به منظور مطالعه برخی معیارهای فیزیولوژیک و رابطه آنها با عملکرد دانه در ژنوتیپ‌های گندم تتراپلوئید تحت شرایط تنش خشکی، آزمایشی با طرح کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی با بهره گرفتن از 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید (دوروم) در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در سال زراعی 1392-1391 اجرا شد. براساس عملکرد در شرایط بدون تنش (Yp) و تنش (Ys)، شاخص‌های کمی مقاومت به خشکی از قبیل: شاخص تحمل به تنش (STI)، میانگین هندسی عملکرد در دو محیط (GMP) و شاخص حساسیت به خشکی (SSI) محاسبه شدند. اختلاف بسیار معنی‌داری بین کلیه شاخص‌ها و عملکردهای بدون تنش و تنش وجود داشت که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی و امکان انتخاب برای مقاومت به خشکی می‌باشد. با رسم نمودار بای پلات و مشاهده ژنوتیپ‌ها مشخص گردید که در شرایط آبیاری مطلوب بیشترین عملکرد مربوط به ژنوتیپ 733 و 722 و نیز بیشترین STI، GMP وHMP متعلق به ژنوتیپ 741 و یاواروس بود. همچنین بیشترین SSI مربوط به ژنوتیپ‌های 797 و2610KC بود. با محاسبه ضرایب مسیر مشخص گردید که بیشترین اثر مستقیم ضرایب مسیر به وزن هزار‌دانه و عملکرد بیولوژیک اختصاص داشت. که بهترین صفات در ژنوتیپ‌های مورد مطالعه جهت انتخاب ارقام مقاوم در برنامه‌های اصلاحی معرفی می‌شوند.

فهرست مطالب

عنوان                                       صفحه

فصل اول

مقدمه 2

1-1- تعریف مسئله 2

1-2- تنش خشکی. 3

1-3-اهمیت گندم 3

1-4-تنش خشکی در گندم 5

1-5- اهداف مطالعه 7

فصل دوم

مروری بر پژوهشهای انجام شده 9

2-1- تاثیر تنش خشکی بر دمای سایه‌انداز گیاه 9

2-2- شاخص تنش 10

2-3- اثر تنش خشکی بر صفات مورفولوژیک 11

2-4- وراثت‌پذیری 13

فصل سوم

مواد و روشها 15

3-1- مشخصات محل انجام تحقیق 15

3-2- ژنوتیپ‌های مورده استفاده و شرایط محل طرح 15

3-3- روش اجرای طرح 20

3-4- اندازه‌گیری شاخصهای مقاومت به خشکی 22

3-5-محاسبه وراثت پذیری عمومی 23

3-6- اندازه‌گیری صفات مورفولوژیک، عملکرد و اجزاء عملکرد 23

3-7- اندازه گیری دمای سایه‌انداز 24

3-7-1- شرایط مكانی و محیطی اندازه‌گیری دمای سایه‌انداز. 24

3-7-2-زمان مناسب اندازه‌گیری دمای سایه‌انداز در طول روز 24

3-7-3- شرایط رشد و نموی گیاه جهت اندازه گیری دمای سایه‌انداز 25

3-7-4 – تعداد نمونه در هر كرت ادوات و روش اندازه گیری 25

تجزیه آماری داده‌ها 26

فصل چهارم

نتایج و بحث 28

4-1-تجزیه واریانس داده‌ها 28

4-2- تعداد پنجه بارور 30

4-3- طول دم گل‌آذین 31

4-4-سطح برگ 32

4-5- تعداد دانه در سنبله 34

4-6- تعداد دانه در سنبلک 35

4-7- ارتفاع بوته 36

4-8- دمای سایه انداز گیاه 38

4-9-عملکرد بیولوژیک 41

4-10- عملکرد دانه 43

4-11-وزن هزار دانه 47

4-12-شاخص برداشت 48

4-13- برآورد اجزای واریانس و وراثت‌پذیری عمومی صفات مورفولوژیک و عملکرد 55

4-14- همبستگی شاخص های کمی مقاومت به خشکی و عملکرد دانه 56

4-15- تجزیه به مولفه‌های اصلی 58

4-16- همبستگی و تجزیه ضرایب مسیر صفات اندازه‌گیری شده 60

4-16-1- همبستگی و ضرایب مسیر بین صفات اندازه‌گیری شده در شرایط آبیاری مطلوب 60

4-16-2- همبستگی و ضرایب مسیر بین صفات اندازه‌گیری شده در شرایط تنش خشکی 64

نتیجه‌گیری کلی 67

پیشنهادات 69

منابع 70

چکیده انگلیسی 80

فهرست جدول‌ها

عنوان                                       صفحه

جدول شماره 3-1 ژنوتیپ‌های مورده استفاده و روش پیاده سازی طرح   16

جدول شماره 3-2 شجره‌نامه ژنوتیپ‌های تهیه شده از مرکز بین‌المللی گندم و ذرت (CIMMYT):. 18

جدول 4-1- نتایج تجزیه واریانس تاثیر تنش خشکی بر خصوصیات مورفولوژیک 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید.. 28

جدول 4-2- نتایج تجزیه واریانس تاثیر تنش خشکی بر خصوصیات مورفولوژیک 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید.. 29

جدول 4-3 مقایسه میانگین دمای سایه‌انداز 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید.. 40

جدول4-4- میانگین تاثیر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید و مقایسه میانگین آنها بر اساس آزمون LSD    50

جدول 4-5- میانگین تاثیر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید و مقایسه میانگین آنها بر اساس آزمون LSD    51

جدول 4-6- میانگین تاثیر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید و مقایسه میانگین آنها بر اساس آزمون LSD    53

جدول 4-7- نتایج محاسبه اجزای واریانس و وراثت‌پذیری صفات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای آن بین 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید   55

جدول 4-8- ضرایب همبستگی شاخص‌های کمی مقاومت به خشکی و عملکرد دانه در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی.. 56

جدول 4-9- میانگین عملکرد و شاخص‌های تنش در شرایط نرمال و تنش خشکی در ژنوتیپ‌های گندم.. 57

جدول 4-10- مقادیر ویژه، درصد مقادیر ویژه و درصد تجمعی واریانس 40 ژنوتیپ گندم دوروم.. 59

جدول 4-13- همبستگی بین صفات اندازه‌گیری شده در شرایط تنش خشکی   65

جدول 4-14- تجزیه علیت عملكرد دانه در شرایط تنش خشکی با توجه به صفات باقیمانده در مدل رگرسیون مرحله‌ای.. 66

فهرست شکل‌ها

عنوان                                       صفحه

شکل4-1: اثر خشکی بر میانگین تعداد پنجه بارور 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید.. 30

شکل4-2: اثر خشکی بر میانگین طول دم گل‌آذین 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید.. 32

شکل4-3: اثر خشکی بر میانگین سطح برگ 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید   33

شکل4-4: اثر خشکی بر میانگین تعداد دانه در سنبله 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید.. 34

شکل4-5: اثر خشکی بر میانگین تعداد دانه در سنبلک 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید.. 36

شکل4-6: اثر خشکی بر میانگین ارتفاع بوته 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید.. 37

شکل4-7: اثر خشکی بر میانگین دمای سایه‌انداز 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید.. 38

شکل4-8: اثر خشکی بر میانگین عملکرد بیولوژیک 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید.. 42

شکل4-9: اثر خشکی بر میانگین عملکرد دانه 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید.. 43

شکل4-10: اثر خشکی بر میانگین عملکرد کل 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید.. 45

شکل4-11: مقایسه اثر خشکی بر کاهش عملکرد 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید در شرایط تنش خشکی و آبیاری مطلوب.. 46

شکل4-12: اثر خشکی بر میانگین وزن هزار‌دانه 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید.. 47

شکل4-13: اثر خشکی بر میانگین شاخص برداشت 40 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید.. 49

شکل 4-14- نمودار بای پلات شاخص های کمی مقاومت به خشکی و عملکرد دانه در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی.. 59

فصل اول

مقدمه

1-1- تعریف مسئله

اكثر مناطق ایران دارای اقلیم خشك و نیمه خشك می‌باشند. بنابراین یكی از عوامل محدود كننده تولید محصولات كشاورزی در ایران ناشی از تنش خشكی است که با توجه به مرحله‌ رشد گیاه می‌تواند باعث خسارت و در نتیجه كاهش عملكرد گردد.

یكی از روش‌های كاهش اثرات مخرب تنش خشكی استفاده از ژنوتیپ‌های مقاوم می‌باشد. از نظر تكاملی مقاومت به خشكی عبارت است از توان زنده ماندن یك گونه از نسلی به نسل دیگر در شرایط كمبود آب، از نظر كشاورزی مقاومت به خشكی توان تولید اقتصادی یك محصول در شرایط كمبود آب قابل استفاده برای آن محصول تعریف می‌گردد. درجه مقاومت به خشكی متفاوت است كه شامل تحمل[1] به خشكی و گریز[2] از خشكی می‌باشد. تحمل به خشكی به مفهوم حالتی است كه در عملكرد محصول كشت شده در محیط حاوی تنش آب هیچ گونه كاهشی دیده نشود. گریز از خشكی حالتی است كه ارقام قبل از محدودیت شدید آب به محصول دهی برسند. و مفیدترین شكل مقاومت به خشكی است (شاه نجات بوشهری و عبد میشانی، 1376).

1-2- تنش خشکی

بخش عمده‌ای از غذای دنیا توسط محصولاتی تامین می‌گردد که در مناطق مورد کشت آنها، بارندگی محدودی در فصل رویش وجود داشته و یا اینکه محصولات کشت شده از رطوبت ذخیره در خاک استفاده می‌کنند. خسارات وارده ناشی از گرما و خشکی به گندم، یولاف، ذرت، سورگوم، ارزن و سایر گیاهان زراعی در مناطق پر حرارت و کم باران امری عادی است. بنابر‌این مقاومت به دما و خشکی به خاطر کاهش افت عملکرد در گیاهان واقع در این مناطق مهم می باشد (شاه نجات بوشهری و عبد میشانی، 1376). از بین تنش­های زنده و غیرزنده، تنش­ خشکی دومین عامل اصلی کاهش عملکرد بعد از عوامل بیماری­زا می­باشد و در نتیجه بارندگی کم، دمای بالا و وزش باد حادث می­شود. واکنش گیاه نسبت به آن بستگی به مرحله­ای از رشد دارد که خشکی در آن رخ می‌دهد (احمدی و همکاران، 1388).

