6- جنبه جدید بودن و نوآوری طرح………………………………………………………………………….. 17

7- روش انجام تحقیق……………………………………………………………………………………………… 17

8- ساختار و بدنه اصلی تحقیق…………………………………………………………………………………. 18

تعاریف………………………………………………………………………………………………………………………. 18

1- مبانی تفسیر قرآن………………………………………………………………………………………………… 18

2- مفهوم استنباط…………………………………………………………………………………………………….. 19

3- تمثیل………………………………………………………………………………………………………………… 20

4- سنت‏ها‌‏ی الهی……………………………………………………………………………………………………. 21

5- قصه………………………………………………………………………………………………………………….. 22

فصل اول: مبانی عمومی در استنباط از قرآن و مبانی تخصصی در استنباط کلامی از قصص قرآن

1-1- مبانی عام یا پیش فرضهای استنباط از قرآن………………………………………………………… 25

1-1-1- نص و قرائت واحد قرآن………………………………………………………………………….. 25

1-1-2- قابل فهم بودن قرآن و جواز تفسیر آن……………………………………………………….. 28

1-1-3- حجیت ظواهر قرآن…………………………………………………………………………………. 30

1-1-3-1- تعریف حجت و معنای حجیت در علم اصول…………………………………….. 31

1-1-3-2- ظاهر و نص……………………………………………………………………………………. 31

1-1-3-3- دلیل حجیّت ظواهر…………………………………………………………………………. 32

1-1-4- ساختار چند معنایی قرآن كریم…………………………………………………………………. 33

1-1-5- انسجام و پیوستگی آیات قرآن كریم………………………………………………………….. 34

1-1-5-1- ادله قرآنی………………………………………………………………………………………. 35

1-1-5-1-1- آیه نفی اختلاف در قرآن………………………………………………………….. 35

1-1-5-1-2- آیه «اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدیثِ كِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِیَ..»……………………….. 36

1-1-5-1-3- طبقه بندی آیات محکم و آیات متشابه……………………………………….. 37

1-1-5-2- ادله روایی………………………………………………………………………………………. 37

1-1-6- جاودانگی قرآن کریم……………………………………………………………………………….. 38

1-1-6-1- ادله قرآنی………………………………………………………………………………………. 39

1-1-6-1-1- آیات جهان‏شمولی قرآن……………………………………………………………. 39

1-1-6-1-2- انطباق بر فطرت………………………………………………………………………. 40

1-1-6-2- ادله روایی………………………………………………………………………………………. 40

1-2- مبانی خاص یا پیش فرضهای استنباط کلامی از قصص قرآن………………………………… 41

1-2-1- حقانیت قصص قرآن……………………………………………………………………………….. 41

1-2-1-1- پیشینه غیرحقیقی دانستن قصص قرآن……………………………………………….. 43

1-2-1-2- نقد و بررسى‏ غیر حقیقی دانستن قصص قرآن…………………………………….. 46

1-2-1-3- آیات بیانگر حقانیت قصص قرآن………………………………………………………. 48

1-2-1-3-1- تصریح به حق بودن قصص قرآن………………………………………………. 48

1-2-1-3-2- تعبیر به نبأ………………………………………………………………………………. 49

1-2-1-3-3- تصریح به جزئیاتی چون موقعیت، زمان و مكان قصه…………………… 50

1-2-1-3-4- تأیید و یا عدم انکار تحقق برخی از قصص از ناحیه افراد مطلع…….. 52

1-2-1-3-5- تصریح قرآن به تمثیل در موارد خاص……………………………………….. 55

1-2-1-4- شبهه اقتباس قصص قرآن از مصادر یهودی و نصرانی………………………….. 58

 

1-2-2- هدفمند بودن قصص قرآن……………………………………………………………………….. 61

1-2-2-1- اغراض قصه گویی در قرآن……………………………………………………………… 62

1-2-2-2- تبیین آموزه‌های امامت…………………………………………………………………….. 64

1-2-3- ارتباط امامت با نبوت در عرصه وصایت، خلافت و وراثت …………………………. 66

1-2-3-1- ارتباط «خلافت» با «نبوت» و «امامت»………………………………………………… 66

1-2-3-1-1- معنى ‏‏‏‏‏‏‏لغوی…………………………………………………………………………     66

1-2-3-1-2- معنى‏‏‏‏‏‏‏اصطلاحی……………………………………………………………………….. 68

1-2-1-3-3- کاربرد قرآنی…………………………………………………………………………… 69

1-2-3-2- جدا انگاری یا تفاوت مقام «امامت» از «نبوت»…………………………………….. 73

1-2-3-3- ائمه وارثان انبیاء، اوصیاء و حجج الهی(ع)………………………………………….. 76

1-2-3-3-1- معنی وارث بودن امام………………………………………………………………. 76

1-2-3-3-2- اهمیت به ارث بردن میراث انبیاء و اوصیاء الهی………………………….. 77

1-2-3-3-2-1- ادله قرآنی……………………………………………………………………….. 77

1-2-3-3-2-2- ادله روایی………………………………………………………………………. 79

1-2-4- قصص قرآن نمایانگر سنت‌های الهی…………………………………………………………. 82

1-2-4-1- ویژگی‏ها‌‏ی سنت‏ها‌‏ی الهی……………………………………………………………….. 83

1-2-4-2- تجلی سنت‌های الهی در قصص قرآن………………………………………………… 84

1-2-4-2-1- عدم لیاقت ظالمان در تصدی امامت…………………………………………… 85

1-2-4-2-2- پذیرش اعمال متقین………………………………………………………………… 86

1-2-4-2-3- عطای اجر نیکوکاران……………………………………………………………….. 86

1-2-4-2-4- سرانجام منکران………………………………………………………………………. 86

1-2-4-3- گونه‌های بیان سنت‌های الهی در قصص قرآن……………………………………… 87

1-2-4-3-1- تصریح…………………………………………………………………………………… 87

1-2-4-3-2- اشارات داستانی………………………………………………………………………. 88

1-2-4-4- هماهنگی محتوایی میان آیات قصص و آیات دیگر در بیان سنت‌های الهی 90

1-2-5- جریان یا ایستایی قصص قرآن تا روز قیامت………………………………………………. 92

1-2-5-1- جستاری در قاعده جری و تطبیق………………………………………………………. 93

1-2-5-2- جرى و تطبیق، رمز جاودانگى قرآن…………………………………………………… 96

1-2-5-3- جستاری در روایات «حذو النعل بالنعل»…………………………………………….. 98

1-2-5-3-1- مصادر اهل سنت…………………………………………………………………….. 98

1-2-5-3-2- مصادر امامیه…………………………………………………………………………… 99

1-2-5-4- نمونه‌هایی از جاری بودن آیات قصص……………………………………………. 101

فصل دوم: کارآمدی استنباط کلامی از قصص قرآن در باب امامت

2-1- ادله کارآمدی استدلال به قصص قرآن در موضوع امامت……………………………………. 106

2-1-1- استناد کلامی به قصص قرآن در روایات پیامبر و ائمه اطهار(ع)…………………… 106

2-1-1-1- استناد کلامی به قصص قرآن در احادیث پیامبر اکرم(ص)…………………… 106

2-1-1-2- استناد کلامی به قصص قرآن در روایات ائمه اطهار(ع)……………………….. 108

2-1-2- استنباط کلامی از قصص قرآن توسط اصحاب ائمه(ع) و تأیید ائمه(ع)………… 111

2-1-3- بکارگیری این شیوه توسط دانشمندان امامیه و اهل سنت……………………………. 113

2-1-4- بیان غیر مستقیم و مستقیم مباحث امامت در آیات قصص و غیر قصص………. 115

2-1-5- جدایی ناپذیری قصص قرآن و سنتهای الهی…………………………………………….. 117

2-1-6- ایستایی یا پایایی اصول اعتقادی ادیان الهی……………………………………………….. 117

2-2- گونه‌های ارتباط قصص قرآن با مباحث کلامی امامت………………………………………… 119

2-2-1- ارتباط تصریحی……………………………………………………………………………………. 119

2-2-2- ارتباط اشاری……………………………………………………………………………………….. 121

2-2-3- ارتباط تأویلی……………………………………………………………………………………….. 122

2-2-3-1- آیه «بَقِیَّتُ اللَّهِ..»…………………………………………………………………………….. 123

2-2-3-2- آیه «إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ..»………………………………….. 125

2-2-3-3- آیه «فَبَدَّلَ الَّذینَ ظَلَمُوا..»………………………………………………………………… 126

2-2-3-4- آیه «..وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشیدٍ»………………………………………………………. 127

