در چه وضعی اند. از روش تحلیل پوششی داده ها برای ارزیابی کارآیی نسبی گروه های آموزشی و از روش اندرسون – پترسون برای رتبه بندی آنها استفاده می

در مرحله اول با در نظر گرفتن دو حالت حدی تنها با یكی از خوراكها سیستم مطالعه شد و سپس مخلوط 50% – 50% حجمی از دو نفت خام ورودی مورد بررسی قرار گرفت، با

  http://fumi.ir/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d8%a7%d8%b1%d8%b2%d9%8a%d8%a7%d8%a8%d9%8a-%d8%b1%d9%8a%d8%b3%da%a9-%d9%88/

عنوان                                                                                                                       صفحه

چکیده ……………………………………………………………………………………1

مقدمه …………………………………………………………………………………….2

فصل اول: کلیّات ……………………………………………………3

1-1- بیان مسأله ………………………………………………………………………3

1-2- اهمیت و فایده موضوع ………………………………………………………..5

1-3- سؤال اصلی ………………………………………………………………………6

1-4- سؤال های فرعی ………………………………………………………….6

1-5- فرضیه های پژوهش ………………………………………6

1-6- سابقه پژوهش ……………………………………………………..6

 1-7- اهداف پژوهش …………………………………………………………8

1-8- روش پژوهش …………………………………………….8

1-9- سازماندهی پژوهش ………………………8

  1-10- مفهوم لغوی و اصطلاحی اکثریت ………………………………………………………………………9

1-11- اکثریت و انواع آن …………………………………………………………………………………………………9

  1-12- لفظ اکثریت و مشتقات آن در قرآن ………………………………………………..10

 1-13-  واژه ی اکثر در قرآن ……………………………………………………………………..11

 1-14- بستر و جایگاه کثرت در قرآن …………………………………………………………….16

 1- 15- جمع بندی ……………………………………………………………………………………..17

فصل دوّم: منزلت اکثریت ………………………………………………………………………..18

2-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………18

 2-2- قرآن و رأی اکثریت ……………………………………………………………………………18

 2-3- اکثریت و ملاک حقیقت در قرآن ……………………………………………………………19

 2-4- رأی اکثریت؛ تجسم اراده ی الهی …………………………………………………………….21

 2-5 اکثریت مذموم از نظر قرآن کریم و فقه شیعی …………………………………………..23

 2-6- اجماع یا رأی اکثریت ……………………………………………………………………………..24

 2-7- آیات اکثریت در قرآن کریم ……………………………………………………………………..24

 2-8- تحلیل و بررسی آیات اکثریت در کتب اسلامی(شیعی) …………………………………26

 2-9- حق و اکثریت ………………………………………………………………………………………31

 2-10- قلمرو اکثریت ………………………………………………………………………………….32

 2-11- اسلام شیعی و اکثریت ………………………………………………………………………33

2-12- شهرت و اقسام آن ……………………………………………………………………………..34

2-13- تفاوت شهرت و اکثریت ……………………………………………………………………..34

 2-14- اکثریت مورد نظر اسلام ……………………………………………………………………35

 2-15- دلایل اعتبار رأی اکثریت ……………………………………………………………………37

دلایل عقلی ……………………………………………………………………………………………..37

. حکم عقل ……………………………………………………………………………………………37

. سیره عقلا ……………………………………………………………………………………………38

دلایل نقلی و روایی …………………………………………………………………………………39

دلایل فقهی ……………………………………………………………………………………………45

2-16- دلایل ترجیح حق اکثریت بر حق اقلیت……………………………………………….46

 2-17- آسیب شناسی کثرت گرایی ………………………………………………………46

2-18- اکثریت در زمامداری اسلامی ………………………………………………….52

2-19- مبانی و حجّیت اکثریت در حکومت پیامبر (ص) ……………………………………………………53