با توجه به این‌که متوسط نزولات جوی سالانه ایران 240 میلی­متر می‌باشد، ایران در رده مناطق خشک و نیمه­خشک جهان قرار می‌گیرد (طبق تعریف آمبرژه مناطقی را خشک می‌نامند که بارندگی سالانه آنها کمتر از 250 میلی­متر باشد و مناطق با بارندگی سالانه 250 تا 450 میلی­متر را نیمه‌خشک گویند) ( آذری‌کی، 1381). با توجه به نزولات محدود ایران، حدود 45 درصد اراضی زیر کشت گندم دیم در ایران دارای نزولات کمتر از 350 میلی­­متر است­ (محمدی، 1387) که باعث ‌می‌گردد تا تنش خشکی به عنوان مهمترین عامل محدود کننده عملکرد در گیاهان زراعی مورد توجه خاص قرار گیرد.

1-3-اهمیت گندم

گندم به عنوان مهمترین عنصر غذائی، به عنوان یک منبع کالری، پروتئین، ویتامین و املاح خاص، دارای ارزش تغذیه‌ای بالایی است (شاه نجات بوشهری و عبد میشانی، 1376). این گیاه بیشترین سطح زیر كشت را به خود اختصاص داده است و در اغلب نواحی جهان كشت می‌شود. گستره کشت آبی از 60 درجه عرض‌ شمالی در شمال اروپا تا 40 درجه عرض جنوبی در آمریكای جنوبی و از مناطق هم سطح دریا تا ارتفاع 3000 متری از سطح دریا را شامل می‌شود. از مهمترین كشورهای تولید كننده گندم در جهان می‌توان به هند، پاكستان، ایالات متحده آمریكا و كانادا اشاره نمود. ایران یكی از مراكز تنوع و خاستگاه‌های اولیه گندم بوده و منابع ژنتیكی غنی برای این محصول در کشورمان وجود دارد (شهبازی و همکاران، 1391). گندم از خانواده گندمیان[3]، از جنس تریتیکوم[4] و مهمترین گیاه زراعی روی کره زمین است­ (شهبازی و همکاران، 1391). گونه‌های اصلی آن از لحاظ تعداد کروموزوم به سه گروه دیپلوئید (2n=2X=14 AA BB DD)، تتراپلوئید (2n=4X=28 AABB) و هگزاپلوئید (2n=6X=42 AABBDD) تقسیم می­شوند. گونه­های تتراپلوئید، آمفی­پلوئیدی از تلاقی دو دیپلوئید هستند و هگزا­پلوئیدها از تلاقی دیپلوئید و تتراپلوئید به‌وجود آمده­اند (توسلی، 1387). ژنوم A از یک گندم دیپلوئید وحشی به نام تریتیکوم بوئئوتیکوم بدست آمده است. این گندم در به وجود آمدن گندم‌های تتراپلوئید دوروم، تورژیدوم، بولونیکوم و پرسیکوم (کارتالیکوم) با فرمول ژنومی AABB موثر بوده است. گونه­ تتراپلوئید وحشی تریتیکوم دی‌کوکوئیدز[5] با گیاهی از خانواده گندمیان به نام تریتیکوم تاشی­ئی[6] با فرمول ژنومی DD آمیخته شد و گندم هگزاپلوئید (AABBDD) امروزی را به وجود آورده‌اند. اما منبع ژنوم سوم (ژنومB) در حال حاضر هنوز ناشناخته باقی‌ مانده است (یزدی‌صمدی و عبدمیشانی، 1383).

گندم دوروم تقریباً 8 درصد از تولید جهانی گندم را شامل می­شود (محمدی و همکاران، 1385) و یکی از منابع اولیه به وجود آورنده گندم اولیه است. این گندم گیاهی است از خانواده گندمیان­، تك لپه، خودگشن، یك‌ساله و روز بلند (نورمحمدی و همکاران، 1376). گندم دوروم با داشتن درصد بالای پروتئین (12 تا 14 درصد) در مقایسه با برنج (7 درصد) و گندم نان (10 تا 12 درصد) از جمله مهمترین مواد غذایی جهان است (نورمحمدی و همکاران، 1376). گندم دوروم حاوی رنگدانه‌های طبیعی بیشتری نسبت به انواع گندم‌های دیگر است که خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی دارند. سمولینا محصول اصلی گندم دوروم می‌باشد. تغذیه با ماکارونی تهیه شده از آرد سمولینا، یک روش مناسب برای ورود غذاهای تهیه شده از دانه گندم دوروم به رژیم غذایی است که باعث افزایش پیشگیری ابتلا به بیماری‌های مزمن و افزایش سلامتی می‌گردد، گرچه مقدار آنتی اکسیدان‌ها در سمولینا کم است اما مصرف مداوم آن میزان نیاز  بدن را تأمین می کند. گندم دوروم، ویتامین‌ها، مواد معدنی، آنتی اکسیدان‌ها و فیبر رژیمی بیشتری نسبت به  گندم‌های دیگر دارد (محمدی و همکاران، 1381). گندم دوروم یکی از قدیمی‌ترین گونه‌های زراعی غلات می‌باشد (رویو و همکاران، 2009 ) که کشت آن به دلیل تقاضا و همچنین قیمت بالای جهانی در حال افزایش است (هوشمند و همکاران ، 2005(، پروتئین بالا و استحکام گلوتن آن باعث شده است که این گندم بهترین ماده اولیه برای تولید ماکارونی باشد، هرچند در تهیه نان نیز از آن استفاده می‌گردد (تریبوی و همکاران، 2003 ).

1-4-تنش خشکی در گندم

گندم به طور گسترده در مناطقی كشت می‌شود كه در معرض تنش‌های فراوان خشكی هستند. مکانیسم‌هایی كه در مقاومت به خشکی گندم دخالت دارند عبارتند از: زودرسی، که گیاه قبل از مواجهه با تنش خشکی چرخه زندگی خود را کامل می‌کند، سیستم قوی و عمیق ریشه جهت استفاده موثر از رطوبت خاک، مکانیسمی که روزنه‌ها را در ضمن دوره تنش خشکی می‌بندد به نحوی که تلفات آب در گیاه کاهش یابد و سر انجام پوشش مومی روی سطح برگ که تلفات تعرق را کم می‌کند. لذا ارقام گندم تولید شده برای مناطق خشك دارای برگ‌های باریك‌تر و نسبت ساقه به ریشه كمتری هستند و از استعداد تولید عملكرد كمتری نسبت به ارقام تولید شده برای مناطق مرطوب برخوردارند (شاه نجات بوشهری و عبد میشانی، 1376).

مقاومت به خشكی صفتی كمی است كه از طریق یك روش واحد آزمایشگاهی قابل اندازه‌گیری نیست زیرا تنش بر مراحل مختلف نموی تاثیر داشته و اثر آن با شدت و مدت تنش تغییر می‌كند (کافی و همکاران، 1386). آبیاری گندم در مناطقی که دارای بارندگی زیاد هستند ضروری نمی­باشد ولی در مناطق کم باران، آبیاری باعث جلوگیری از نوسان عملکرد می­شود. گندم از اول بهار تا مرحله رسیدن خود روزانه به 3 تا 5 میلی­متر آب نیاز دارد. بنابراین در مناطقی که بارندگی کافی نیست، باید از آبیاری تکمیلی استفاده کرد (نیازی و همکاران، 1381). محصولات زراعی پاییزه معمولاً از زمان گلدهی تا مرحله رسیدگی فیزیولوژیك با خشكی مواجه می‌گردند چون در این زمان هوا گرم و تعرق افزایش می‌یابد (Schneider et al., 1969). و کلا اثر زمان ظهور تنش آب ممکن است به اندازه شدت تنش آب اهمیت داشته باشد. از زمان سبز شدن تا پایان پنجه­زنی، بوته­های جوان گندم آب زیادی مصرف نمی‌کنند. آبیاری خیلی زیاد در این مواقع نه تنها فایده­ای ندارد، بلکه باعث از بین رفتن تهویه خاک و خارج شدن کودهای شیمیایی از ناحیه ریشه می­شود. حتی مقداری تنش رطوبت در طول این دوره که باعث جلوگیری از رشد زیاد می‌شود، مفید است چون مانع سرمازدگی شدید در برخی موارد می‌گردد. نیاز آبی گیاه در طول دوره حداکثر رویش که همزمان با طویل شدن ساقه است، به سرعت زیاد می‌شود. در زمان تشکیل سنبلچه­ها، تنش رطوبت باعث کاهش تعداد آنها در هر سنبله خواهد شد و کاهش تعداد سنبلچه‌ها باعث کاهش عملکرد نیز می‌گردد (نیازی و همکاران، 1381).

در ارزیابی مقاومت به خشكی باید به مراحل نموی گیاه دقت نمود زیرا بیشترین تنش خشکی که به گیاهان وارد می­شود اغلب در زمان گلدهی و تشکیل دانه صورت می­گیرد، در این دوره تبخیر و تعرق افزایش می­یابد که همزمان با حداکثر نیاز گیاه به رطوبت می­باشد. همچنین در طول این دوره تنش آب بیشترین اثر سوء را بر عملکرد دانه خواهد داشت. فاصله بین تمایز سلولی سنبلک­ها و گلدهی، حساسترین دوره نسبت به خشکی می­باشد. ارقامی از گندم که گرده افشانی آنها طولانی است، در مقایسه با ارقامی که دوره گرده­افشانی کوتاه­تری دارند، احتمالا در اثر تنش رطوبت، صدمه کمتری متحمل می­شوند (گل‌پرور و همکاران، 1381). اندازه‌گیری عملکرد دانه یکی از شاخص‌های مهم در برنامه‌های اصلاحی گندم برای مقامت به خشکی می‌باشد. اما به دلیل وراثت‌پذیری پایین این صفت، اندازه‌گیری صفات فیزیولوژیک، مورفولوژیک و بیوشیمیایی مرتبط با تنش خشکی در کنار آن ضروری به نظر می‌رسد (Blum et al., 1990). گلستانی و آساد (1998) بیان نمودند که انتخاب بر اساس صفات فیزیولوژیک آسان و دقیق بوده و توارث‌پذیری این صفات نسبتا بالا است. بنابراین بازده ژنتیکی این صفات مطلوب بوده و انتخاب بر مبنای این صفات راه مطمئن و سریعی برای انتخاب جوامع گیاهی و بهبود عملکرد می‌باشد.