2-3- گونه‏های استدلال به قصص قرآن در مباحث کلامی امامت………………………………… 128

2-3-1- جواب نقضی……………………………………………………………………………………….. 128

2-3-2- جواب حلی…………………………………………………………………………………………. 129

2-3-3- مفهوم اولویت………………………………………………………………………………………. 130

فصل سوم: جایگاه امامت در قصص قرآن و چگونگی استدلال علماء امامیه بر آن

3-1- شرایط امامت………………………………………………………………………………………… 133

3-1-1- اختصاص حق تعیین امام به خداوند………………………………………………………… 133

3-1-1-1- آیات جعل «خلیفة»………………………………………………………………………… 136

3-1-1-2- آیات جعل «امام»…………………………………………………………………………… 137

3-1-1-3- آیات منصب «وزارت»……………………………………………………………………. 138

3-1-1-4- آیات «اختیار»……………………………………………………………………………….. 138

3-1-1-5- آیات «اصطفاء» و «اجتباء»………………………………………………………………. 140

3-1-1-6- آیات اعطاء مقام «نبوت» و «رسالت»………………………………………………… 142

3-1-1-7- آیات «مکنت دادن» و «اعطاء ملک»………………………………………………….. 143

3-1-2- وجوب نص بر امام……………………………………………………………………………….. 144

3-1-2-1- نص در مورد خلافت هارون…………………………………………………………… 144

3-1-2-2- نص بر فرمانروایی طالوت………………………………………………………………. 145

3-1-2-3- عنصر وصیت در سیره انبیاء الهی…………………………………………………….. 147

3-1-3- علم و شجاعت از شرایط خلافت و امامت……………………………………………….. 152

3-1-3-1- قصه حضرت آدم(ع) و تعلیم أسماء…………………………………………………. 152

3-1-3-2- قصه طالوت………………………………………………………………………………….. 154

3-1-4- عصمت امام…………………………………………………………………………………………. 156

3-1-4-1- آیات قصص بیانگر عصمت امام……………………………………………………… 156

3-1-4-1-1- آیات استخلاف آدم(ع)…………………………………………………………… 157

3-1-4-1-2- آیه ابتلاء ابراهیم(ع)……………………………………………………………….. 158

3-1-4-1-3- آیه «وَ جَعَلْنَاهُمْ أَئمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا..»…………………………………………. 162

3-1-4-1-4- آیه «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ آدَمَ وَ نُوحاً..»…………………………………………….. 165

3-1-4-1-5- آیه اقتداء به هدایت انبیاء………………………………………………………… 166

3-1-4-2- خاستگاه و سرچشمه عصمت…………………………………………………………. 167

3-1-4-2-1- آیه سبب موهبت امامت…………………………………………………………. 167

3-1-4-2-2- آیه برهان رب……………………………………………………………………….. 168

3-1-4-2-3- آیات استخلاف آدم(ع) و تعلیم أسماء………………………………………. 170

3-1-5- صدور معجزه از امام……………………………………………………………………………… 171

3-1-5-1- اصطلاح معجزه و تفاوت آن با کرامت……………………………………………… 171

3-1-5-2- جایگاه معجزة در منظومه فکری امامیة……………………………………………… 175

3-1-5-3- کارکرد معجزة در منظومه فکری امامیة……………………………………………… 176

3-1-5-4- عدم انحصار معجزه به انبیاء……………………………………………………………. 177

3-1-5-5- استناد به صدور خرق عادت از طالوت…………………………………………….. 182

3-1-6- محدَّث بودن امام…………………………………………………………………………………… 184

3-2- وراثت و مصلحت الهی در تعیین امام………………………………………………………………. 192

3-3- ضرورت مستمر وجود خلیفه و امام در زمین تا قیامت………………………………………. 200

3-3-1- آیات استخلاف آدم و تعلیم اسماء…………………………………………………………… 200

3-3-2- آیات نجات انبیاء و پیروان آنان………………………………………………………………. 202

3-4- وجود صفات مستخلف در خلیفه و امام………………………………………………………….. 204

3-5- برتری انبیاء و حجج الهی بر فرشتگان…………………………………………………………….. 205

3-6- تقدم وجود خلیفه بر دیگران………………………………………………………………………….. 206

3-7- امامت و هدایت به امر…………………………………………………………………………………… 207

3-8- سبب موهبت امامت………………………………………………………………………………………. 209

3-9- امکان تصدی مقام امامت در کودکی………………………………………………………………… 210

3-10- رجعت………………………………………………………………………………………………………. 215

-10-1- امکان رجعت بر پایه قصص قرآن……………………………………………………………. 215

3-10-2- رجعت بر پایه آیات استخلاف……………………………………………………………… 217

3-10-3- آیه «وَ نُریدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ..»…………………………….. 218

3-11- توسل و استغاثه………………………………………………………………………………………….. 222

3-11-1- توسل حضرت آدم(ع)…………………………………………………………………………. 222

3-11-2- حضرت یوسف(ع) و درخواست از ساقی پادشاه در زندان……………………….. 223

3-11-3- استغاثه فرزندان یعقوب(ع) به یوسف(ع)……………………………………………….. 224

3-11-4- توسل فرزندان حضرت یعقوب(ع) به پدر………………………………………………. 226

3-11-5- توسل و استغاثة فرعونیان و بنی اسرائیل به حضرت موسی(ع)………………….. 226

3-11-5-1- درخواست برداشتن رجز………………………………………………………………. 226

3-11-5-2- درخواست آب……………………………………………………………………………. 227

3-11-5-3- درخواست طعام………………………………………………………………………….. 228

3-12- تبرک جستن به اولیاء و آثار ایشان………………………………………………………………… 229

3-12-1- تبرک به مقام ابراهیم(ع)……………………………………………………………………….. 229

3-12-2- پیراهن یوسف(ع) و بازگشت بینایى یعقوب(ع)……………………………………….‏ 230

3-12-3- تبرک جستن به تابوت در بنی إسرائیل…………………………………………………… 231

3-12-4- تبرک جستن به جایگاه اصحاب کهف…………………………………………………… 233

3-12-5- مبارک بودن حضرت عیسی(ع)…………………………………………………………….. 234

3-13- زیارت معصومان(ع)…………………………………………………………………………………… 235

3-13-1- دعاء حضرت ابراهیم(ع)……………………………………………………………………… 235

3-13-2- دعوت مردم به حج توسط حضرت ابراهیم(ع)……………………………………….. 238

3-13-3- مزار اصحاب کهف……………………………………………………………………………… 240

3-14- شفاعت………………………………………………………………………………………………. 241

3-14-1- شفاعت حضرت نوح(ع) برای پسرش…………………………………………………… 242

3-14-2- شفاعت حضرت ابراهیم(ع) برای قوم حضرت لوط(ع)……………………………. 242

3-14-3- درخواست آمرزش حضرت ابراهیم(ع) برای آزر…………………………………….. 244

3-14-4- درخواست آمرزش حضرت نوح(ع) برای پدر و مادر و مؤمنان…………………. 245

3-14-5- درخواست آمرزش حضرت ابراهیم(ع) برای پدر و مادر…………………………… 246

3-14-6- آمرزش طلبی حضرت موسی(ع) برای خود و برادرش…………………………….. 246

فصل چهارم: مباحث مهدویت در قصص قرآن

4-1- امکان پنهانی بودن ولادت امام عصر(ع)…………………………………………………………… 248

4-1-1- ولادت پنهانی حضرت ابراهیم(ع) و حضرت موسی(ع)……………………………… 248

4-1-2- انکار امام عصر(ع) توسط عموی حضرت………………………………………………… 249

4-2- امکان تصدی مقام امامت در کودکی………………………………………………………………… 249

4-3- غیبت حضرت مهدی(ع)……………………………………………………………………………….. 252

4-3-1- شبهه ناروایی غیبت برای امام………………………………………………………………….. 252

4-3-2- آیا غیبت خلاف عادت است………………………………………………………………….. 255

4-3-3- حکمت غیبت………………………………………………………………………………………. 258

4-3-4- رؤیت امام عصر(ع) بى‏آنکه شناخته شود………………………………………………….. 265

4-4- طول عمر امام عصر(ع)………………………………………………………………………………….. 267

4-5- پایایی دوران جوانی امام عصر(ع)…………………………………………………………………… 269

4-5-1- قصه اصحاب کهف……………………………………………………………………………….. 271

4-5-2- ماجرای عزیر(ع)…………………………………………………………………………………… 271

4-6- صدور معجزه در وقت ظهور………………………………………………………………………….. 274

4-7- حکومت جهانی حضرت مهدی(ع)…………………………………………………………………. 277

4-8- آداب انتظار………………………………………………………………………………………………….. 279

4-8-1- صبر جمیل داشتن…………………………………………………………………………………. 280

4-8-2- امیدواری به امر فرج……………………………………………………………………………… 280

4-8-3- غیبت را ناشی از علم و حكمت خداوند دانستن……………………………………….. 280

4-8-4- تأثر و اندوه در فراق و اشتیاق…………………………………………………………………. 281

4-8-5- به یاد امام عصر(ع) بودن………………………………………………………………………… 282

4-8-6- شكوه از غیبت به نزد خدا، مناجات و دعا………………………………………………… 284

4-8-7- اقدام عملی همراه با امیدواری به وصال……………………………………………………. 286

نتایج و یافته‏ها‌‏………………………………………………………………………………………. 287

فهرست منابع………………………………………………………………………………………… 289

چکیده:

قصص قرآن کریم از دیرباز مورد توجه مفسران، محدثان و دانشمندان علوم قرآنی بوده و از ابعاد گوناگون پژوهش‏های متنوعی با رویکردهای تاریخی، جغرافیایی، زیبایی شناسی و اعجاز بیانی در این موضوع سامان یافته است. در این میان بعد کلامی آن به ویژه در مسائل کلامی امامت کمتر مورد توجه قرار گرفته است که حجم بسیار آیات قصص، هدفمندی قرآن در بیان قصص و جدایی ناپذیری سنت های الهی از قصص قرآن، تناسب معنایی آیات قصص و غیر قصص به ویژه در موضوع امامت و استنباط کلامی مباحث امامت از قصص قرآن در روایات پیامبر و ائمه اطهار(ع)، اصحاب ایشان، و آراء تفسیری دانشمندان امامیه و اهل سنت ضرورت پژوهش در این زمینه را نمایان می سازد.