 2-20- اکثریت و نقش آن در زمامداری امامان معصوم (ع) ………………………………………………….53

 2-21- نقد و ارزیابی ……………………………………………………………………..54

2-22- اکثریت از دیدگاه فقها و علمای شیعی ………………………………………….55

2-23- جمع بندی ………………………………………………………………….62

فصل سوّم:  اکثریت در جوامع امروزی ………………………………………………63

3-1- مقدمه …………………………………………………….63

3-2- نمونه هایی از آشکارترین نمادهای مشارکتی اکثریت…………………….64

بیعت ……………………………………………..64

خیرخواهی و نظارت مردم بر دستگاه حکومت ……………………………………………64

شورا، حضور و تأثیر گزاری ………………………………………………….66

3-3- اراده ی اکثریت در نظام ولایت فقیه …………………………………..68

3-4- ولایت فقیه و دموکراسی(اکثریت) ……………………………………………..71

3-5- شیوه ی قانون گزاری در جمهوری اسلامی ایران و رای اکثریت ………………………………………73

 3-6- اکثریت یا مردم سالاری ……………………………………………..73

3-7- حکومت جمهوری اسلامی ایران به عنوان حکومتی اکثریتی – اسلامی…………………………74

 3-8- حکومت دموکراسی و پناهگاهی به نام اکثریت ………………………………………….75

3-9- ولایت اکثریت به معنای سلطه ی انتخابی است نه سلطه ی حکومت…………………………….77

 3-10- اعتبار رأی اکثریت در ساختار حکومتی امروزی ……………………………………….78

  http://fumi.ir/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d8%a7%d8%b1%d8%b2%d9%8a%d8%a7%d8%a8%d9%8a-%d8%b1%d9%8a%d8%b3%da%a9-%d9%88/

 3-11- اکثریت و مشارکت های سیاسی و اجتماعی در جوامع اسلامی …………………………………..82

3-12- نمایندگی و اکثریت …………………………………….84

 3-13- اکثریت و مبانی حجیت امروزی …………………………………………86

 3-14- جانب مشورت در حکومت دارای اسلامی(شیعی) امروزی ………………………………………88

 3-15- رأی اکثریت و انتخابات …………………………………………………….89

3-16- میزان رأی اکثریت است ………………………………………………………………….91

 3-17- حاکمیت و اراده ی اکثریت در نظام اسلامی(شیعی) ……………………………………………..92

 3-18- یک تناقض و دفع آن ………………………………………………….. 95

3-19- جمع بندی …………………………………………………..96

  بحث و نتیجه گیری ………………………………………..99

 پیشنهادات ……………………………………………………………….101

 فهرست منابع…………………………………………………………102

چکیده

رأی اکثریت یکی از مفاهیم کاربردی و بنیادی تحولات جامعه ی بشری در عرصه ی قدرت و حکومت به شمار می آید. اگرچه معنا و محتوای این کلمه به بیان عقاید و اندیشه های درونی افراد در انتخاب یا رد گزینه ای مقرر شده، دلالت می کند، اما اهمیت و مبانی ارجحیت آن در زندگی اجتماعی بشری، جلوه ای ویژه دارد. از این رو با بررسی و ارزیابی نتایج به دست آمده از این مفهوم در منظر فقه شیعه، به تداوم آن در حوزه ی فقهی پرداخته شده است. طبق نتایج حاصله؛ ملاک ارزش و اعتبار رأی اکثریت در قرآن کریم، کلام ائمه ی علیهم السلام و روایات “حق” است نه چیز دیگر. این رأی اکثریت با بیان و بررسی ادله ی فقهی، عقلی و نقلی (قرآن کریم و ائمه) به ارزش و اعتبار اکثریت در اسلام ( قرآن کریم و روایات) به ارزش و اعتبار و حجیت این موضوع در چارچوب حق پرداخته اند و قیودی از قبیل: این که چنین رأیی نباید با شرع مقدس اسلام مغایرت داشته باشد، قایل شده اند. آن چه مسلم است، این است که در فقه شیعه جمله “حق با اکثریت است”، معمولاً جمله ی صحیحی نیست؛ بلکه معیار و میزان تمام ارزش ها و باورها حق است و هر چه مطابق با حق باشد دارای ارزش و اعتبار است.