پژوهش‌های انجام شده در سال‌های اخیر بیشتر بر روی اثر تنش خشکی بر گندم هگزاپلوئید توسط پژوهشگران داخلی و خارجی صورت گرفته است. اما با توجه به اهمیت گندم دوروم کمتر به اثر تنش ­خشکی بر روی گندم تتراپلوئید توجه شده است، لذا این مطالعه با اهداف زیر روی مجموعه ­ای از گندم­های تتراپلوئید (دوروم) پایه‌ریزی گردید.

فصل اول: کلیات تحقیق.. 1

1-1 مقدمه. 2

2-1 بیان مسئله. 2

3-1 اهمیت و ضرورت موضوع. 3

4-1 فرضیه های تحقیق.. 5

5-1 هدف های تحقیق یا نتایج مورد انتظار 5

6-1 روش کلی تحقیق.. 5

1-6-1 قلمرو مکانی-جامعه تحقیق.. 5

2-6-1 روش نمونه گیری و تخمین حجم جامعه. 5

3-6-1 روشهای گردآوری داده ها و ابزار مورد استفاده برای آن. 6

4-6-1 روشهای تحلیل داده ها 6

7-1 چارچوب کلان نظری تحقیق.. 6

8-1 نقشه راه 7

9-1 پیشینه تحقیق.. 7

10-1 نگاهی بر بانک توسعه صادرات.. 9

11-1 شرح واژه ها و اصطلاحات تحقیق.. 10

12-1 خلاصه. 11

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق.. 12

1-2 مقدمه. 13

2-2 بخش اول: سیستم مدیریت یادگیری.. 14

1-2-2 تعریف سیستم مدیریت یادگیری.. 14

2-2-2 تاریخچه سیستم مدیریت یادگیری.. 15

3-2-2 مفاهیم پایه در سیستم مدیریت یادگیری.. 17

4-2-2 سیستم های مدیریت در آموزش الکترونیکی (مدیریت یادگیری ) 18

5-2-2 سیستم مدیریت محتوا 19

1-5-2-2 تعریف سیستم مدیریت محتوا 19

2-5-2-2 استاندارد در سیستم مدیریت محتوا 20

6-2-2 آموزش الکترونیکی.. 21

1-6-2-2 انواع آموزش الکترونیکی.. 22

1-1-6-2-2 سیستم آموزش الکترونیکی یک طرفه. 22

2-1-6-2-2 سیستم آموزش الکترونیکی دو طرفه. 23

3-1-6-2-2 سیستم آموزشی سنکرون یا همزمان. 23

4-1-6-2-2 سیستم آموزشی آسنکرون یا غیر همزمان. 23

7-2-2 سیستم های مدیریت یادگیری نوین.. 24

8-2-2 انتخاب سیستم های مدیریت یادگیری مناسب.. 26

9-2-2 مدل پذیرش فناوری.. 27

3-2 بخش دوم: مدیریت دانش… 28

1-3-2 تعریف دانش… 28

2-3-2 مدیریت دانش… 29

4-3-2 مفهوم دانش… 31

5-3-2 راهبردهای مدیریت دانش… 32

6-3-2 فرآیند مدیریت دانش… 32

1-6-3-2 ایجاد دانش… 33

2-6-3-2 اعتباربخشی به دانش… 33

3-6-3-2 ارائه دانش… 34

4-6-3-2 توزیع دانش… 34

5-6-3-2 کاربرد دانش… 34

7-3-2 ضرورت و اهمیت مدیریت دانش… 35

8-3-2 نقش منابع هوشمند در مدیریت دانش… 35

4-2 بخش سوم: سیستم مدیریت یادگیری و مدیریت دانش… 36

1-4-2 مسائل مشترک مدیریت دانش و یادگیری الکترونیکی.. 36

2-4-2 تحقیقات انجام شده پیرامون موضوع تحقیق.. 37

1-2-4-2 تحقیقات داخلی.. 37

2-2-4-2 تحقیقات خارجی.. 38

5-2 بخش چهارم: مدل تحقیق و نتیجه گیری.. 40

1-5-2 مدل مفهومی پژوهش… 40

2-5-2 خلاصه. 41

فصل سوم: روش تحقیق.. 42

1-3 مقدمه. 43

2-3 روش تحقیق.. 43

3-3 گروه بندی انواع پژوهش بر حسب هدف از انجام پژوهش… 44

4-3 گروه بندی انواع پژوهش بر حسب شیوه ی گردآوری داده ها 44

5-3 منابع گردآوری داده ها 45

6-3 روایی ابزار گردآوری داده ها 48

7-3 پایایی ابزار گردآوری داده ها 49

8-3 جامعه ی آماری.. 51

9-3 طرح نمونه گیری.. 51

10-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها 52

11-3 تحلیل عاملی.. 52

12-3مدل یابی معادلات ساختاری.. 53

13-3 خلاصه. 53

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 54

1-4  مقدمه. 55

2-4 توصیف ویژگی های جمعیت شناختی اعضای نمونه. 55

1-2-4 جنسیت.. 56

2-2-4 سن.. 57

3-2-4 تحصیلات.. 58

4-2-4 سابقه خدمت.. 59

5-2-4 نوع شغل.. 60

3-4 آمار استنباطی.. 61

1-3-4 روش تجزیه و تحلیل داده ها 61

2-3-4 آزمون نرمال بودن متغیرهای پژوهش… 61

3-3-4 ضریب همبستگی بین متغیرهای پژوهش… 62

4-3-4 ارزیابی بخش اندازه گیری مدل. 63

1-4-3-4 تحلیل عاملی تاییدی شاخص های متغیر درک سهولت استفاده 64

2-4-3-4 تحلیل عاملی تاییدی متغیر درک سودمندی استفاده 66

3-4-3-4 تحلیل عاملی تاییدی متغیر انگیزه و قصد استفاده 68

4-4-3-4 تحلیل عاملی تاییدی متغیر انتقال دانش… 69

5-3-4 مدل سازی معادلات ساختاری.. 70

5-4 خلاصه. 76

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها 77

1-5 مقدمه. 78

2-5 مروری اجمالی بر فرآیند تحقیق.. 78

3-5 نتایج یافته ها 79

1-3-5 نتایج یافته های توصیفی تحقیق.. 79

2-3-5 نتایج استنباطی پژوهش و پیشنهادها 79

4-5 پیشنهادها برای تحقیقات آتی.. 82

5-5 محدودیت های تحقیق.. 82

6-5 خلاصه. 83

منابع و ماخذ. 84

منابع فارسی.. 85

منابع لاتین.. 86

1 مقدمه

تحول عظیم کلمات آنلاین، بر بسیاری از حوزه ها اثر گذاشته است. عمدتا بر حوزه مدیریت دانش و آموزش. گرایش جدید در موسسات آموزشی به سمت یادگیری آنلاین و یادگیری الکترونیکی به جای رویکرد سنتی آموزش رودر رو، در حرکت است. بعد اصلی مدیریت دانش ارائه دادن اطلاعات متنوع در قالب های مختلف است. مانند: گزارش ها، ملاقات برای تبادل نظرات و تجارب از مخزن جمع آوری پایگاه داده و سیستم های خبره مرتبط. هدف یادگیری الکترونیکی اساسا ارائه مواد آموزشی به کاربران از طریق چارچوب های یادگیری الکترونیکی یا به عبارتی از طریق سیستم مدیریت یادگیری است.

2-1 بیان مسئله

ما در عصر دانش زندگی می کنیم. عبارت “ دانش قدرت است “ جای خود را در عصر دانایی محوری به “ اشتراک دانش قدرت است “ داده است. هر سازمانی، چه کوچک و چه بزرگ تا آنجایی رونق می یابد که به مأموریتهای خود دست یابد. هنگامی که یک سازمان تلاش می کند که به اهداف خود دست یابد، عدم ثبات و تهدیدها در محیط، دستیابی به اهداف را.به.تأخیر.انداخته.یا.حتی.فرایند.آن.را.تخریب.می.سازد. بدلیل اینکه دانش قدرت است، سرمایه های دانش هر سازمانی موفقیت اجرایی آن را تعیین می کند. وظیفه مدیریت دانش، مدیریت سرمایه های دانشی هر سازمانی است. مدیریت دانش اساسا مفهوم یا اندیشه جدیدی نیست. دانش موضوعی نیست که امروز به یکباره به وجود آمده باشد. انسان در مسیر تاریخ تکاملی خود و تکامل اجتماعی ناشی از آن همواره تولید کننده دانش بوده است و از آن در ایجاد تغییر در جامعه استفاده نموده است. رﺷﺪ داﻧﺶ درزﻣﺎنﻫﺎی اﺧﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎرﺳﺮﻳﻊ ﺑﻮده، ﺑﻪﮔﻮﻧﻪایﻛﻪ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ،80 درﺻﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﻓﻨﺎوری و داﻧﺶ و ﻧﻴﺰ 90 درﺻﺪ ﺗﻤﺎم داﻧﺶﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻓﻨﻲ، در ﺟﻬﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﺮ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل وﻧﻴﻢ، ﺣﺠﻢ داﻧﺶ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد (اﻓﺮازه :1386). اﻳﻦ درﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ آن، ﻛﻤﺘﺮ از ﭼﻬﺎرﺳﺎل اﺳﺖ. ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ، اﻳﻦ ﺗﺤﻮل ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﻧﮕﺮش ﺟﺪﻳﺪی در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖﻛﺴﺐ وﻛﺎر ﺑﺎ ﻧﺎم “ﻣﺪﻳﺮﻳﺖداﻧﺶ” ﺷﺪه اﺳﺖ.