لذا این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی و شیوه تحقیق کتابخانه‏ا‏ی در منابع روایی، تفسیری، کلامی و علوم قرآنی فریقین سامان یافته، در تبیین و تنقیح قلمرو استنباط کلامی در نظر دارد که بر اساس ظهور و سیاق آیات قصص و روایات کلامی پیامبر اکرم و ائمه اطهار(ع) در باب قصص قرآن، و با بررسی آراء کلامی متکلمان، مفسران و محدثان إمامی از قصص قرآن در موضوع امامت، میزان و درجه کارآمدی تمسک به کتاب الهی در استنباط کلامی از قصص قرآن در حوزه امامت و در نهایت جایگاه ویژه استناد به قصص قرآن در اثبات مباحث کلامی امامت را به عنوان یکی از شیوه های کارآمد کلامی نشان دهد.

ضرورت وجود خلیفه و امام در زمین تا روز قیامت، شروط امامت(اعم از اختصاص تعیین امام به خداوند، وجوب نص بر امام، علم و شجاعت از شروط خلافت و امامت، عصمت، صدور معجزه، محدَّث بودن)، وجود صفات خداوند در امام، تقدم وجود خلیفه بر دیگران، هدایت به امر از شؤون امامت، امکان تصدی مقام امامت در کودکی، رجعت، توسل، تبرک جستن به اولیاء و آثار ایشان، زیارت معصومان(ع) و شفاعت مهمترین مباحث کلامی امامت در استنباط از قصص قرآن مى‏باشد. افزون بر اینکه پنهانی بودن ماجرای ولادت امام عصر(ع)، تصدی مقام امامت در کودکی، غیبت، طول عمر، بقاء بر شباب، صدور معجزه، حکومت عدل جهانی و آداب انتظار از مهمترین مباحث کلامی مهدویت در قصص قرآن بشمار مى‏رود. بررسی مبانی عمومی در استنباط از قرآن و نیز مبانی تخصصی در استنباط کلامی از قصص قرآن از دیگر مباحث این نوشتار بشمار می رود.

مقدمه:

موضوع امامت یکی از مهترین مباحث کلامی است که از جایگاه ویژه ای در میان مسلمانان برخوردار است لذا پژوهش های بسیاری پیرامون آن سامان یافته است که در میان این آثار به ظرفیت قصص قرآن در استنباط کلامی مسائل امامت کمتر مورد توجه قرار گرفته که در این نوشتار به این موضوع خواهیم پرداخت.

اما ارائه مبانی تخصصی استنباط کلامی از آیات قصص و نیز تبیین گونه های ارتباط قصص با مسائل کلامی امامت و نیز گونه های استدلال به قصص قرآن و نیز ارائه دیدگاه تفسیری-کلامی در آیاتی که کمتر مورد توجه مفسران قرار گرفته و نیز مطالعات میدانی از مهمترین سختی های فراروی این نوشتار بوده است که الطاف الهی و استمداد از معصومان(ع) این سختی ها را هموار نمود و در نهایت این اثر سامان یافت.

کلیات

1- تعریف مسأله و تبیین موضوع

قصص قرآن از دیرباز مورد توجه مفسران، محدثان و دانشمندان علوم قرآنی بوده و از ابعاد گوناگون پژوهش‏های متنوعی در این موضوع سامان یافته است برخی از این آثار روایی و برخی ناظر به ابعاد تاریخی و جغرافیایی قصص قرآن است و برخی دیگر مربوط به ابعاد زیبایی شناسی قصص قرآن و ابعاد هنری و اعجاز بیانی آن است.

از سوی دیگر هر یک مفسران باتوجه به رویکرد تفسیری خویش در ذیل آیات قصص به تفسیر آن پرداخته‏ا‏ند. در برخی از تفاسیر اهل سنت غالباً به جزئیات قصص پرداخته‏ا‏ند مانند «جامع البیان» طبری(د 310ق)، «لطائف الاشارات»‏ قشیری(د 465ق)، «الجامع لأحکام القرآن» قرطبی(د 671ق)، «الدر المنثور» سیوطی(د 911ق) که در ذیل قصص روایات متعددی دیده مى‏شود، که جزئیات گوناگونی از قصص قرآن در آن بیان شده که برخی از آنها از قبیل إسرائیلیات و روایات غیر معتبر به شمار مى‏رود و چه بسا خالی از ابعاد هدایتی و تربیتی باشد.[1]                         

در این میان یکی از موضوعات اساسی در تفسیر قرآن، ابعاد کلامی و جنبه‏های استنباط کلامی از قصص قرآن در حوزه مباحث «امامت» است. لذا موارد گوناگونی مى‏توان یافت که مفسران امامی در تفسیر برخی آیات قصص نکات قابل توجهی از مباحث «امامت پژوهی» در استنباط از آن قصص بیان کرده‏ا‏ند، در آثار کلامی امامیه در مباحث «امامت» نیز اهتمام بسیاری نسبت به تفاسیر امامیه، در استنباط کلامی به آیات دیده مى‏شود. از سوی دیگر تأمل در روایات تفسیری اهل بیت(ع) در باب قصص قرآن نشان مى‏دهد که یکی از مهمترین شیوه‏های اهل بیت(ع) در تبلیغ امامت و تبیین ابعاد گوناگون آن و نیز در پاسخگویی به شبهات شیعیان و در احتجاج با مخالفان این است که به قصص قرآن در مسائل کلامی «امامت» استناد بسیاری داشته‏ا‏ند. نمونه‏های متعددی از روایات رسول خدا(ص) در آثار روایی امامیه و اهل سنت و نیز روایات بسیاری از اهل بیت(ع) در آثار روایی و تفسیری امامیه شاهد این مدعاست حتی برخی از اصحاب معصومان(ع) در مناظرات و احتجاجات خویش با مخالفان از این شیوه بهره جسته‏ا‏ند. در آثار کلامی متقدم و متأخر امامیه نیز این شیوه از جایگاه ویژه‏ا‏ی برخوردار است.

از سوی دیگر دانشمندان اهل سنت در تفاسیر و کتب علوم قرآنی و تک نگاری‏های خویش در باب قصص قرآن، تنها به ابعاد زیبایی شناسی قصص قرآن و ابعاد هنری و اعجاز بیانی آن پرداخته‏ا‏ند و غالباً به ارتباط آن با مباحث امامت اشاره‏ا‏ی نکرده‏ا‏ند. ایشان در مباحث پیرامون «اهداف، اغراض و رسالت قصص قرآن» نیز مباحثی از قبیل تسلی دادن به رسول خدا(ص) و مؤمنان، عبرت از امت‏های پیشین، تثبیت روح ایمان در مسلمانان و مطالبی این چنین بیان کرده‏ا‏ند و غالباً اشاره‏ا‏ی به ابعاد استنباطی مباحث امامت از قصص قرآن نداشته‏ا‏ند، این امر عجیبی نیست چراکه در خصوص امامت تفاوتی اساسی در مبانی کلامی با امامیه دارند اما تعجب اینجاست که برخی آثار علوم قرآنی و تک نگاری‏های امامیه در باب قصص قرآن، نیز کمتر اشاره‏ا‏ی به «مباحث امامت» دیده مى‏شود و غالباً متأثر از همان دیدگاه‏های علوم قرآنی دانشمندان اهل سنت هستند. از سوی دیگر آثاری با موضوع «امامت در قرآن» که در دوران معاصر نگاشته شده غالباً به آیات معروفی چون آیه ولایت، آیه إطاعت از اولی الأمر، آیه تطهیر، آیه إکمال، و آیاتی از این قبیل إشاره کرده‏ا‏ند و به بهره‏های کلامی از قصص قرآن در مسائل امامت کمتر توجه کرده‏ا‏ند. لذا امامت پژوهی در قصص قرآن و به تعبیر دیگر تبیین جایگاه قصص قرآن در استنباط کلامی در موضوع امامت یکی از خلاهای اساسی در حوزه مطالعات میان رشته‏ای رشته‏های علوم قرآنی، تفسیر قرآن و علم کلام است. البته قرار نیست که در این رساله در هر موضوعی همه استدلالها را ذکر کنیم به عنوان مثال در بحث عصمت، ادله قرآنی، روایی، عقلی و موارد دیگر را مطرح کنیم یا در مسأله طول عمر ادله عقلی، علمی، قرآنی و روایی را مورد بررسی قرار دهیم زیرا این خروج از موضوع محسوب مى‏شود. رسالت اصلی این رساله مشخص کردن بخشی از ظرفیت‏ها‌‏ی قصص قرآن در زمینه استدلالهای قرآنی مربوط به مسائل اساسی امامت و مهدویت است تا اگر از امامت سخن مى‏گوییم از این ظرفیت عالی غافل نمانیم.

2- ضرورت تحقیق و هدف

توجه به نکات زیر بر لزوم و ضرورت پژوهش در این موضوع مى‏افزاید.

أ- توجه به حجم قابل توجه قصص قرآن و ضرورت نگاه نو به قصص قرآن در استنباط مباحث امامت و مهدویت

ب- با استناد به قصص قرآن کریم در تبیین مباحث امامت و مهدویت و پاسخگویی به مهمترین شبهاتی که از دیرباز تاکنون وجود داشته است، مى‏توان پاسخ داد به ویژه در مقام احتجاج با اهل سنت و با آنان که روایات امامیه را نمى‏پذیرند.