کلید واژه ها: رأی اکثریت، معیار، حق، حجّیت، فقه شیعه

 مقدمه:

تمدن کنونی بشر در میعادگاه تاریخ آن، همواره مبنایی جزء اکثریت نداشته و نخواهد داشت. گرچه در رویه های صحیح و منطبق بر اصول انسانی بودن این چنین اکثریت هایی، اندیشمندان بزرگی ارائه مطلب و ایده نموده اند، اما هیچ کدام به جامع و تام بودن سخنان الهی در زمینه ی اکثریت نبوده و نخواهد بود. به تداوم مسایل و امورات مبتنی بر قاعده ی اکثریت به خصوص درامور زمامداری؛ ارزش این مقوله در دوران های مختلف؛ پیامدهای متفاوتی نیز داشته است. در این پایانامه نیز سعی بر آن داشته تا پیرامون این مقوله در اسلام و بالاخص فقه شیعی تفحصی نموده و بر کم و کیف این بحث در مسایل متبوع و در فقه فوق الذکر، آگاهی و تبیین لازم به عمل بیاید. لذا به طور کلی؛ پایانامه ی حاضر مشتمل بر سه فصل می باشد. در فصل اوّل آن کلیات، در فصل دوّم آن منزلت اکثریت و در فصل سوم آن مبانی و مطالب نظری مربوط به اکثریت و بالاخص مبحث رأی اکثریت و کاربرد آن در جوامع امروزی گنجانده شده است. 