اﻣﺮوزه داﻧﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان «ﻣﻨﺒﻌﻲ» ارزﺷﻤﻨﺪ و اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ و ﻧﻴﺰ ﻳﻚ «داراﻳﻲ» ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و اراﺋﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ و اﻗﺘﺼﺎدی، ﺑﺪون ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و اﺳﺘﻔﺎده ﺻﺤﻴﺢ از اﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ارزﺷﻤﻨﺪ، اﻣﺮی ﺳﺨﺖ و ﺑﻌﻀﺎً ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ. در اﻳﻦ ﻧﮕﺮش، داﻧﺶ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻨﺒﻌﻲ ارزﺷﻤﻨﺪ درﻛﻨﺎر ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻛﺎر، زﻣﻴﻦ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ (ﻛﻪﭘﻴﺶﺗﺮ در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮد) ﺑﻪﻋﻨﻮان داراﻳﻲ ﭘﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ. درﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎری، دﻳﮕﺮﺻﻨﻌﺖ، ﻣﺤﻮرﻧﻴﺴﺖ، ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺤﻮر، داﻧﺶ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن، داﻧﺸﮕﺮان(ﻳﺎ داﻧﺶﻛﺎران، داﻧﺸﻮران) ﺑﻪﻛﺎر ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ.

با رشد تجارت بین المللی در بازارهای سنتی و در حال توسعه، کار تیمی اثربخش و تسهیم دانش به عنوان عوامل موفقیت برای شرکت های جهانی تلقی می شود. شرکت ها به طور فزاینده ای به توانایی های دانش محور در مدیریت بازرگانی، مدیریت زنجیره تامین، تولید و تحقیق و توسعه وابسته شده اند. توسعه و یکپارچگی این عوامل و سایر شایستگی های سازمانی چالش بزرگی برای رهبری استراتژیک سازمان هستند. در محیط امروزی مزیت رقابتی خیلی سریع آشکار می گردد. به همین دلیل شرکت ها ممکن است نیاز به توسعه دانش فرهنگ محور داشته باشند. ساخت فرهنگ و توسعه تواناییهای پویای پیچیده در فرآیند یادگیری ضروری است؛ که توسط تعهد به تسهیم دانش و کاربرد آن تقویت می شود. استفاده از تکنولوژی های جدید یادگیری می تواند جایگزین روش های سنتی گردد. پیاده سازی موفق تکنولوژی های جدید برای آموزش کارکنان بستگی به پذیرش تکنولوژی توسط کارکنان عملیاتی و خط مقدم سازمان دارد. اهمیت پذیرش تکنولوژی در ادبیات موضوع بسیار شناخته شده است، و برای بیش از 2 دهه مدل پذیرش تکنولوژی به عنوان یک پایه تئوریک برای تحقیقات در این حوزه مورد استفاده قرار می گیرد. هر چند که مطالعات محدودی ارتباط آن را با سیستم مدیریت دانش و یا در ارتباط با آموزش مورد توجه قرار داده اند.

3-1 اهمیت و ضرورت موضوع

امروزه دیگر اهمیت داده ها، اطلاعات و دانش برکسی پوشیده نیست. اغلب سازمانها، اگرچه شاید تنها بر روی کاغذ و در حد شعار، اما به هر نحو دانش محوری را در زمره اهداف و برنامه های کاری خود قرارداده اند تا در فضای رقابتی بازار پرتراکم تجارت از رقبا عقب نمانند. بانکها نیز البته از این مهم غافل نبوده اند. آنها از یکسو  به منظور رعایت استانداردهای کنترل ریسک و از سوی دیگر برای مدیریت صحیح مجموعه خود نیازمند دسترسی بموقع به مطالعاتی هستند که درداخل یا خارج از سازمان تولید میشود. از سوی دیگر ما همواره با نظام ها و روشهای مدیریتی روبرو میشویم که به کارگیری آنها مستلزم دستیابی به اطلاعات است. برنامه ریزی برای سازمان نیازمند تحلیل نقاط ضعف و قوت و تهدیدات و فرصت ها[1] است که شهرت آن از سایر سر واژه های مدیریتی فزونی یافته و جایگاه ویژه ای در ادبیات مدیریت پیداکرده است. امااین اصطلاح چهار حرفی، مستلزم اطلاعاتی درمورد نقاط ضعف و قوت سازمان و فرصتها و تهدیدهای محیطی است که دستیابی به این اطلاعات خود مستلزم پژوهشها و تحقیقات بسیار است. بازاریابی بدون شناخت بازار، مشتری، خدمات و محصولات و مزیتهای رقابتی سازمان ممکن نیست و البته هریک از این عناوین نیز خود زیر مجموعه های بیشماری شامل انواع بازار، انواع مشتری، بازارهدف، مشتریان بالقوه، مشتریان بالفعل وانواع دسته بندی ها و بخش بندی های متفاوت رادر برمی گیرد. سایر فعالیتهای سازمان از مدیریت منابع انسانی گرفته تاکنترل کیفیت، خلق محصول، توسعه خدمت و دیگرتصمیم سازی ها و تصمیم گیری ها نیز خود مستلزم اطلاعات و تحقیقات علمی است.

حال در میان دو پدیده، یکی انفجار اطلاعات و دیگری نیاز به اطلاعات، با معضل دسترسی به اطلاعات روبرو می شویم و درواقع شکافی بزرگ میان تولید اطلاعات و مصرف آن پدید می آید. بسیاری از محققان و پژوهشگران اعتقاد دارندکه از نتیجه تحقیقات علمی آنان استفاده نمی شود و از سوی دیگر بسیاری از مدیران معتقدند که برای تصمیم گیری و برنامه ریزی با فقدان اطلاعات کاربردی روبرو هستند. اطلاعات مورد نیاز گاه تولید نمی شوند، گاه درپیچ و خم سازمانها و ادارات به فراموشی سپرده می شوند وگاه اطلاعات تولید شده از اصالت و اعتبارلازم برخوردار نیستند و لذا نمی توانند مبنای تصمیم گیری و برنامه ریزی قرار گیرند. در چنین شرایطی محققان اطلاعاتی را تولید می کنندکه می دانند کمتر استفاده خواهد شد و مدیران تصمیمات کوتاه مدتی را اتخاذ می کنند که به دلیل دشواری دسترسی به اطلاعات موثق، مبتنی برهوش فردی، ادراک شهودی و یا الگوگیری صرف است و برای حل مسائل درکوتاه مدت کاربرد می یابد. مدیریت دانش چالشی است برای کمک به مدیران تا دسترسی بهتری به اطلاعات مورد نیاز داشته باشند و همچنین هدایتگری است برای پژوهشگران و محققان تا اطلاعاتی را تولید کنند که مصرف کابردی برای سازمان دارد. در نظام بانکی باعنایت به سرعت تغییرات، حساسیت پایش شاخصهای اقتصادی و نیز لزوم بهره گیری از استراتژیهای نوین بازاریابی، مدیریت دانش اهمیتی دو چندان می یابد و این اهمیت به خصوص درنظام بانکداری اسلامی ازآن جهت مضاعف می شودکه مشارکت درسود و زیان گیرندگان تسهیلات و بررسی صلاحیت فنی و اخلاقی آنان نیز حائز اهمیت است.

مدل لباس عروس آثار تحریم ها جرایم اینترنتی(سایبری) ذهن آگاهی تور کیش قیمت میلگرد  تفسیر در حقوق
 
تور مسافرتی تور هند  تور ترکیه تور تایلند تور دبی  طراحی سایت تور ترکیه ساندویچ پانل تور چین رپرتاژ آگهیاقامت گرجستان بازاریابی ویروسی
جستجو برای:
کلمات کلیدی بیشتر جستجو شده :
فیزیولوژیکیکاهش ارزشمشاور خارجیولی خاص

1-3: تاریخچه…………………………………….. 7

1-4: گیاهشناسی…………………………………… 8

1-4-1: موروفولوژی ……………………………….. 9

1-4-2: سوخ سنبل ………………………………… 11

1-4-3: فلس ……………………………………… 12

1-5: گلدهی ……………………………………… 12

1-6:گونه سنبل …………………………………… 13

1-7: تقیسم بندی سنبل از نظر گل آذین ………………… 14

1-8: کاربرد …………………………………….. 14

1-9: عوامل موثر در رشد ونمو سوخ ها وگلدهی …………… 15

1-9-1: اندازه سوخ ……………………………….. 15

1-9-2: تشکیل برگ ………………………………… 16

1-9-3: عوامل محیطی ……………………………….. 16

1-10: روش های تکثیر ……………………………….. 16

1-10-1: تکثیر جنسی ……………………………….. 16

1-10-2: تکثیر غیر جنسی ……………………………. 17

1-11: هدف ………………………………………. 19

1-12: کشت بافت ………………………………….. 19

1-12-1: انواع کشت بافت ……………………………. 20

1-13: محیط کشت و بررسی اثرات فاکتورهای مختلف در محیط کشت . 20

1-13-1: مواد غیر آلی ……………………………… 21

1-13-2: مواد آلی ………………………………… 22

1-13-3: ویتامین ها ……………………………….. 22

1-13-4: تنظیم کننده های رشد گیاهی ………………….. 23

1-13-4-1: اکسین ها ……………………………….. 23

1-13-4-2:سیتوکنین ها ……………………………… 23

1-13-4-3:جیبرلین ها ………………………………. 23

1-13-4-4:اسید آبسزیک ……………………………… 24

1-13-4-5:اتیلن ………………………………….. 24

1-13-5: عوامل فیزیکی ……………………………… 24

1-13-6: قطعات جدا کشت …………………………….. 25

1-14: چگونگی انتخاب محیط کشت ………………………. 25

1-15: تمایز اندام ……………………………….. 25

1-16: ریز ازدیادی گیاهان از طریق کشت بافت …………… 26

1-17: ریشه زایی …………………………………. 26

فصل دوم: ادبیات وپیشینه پژوهش

2: بررسی منابع ………………………………….. 28

فصل سوم: فرآیند پژوهش

3-1: مواد گیاهی ومحیط کشت استفاده شده ………………. 35

3-2: محلولهای ذخیره وطرز تهیه آنها …………………. 35

3-2-1: طرز تهیه محلول ذخیره عناصر ماکرو …………….. 36

3-2-2: طرز تهیه محلول ذخیره عناصر میکرو …………….. 36

3-2-3: طرز تهیه محلول ذخیره آهن-سدیم ……………….. 37

3-2-4: طرز تهیه محلول ذخیره ویتامین ها ……………… 38

3-2-5: میو اینوزیتول ……………………………… 39

3-2-6: محلول ذخیره هورمونها ……………………….. 39

3-3: تهیه محیط کشت……………………………….. 39

3-4: ریزنمونه مورد استفاده ………………………… 40

3-4-1: ضد عفونی ریز نمونه …………………………. 40

3-5: تعیین بهترین تنظیم کننده رشد ………………….. 43

3-6: اندازه گیری صفات …………………………….. 43

3-7: محیط ریشه زایی ………………………………. 44

3-8: سازگاری گیاهچه ها وانتقال به محیط خاک ………….. 44

3-9: تجزیه داده های آماری …………………………. 44

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1: اثر متقابل هورمونها وبافتها …………………… 46