ج- إرائه یکی از شیوه‏های اهل بیت(ع) در تبلیغ و احتجاج با مخالفان

7- جنبه نوآوری تحقیق.. 5

8- روش انجام  تحقیق.. 5

9- مفاهیم. 5

1-9- سیره 5

7- جنبه نوآوری تحقیق.. 5

8- روش انجام  تحقیق.. 5

9- مفاهیم. 5

1-9- سیره 5

2-9- سیاست… 6

1-2-9- مفهوم لغوی سیاست… 6

2-2-9- مفهوم اصطلاحی سیاست: 7

3-2-9- تعریف خاص سیاست… 9

4-2-9- سیاست در فرهنگ اسلامی.. 9

3-9- سیره سیاسی.. 11

10- سازماندهی تحقیق.. 11

فصل اول: کلیات و چارچوب نظری.. 13

مقدمه فصل اول. 14

1-1- محیط پیدایش اسلام. 15

1-1-1- وضعیت شبه جزیره عربستان. 15

1-1-1-1- مفهوم جاهلیت و ویژگی‌های آن. 15

2-1-1-1- اوضاع جغرافیایی عربستان. 20

3-1-1-1- اوضاع فرهنگی عربستان. 24

4-1-1-1- اوضاع اقتصادی عربستان. 27

5-1-1-1- اوضاع سیاسی و مذهبی عربستان. 28

1-5-1-1-1- اوضاع سیاسی عربستان. 28

2-5-1-1-1- اوضاع مذهبی عربستان. 32

2-1-1- وضعیت ادیان الهی در شبه جزیره عربستان قبل از ظهور اسلام. 34

1-2-1-1- وضعیت دین مسیحیت… 34

2-2-1-1- وضعیت دین یهود. 37

3-1-1- وضعیت سیاسی جهان در آستانه ظهور اسلام. 39

1-3-1-1- دولت فارس به هنگام ظهور اسلام. 40

2-3-1-1- امپراطوری روم. 44

2-1- چارچوب نظری.. 45

جمع بندی فصل اول. 48

فصل دوم: راهبردهای پیامبر اعظم (ص) در تشکیل حکومت… 50

مقدمه فصل دوم. 51

1-2- موقعیت شبه جزیره عربستان در زمان بعثت پیامبر (ص) 52

2-2- شرایط شکل گیری انقلاب… 53

1-2-2- ویژگیهای پیامبر(ص) به عنوان رهبر انقلاب… 54

3-2-2- ایدئولوژی اسلامی.. 57

3-2- راهبردفرهنگی پیامبر(ص) 58

1-3-2- تربیت انسان. 58

1-1-3-2- اصل رهایی انسان از ذلت و خواری.. 63

2-1-3-2- اصل برابری و تساوی.. 64

3-1-3-2- کرامت ارزشی انسان. 64

2-3-2- رفتار پیامبر(ص) در مقابل قریش در مکه. 65

4-2- راهبرد سیاسی پیامبر(ص) 73

1-4-2- انتخاب مرکز حکومت… 73

2-4-2- بیعت… 76

1-2-4-2- بیعت عشیره 79

2-2-4-2- بیعت عقبه اول. 79

 