فصل اول: کلّیات

1-1- بیان مسأله

از جمله حقوقی که خداوند به انسان ها اعطا کرده حق آزادی و انتخاب است که هیچ کس و هیچ چیز به غیر از خداوند نباید این حقوق فطری را از انسان سلب یا محدود نماید. در جهان امروز بحث حقوق بشر و از جمله حق انتخاب و تصمیم گیری انسان در جامعه ی خویش از مباحث مورد توجه و جنجال برانگیزی است که کشورهای غربی و به اصطلاح دموکراسی، داعیه دار حمایت از این حقوق هستند و اسلام را متهم به استثمار و دیکتاتوری می نمایند. در این پایانامه سعی گردیده است با توجه به اهمیت موضوع رأی اکثریت در جوامع امروزی، به بررسی و تحقیق درباره ی دیدگاه قرآن و ائمه ی علیهم السلام در مورد نقش مردم و اهمیت و اعتبار رأی اکثریت آن ها در جامعه و حکومت اسلامی به خصوص در فقه شیعه پرداخته شود و برای مدعیان به صورت حقیقی حمایت از حقوق اکثریت ثابت گردد، که اگر جهان غرب در قرون اخیر به اهمیت موضوع اکثریت و احترام به حضور مردم و افراد در جوامع انسانی پی برده اند، چهارده قرن است که اسلام این مبحث را مورد تأکید قرار داده است و همواره بر احیای حقوق ضایع شده ی مردم توجه خاص داشته است. به گونه ای که آیات و روایات و سیره ی ائمه ی علیهم السلام و پیشوایان دینی و گواهی تاریخ پیرامون مشارکت های مردمی در حکومت های اسلامی در اموری هم چون شورا و بیعت بیانگر اهمیت این مبحث بوده است. اعتبار و مشروعیت رأی اکثریت یکی از مسایل مهم و حیاتی در حوزه فقه اسلامی است و توجه به مباحث اکثریت،زمینه ساز رشد چشم گیر نظام اسلامی می باشد. چگونگی و مبانی ارزشی اکثریت و رأی اکثریت در حوزه ی فقه شیعی، موضوعی است که حتی در زمان امامان معصوم(ع) وجود داشته اما با توجه به بر حق بودن و نصب خاص امامان معصوم(ع)، چنین مبحثی رنگ و بوی خاصی در آن زمان به خود نمی گرفت. با شروع غیبت کبری این مبحث بیش تراز پیش طرح شد و به یکی از موضوعات محوری در حکومت داری اسلامی مبدل گشت. از طرفی از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون نظر بسیاری از صاحب نظران حوزه ی فقهی در داخل و خارج را به خود جلب نموده و هر یک از این مجتهدان و علمای دینی از منظری که خود آن را پذیرفته اند، براساس نگرش و چارچوب نظری مختلف به آن نگریسته اند. این پایانامه بر اساس بررسی نگرش های مختلف برخی اندیشمندان و عالمان حوزه فقه شیعی به منظور تحلیل جایگاه رأی اکثریت، توسط محقق و سنجش همه جانبه ی این نظریات تا رسیدن به نتیجه گیری جامعی در این زمینه، صورت می پذیرد. پس واضح است که قدرت اجتهادی که از قدرت های مهم حوزه ی فقهی است و مبنای آن بر پایه ی افضلیت علمی (دینی و علوم تخصصی) می باشد، نسبت به چنین امر مهم و حیاتی برای شریعت اسلام طیفی گسترده و پیچیده تر خواهد داشت. از طرفی می دانیم؛ نظام اسلامی بر سه پایه ی: رهبری (حکومت و امامت)، قانون (احکام اسلامی) و امت استوار است. حال با توجه به توسعه ی روز افزون جوامع اسلامی در زمینه های مختلف علمی، فرهنگی، اجتماعی و… و آشکاری ارزش ها و باورهای راستین دین مبین اسلام در ملت های امروزی دنیا و نیازمبرم جوامع بشری به مبانی فقهی اصیل اکثریت، به نظر می رسد که بررسی طیف های گوناگون فکری و نظری درباره ی اعتبار رأی اکثریت، کمک موثری در تحلیل مبحث مشروعیت رأی اکثریت در فقه شیعه بنماید. یادآوری این نکته ضروری است که  طیف هایی که مخالف مشروعیت و اعتبار رأی اکثریت هستند و نحله هایی