4-1-1-1: تولید پیازچه در فلس ……………………… 48

4-1-1-2: قطر وطول پیازچه در فلس …………………… 49

4-1-1-3: درصدکالوس زایی در فلس …………………….. 51

4-1-1-4: درصد ریشه زایی در فلس …………………….. 52

4-1-1-5: طول ریشه در فلس ………………………….. 54

4 -1-1-6: درصد تولید جوانه در فلس …………………. 55

4-1-1-7: طول جوانه در فلس …………………………. 57

4-1-2: برگ ……………………………………… 58

4-2-2-1:تعداد پیازچه در برگ ……………………….. 61

4-2-1-2: قطر و طول پیازچه در برگ …………………… 63

4-2-1-7: درصد کالوس زایی در برگ ……………………. 65

4-2-1-3: درصد ریشه زایی در برگ …………………….. 66

4-2-1-4: طول ریشه در برگ ………………………….. 67

4-2-1-5: درصد تولید جوانه در برگ …………………… 68

4-2-1-6: طول جوانه در برگ …………………………. 70

4-3: بررسی ریشه زایی ……………………………… 71

4-4: سازگاری در شرایط in vivo ……………………….. 71

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1: اثر متقابل هورمونها در فلس ……………………. 74

5-2: اثر متقابل هورمونها در برگ ……………………. 78

5-3: نتیجه گیری …………………………………. 82

5-4: پیشنهادات ………………………………….. 83

منابع ………………………………………….. 85

چکیده انگلیسی …………………………………… 90

فهرست جدول

جدول 1-1- عنوان جدول اسامی گل سنبل به زبانهای مختلف دنیا 9

جدول 3-1- محلول عناصر پر مصرف MS با غلظت 10X …………. 36

جدول 3-2- محلول عناصر کم مصرف MS با غلظت 100X ……….. 37

جدول 3-3- محلول ذخیره آهن، ویتامین ها واسید های آمینه 100X 38

جدول 3-4- سطوح مختلف هورمون BA و NAA بر حسب میلی‌گرم در لیتردر محیط کشت MS جهت باززایی…………………………………… 42

جدول 4-1- تجزیه واریانس فلسها …………………….. 46

جدول 4-2- مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه ………….. 47

جدول 4-3-  تجزیه واریانس برگها ……………………. 59

جدول4-4- جدول مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه برگ …….. 60

فهرست نمودار

نمودار4-1- تاثیرتیمار هورمونی برروی تعداد پیازچه حاصل از کشت فلس     48

نمودار4-2- تاثیرتیمار هورمونی برروی قطر پیازچه حاصل از کشت فلس 49

نمودار4-3- تاثیرتیمار هورمونی برروی طول پیازچه حاصل از کشت فلس   50

نمودار4-4- تاثیرتیمار هورمونی برروی درصد کالوس زایی حاصل از کشت بافت فلس ……………………………………………….. 51

نمودار4-5- تاثیرتیمار هورمونی برروی درصد ریشه زایی حاصل از کشت بافت فلس ……………………………………………….. 53

نمودار4-6- تاثیرتیمار هورمونی برروی طول ریشه حاصل از کشت بافت فلس     54

نمودار4-7- تاثیرتیمار هورمونی برروی درصد تولید جوانه حاصل از کشت بافت فلس ……………………………………………….. 56

نمودار4-8- تاثیرتیمار هورمونی برروی طول جوانه حاصل از کشت بافت فلس    57

نمودار4-9- تاثیرتیمار هورمونی برروی تعداد پیازچه حاصل از کشت برگ     62

نمودار4-10- تاثیرتیمار هورمونی برروی طول پیازچه حاصل از کشت برگ      63

نمودار4-11- تاثیرتیمار هورمونی برروی قطر پیازچه حاصل از کشت برگ      64

نمودار4-12- تاثیرتیمار هورمونی برروی درصد کالوس زایی حاصل از کشت برگ ……………………………………………….. 65

نمودار4-13- تاثیرتیمار هورمونی برروی درصد ریشه زایی حاصل از کشت برگ 67

نمودار4-14- تاثیرتیمار هورمونی برروی طول ریشه حاصل از کشت برگ   68

نمودار4-15- تاثیرتیمار هورمونی برروی درصد تولید جوانه حاصل از کشت برگ ……………………………………………….. 69

نمودار4-16: تاثیرتیمار هورمونی برروی طول جوانه حاصل از کشت برگ   40

فهرست اشکال

شکل 1-1: ساختمان پیاز …………………………….. 8

شکل1-2: ساقه توخالی گلدهنده سنبل …………………… 10

شکل1-3: ساختمان گل سنبل …………………………… 10

شکل1-4: ساختمان پیاز سنبل …………………………. 11

شکل 1-5: ساختمان گل سنبل از نظر گل آدین……………… 14

شکل 3-1: زمان استفاده از پیازچه سنبل برای کشت بافت…….. 35

شکل3-2: دستگاه مورد استفاده در تهیه محیط کشت …………. 40

شکل3-3: ریزنمونه های فلس ،  برگ و طبق …………….. 40

شکل3-4: مراحل استریل و کشت قطعات ریزنمونه …………… 42

شكل3-5: اندازه گیری طول ساقه ………………………. 43

شکل3-6: اندازه گیری طول و قطر پیازچه ……………….. 43

شکل3-7: اندازه گیری طول ریشه. ……………………… 44

شکل4-1: تعداد پیازچه حاصل از کشت بافت فلس در محیط های BA و NAA 48

شکل4-2: طول و قطر پیازچه حاصل از کشت بافت فلس در محیط های BA و NAA   50

شکل4-3: کالوس زایی حاصل از کشت بافت فلس در محیط های BA و NAA     52

شکل4-4: ریشه زایی حاصل از کشت فلس در محیط های BA و NAA … 53

شکل4-5: طول ریشه حاصل از کشت فلس در محیط های BA و NAA …. 55

شکل4-6: تولید جوانه حاصل از کشت فلس در محیط های BA و NAA 56

شکل4-7: طول ریشه حاصل از کشت فلس در محیط های BA و NAA …… 58

شکل4-8: تعداد پیازچه حاصل از کشت بافت برگ در محیط های BA و NAA   62

شکل4-9: a, b طول و قطر پیازچه حاصل از کشت برگ در محیط های BA و NAA 64

شکل4-10: کالوس زایی حاصل از کشت برگ در محیط های BA و NAA . 66

شکل4-11: ریشه زایی حاصل از کشت برگ در محیط های BA و NAA .. 67

شکل4-12: ریشه زایی حاصل از کشت برگ در محیط های BA و NAA .. 68

شکل4-13- تولید جوانه حاصل از کشت برگ در محیط های BA و NAA 69

شکل4-14: طول جوانه حاصل از کشت برگ در محیط های BA و NAA .. 70

شکل4-15: ریشه زایی پیازچه ها در محیط کشت حاوی mgl-15/0NAA . 71

شکل4-16: مراحل مقدماتی سازگار نمودن گیاه به شرایط in vivo. مراحل انتقال گیاهچه از محیط کشت به محیط بیرون f: یک هفته بعد از کشت g: دو هفته بعد از کشت h: یکماه بعد از کشت …………………………… 72