3-2-4-2- بیعت عقبه دوّم. 79

4-2-4-2- بیعت رضوان. 80

5-2-4-2- بیعت نساء. 81

6-2-4-2- بیعت غدیر. 82

3-4-2- انتخاب مسجد به عنوان پایگاه حکومت… 83

4-4-2- ایجاد نظام برادری.. 84

5-4-2- تدوین قانون اساسی مدینه. 85

6-4-2- تعیین مرز مدینه. 89

7-4-2- سازماندهی نظام اداری.. 89

1-7-4-2- کار. 90

2-7-4-2- علم و قدرت و شایستگی.. 90

3-7-4-2- مساوات… 90

4-7-4-2- انتخاب والیان و فرماندهان و کارگزاران. 91

8-4-2- گسترش دعوت اسلامی.. 92

5-2- راهبرد امنیتی پیامبر (ص) 93

1-5-2- انعقاد پیمان های سیاسی.. 93

2-5-2- تشکیل نیروی نظامی……………………………………………………………………. 96

3-5-2- برقراری عدل و قسط.. 97

4-5-2- رفتار پیامبر (ص) در مقابل منافقان. 98

1-4-5-2- موعظه. 99

2-4-5-2- دعوت به تدبر در قرآن کریم. 99

3-4-5-2- انذار و تهدید. 99

4-4-5-2- مدارا 100

5-4-5-2- افشاگری.. 100

6-4-5-2- حذر (هوشیاری و احتیاط) 101

7-4-5-2- اعراض…. 101

8-4-5-2- غلظت… 101

9-4-5-2- جهاد. 102

جمع بندی فصل دوم. 103

فصل سوم: ساختار نظام سیاسی در سیره نبوی(ص) 104

مقدمه فصل سوم. 105

1-3- ضرورت تأسیس دولت اسلامی در سیره نبوی(ص) 106

1-1-3- تعریف دولت و حکومت… 106

2-1-3- ضرورت اصل حکومت… 109

3-1-3- ضرورت حکومت اسلامی.. 113

4-1-3- نسبت سیاست و رسالت در سیره نبوی(ص) از دیدگاه اندیشمندان اسلامی.. 118

5-1-3- تفکیک ناپذیری سیاست و رسالت در سیره نبوی(ص) 127

2- 3- مرزهای قدرت در سیره سیاسی پیامبر(ص) 134

3-3- عناصر و نهادهای نظام سیاسی در سیره نبوی(ص) 141

1-3-3- نهاد رهبری.. 141

2-3-3- دستگاه اداری.. 143

3-3- 3- دستگاه قضایی.. 143

4-3-3- دستگاه دبیرخانه. 144

5-3- 3- دستگاه اقتصادی.. 145

1-5-3-3- تشکیلات گردآوری زکات… 146

2-5-3-3- واگذاری منابع طبیعی.. 147

3-5-3-3- قراردادهای اقتصادی.. 147

4-5-3-3- کنترل بازار و تجارت: 147

6-3-3- دستگاه دیپلماسی.. 149

7-3-3- دستگاه نظامی.. 151

8-3-3- دستگاه آموزشی و تعلیمی.. 154

4-3- شبکه قدرت در سیره سیاسی پیامبر(ص) 155

1-4-3- اقلیت‌ها یا افرادی بی‌طرف… 156

2-4-3- حمایت کنندگان منفعل.. 163

1-2-4-3- مردان مسلمان خارج از دارالخلافه.. 164

2-2-4-3- زنان مسلمان. 168

3-4-3- فعالان سیاسی.. 175

1-3-4-3- جریان سیاسی مهاجران. 176

2- 3-4-3- جریان سیاسی انصار. 180

3- 3-4-3- جریان سیاسی بنی‌امیه. 182

4- 3-4-3- جریان سیاسی بنی‌هاشم: 182

جمع بندی فصل سوم. 184

فصل چهارم: کار ویژه‌های نظام سیاسی در سیره نبوی (ص) 186

مقدمه فصل چهارم. 187

1-4- مرکز تصمیم‌گیری در سیره نبوی(ص) 188

1-1-4- نقش شورا در سیره نبوی(ص) 189

2-1-4- مشورت در سیره عملی رسول خدا(ص) 194

2-4- دامنه قدرت در سیره نبوی(ص) 203

1-2-4- ولایت تکوینی.. 203

2-2-4- ولایت تشریعی.. 205

3-2-4- ولایت بر حکومت… 207

3-4- جریان قدرت در سیره نبوی(ص) 211

1-3-4- منشأ قانون در دولت نبوی (ص) 211

2-3-4- جایگاه مردم در حکومت پیامبر(ص) 214

1-2-3-4- تعریف دموکراسی.. 215

2-2-3-4- اسلام و دموکراسی.. 216

3-2-3-4- نقش مردم در حکومت پیامبر(ص) 216

4-4- بازخورد نظام سیاسی در سیره نبوی(ص) 218

1-4-4- عملکرد پیامبر (ص) به عنوان رهبر مسلمانان. 219

2-4-4- عملکرد والیان حکومت نبوی(ص) 223

1-2-4-4- اصل امر به معروف و نهی از منکر. 223

2-2-4-4- اصل نصیحت… 224

جمع بندی فصل چهارم. 226

فصل پنجم: نتیجـه گیـری.. 228

1ـ کلیات و چارچوب نظری.. 229

2ـ راهبردهای پیامبر اعظم (ص) در تشکیل حکومت: 230

3ـ ساختار نظام سیاسی نبوی (ص) 232

الف)ضرورت تشکیل حکومت توسط پیامبر (ص) 232

ب) مرزهای قدرت در سیره نبوی (ص) 233

ج) عناصر و نهادهای نظام سیاسی در سیره نبوی (ص) 233

د) شبکه قدرت در سیره نبوی (ص) 234

4- کار ویژه های نظام سیاسی در سیره نبوی (ص) 235

الف- مرکز تصمیم گیری در سیره نبوی (ص) 235

ب- دامنه قدرت در سیره نبوی (ص) 236

ج- جریان قدرت در سیره نبوی (ص) 237

د- بازخورد نظام سیاسی در سیره نبوی (ص) 237

فهرست منابع و مآخذ. 240

فهرست کتابها 240

فهرست مقالات… 247

نرم افزارها 250

نمایه. 252

2-9- سیاست… 6

1-2-9- مفهوم لغوی سیاست… 6

2-2-9- مفهوم اصطلاحی سیاست: 7

3-2-9- تعریف خاص سیاست… 9

4-2-9- سیاست در فرهنگ اسلامی.. 9

3-9- سیره سیاسی.. 11

10- سازماندهی تحقیق.. 11

فصل اول: کلیات و چارچوب نظری.. 13

مقدمه فصل اول. 14

1-1- محیط پیدایش اسلام. 15

1-1-1- وضعیت شبه جزیره عربستان. 15

1-1-1-1- مفهوم جاهلیت و ویژگی‌های آن. 15

2-1-1-1- اوضاع جغرافیایی عربستان. 20

3-1-1-1- اوضاع فرهنگی عربستان. 24

4-1-1-1- اوضاع اقتصادی عربستان. 27

5-1-1-1- اوضاع سیاسی و مذهبی عربستان. 28

1-5-1-1-1- اوضاع سیاسی عربستان. 28

2-5-1-1-1- اوضاع مذهبی عربستان. 32

2-1-1- وضعیت ادیان الهی در شبه جزیره عربستان قبل از ظهور اسلام. 34

1-2-1-1- وضعیت دین مسیحیت… 34

2-2-1-1- وضعیت دین یهود. 37

3-1-1- وضعیت سیاسی جهان در آستانه ظهور اسلام. 39

1-3-1-1- دولت فارس به هنگام ظهور اسلام. 40

2-3-1-1- امپراطوری روم. 44

2-1- چارچوب نظری.. 45

جمع بندی فصل اول. 48

فصل دوم: راهبردهای پیامبر اعظم (ص) در تشکیل حکومت… 50

مقدمه فصل دوم. 51

1-2- موقعیت شبه جزیره عربستان در زمان بعثت پیامبر (ص) 52

2-2- شرایط شکل گیری انقلاب… 53

1-2-2- ویژگیهای پیامبر(ص) به عنوان رهبر انقلاب… 54

3-2-2- ایدئولوژی اسلامی.. 57

3-2- راهبردفرهنگی پیامبر(ص) 58

1-3-2- تربیت انسان. 58

1-1-3-2- اصل رهایی انسان از ذلت و خواری.. 63

2-1-3-2- اصل برابری و تساوی.. 64

3-1-3-2- کرامت ارزشی انسان. 64

2-3-2- رفتار پیامبر(ص) در مقابل قریش در مکه. 65

4-2- راهبرد سیاسی پیامبر(ص) 73

1-4-2- انتخاب مرکز حکومت… 73

2-4-2- بیعت… 76

1-2-4-2- بیعت عشیره 79

2-2-4-2- بیعت عقبه اول. 79

3-2-4-2- بیعت عقبه دوّم. 79

4-2-4-2- بیعت رضوان. 80

5-2-4-2- بیعت نساء. 81

6-2-4-2- بیعت غدیر. 82

3-4-2- انتخاب مسجد به عنوان پایگاه حکومت… 83

4-4-2- ایجاد نظام برادری.. 84

5-4-2- تدوین قانون اساسی مدینه. 85

6-4-2- تعیین مرز مدینه. 89

7-4-2- سازماندهی نظام اداری.. 89

1-7-4-2- کار. 90

2-7-4-2- علم و قدرت و شایستگی.. 90

3-7-4-2- مساوات… 90

4-7-4-2- انتخاب والیان و فرماندهان و کارگزاران. 91

8-4-2- گسترش دعوت اسلامی.. 92

5-2- راهبرد امنیتی پیامبر (ص) 93

1-5-2- انعقاد پیمان های سیاسی.. 93

2-5-2- تشکیل نیروی نظامی……………………………………………………………………. 96

3-5-2- برقراری عدل و قسط.. 97

4-5-2- رفتار پیامبر (ص) در مقابل منافقان. 98

1-4-5-2- موعظه. 99

2-4-5-2- دعوت به تدبر در قرآن کریم. 99

3-4-5-2- انذار و تهدید. 99

4-4-5-2- مدارا 100

5-4-5-2- افشاگری.. 100

6-4-5-2- حذر (هوشیاری و احتیاط) 101

7-4-5-2- اعراض…. 101

8-4-5-2- غلظت… 101

9-4-5-2- جهاد. 102

جمع بندی فصل دوم. 103

فصل سوم: ساختار نظام سیاسی در سیره نبوی(ص) 104

مقدمه فصل سوم. 105

1-3- ضرورت تأسیس دولت اسلامی در سیره نبوی(ص) 106

1-1-3- تعریف دولت و حکومت… 106

2-1-3- ضرورت اصل حکومت… 109

3-1-3- ضرورت حکومت اسلامی.. 113

4-1-3- نسبت سیاست و رسالت در سیره نبوی(ص) از دیدگاه اندیشمندان اسلامی.. 118

5-1-3- تفکیک ناپذیری سیاست و رسالت در سیره نبوی(ص) 127

2- 3- مرزهای قدرت در سیره سیاسی پیامبر(ص) 134

3-3- عناصر و نهادهای نظام سیاسی در سیره نبوی(ص) 141

1-3-3- نهاد رهبری.. 141

2-3-3- دستگاه اداری.. 143

3-3- 3- دستگاه قضایی.. 143

4-3-3- دستگاه دبیرخانه. 144

5-3- 3- دستگاه اقتصادی.. 145

1-5-3-3- تشکیلات گردآوری زکات… 146

2-5-3-3- واگذاری منابع طبیعی.. 147

3-5-3-3- قراردادهای اقتصادی.. 147

4-5-3-3- کنترل بازار و تجارت: 147

6-3-3- دستگاه دیپلماسی.. 149

7-3-3- دستگاه نظامی.. 151

8-3-3- دستگاه آموزشی و تعلیمی.. 154

4-3- شبکه قدرت در سیره سیاسی پیامبر(ص) 155

1-4-3- اقلیت‌ها یا افرادی بی‌طرف… 156

2-4-3- حمایت کنندگان منفعل.. 163

1-2-4-3- مردان مسلمان خارج از دارالخلافه.. 164

2-2-4-3- زنان مسلمان. 168

3-4-3- فعالان سیاسی.. 175

1-3-4-3- جریان سیاسی مهاجران. 176

2- 3-4-3- جریان سیاسی انصار. 180

3- 3-4-3- جریان سیاسی بنی‌امیه. 182

4- 3-4-3- جریان سیاسی بنی‌هاشم: 182

جمع بندی فصل سوم. 184

فصل چهارم: کار ویژه‌های نظام سیاسی در سیره نبوی (ص) 186

مقدمه فصل چهارم. 187

1-4- مرکز تصمیم‌گیری در سیره نبوی(ص) 188

1-1-4- نقش شورا در سیره نبوی(ص) 189

2-1-4- مشورت در سیره عملی رسول خدا(ص) 194

2-4- دامنه قدرت در سیره نبوی(ص) 203

1-2-4- ولایت تکوینی.. 203

2-2-4- ولایت تشریعی.. 205

3-2-4- ولایت بر حکومت… 207

3-4- جریان قدرت در سیره نبوی(ص) 211

1-3-4- منشأ قانون در دولت نبوی (ص) 211

2-3-4- جایگاه مردم در حکومت پیامبر(ص) 214

1-2-3-4- تعریف دموکراسی.. 215

2-2-3-4- اسلام و دموکراسی.. 216

3-2-3-4- نقش مردم در حکومت پیامبر(ص) 216

4-4- بازخورد نظام سیاسی در سیره نبوی(ص) 218

1-4-4- عملکرد پیامبر (ص) به عنوان رهبر مسلمانان. 219

2-4-4- عملکرد والیان حکومت نبوی(ص) 223

1-2-4-4- اصل امر به معروف و نهی از منکر. 223

2-2-4-4- اصل نصیحت… 224

جمع بندی فصل چهارم. 226

فصل پنجم: نتیجـه گیـری.. 228

1ـ کلیات و چارچوب نظری.. 229

2ـ راهبردهای پیامبر اعظم (ص) در تشکیل حکومت: 230

3ـ ساختار نظام سیاسی نبوی (ص) 232

الف)ضرورت تشکیل حکومت توسط پیامبر (ص) 232

ب) مرزهای قدرت در سیره نبوی (ص) 233

ج) عناصر و نهادهای نظام سیاسی در سیره نبوی (ص) 233

د) شبکه قدرت در سیره نبوی (ص) 234

4- کار ویژه های نظام سیاسی در سیره نبوی (ص) 235

الف- مرکز تصمیم گیری در سیره نبوی (ص) 235

ب- دامنه قدرت در سیره نبوی (ص) 236

 

<a href="http://zusa.ir/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d8%aa%d8%a8%d9%8a%d9%8a%d9%86-%d8%b3%d9%8a%d8%b1%d9%87-%d8%b3%d9%8a%d8%a7%d8%b3-2/"><img class="alignnone size-medium wp-image-170858″ src="https://arshadfile.ir/wp-content/uploads/2019/08/8_001-300x173-300x173.png” alt="برای دانلود متن کامل پایان نامه ها اینجا کلیک کنید” width="300″ height="173″ /></a>

 