که موافق آن اند و زوایایی که به هر دو مبحث پرداخته اند، در این پایانامه مورد بررسی قرار می گیرند. قبل از بررسی مقوله جایگاه اکثریت در منابع و متون اسلامی گفتنی است که باید بین آیاتی که دلالت دارد بر اینکه اکثریت به خطا می روند و تبعیت از آرای آنان روا نیست؛ با بحث رابطه ی اسلام و دمو کراسی فرق گذاشت. زیرا آیات یاد شده دارای موارد خاصی است که بر بحث جایگاه مردم در اسلام یا اسلام و دموکراسی منطبق نیست. در این اندیشه ها و نظریات فقیهان شیعی دو موضوع قابل بررسی است:الف) جایگاه اکثریت در منابع و متون اسلامی: مطالعه دقیق منابع اندیشه سیاسی اسلام(آیات، روایات و سیره حضرت رسول(ص) و امام علی(ع)) ما را به این نکته رهنمون می سازد که؛ برخلاف دیدگاه قرارداد اجتماعی، که منشأ مشروعیت همه ی مسایل سیاسی و حتی ملاک و معیارارزشی را در رأی اکثریت می داند. در اندیشه های سیاسی اسلام، اکثریت از آن جهت که اکثریت است، اعتبار و ارزشی ندارد و مبنای هیچ گونه مقبولیت و مشروعیتی نمی باشد، بلکه اکثریت از آن جهت که نمودار ارزش های انسانی- اسلامی و منادی و مدافع حقایق راستین دینی و فضایل و کرامت های انسانی است، محترم و مقبول است. در قرآن کریم و دیگر منابع اسلامی به این دو نوع اکثریت اشاره شده است: «الّذَینَ یَستَمِعوُنَ القَّولُ فَیَتَبِّعونَ اَحسَنَهً؛ بندگان خدا کسانی هستند که سخنان را می شنوند و بهترینش را پیروی می کنند.(زمر/18) این آیه معیار احسن را برای گزینش مطرح می کند نه کمیت افراد را. امام علی(ع) می فرمایند: «لاتَستَوُا حَشُّوا فِّی طَریقِ الهُدیَ لقُّلَهً اَهلِهِ فَاِّنَ الناسَ قَّد اِجتَمِعُوا عَلَّیَ مائِّدَهً شَبَعَها قَصیرٌ وُجوعَهَا طَویلٌ؛ در طریق هدایت و رستگاری، از کمی نفرات وحشت نکنید، زیرا مردم در اطراف سفره ای اجتماع کرده اند، که مدت سیری آن کوتاه و گرسنگی آنان طولانی است(نهج البلاغه، خطبه201). اگر جامعه در چارچوپ اسلام و اصول و ارزش های آن و با آگاهی و هوشیاری در مسایل سیاسی وارد شود و در راه یابی به حقایق و عدالت و یا تشخیص قانون درست از نادرست اختلاف پیش آید، آن گاه رای اکثریت بر رای اقلیت ترجیح داده می شود. در این صورت اکثریت به واقعیت ها نزدیک ترند و آرای چنین اکثریتی را عقل و شرع تایید می کند. رای چنین اکثریتی بر وفق فطرت پاک و سرشت اولیه انسان ها می باشد، که در قرآن کریم هم به آن اشاره شده است. نکته ی دیگری که در این جا یادآوری آن ضروری می باشد، جایگاه اکثریت در ارتباط با تشکیل حکومت اسلامی است. بر اساس آیات و روایات متعدد مشروعیت حاکم اسلامی در همه ی زمان ها وابسته به رأی و رضایت مردم نمی باشد، بلکه رأی و رضایت و همدلی مردم باعث بوجود آمدن و تحقق حکومت اسلامی می گردد. حکومت اسلامی بر اراده ی تشریعی الهی استوار است و رأی خداوند در همه جا مطاع است و اعتبار رأی مردم تا وقتی است که با دین تنافی نداشته باشد. البته اگرچه مقبولیت مردمی با مشروعیت الهی تلازمی ندارد، اما حاکم دینی حق استفاده از زور برای تحمیل حاکمیت خویش را ندارد. به ویژه این که در سیره ی پیامبر(ص) نمونه هایی آشکار از مشارکت مردم در حکومت داری اسلامی و حضور اکثریت دیده می شود. حال این سوال پیش می آید که؛ جایگاه و نقش مردم و اکثریت و رأی اکثریت در حکومت اسلامی چیست؟ بررسی جایگاه و نقش مردم در حکومت اسلامی در گرو تبیین مبنای مشروعیت حکومت در نظام اسلامی است.