اثرتیمارهای هورمونی در باززایی گیاه زینتی سنبل از طریق کشت بافت

چکیده

این تحقیق به منظور بررسی اثر تیمارهای هورمونی در شرایط کشت درون شیشه ای روی باززایی و تولید پیازچه های سنبل (Hyacinthus orientalis L.) با بهره گرفتن از ریزنمونه های برگ، فلس و طبق در قالب طرح فاکتوریل کاملاً تصادفی با 12 تکرار انجام شد. تیمارهای هورمونی شامل هورمون بنزیل آدنین(BA) در 5 سطح (0، 2/0، 5/0، 1 و 2 میلی گرم بر لیتر) و هورمون نفتالین استیک اسید(NAA) در 5 سطح (0، 1/0، 5/0، 1 و 2 میلی گرم بر لیتر) و اثرات متقابل آنها بودند. شاخص های اندازه گیری شامل تعداد پیازچه، قطر وطول پیازچه، درصد کالوس زایی، درصد ریشه زایی، طول ریشه، درصد ساقه زایی وطول ساقه بودند. نتایج اولیه نشان داد در شرایط باززایی آزمایشگاهی، ریزنمونه های حاصل از طبق در محیطهای هورمونی مختلف عکس العملی نشان ندادند. بیشترین تعداد سوخچه در ریزنمونه های برگی روی محیطی با mgL–1 1BA و mgL-11/0 NAA (میانگین43/7 سوخچه در ریزنمونه) و در ریزنمونه های فلس در محیطی با mgL-1 1BA و mgL-15/0 NAA (میانگین53/6 سوخچه در ریزنمونه) حاصل شد. بزرگترین سوخچه ها از نمونه های برگی (با قطر 25/8 وطول 50/13میلی متر) در محیط mgL-11BA و mgL-15/0 NAAو از نمونه های فلس (با قطر 33/9 وطول 33/11میلی متر) در محیطی حاوی mgL-1 2BA و mgL-15/0 NAA تولید شدند. میزان کالوس زایی در بافتهای برگی در مقایسه با فلسها، بیشتر بود و با افزایش مقدار NAA نسبت مستقیم داشت. بیشترین ریشه زایی مستقیم از بافت فلس در محیطی با mgL-1 2BA و mgL–11 NAA ایجاد شد (% 73/84) اما طویلترین ریشه ها با میانگین 79/1 سانتی متر در محیطی با mgL-11BA و mgL-15/0 NAA ایجاد شدند. در مقایسه، ریشه زایی در بافتهای برگی بیشتر بوده و در کلیه محیطهای حاوی mgL-15/0 NAAو بالاتر مشاهده شد. بیشترین ساقه ها از بافت فلس در محیط حاوی mgL-11/0 NAA ایجاد شدند اما طویلترین آنها با میانگین 47/1 سانتی متر در محیطی با mgL–11BA و mgL-11/0 NAA ایجاد شدند. همچنین بیشترین درصد ساقه زایی به میزان % 73/71 از نمونه های برگی در محیط حاوی mgL-12BA و mgL–12 NAA ایجاد شدند اما طویلترین آنها با میانگین 99/1 سانتی متر در محیطی با mgL-12BA و mgL-11/0 NAA مشاهده شدند. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد، که محیط هایی با غلظت بالای BA وغلطت کم NAA باززایی بیشتری را در ریزنمونه ها موجب شدند، به طوریکه با بهره گرفتن از این روش از هر پیازچه با قطر متوسط 4 سانتی متر حدود 250 پیازچه سنبل بدست آمد. در نهایت گیاهچه تشکیل شده با محیط بیرون خودهی و به گلخانه منتقل شدند.

واژه های کلیدی: تیمارهای هورمونی، باززایی، سنبل، سوخچه، کشت بافت.

1-1: مقدمه

یکی از مجموعه های علوم و فنون کشاورزی، صنعت تولید گل و گیاهان زینتی می باشد. تولید تجاری گیاهان زینتی در سرتاسر جهان در حال رشد بوده و ارزش اقتصادی حاصل از صنعت پرورش گل در دو دهه گذشته افزایش چشم گیری داشته است. این صنعت پتانسیل خوبی برای رشد بیشتر و ادامه دار در بازارهای داخلی و بین المللی دارد.

با توجه به روند افزایشی واهمیتی که گل وگیاهان زینتی در قرن اخیر در اقتصاد کشورهای مختلف دنیا داشته و با توجه به اینکه تولید پیاز گل به عنوان یک فعالیت سود آور بین المللی محسوب می شود، توجیه اقتصادی تولید آن در سطوح متفاوت می تواند مورد ارزیابی قرا گیرد. ایران با داشتن شرایط اقلیمی متنوع، توانایی آن را دارد که بتواند در چهار فصل سال با یک برنامه ریزی دقیق و اصولی واستفاده بهینه از امکانات و بهره مندی از روش های جدید ازدیاد مانند، تکنیکهای کشت بافت و ریزازدیادی در زمینه تولید وعرضه محصول به بازارهای جهانی گل و گیاهان زینتی قدم موثری بردارد و یکی از مدعیان حضور و رقابت در بازارهای جهان گل باشد. بر اساس یافته های تاریخی، جغرافیایی و علوم گیاهی، ایران خاستگاه بسیاری از گل های بهاری و گیاهان شناخته شده است. در طول هزاران سال ایرانیان به تكثیر و پرورش این گلها و گیاهان كه از دامنه های زاگرس و البرز و دیگر دره ها و كو هها بدست می آمده، مشغول بوده و این فرهنگ بسیار پر ارزش و غنی از سرزمین ما بسوی سرزمین های دیگرمنتقل شده است، که نمونه بارز آن نفوذ گلهای ایرانی به كشور هلند می باشد كه بخش وسیعی از اقتصاد این كشور بوسیله تولید گل و گیاهانی است كه از سرزمین ایران به آنجا رفته، بطور مثال لاله، سنبل، نرگس ، گل سرخ یا روز و غیره.

تکنولوژی کشت بافت دارای دامنه وسیعی از تکنیکهای با پتانسیل بالا می باشد که در همه این تکنیکها، سلول یا بافت گیاهی در یک محیط غذایی مصنوعی کشت داده می شوند تا بدین طریق از قطعات بافت یا سلولهای جدا شده گیاه کاملی حاصل شود؛ حدودا 156 جنس گیاه زینتی از طریق سیستم کشت بافت در آزمایشگاه‌‌های مختلف در سراسر جهان تکثیر می شوند، که تولید کنندگان عمده گیاهان زینتی عبارتند از: هلند (33درصد)، ژاپن (24درصد)، ایتالیا (11درصد)، ایالات متحده آمریکا (12درصد)، تایلند (10درصد)، وسایر کشورها (14درصد). کشورهای عمده صادر کننده گیاهان زینتی عبارتند از هلند (59درصد)، کلمبیا (10 درصد)، ایتالیا (16درصد)، فلسطین اشغالی (4درصد)، اسپانیا (2درصد)، کنیا (1درصد) ‌و دیگر کشور‌ها (18درصد) Rout,mohapatra, 2006)).

درمقایسه‌ای که از نظر تولید، بین کشورهای تولید کننده تجاری با کشورهای مبداء انجام شد، مشاهده می شود که اکثر کشورهایی که خاستگاه این گیاهان هستند، مقدار تولیدشان کمتر می باشد؛ بنابراین سازگاری و اصلاح این گونه ها باید مورد توجه قرار گیرد، که این امر در کشورهای تولیدکننده جهانی دنبال می شود. جنسهایی که در سطح بیش از 900 هکتار در جهان تولید می شوند عبارتند از: سنبل، گلایول، زنبق، سوسن، نرگس و لاله (ناصری و ابراهیمی، 1377).

1-2: آمار جهانی گیاهان پیازی

از 5/212 میلیون گیاه موجود در جهان تعداد 157 میلیون گونه گیاه زینتی وجود دارد، صادرات غالب گیاهان زینتی در کشور هلند، شامل: سنبل، آنتوریوم، بگونیا، بنفشه آفریقایی، گل شیپوری، فیکوس، سیکلامن، اسپاتی فیلیوم، گل صدتومانی می باشد (Rout,mohapatra, 2006).

آمارهای جهانی نشان می دهد، که گل سنبل از نظر ارزش فروش مقام بیست و سوم را در جهان در بین فرآورده های زینتی دارا می باشد. سنبل دارای اسانس های فرار و مواد ساپونین دار و لزج است و جوشانده اش برای رفع هر نوع سرگیجه به عنوان گیاه دارویی معرفی شده است و ترکیب آن با گل بنفشه و زنجبیل و تخم زبان گنجشک برای تقویت بدن استفاده می شود (امینی، 1378). در حال حاضر کشور هلند 95 درصد پیاز سنبل دنیا را تامین می کند. در سال1990و1991 سطح زیر کشت سنبل در هلند 1/718 هکتار بود. صادرات پیاز سنبل در سال 1989 و1990به میزان 167 میلیون پیاز بود. هر ساله در فرانسه و ژاپن حدود 20 هکتار زیر کشت سنبل می رود (ناصری و ابراهیمی، 1381).

همه ارقامی که به صورت تجاری کشت می شوند؛ از گونه هیاسینتوس اورینتالیس[1]وبه کمک روش های از هیبریداسیون وموتاسیون توسعه یافته اند.گل سنبل موردی استثنایی است، زیرا تمامی نمونه ها از یک گونه با تفاوت های محدود مشتق شده اند، اما برخی تغییرات آشکار سیتولوژیکی به عنوان مثال سطوح پلوییدی[2]، شامل هتروپلویید[3] گوناگونی بزرگی را در ارقام ایجاد نموده است (Doorenbos,1954).

سنبل های سفید،آبی وارغوانی و نیز انواع دورگه از اوایل قرن هفدهم توصیف شده اند. در حال حاضر حدود 50 کولتیوار به طور تجاری کاشته می شوند و نحوه استفاده این گل به کیفیت پیش رسی، مقاومت به بیماریها و ویژگیهای رنگ و شکل گل بستگی دارد. در طبیعت، سنبل به سختی دیده می شود و به کندی تکثیر می یابد.

از این نظر، روش های مصنوعی برای تکثیر بسیار مهم وارزشمند هستند. با این وضعیت، ازدیاد انبوه سنبل به وسیله روش های درون شیشه ای نیاز به تحقیقات گسترده ای دارد (ناصری و ابراهیمی، 1381).

با توجه به هزینه زیاد واردات پیاز سنبل و همچنین محدودیت تولید پیازچه، امروزه از فنون کشت بافت برای افزایش پیاز این گل استفاده می شود؛ كه می توان در مدت زمان كوتاهتر تعداد گیاه بیشتری بدست آورد و از هزینه زیاد واردات آن جلوگیری نمود.

امروزه مطالعات گسترده ای بر فنون کشت بافت گیاهی در سطح جهانی در حال انجام است، تکنیک کشت بافت برای اصلاح کننده این امکان را فراهم می سازد تا با حفظ ویا تغییر منابع ژنتیکی و همچنین افزایش تنوع ژنتیکی، بتوانند ژنوتیب برتر را انتخاب کرده و در مقیاس بالا تکثیر نماید (طباطبایی، 1388).