ج- جریان قدرت در سیره نبوی (ص) 237

د- بازخورد نظام سیاسی در سیره نبوی (ص) 237

فهرست منابع و مآخذ. 240

فهرست کتابها 240

فهرست مقالات… 247

نرم افزارها 250

نمایه. 252

1391 انجام گرفت. برداشت در زمان رسیدن فیزیولوژیکی انجام شد. قطر، ارتفاع و بیوماس گیاه اندازه گیری شد. با عبور دادن ساقه ها از غلتک حجم شربت و مقدار بریکس اندازه گیری شد. میزان اتانول بر اساس بیومس و مقدار بریکس به صورت نظری محاسبه شد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                     صفحه

فصل اول : مقدمه و بررسی منابع

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..1
سورگوم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..3
1-2-1 طبقه بندی علمی سورگوم ………………………………………………………………………………………………………6

1-2-2 طبقه بندی ژنتیکی سورگوم…………………………………………………………………………………………………….6

1-2-3 توصیف گیاه شناسی سورگوم…………………………………………………………………………………………………..6

1-2-4 انواع سورگوم……………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-2-5 سورگوم شیرین…………………………………………………………………………………………………………………………7

1-2-6 موارد مصرف سورگوم………………………………………………………………………………………………………………..8

1-2-7 اهمیت اقتصادی سورگوم………………………………………………………………………………………………………….9

1-2-8 فیزیولوژی سورگوم…………………………………………………………………………………………………………………10

1-2-9 زمان کشت……………………………………………………………………………………………………………………………..11

1-2-10 زمان نگهداری ساقه پس از برداشت……………………………………………………………………………………11

1-2-11 میزان قند ساقه در اندام های مختلف سورگوم شیرین در مراحل مختلف رشد………………..12

1-3 کربوهیدرات ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………….13

1-3-1 بیوسنتز ساکارز………………………………………………………………………………………………………………………14

1-3-2 ساکارز در گیاهان سه کربنه و چهار کربنه……………………………………………………………………………14

1-4- اهمیت نیتروژن برای گیاهان……………………………………………………………………………………………………………………15

1-4-1 نقش نیتروژن در رشد گیاه……………………………………………………………………………………………………16

1-4-2 اثر عناصر غذایی بر راندمان مصرف کود………………………………………………………………………………..18

عنوان                                                                                                                      صفحه

1-5 پساب یا   فاضلاب………………………………………………………………………………………………………………………………………….19

1-5-1 پیشینه مصرف پساب ها و فاضلاب ها…………………………………………………………………………………..20

1-5-2 ویژگی پساب ها و فاضلاب ها………………………………………………………………………………………………..20

1-5-2-1 خصوصیات فیزیکی……………………………………………………………………………………………….20

1-5-2-2 خصوصیات شیمیایی و بیولوژیکی………………………………………………………………………..20

1-5-3 ترکیب فاضلاب……………………………………………………………………………………………………………………….21

1-5-4 انواع فاضلاب…………………………………………………………………………………………………………………………..21

1-5-5 کاربرد پساب در آبیاری و رعایت استاندارد های بین المللی…………………………………………………22

1-5-6 آبیاری گیاهان با پساب فاضلاب خانگی…………………………………………………………………………………22

1-5-7 آبیاری سورگوم با پساب فاضلاب…………………………………………………………………………………………..24

1-5-8 آبیاری با پساب و تأثیر آن بر خاک……………………………………………………………………………………….24

1-5-9 اثرات آبیاری با پساب بر عملکرد گیاه……………………………………………………………………………………25

1-6 فلزات سنگین………………………………………………………………………………………………………………………………………………25

1-6-1 تعریف و رده بندی………………………………………………………………………………………………………………….25

1-6-2 آرسنیک………………………………………………………………………………………………………………………………….26

1-6-3 جیوه……………………………………………………………………………………………………………………………………….26

1-6-4 سرب……………………………………………………………………………………………………………………………………….27

1-6-5 کادمیوم…………………………………………………………………………………………………………………………………..27

1-6-6 نیکل………………………………………………………………………………………………………………………………………..28

1-6-7 منابع فلزات سنگین در خاک…………………………………………………………………………………………………29

1-7 گیاه پالایی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..30

1-7-1 تاریخچه………………………………………………………………………………………………………………………………….31

عنوان                                                                                                                      صفحه

1-7-2 مزایا و معایب گیاه پالایی فلزات سنگین……………………………………………………………………………….32

1-7-3 گیاهان پالایش کننده…………………………………………………………………………………………………………….32

1-7-4 تیره های گیاهی و انباشت فلزات…………………………………………………………………………………………..33

1-7-5 کاربرد گیاهان بیش انباشتگر در گیاه پالایی…………………………………………………………………………33

1-7-6 مصرف تولیدات گیاه پالایی……………………………………………………………………………………………………34

1-7-7 آینده گیاه پالایی …………………………………………………………………………………………………………………..34

1-8 اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………35

فصل دوم : مواد و روش­ها

2-1 عملیات مزرعه ای……………………………………………………………………………………………………………………………………….36

2-2 مراحل تصفیه فاضلاب…………………………………………………………………………………………………………………………………36

2-3 مراحل برداشت و اندازه گیری پارامتر های رشد………………………………………………………………………………………..38

2-4 انجام آزمایشات جهت بررسی فلزات سنگین……………………………………………………………………………………………..39

2-4-1 انجام آزمایشات جهت بررسی فلزات سنگین نمونه گیاهی…………………………………………………………….39

2-4-2 انجام آزمایشات جهت بررسی فلزات سنگین نمونه خاک……………………………………………………………….39

2-5 انجام آزمایشات جهت بررسی کلی فرم کل و مدفوعی………………………………………………………………………………40

2-5-1 انجام آزمایشات جهت بررسی کلی فرم های موجود در نمونه خاک و گیاه…………………………………..40

2-5-2 ساخت بافر فسفات…………………………………………………………………………………………………………………………..41

2-5-3 انجام آزمایش MPN یا روش تخمیر لوله ای…………………………………………………………………………………..41

2-5-3-1 آزمایش احتمالی………………………………………………………………………………………………………………..41

2-5-3-2 آزمایش تأییدی………………………………………………………………………………………………………………….42

2-5-3-3 آزمایش تکمیلی…………………………………………………………………………………………………………………43

عنوان                                                                                                                                      صفحه

2-5-4 رنگ آمیزی گرم……………………………………………………………………………………………………………………………….43

2-5-4-1 روش رنگ آمیزی گرم……………………………………………………………………………………………………….43

فصل سوم : نتایج

3-1 پارامتر های رشد گیاه…………………………………………………………………………………………………………………………………45

3-1-1 بیوماس……………………………………………………………………………………………………………………………………………..45

3-1-2 قطر ساقه………………………………………………………………………………………………………………………………………….47

3-1-3 ارتفاع ساقه……………………………………………………………………………………………………………………………………….50

3-1-4 درصد قند…………………………………………………………………………………………………………………………………………52

3-1-5 حجم شربت ساقه…………………………………………………………………………………………………………………………….55

3-1-6 اتانول…………………………………………………………………………………………………………………………………………………57

3-2 نتایج مربوط به مقادیر فلزات سنگین در خاک و گیاه……………………………………………………………………………….60

3-2-1 نتایج مربوط به مقادیر فلزات سنگین موجود درخاک قبل از کشت و حاک بعد از برداشت…………60

3-2-1-1 کادمیوم، سرب و نیکل………………………………………………………………………………………………………60

3-2-2 نتایج مربوط به مقادیر فلزات سنگین موجود در گیاه…………………………………………………………………….63

3-2-2-1 دانه……………………………………………………………………………………………………………………………………..63

3-2-2-2 ساقه……………………………………………………………………………………………………………………………………65

3-2-2-3 برگ…………………………………………………………………………………………………………………………………….67

3-3 نتایج مربوط به تعداد باکتری های کلی فرم کل موجود در گیاه سورگوم…………………………………………………69

3-3-1 نتایج مربوط به تعداد احتمالی کلی فرم کل در آزمایشMPN در گیاه سورگوم……………………………69

3-3-1-1 گیاهان ضدعفونی سطحی شده ………………………………………………………………………………………..69

3-3-1-2 گیاهان ضدعفونی سطحی نشده ………………………………………………………………………………………71

عنوان                                                                                                                      صفحه

3-3-2 نتایج مربوط به تعداد تأییدی کلی فرم مدفوعی در آزمایشMPN در گیاه سورگوم……………………..76

3-3-2-1 گیاهان ضدعفونی سطحی شده ………………………………………………………………………………………..76

3-3-2-2 گیاهان ضدعفونی سطحی شده ………………………………………………………………………………………..79

3-3-3 نتایج مربوط به مرحله تکمیلی آزمایشMPN کلی فرم در گیاه سورگوم………………………………………83

3-4 نتایج مربوط به تعداد باکتری های کلی فرم کل در خاک های کشت سورگوم………………………………………..84

3-4-1 نتایج مربوط به تعداد احتمالی کلی فرم کل در آزمایشMPN در خاک آزمایش………………………….84

3-4-2 نتایج مربوط به تعداد تأییدی کلی فرم مدفوعی در آزمایشMPN در خاک آزمایش……………………86

3-4-3 نتایج مربوط به مرحله تکمیلی آزمایشMPN در خاک آزمایش……………………………………………………87

فصل چهارم : بحث و نتیجه گیری

4-1 بررسی پارامتر های رشد در اثر تیمار های مختلف کود ازت…………………………………………………………………….89