    هر چند در باب رأی اکثریت و حجیت آن به طور قطع و یقین نمی توان ارائه نظر داد، اما همه ی عالمان و بزرگان مذهب شیعه بر دو مورد؛ در تبیین و آشکار سازی حقانیت رأی اکثریت نظر مشترک و مساعی دارند: اول این که؛ اکثریت مورد نظر و رأی آنان در جهت مبانی و اصول صحیح انسانی و پسندیده باشد. که این اصول و مبانی نیز باید منهاج از کلام خدا یا سخنان رسول و فرستادگان الهی باشد. دوم آن که؛ حجیت و اعتبار سنجی رأی اکثریت باید بر اساس موقعیت های مختلف سنجیده شود. چرا که ممکن است جایی حق با نظر اکثریت هم راستا نباشد، اما مصالح و منافع عمومی و حیات حکومت اسلامی نیاز به ترجیح رأی چنین اکثریتی بر رأی اقلیت صحیح باشد. که خوشبختانه آگاهی های عمومی و اکثریت آگاه در جوامع امروزی، موجب هم سویی حداکثری رأی اکثریت با حق نیز شده است.      

1-2- اهمیت و فایده موضوع

در مورد اهمیت این موضوع می توان گفت؛ با توجه به اهمیت تبیین دیدگاه قرآن و ائمه ی علیهم السلام و اسلام نسبت به مسئله ی نقش مردم و ارزش و اعتباری که اسلام از چهارده قرن پیش برای حضور و رأی و نظریات آنان در مسایل سیاسی و اجتماعی قایل شده است، می توان اولاً: به ادعای پوچ کشورهای غربی که مدعی در ابتکاری بودن مسئله ی اکثریت توسط خودشان و حقوق بشر و به دنبال احیای آن هستند، را باطل نمود. ثانیا:ً اتهاماتی را که آنان مبتنی بر ضایع کردن حقوق آزادی و رأی اکثریت و انسان ها به جوامع اسلامی نسبت می دهند و اسلام را متهم به آن می کنند، را دفع نمود. در آخر با بیان دلایل اعتبار اکثریت و کاربرد و جایگاه آن در اسلام به نقاط ضعف و اشکالات موجود در حکومت های غیر اسلامی طرفدار اکثریت؛ در زمینه وضع و اجرای قوانین مربوط به اکثریت و رأی اکثریت و ادای آن، پرداخته شده است.                                                                            

 

1-3- سؤال اصلی

سؤال اصلی این است که: معیار حقانیت و اعتبار رأی اکثریت در فقه شیعی چگونه و به چه میزان است؟ 

1-4- سؤالات فرعی

ملاک ارزش و اعتبار اکثریت در قرآن و گفتار ائمه علیهم السلام اکثریت است یا حق؟
رابطه بین حق و اکثریت و یا رأی اکثریت با حق در فقه شیعی چگونه است؟ چرا همواره حق با اکثریت نیست؟
دلایل اعتبار و قلمرو اکثریت و رأی اکثریت در حکومت داری اسلامی از منظر و دیدگاه قرآن، ائمه علیهم السلام و علمای شیعی به چه میزان و چگونه است؟
تأثیر اعتبار دادن به اکثریت بر حقوق اقلیت چگونه است؟
چرا در فقه شیعی و حکومت داری اسلامی حق معیار سنجش اکثریت است؟
1-5- فرضیه های پژوهش

از مهم ترین فرضیه هایی که در این پژوهش می توان بیان کرد:

اکثریت همیشه نمی تواند معیار حقانیت و درستی باشد .
اکثر فقیهان شیعه، لازمه ی مقبولیت رأی اکثریت را در مشروعیت آن می دانند. تفاوت دیدگاه های فقیهان شیعه نیز به نوع حکومت و یا نوع ادله ی اثبات اکثریت موافق در آن مربوط می شود.
رأی اکثریت از نظر قرآن و اسلام و به دنبال آن در فقه شیعی دارای ارزش و اعتبار است ولی نه به صورت نامحدود و بی حد و حصر مانند حکومت های دموکراسی، بلکه در چارچوبی که شرع معین نموده است.
مذمت و نکوهش اکثریت و مدح و ستایش اقلیت در برخی آیات و روایات به خاطر کثرت و یا قلّت آن ها نمی باشد.
اکثریت از آن جهت که خواسته هایشان مداوم در حال تغییر است نمی تواند معیار حق باشد، زیرا در این صورت خود حق نیز مداوم تغییر خواهد کرد و به یک متغیر مبدل می گردد. این در حالی است که چیزهای متغیر برای سنجش به یک چیز ثابت نیاز دارند و این مسئله با متغیر بودن حق در تناقض است.
1-6- سابقه پژوهش   

بر اساس اعتقاد توحیدی؛ خداوند رب و صاحب اختیار انسان هاست. چنین اعتقادی ایجاب می کند

که تصرف از مخلوقات باذن خداوند صورت می گیرد. و از آن جا که حکومت و تنظیم قوانین مستلزم تصرف در امور انسان هاست، این امر تنها از سوی کسی رواست که دارای این حق و اختیار باشد و یا از طرف او مأذن و منصوب باشد. وقتی که خداوند حق حکومت و ولایت بر مردم(اکثریت) را به پیامبر(ص)، امامان معصوم(ع) و یا جانشین معصوم واگذار نموده است(مصباح یزدی، 1387 ه.ش، ج 2، ص40). آرای و عقاید و نظرات اکثریت را در مقابل اقلیت نمی توان همیشه حق دانست. اگر این آرای مطابق با واقع خارجی باشد، حق است و اگر مطابق با واقع عینی نبود، معیار حق نمی باشد.