کلیات

1-3: تاریخچه

گونه های سنبل قرنهاست که کاشته می شوند. در سال 1562 هیاسینتوس اورینتالیس از ترکیه به اروپای شرقی معرفی شد. گسترش کمی و کیفی از قرن شانزدهم شروع شد واکنون حدود 50 کولتیوار تجاری با سنبله های متراکم وگلچه های بزرگ متمایل به سمت بیرون و ساقه هایی با طول بیشتر از 35 سانتی متر در دسترس است. رنگ گلها شامل قرمز، صورتی، آبی، سفید، زرد، بنفش، است که سایه های روشن و تیره ملایمی دارند (ناصری و ابراهیمی، 1381).

در ابتدای قرن هجدهم پرورش و تولید مثل آنها در هلند و به طور ابتدایی توسط پرورش دهندگان آغاز گردید، در سال 1709 انواع ارقام گلدهنده صورتی و مایل به قرمز و در سال 1760 گونه های گلدهنده زرد بدست آمدند (Doorenbos,1954). در اوج تولیدشان، بیش از2000 رقم توسعه یافتند، هر چند تعداد ارقام پس از نیمه دوم قرن نوزدهم کاهش یافت، اما پرورش آنها در هلند ادامه پیدا کرد (ناصری و ابراهیمی، 1381).

سنبل( Hyacinthus orientalis ) این گونه، بومی مناطق مدیترانه است و اولین بار در سال 1562توسط Lobel معرفی گردید (Dix , 1974).

   1-4: گیاهشناسی

فلس
جوانه های محوری (پیازچه ها)
جوانه گل توسعه یافته
برگ توسعه یافته
صفحه قاعده ای (طبق)
تونیک (فلس بیرونی)
شکل 1-1: ساختمان پیاز

ژئوفیت ها گونه های گیاهی گوناگونی هستند که نه تنها بوسیله بذر بلکه بوسیله اندامهای زیرزمینی تکثیر یافته و تداوم نسل می دهند. ژئوفیت ها را به طور کلی در تجارت و باغبانی به نام سوخ دار[4] می نامند وآنها را به دو دسته کلی گیاهان سوخوار وگیاهان غده ای تقسیم می کنند.

1-4-1: موروفولوژی

ویژگیهای گیاهشناسی ( Hyacinthus orientalis)

جدول1-1: اسامی گل سنبل به زبانهای مختلف دنیا

اسم علمی
Hyacinthus orientalis
تیره
liliacea
انگلیسی
Hyacinth
فارسی
سنبل-سنبل شرقی
آلمانی
Hyazinthe
فرانسه
Jacinthe
اسپانیا
Jacinto
 

سنبل با نام علمی Hyacinthus orientalis به زیر رده تک لپه ایها وخانواده لیلیاسه و زیر خانواده سیلوئیده تعلق دارد. بومی مناطق مدیترانه ای؛ به خصوص منطقه شرقی مدیترانه، است.حدود 95 درصد از نیاز جهانی سنبل، در کشور هلند تولید می شود، از اینرو به این گل سنبل هلندی نیز گفته می شود (ناصری و ابراهیمی، 1381).

این جنس گونه های زیادی داشته، که مهمترین گونه این جنس H.orientalis است. این گونه دائمی و سوخ دار بوده، سوخ آن مطبق است که چندین سال دوام داشته و هر ساله رشد و نمو می نماید. پیاز سنبل از قاعده برگی و فلسی تشکیل شده و توسط تونیکهای کاغذی پوشیده شده است. گلها بعد از سبز شدن گیاه تشکیل می شوند (شروع به آغازش می کنند) و گل آذین کامل در پاییز ظاهر می شود (قاسمی، 1386).

شکل1-2: ساقه توخالی گلدهنده سنبل

ساقه گلدهنده گوشتی و توخالی به طول 25 تا 45 سانتی متر تولید کرده که در نیمه دوم این ساقه گلدهنده گلهای سنبل به صورت خوشه قرار دارند. گل آذین از نوع خوشه ای و متراکم است که بر روی ساقه گل دهنده توخالی قرار گرفته است. گلچه ها حدود 2 تا 3 سانتی متر طول داشته، زنگوله ای شکل وبسیار خوشبو هستند

شکل1-3: ساختمان گل سنبل

هر گل دارای 6 گلبرگ و تعداد کاسبرگها ممکن است 6 عدد یا بیشتر باشد. دارای 6 پرچم و یک مادگی یک برچه ای بوده که میوه کپسول را بوجود می آورد (قاسمی، 1386).

ریشه های سنبل غیر منشعب با برجستگی کلاهک ریشه وریشه هی مویین است. وقتی سنبل به دقت واصولی کاشته می شود، گیاهی مقاوم و چند ساله ودایمی است. در غیر این صورت، نیمه مقاوم می باشد (قاسمی، 1386).

1-4-2: سوخ سنبل

اینکه خداوند متعال نیز برای زمان بلوغ ، سن تعیین نفرمود . بلکه آن را به آزمایش و قدرت طفل بر زناشویی و نکاح موکول کرده است به این دلیل است که شرایط جغرافیایی جهان در نظر گرفته شده است.

مقدمه:

در ضرورت شناخت بلوغ ، این وصیت امام علی (ع) به فرزند بزرگوارش امام حسن (ع ) که فرموده است.

« همانا ضمیر نوجوان به سان زمین خالی ، شخم زده و آمده ای است که عاری از هر علف و گیاهی است . هر بذری که در آن بیفکند ، به راحتی  آن را در آغوش خود می کشد و به بهترین وجه آن را می پروراند . لذا پیش از آنکه دلت سخت شود و عقلت و به ناروا مشغول گردد ( و نسبت به پذیرش حقایق مقاوم شود )  به ترتیب تو مبادرت نمودم » [1]کافی می باشد . در عصر حاضراز هر چهار نفر جمعیت جهان ، یک نفر نوجوان می باشد . این نوجوانان بایستی از دوره ده ساله عبور نمایند . شالوده و زیر بنای زندگی آینده آنها در این دوران شکل می گیرد . مشکلات و دام های مختلف جسمی ، روانی ، اجتماعی همانند بسیاری از بیماری های عفونی و اعتیادها آنهارا نشانه گرفته است . بنابراین آموزش صحیح ، مناسب و به موقع این بخش عظیم جامعه ، ضروری و اجتناب ناپذیر است . از طرفی ، عدم سازگاری و تحولات سریع جنسی این دوران بر رفتار و کردار نوجوان تاثیر می گذارد که معمولاً همراه اضطراب ، تشویش و احساس عجیب و ناامنی می باشد.

الف) بیان مسأله

بلوغ فرآیندی بیولوژیک و شامل تغییرات جسمانی است که نوجوان هنگام گذر از دوران کودکی به بزرگسالی آن را تجربه می کند . مشخصه اصلی دوره نوجوانی را با مفاهیمی چون رسیدگی ، بلوغ و تازه بالغ مشخص کرده اند . منظور از رسیدگی  ، وضعیتی است که فرد از نظر خصوصیات جسمی ، عاطفی ، اجتماعی و فکری و روانی به مرحله ای رسیده است که رشد یافته به حساب می آید . اگر چه هماهنگی و تعادل بین تمام این ویژگی ها ممکن است هنوز به طور کامل حاصل نشده باشد . اما در صورتی که فرد روی هم رفته به تعادل نسبی در رشد این خصوصیات رسیده باشد او را رشد یافته به شمار می آوریم .

منظور از بلوغ ، رسیدن به وضعیتی است که فرد به احساس توانایی جنسی و قدرت تولید مثل نائل می گردد . دستیابی به این احساس ، از ابتدای بلوغ تا شکل گیری آن که با رشد خصوصیات جنسی اولیه و ثانویه همراه است ، دو تا چهار سال طول می کشد و فرد بین کودکی و نوجوانی در نوسان است . این سالهای ابتدای بلوغ تا شکل گیری کامل نوجوانی را دوره بلوغ یا دوره نوجوانی می نامیم که سال های 11 الی 13 تا 18 الی 20 سالگی را در بر می گیرد . البته از آنجا که برخی از نوجوانان دختر ، پیش از رسیدن به سن 11 سالگی بالغ می شوند و رسیدن به بلوغ در برخی نوجوانان پسر تا سن 15 سالگی به تاخیر می افتد با طیف وسیعی از تفاوت سنی در دوره نوجوانی مواجه هستیم .

اصطلاح نوجوان [1]، که در نیم قرن اخیر مورد استفاده قرار گرفته ، و با نوعی معانی ضمنی منفی همچون « غیر قابل کنترل » و  » متعارضی » نیز همراه است ، چندان مقبول خود نوجوان نیست و به همین جهت برخی از نهادهای اجتماعی ایران و از جمله « سازمان ملی نوجوانان » دوره نوجوانی را به عنوان بخش اول جوانی به حساب آورده و مشمول فعالیت های خود را به افراد سنین 11 سال به بالا ، تا سن 29 سالگی که آن را پایان قطعی دوره جوانی به حساب می آورند ، اختصاص داده و اصطلاح جوانان را برای افراد سنین 11 تا 29 ساله به کار می گیرند .

اصطلاح دیگری که آن را هم در معنای نوجوان و معادل آن به کار گرفته شده ، اصطلاح تاز[2]ه بالغ[3] است که بیشتر مفهوم حقوقی آن مورد نظر است و شامل تمام نوجوانان زیر 18 سال می شود که هنوز به سن قانونی نرسیده اند[4] .

در این پایان نامه به تحولات سن بلوغ در دختران در مناطق مختلف جغرافیایی و شرایط آب و هوایی و با توجه به تغذیه و با مطالعه تطبیقی در بعضی از کشورها و به شیوه ای خاص پرداخته ایم . و همچنین در فصل اول مشخصه ی فرد نابالغ از نظر روحی روانی را بیان و به افراد می گوییم چگونه می توانند بر آن غلبه و به بصیرت عقلانی برسند . در فصل دوم به والدین توصیه می کنیم که سعی کنند نوجوانان را در این دوره بحرانی درک کنند و سرکشی ها و مخالفت های نوجوانان در این دوره را به صورت علائم رشد و از خصوصیات دوره نوجوانی تعبیر کنند و آن را مقدمه قطعی یک واقعه نگران کننده که آینده نوجوان را تهدید می کند ندانند و از آنجا که بسیاری از علائم بلوغ ناشناخته و مجهول مانده است آن را بیان و درصدد مشخص کردن بسیاری از این علائم هستیم و همانطور که نوجوانان بخش قابل توجهی از جمعیت جهان و به ویژه کشورهای در حال توسعه مانند ایران را تشکیل می دهند در فصل سوم به بلوغ در ایران توجه خاصی شده و با مطالعه تطبیقی فرآیند بلوغ را بهتر می شناسیم.