4-2 بررسی پارامتر های رشد در اثر آبیاری با فاضلاب……………………………………………………………………………………..91

4-3 بررسی پارامتر های رشد در اثر همزمان کود اوره و فاضلاب…………………………………………………………………….91

4-4 میزان فلزات سنگین در خاک و قسمت های مختلف گیاه در اثر آبیاری با فاضلاب………………………………..92

4-4-1 غلظت کادمیوم در خاک و گیاه……………………………………………………………………………………………………….93

4-4-2 غلظت سرب در خاک و گیاه……………………………………………………………………………………………………………93

4-4-3 غلظت نیکل در خاک و گیاه……………………………………………………………………………………………………………94

4-5 بررسی میزان کلی فرم کل و مدفوعی در گیاه در اثر آبیاری با فاضلاب……………………………………………………96

4-6 پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..99

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….100

فهرست شکل­ها

 عنوان                                                                                                                      صفحه

شکل 3-1 اثر کود اوره بر بیوماس سورگوم شیرین……………………………………………………………………………………………46

شکل 3 -2 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر بیوماس سورگوم شیرین……………………………………………..47

شکل 3-3 اثر کود اوره بر قطر ساقه سورگوم شیرین………………………………………………………………………………………..49

شکل 3 -4 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر قطر سورگوم شیرین………………………………………………….. 50

شکل 3-5 اثر کود اوره بر ارتفاع ساقه سورگوم شیرین……………………………………………………………………………………..51

شکل 3 -6 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر ارتفاع سورگوم شیرین…………………………………………………52

شکل 3-7 اثر کود اوره بر قند ساقه سورگوم شیرین…………………………………………………………………………………………54

شکل 3 -8 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر قند ساقه سورگوم شیرین……………………………………………55

شکل 3-9 اثر کود اوره بر حجم شربت ساقه سورگوم

شیرین……………………………………………………………………………56

شکل 3 -10 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر حجم شربت سورگوم شیرین……………………………………57

شکل 3-11 اثر کود اوره براتانول ساقه سورگوم شیرین…………………………………………………………………………………….59

شکل 3 -12 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر اتانول ساقه سورگوم شیرین……………………………………..60

شکل 3 -13 مقایسه میانگین مقادیر فلزات سنگین  در خاک کشت گیاهان سورگوم تحت دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..62

شکل 3 -14 مقایسه میانگین مقادیر فلزات سنگین در قسمت دانه گیاهان سورگوم تحت دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..64

شکل 3 -15 مقایسه میانگین مقادیر فلزات سنگین  در قسمت ساقه گیاهان سورگوم تحت دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..66

شکل 3 -16 مقایسه میانگین مقادیر فلزات سنگین در قسمت برگ گیاهان سورگوم تحت دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..68

شکل 3 -17 مقایسه تعداد باکتری های کلی فرم کل در 100 میلی لیتر نمونه های برگ، ساقه و دانه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری( وقتی که نمونه ها ضدعفونی سطحی شدند)……………………………………..71

عنوان                                                                                                                                      صفحه

شکل 3 -18 مقایسه تعداد باکتری های  کلی فرم کل در 100 میلی لیتر نمونه های برگ، ساقه و دانه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری( وقتی که نمونه ها ضدعفونی سطحی نشدند)…………………………………….74

شکل 3 -19 مقایسه تعدادباکتری های کلی فرم کل در 100 میلی لیتر نمونه های ساقه خشک شده و مغز ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری………………………………………………………………………………………..76

شکل 3 -20 مقایسه تعداد باکتری های کلی فرم مدفوعی در 100 میلی لیتر نمونه های برگ، ساقه و دانه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری( وقتی که نمونه ها ضدعفونی سطحی شدند)………………………..78

شکل 3 -21 مقایسه تعداد باکتری های کلی فرم مدفوعی در 100 میلی لیتر نمونه های برگ، ساقه و دانه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری( وقتی که نمونه ها ضدعفونی سطحی نشدند)………………………81

شکل 3 -22 مقایسه تعداد باکتری های کلی فرم مدفوعی در 100 میلی لیتر نمونه های ساقه خشک شده و مغز ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………83

شکل3-23 تصاویر مربوط به کلی فرم های موجود در ساقه خشک شده و برگ ضدعفونی نشده…………………..84

شکل3-24 تصویر مربوط به کلی فرم ها درنمونه های ساقه خشک شده و برگ ضدعفونی نشده…………………..84

شکل 3 -25 مقایسه مجموع تعداد باکتری های کلی فرم کل در 100 میلی لیتر نمونه های خاک تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری……………………………………………………………………………………………………………………………………………….85

شکل 3 -26 مقایسه مجموع تعداد باکتری های کلی فرم مدفوعی در 100 میلی لیتر نمونه های خاک تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری……………………………………………………………………………………………………………………………………..87

شکل3-27 تصاویر مربوط به کلی فرم های موجود در خاک آبیاری شده با فاضلاب خام و فاضلاب تصفیه شده………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………88

شکل3-28 تصویر مربوط به کلی فرم ها در نمونه های خاک آبیاری شده با فاضلاب……………………………………..88

فهرست جدول

 عنوان                                                                                                                                      صفحه

جدول 1-1 مقایسه نیشکر، چغندرقند و سورگوم شیرین در ایران………………………………………………………………………2

جدول 1-2 میزان سطح زیرکشت و تولید سورگوم در برخی کشورهای جهان در سال 1998………………………….4

جدول 1-3 میزان سطح زیرکشت و تولید سورگوم در برخی استان های کشور در سال 1387………………………..5

جدول 1-4 رده بندی گیاه سورگوم………………………………………………………………………………………………………………………6

جدول 1-5 فراوانی جنس های باکتریایی شناسایی شده میان کلی فرم کل و مدفوعی از کاهو و اسفناج………23

جدول 1-6 طیف غلظت های خاک و راهنمای قانونی برای برخی فلزات سمی……………………………………………….30

جدول 1-7 عوامل مؤثر بر قابلیت دسترسی زیستی فلزات………………………………………………………………………………..33

جدول 2-1 خصوصیات کمی و کیفی خاک مورد استفاده در این آزمایش……………………………………………………….37

جدول 2-2 میانگین تعداد باکتری E.coli و pH در آب و پساب های استفاده شده در تیمارها………………………38

جدول 2-3 خصوصیات کیفی و کمی در سه نوع آب مورد استفاده در آبیاری…………………………………………………38

جدول 3-1 تجزیه واریانس بیوماس گیاه……………………………………………………………………………………………………………45

جدول 3-2 مقایسه بیوماس سورگوم شیرین تحت اثردو كیفیت آب آبیاری…………………………………………………….46

جدول 3-3 تجزیه واریانس قطر ساقه گیاه…………………………………………………………………………………………………………48

جدول 3-4 مقایسه قطر ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری………………………………………………..48

جدول 3-5 تجزیه واریانس ارتفاع ساقه گیاه……………………………………………………………………………………………………..50

جدول 3-6 مقایسه ارتفاع ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری……………………………………………..51

جدول 3-7 تجزیه واریانس درصد قند ساقه گیاه………………………………………………………………………………………………53

جدول 3-8 مقایسه درصد قند ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری……………………………………..53

جدول 3-9 تجزیه واریانس حجم شربت ساقه……………………………………………………………………………………………………55

جدول 3-10 مقایسه حجم شربت ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری………………………………..56

عنوان                                                                                                                                      صفحه

جدول 3-11 تجزیه واریانس اتانول گیاه…………………………………………………………………………………………………………….58

جدول 3-12 مقایسه اتانول ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………..58

جدول 3-13 تحلیل واریانس کادمیوم در خاک قبل از کشت و خاک بعد از برداشت سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..61

جدول 3-14 تحلیل واریانس سرب موجود در خاک قبل از کشت و خاک بعد از برداشت سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………61

جدول 3-15 تحلیل واریانس  نیکل موجود در خاک قبل از کشت و خاک بعد از برداشت سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………62

جدول 3-16 تحلیل واریانس میزان عنصر کادمیوم در دانه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………….63

جدول 3-17 تحلیل واریانس میزان عنصر سرب در دانه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………………63

جدول 3-18 تحلیل واریانس میزان عنصر نیکل در دانه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………………64

جدول 3-19 تحلیل واریانس میزان عنصر کادمیوم در ساقه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………..65

جدول 3-20 تحلیل واریانس میزان عنصر سرب در ساقه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری…………………….65

جدول 3-21 تحلیل واریانس میزان عنصر نیکل در ساقه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری…………………….66

جدول 3-22 تحلیل واریانس میزان عنصر کادمیوم در برگ گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………..67

جدول 3-23 تحلیل واریانس میزان عنصر سرب در برگ گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری…………………….67

جدول 3-24 تحلیل واریانس میزان عنصر نیکل در برگ گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری……………………..68

جدول 3-25 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در دانه گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….69

جدول 3-26 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در ساقه گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….70

جدول 3-27 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در برگ گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….70

عنوان                                                                                                                                      صفحه

جدول 3-28 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در برگ گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….72

جدول 3-29 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در ساقه گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….72

جدول 3-30 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در دانه گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….73

جدول 3-31 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در ساقه گیاه (خشک شده در آون)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..74