    پس نظر اکثریت لزوماً حق و واجب الاتباع نمی باشد و مصداق آن آیه ی روبه رو می باشد: «جاءَهُم بِّالحَقِ وَ اَکثَرُهُم لِلِحَّقِ کارِهُونَ؛ او حق را برای آن ها آورده، اما بیش ترشان از حق کراهت دارند(گریزانند)». زیرا آن که از نظر اکثریت پیوسته حق می باشد، ممکن نیست که از حق کراهت داشته و با آن مبارزه نمایند.(تهرانی، م، 1421ه.ق، ج2 ، ص187)

    مفهوم شورا به معنای ارج نهادن به رأی اکثریت قاطع است. زیرا دستور انجام دادن کارها با مشورت بدین گونه است که؛ برنامه ی مورد نظر را با حضور کارشناسان مربوطه مطرح می سازد، آن گاه آن چه را که با نظر اکثریت مطلق باشد، به کار می گیرند. (معرفت، 1378 ه.ش، چ 1، ص74).

از دیدگاه میرزای نائینی نیز وقتی پای مشورت به میان آید، شرعاً و عقلاً طرف اکثریت را باید گرفت(نائینی، 1363 ه.ش، چ1، ص202). از طرفی اکثریت رهبری شده بر اساس منطق و فکر صحیح می تواند مشکلات جامعه را در حّد امکان بشری حل کند و اکثریت رهبری نشده و غیر مقبول موجب انحطاط و سوق جامعه به سوی منجلاب سقوط گردد. قرآن با اتکا بر همین قاعده مسلم و عقلایی برای اکثریت، منطق و عقلایی قایل است (موسوی، 1402ه.ق، چ1، ص27).

    از نظر اسلام همان گونه که اقلیت همیشه صائب و ممدوح نیست، اکثریت و جماعت نیز همیشه «مذموم» نیست، بلکه در بسیاری از نصوص دینی مورد تشویق و ستایش قرار گرفته است. تشریع مراسم عبادی گروهی و تقبیع انجام انفرادی آن (مانند دستور به اقامه امام جماعت و نماز عید و نماز استسقاء و انجام حج و… به صورت جمعی) تأکیدی بر ارزش و اهمیت اکثریت می باشد. در قرآن کریم «امت اسلام» به عنوان یک اکثریت بر حق و موافق اصول شرع برای ملت ها و اقوام دیگر معرفی شده است:«وَ کَذلِّکَ جَعَلناکُم اٌمّةً وَسَطاً لِتَکُونُوا شٌهداءَ عَلَی النّاسِ(انعام/38). از دیدگاه قرآن و فقیهان؛ «اقلیت» و یا «نخبگان» همان گونه که نقش مثبت دارند و مورد مدح قرار گرفته شده اند، گاهی نیز نقش منفی داشته و مورد نکوهش قرار گرفته اند: اِنَّا اَطَعنا سادَتَنا وَ کُبرائَنَا  فَأَضَلّونَا السَبّیلُ؛ ما از بزرگان و نخبگان (اکثریت موجود) خود پیروی کردیم و آنان ما را گمراه کردند. (احزاب /67)

لذا درک مباحث بنیادی دین و نیز موضوع و مبحث اکثریت و اقلیت نیاز مبرم به دانش و روشنگری و استدلال و برهان دارد.