ب) سوال های تحقیق

1) آیا پیشرفت تکنولوژی و همچنین آب و هوا در بلوغ زودرس تاثیر دارد ؟

2) چرا در حقوق کیفری سن مسئولیت و بلوغ پائین است ؟ آیا سن تغییر یافته است ؟

3) مشکلات نوجوانان در دوره بلوغ چیست ؟ راهکارهای برخورد با این مشکلات چیست ؟

فرضیه های تحقیق:

1 – پیشرفت تکنولوژی و شرایط آب و هوایی گرم به طور کلی محیط در بلوغ زودرس تاثیر دارد . 

2- تعیین سن بلوغ شرعی مصرحه در قانون به عنوان ملاک سنی پذیرش مسئولیت کیفری و ازدواج منطبق با روح و فلسفه حقوق کودک نیست . در سال های اخیر برای پایین بودن سن بلوغ و مسئولیت در حقوق کیفری تدابیری اتخاذ شده است .

3- در دوران بلوغ تصمیم گیری مشکل تر ، بدخلقی ها بیشتر ، روابط والدین و فرزندان پر تنش تر است.

اهداف تحقیق:

1 – ضرورت خاص به بررسی مشکلات نوجوانان در دوره بلوغ و دادن راهکارهای مناسب به والدین و جامعه برای برخورد با نوجوانان .

2 – مشخص نمودن خلاء های قانونی موجود و راهکارهایی برای حل مشکلات نوجوانان بزهکار.

3 – پیشنهاد ایجاد محیط هایی برای آشنایی بیشتر نوجوانان با این دوره مهم و حساس زندگی و جلوگیری از مشکلات رفتاری نوجوان در سنین بالاتر

4 – توجه به بلوغ فکری در تصمیم گیری های قضایی در رابطه با نوجوان بزهکار.

فصل اول: بلوغ

مبحث اول: مفاهیم و تعریف

اگرچه والدین از ابتدای تاریخ از جوانان خود شکایت داشتند شکی نیست که طی کردن دوران نوجوانی آسان تر بود، زمانی که سرعت زندگی پایین تر، انتخاب ها کمتر، نقش جنس ها کاملاً مشخص و معین و نفوذ و فشار و وسایل ارتباط جمعی تقریباً صفر بود. شاید ما، در آرزوی زمان «ساده تری» باشیم ولی آنچه مسلم است آن روزها برای همیشه رفته اند. امروزه مرز میان دختری و زنیت، به طور قابل ملاحظه ای محو و کدر شده است. صرف نظر از اینکه آیا دختری واقعاً فرایند فیزیکی بلوغ را آغاز کرده فشارهای اجتماعی برای خودنمایی هرگز به این شدت نبود. همین فشارها چالش عظیمی برای رابطه مادر- دختر به وجود می آورد و این در موقعیتی است که دخترها سعی دارند معنی و مفهومی برای هیجانات تند، آرزوها و خواسته های احساسی عمیق خود پیدا کنند[1]. در این مبحث با مفهوم بلوغ به طور مشخص آشنا می شویم.

گفتار اول: بلوغ

بلوغ  مرحله ای از زندگی است که توأم با تحولات جسمی و روحی بارزی می باشد. عده ای می گویند در طول عمر هر انسانی سه نقطه ی حیاتی وجود دارد که عبارتست از تولد، ازدواج و مرگ. ولی در این اظهار نظر مرحله ی بلوغ نادیده گرفته شده زیرا بلوغ قبل از ازدواج رخ می دهد و اگر بلوغی در کار نباشد ازدواج ممکن نخواهد بود[1].

الف) مفهوم لغوی بلوغ  

از نظر لغوی، بلوغ در زبان فارسی به مفهوم «رسیدن به سن رشد» «مرد شدن»، «زن شدن»، «رسیدگی»، «پختگی و به حد کمال رسیدن» می باشد[2].

بنابراین، به مرحله ای از رشد و تکامل در مسیر زندگی شخصی اطلاق می گردد که منجر به تغیرات خاص جسمانی وی می شود و او را برای باروری جنسی توانمند می سازد.

از نظر دانشمندان علوم طبیعی، بلوغ دوران تحول ناگهانی و تکامل بیولوژیکی موجود می باشد که در این دوران با آن تغییراتی را در حالات روحی، روانی و رفتارهای وی پدید می آورد. به عبارتی دیگر، دوران بلوغ را می توان دوران اکتساب تدریجی زمان باروری دانست. دوره ای که تغییرات تکاملی در مغز و غدد فرد، منجر به تغییرات جسمانی، روحی، روانی و رفتاری وی می گردد[3].

ب) مفهوم پزشکی بلوغ

بلوغ فرایند شگفتی است مشتمل بر یک رشته تغییرات هورمونی در بدن و مغز دختر. اگرچه بسیاری از مردم، بلوغ را دوره ای می دانند که با اولین قاعدگی دختر شروع می شود ولی این واژه ارتباط با کل توالی رشد دارد که منجر به بلوغ زایشی و بلوغ جنسیتی می گردد. نشانه های فیزیکی آن افزایش رشد، بزرگ شدن سینه، موهای زیر بغل و جاهای دیگر و بوی بدن است که در نتیجه ی فعال شدن غده های برون ریز در آن مناطق ظاهر می شود. اولین قاعدگی در پایان این فرایند صورت می گیرد.

کل این توالی حدود چهار سال یا چهار سال و نیم طول می کشد، اگرچه بعضی از دخترها خیلی زودتر به بلوغ می رسند تغییرات هورمونی در مغز شروع می شود. به مدت هشت سال از کودکی تا قبل از بلوغ دو هورمون به نام گنادوتروپسین ها- LH، هورمون جسم زرد و FsH، هورمون محرک فولیکول- که تخمدان ها را تحریک می کنند، ابتدا در سطح خیلی پایین و در بدن قرار دارند در سن یازده سالگی بالا می آیند و در همان سطحی که در زن بعد از دوره ی یائسگی دیده می شود، قرار می گیرند!

بالا آمدن سطح این هورمون ها چند ماه قبل از بزرگ شدن سینه ها اتفاق می افتد و آن زمانی است که هیپوتالاموس شروع به آزاد کردن هورمون آزاد کننده گنادوتروپسین می کند. آن هم به نبه خود سبب آزاد شدن هورمون LH و FsH از هیپوفیز می شود که سبب رشد فولیکول تخمدانی و تولید استروژن و تستوسترون می شود. استروژن رشد سینه، رشد استخوان و توزیع چربی در جنس مؤنث را سبب می شود و تستوسترون سبب تحریک جنسی و افزایش ترشح غدد سبابه و ایجاد آکنه می گردد. مدتی طول می کشد تا تخمک گذاری به طور منظم صورت گیرد. در این زمان، عادات ماهیانه ی دختر، معمولاً بدون تخمک گذاری است و می تواند غیر منظم و شدید باشد.

بالا آمدن سطح این هورمون ها چند ماه قبل از بزرگ شدن سینه ها اتفاق می افتد و آن زمانی است که هیپوتالاموس شروع به آزاد کردن هورمون آزاد کننده گنادوتروپسین می کند. آن هم به نوبه خود سبب ازاد شدن هورمون LH و FSH از هیپوفیز می شود که سبب رشد فولیکول تخمدانی و تولید استروژن و تستوسترون می شود. استروژن رشد سینه، رشد استخوان و توزیع چربی در جنس مونث را سبب می شود و تستوسترون سبب تحریک جنس و افزایش ترشح غدد سبابه و ایجاد اکنه می گردد. مدتی طول می کشد تا تخمک گذاری به طور منظم صورت می گیرد. در این زمان، عادات ماهیانه دختر، معمولا بدون تخمک گذاری است و می تواند غیر منظم و شدید باشد. 25 تا 50درصد دختران برای 4 سال اول قاعدگی دوره های بدون تخمک گذاری دارند. عوامل گوناگونی در عملکرد غده هیپوفیز و هیوتالاموس و درنتیجه زمان شروع قاعدگی تاثیر می گذارند. این عوامل می تواند هیجانات و باورهای قوی، ساختار بدن، رژیم غذایی، پویایی خانوادگی و ضمنا ساختار ژنتیکی باشند. تا چهل سال بعد عملکرد زایشی و قاعدگی دختر و سپس زن باز هم متاثر از این عوامل از جمله افکار و هیجاناتش خواهد بود. هر زنی که به هنگام استرس، قاعدگی اش دیر یا زود رخ دهد یا اصلا اتفاق نیفتد باید علت را خودش بداند. شروع دوران بلوغ در دختران بسیار متفاوت است، در بعضی بسیار زود و در برخی دیر است. ولی با همه پستی و بلندی ها، بلوغ فرایند طبیعی زندگی است که به ندرت نیاز به درمان دارویی دارد[4].

ج) مفهوم حقوقی و فقهی بلوغ

بلوغ در فقه رسیدن طفل است به حال احتلام (در مرد) و حیض یا حمل در مورد زنان. علامات بلوغ عبارت است از: الف) روئیدن موی عانه ب) روئیدن موی صورت ج) احتلام د) گذشتن پانزده سال قمری از تاریخ تولد (ماده 35 قانون جزا[5])

علامات بلوغ اناث عارت است از:

الف) حیض

ب) حمل

ج) گذشتن 9سال قمری از تاریخ تولد[6]

 بلوغ در اصلاح حقوقی سنی است که قانونا شخص طبیعی می تواند اداره کارهای خود را برعهده بگیرد و از حقوق مدنی برخوردار گردد. [7] رسیدن شخص به سن معینی است که در آن عادتا از نظر جسمی و روحی به حد کمال می رسد و می تواند به طور مستقل در دارایی و حقوق مالی خویش تصرف کند. [8]