    با تحقیق و تفحصی که در کتابخانه های تخصصی و عمومی انجام گرفت، این موضوع در کتاب ها و مقاله هایی به قلم نگاشته و ارائه شده اند. کتاب هایی مانند؛ بحار الانوار از

2-7 روش­های حل مسائل……………………………………………………………………………………………………13
2-8 مقدمه ای بر الگوریتم های برگرفته از اصول تکامل طبیعی……………………………………… ………… 16
2-8-1 چارلز داروین……………………………………………………………………………….16
2-8-2 انتخاب طبیعی………………………………………………………………………………………………17
2-8-3 گرگور مندل ……………………………………………………………………………………………..17
2-8-4 نظریۀ ترکیبی انتخاب طبیعی…………………………………………………………………………..18
2-9 مسائل بهینه سازی چندهدفه و روش های حل آن ها……………………………………………………………19
2-9-1 الگوریتم NSGA-II……………………………………………………………..21
2-9-2 الگوریتم MOPSO …………………………………………………………….22
2-9-2-1 ایده طراحی الگوریتم ……………………………………………………………………23
2-9-2-2 تشریح کلی الگوریتم……………………………………………………………………..24
2-9-3 روش محدودیت- Ԑ……………………………………………………………………. …………………….26
2-10 مروری بر تحقیقات مرتبط……………………………………………………………………27
2-12 جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………..29
فصل سوم ،ارائه مدل پیشنهادی ………………………………………………………………31
3-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………..32
3-2 ویژگی های مدل…………………………………………………………………………………………………………34
3-3 مدل ریاضی مسئله………………………………………………………………………………………………………..34
3-3-1 معرفی اندیس­های مدل…………………………………………………………………………………..34
3-3-2 معرفی پارامترهای مدل…………………………………………………………………………………..34
3-3-3 معرفی متغیرهای تصمیم…………………………………………………………………………………..35
3-3-4 ارائه مدل برنامه­ریزی عددصحیح……………………………………………………………………..36
3-3-5 شرح محدودیت ها ……………………………………………………………………….37
فصل چهارم، ارائه روش حل و تحلیل آن……………………………………………………………39
4-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………..40
4-2 نتایج حل با روش دقیق محدودیت-Ԑ………………………………………………………………………………40
4-3 شرحی بر نحوه طراحی NSGA-II………………………………………………………………………………….41
4-3-1 عملکردچرخه ای…………………………………………………………………………..45
4-3-2 نخبه گرایی……………………………………………………………………………………45
4-3-3   http://fumi.ir/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d8%a7%d8%b1%d8%b2%d9%8a%d8%a7%d8%a8%d9%8a-%d8%b1%d9%8a%d8%b3%da%a9-%d9%88/ تقاطع…………………………………………………………………………………………….47
4-3-4جهش……………………………………………………………………………………………47
4-3-5 شروط توقف………………………………………………………………………………………………..50
4- 4 شرحی بر نحوه طراحی MOPS……………………………………..…………………………………………..51
4-5 اجرای الگوریتم­ها…………………………………………………………………………………………….52
4-5-1 نتایج سایز کوچک………………………………………………………………………………………..54
4-5-1-1 اندازه یک ونمونه یک……………………………………………………………………55
4-5-1-2 اندازه یک و نمونه دو…………………………………………………………………….55
4-5-1-3 اندازه یک و نمونه 3……………………………………………………………………….55
4-5-2 نتایج سایز متوسط………………………………………………………………………………………….57
4-5-2-1 اندازه 2 و نمونه 1………………………………………………………………………….57
4-5-2-2 اندازه 2 و نمونه 2………………………………………………………………………….58
4-5-2-3 اندازه 2 و نمونه 3………………………………………………………………………….60
4 -5-3 نتایج سایز بزرگ……………………………………………………………………………………….60
4-5-3-1 اندازه 3 ونمونه 1…………………………………………………………………………..61
4-5-3-2 اندازه 3 و نمونه 2………………………………………………………………………….62
4-5-3-3 اندازه 3 و نمونه 3………………………………………………………………………….63
فصل پنجم، نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………………………………….64
5-1 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………..65