جدول 3-32 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در مغز ساقه گیاهان…………………………..75

جدول 3-33 تحلیل واریانس  میزان کلی فرم مدفوعی موجود در دانه گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….77

جدول 3-34 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در ساقه گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….77

جدول 3-35 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در برگ گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….78

جدول 3-36 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در دانه گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….79

جدول 3-37 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در ساقه گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….80

جدول 3-38 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در برگ گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….80

جدول 3-39 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در ساقه گیاه (خشک شده در آون)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..82

جدول 3-40 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در مغز ساقه گیاهان………………………………………..82

جدول 3-41 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل در خاک بعد از برداشت و خاک قبل از کشت……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………85

جدول 3-42 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم مدفوعی در خاک بعد از برداشت و خاک قبل از کشت……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………86

1-1- مقدمه
در حال حاضر با جمعیت رو به رشد، روند کاهشی زمین های زراعی و افزایش تقاضا برای غذا و  سوخت های زیستی، جهان نمی­تواند با گسترش شمار سطوح برداشت نیازهای جمعیت رو به رشد را تأمین کند(Wurth, 2003). استفاده از ژنتیک برای بهبود بهره وری محصول، ترویج حفاظت و مدیریت خاک و استفاده ازمحصولات کشاورزی پر بازده ضروری است. بر اساس پیش بینی­ها تا سال ۲۰۳0 میلادی، با رشد جمعیت جهان، نه تنها تقاضا برای مواد غذایی 50 درصد بیشتر می‌شود، بلکه بحران انرژی نیز مزید بر علت خواهد شد. از این رو برای برون‌رفت از این دو مشکل مشترک راه حل‌های واحد و متفکرانه‌ای را باید در نظر گرفت. بهترین راه برای توسعه سوخت‌های زیستی به کارگیری اراضی بایر است هر چند که برای تأمین نیازهای اساسی سوخت‌های زیستی منابع متعدد گیاهی وجود دارد، اما با این وجود برای هر کشوری که زمینه و پتانسیل خاص خود را داشته باشد می‌توان به گونه‌ای این موضوع حیاتی را در نظر گرفت(Wurth, 2003). لذا گیاهان به عنوان مهم‏ترین منابع تجدید پذیرو اولین منبع تأمین کننده مواد غذایی برای بشر و دیگر جانوران بوده و به عنوان حلقه اول زنجیره غذایی مورد توجه می­باشند. با توجه به کمبود منابع، انتخاب گونه‏هایی با نیازهای حداقلی برای رشد و بازده بالا در تولید یکی از ضروریات ادامه زندگی می‏باشد (خدابنده ، 1366). ایران از نظر وضعیت اقلیمی جزء کشورهای خشک جهان است که البته روی کمربند خشکی جهان قرار دارد، در 80 سال گذشته جمعیت ایران هفت برابر شده است توسعه جمعیت، توسعه صنعت و کشاورزی و شهرنشینی را در پی دارد بنابراین ما به مرز بحران آبی نزدیک می‌شویم. یا تدبیر و ارتقاء دانش کشاورزی و آشنایی با گونه های گیاهی کم نیاز و مقاوم به خشکی می توان از این اراضی به نحو احسنت بهره مند شد وگوشه­ای از نیازهای غذایی و سوختی جامعه را تأمین کرد؛ از آنجایی که وسعت زیادی از مساحت کشور ایران را بیابان و اراضی کم آب در برگرفته است لذا استفاده از منابعی چون نیشکر و چغندر‏قند که منابع اصلی تولید شکر در اغلب نقاط جهان هستند، برای چنین اقلیمی مناسب نیست ( جدول1- 1). پس برای استفاده از ظرفیت‏های اراضی قابل کشت کشورمان بایستی به دنبال

فصل 1- مقدمه 2
1-1- اسکرمبلر چیست و چرا از آن استفاده می کنیم؟ 2
1-2- مزایای استفاده از اسکرمبلینگ قبل از ارسال داده 3
1-3- دنباله‌های شبه تصادفی 4
1-4- معیارهای میزان تصادفی بودن یک دنباله 5
فصل 2- تئوری عملکرد شیفت‌رجیسترهای خطی با پسخورد 8
2-1- ترکیب و ساختار شیفت رجیسترها 8
2-2- سنتز الگوریتم LFSR 11
2-3- نمایش کلاسیک دنباله های LFSR 18
2-4- شبیه‌سازی و نتایج مربوط به اجرای الگوریتم برلکمپ-مسی بر روی دنباله خروجی LFSR 21
فصل 3- شناسایی پارامترهای اسکرمبلرهای خطی 25
3-1- تشخیص پارامترهای اسکرمبلر با استفاده از دنباله متن ورودی x(t) 28
3-2- تشخیص پارامترهای اسکرمبلرجمعی فقط با استفاده از بایاس متن ورودی 29
3-3- تشخیص پارامترهای اسکرمبلرضربی فقط با استفاده از بایاس متن ورودی 39
3-4- الگوریتم کلوزیو اصلاح شده 42
3-5- نتایج شبیه‌سازی الگوریتم کلوزیو روی اسکرمبلرهای ضربی و جمعی 50
فصل 4- شناسایی پارامترهای اسکرمبلر در حضور نویز کانال 54
4-1- تشخیص اسکرمبلر زمانی‌که نویز به صورت بیت‌های تغییریافته باشد 54
4-2- شناسایی اسکرمبلر زمانی‌که درج بیت به صورت نویز در دنباله رخ دهد 59
3-3- نتایج شبیه‌سازی شناسایی چندجمله‌ای اسکرمبلرها در حضور نویز کانال 65
فصل 5- شناسایی پارامترهای اسکرمبلر با استفاده از کلمه دوگان انکدر کانال 68
5-1- محاسبه بایاس بعد از کدینگ کانال 69
5-2- بازسازی چندجمله‌ای فیدبک اسکرمبلر بعد از عبور از کدینگ کانال 71
5-3- نتایج مربوط به شناسایی اسکرمبلر قرار گرفته پس از انکدر بلوکی 79
نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………………………..89
منابع……………………………………………………………………………………………………………………91
چکیده و عنوان انگلیسی……………………………………………………………………………………93
 
 
 
 
فهرست شکل‌ها
عنوان                                                                                   صفحه
شکل ‏2‑1. شمای کلی شیفت رجیستر خطی با فیدبک یا (LFSR) که دارای L-مرحله می‌باشد. 9
شکل ‏2‑2. مثال به کار بردن الگوریتم سنتز LFSR روی دنباله [2] ……………. 15
شکل ‏2‑3 .مدار منطقی مربوط به پیاده‌سازی الگوریتم سنتز LFSR [2] 16
شکل ‏3‑2 توزیع متغیر Z [9] 44
شکل ‏3‑3 مقایسه بین الگوریتم کلوزیو و الگوریتم اصلاح شده [9] 48
شکل ‏3‑4 تعداد بیت‌های لازم برای شناسایی چندجمله‌ای اسکرمبلرهای ضربی در الگوریتم کلوزیو 51
شکل ‏4‑1 عبور بیت‌های اسکرمبلر از کانال همراه با نویز 54
شکل ‏4‑2. فاکتور افزایش تعداد بیت‌ها(I) برحسب d و p مختلف در حضور نویز کانال 57
شکل ‏4‑3 تغییرات P(tx , id-1 + 1, Ñ) بر حسب tx …….. 61
شکل ‏4‑4 تغییرات P(tx , id-1 + 1, Ñ) بر حسب tx ……… 62
شکل ‏5‑1 ترتیب عبور بیت‌ها از انکدر کانال و اسکرمبلر 69
شکل ‏5‑2 نحوه‌ی ضرب داخلی بین بلوک‌های کد خطی دنباله بیت دریافتی و کلمه دوگان 73
شکل ‏5‑3 توزیع متغیر . 76
 
 
 
 
 
 
 
/> 
 
 
 
 
فهرست جدول‌ها
عنوان                                                                                   صفحه
جدول ‏2‑1 چندجمله‌ای‌های بنیادین 21
جدول ‏2‑2 چندجمله ای های تجزیه ناپذیر 21
جدول ‏2‑3 چندجمله‌ای ‌های تجزیه‌پذیر 22
جدول ‏2‑4 نتیجه الگوریتم برلکمپ-مسی روی دنباله‌های همراه با خطا 23
جدول ‏3‑1 الگوریتم شناسایی چندجمله‌ای فیدبک اسکرمبلرهای سنکرون [6] 36
جدول ‏3‑2 عملکرد الگوریتم کلوزیو با بایاس [6] 38
جدول ‏3‑3 عملکرد الگوریتم کلوزیو با بایاس [6] 38
جدول ‏3‑4 الگوریتم شناسایی چندجمله‌ای فیدبک اسکرمبلرهای خود- سنکرون [6] 39
جدول ‏3‑5 عملکرد الگوریتم کلوزیو با بایاس [6] 42
جدول ‏3‑6. نتایج الگوریتم کلوزیو روی اسکرمبلرهای جمعی [9] 46
جدول ‏3‑7 مضارب چندجمله‌ای فیدبک [9] 47
جدول ‏3‑8 عملکرد الگوریتم کلوزیو روی خروجی اسکرمبلرهای جمعی بایاس متن ورودی …. 50
جدول ‏3‑9 عملکرد الگوریتم کلوزیو روی خروجی اسکرمبلرهای جمعی بایاس متن ورودی ….. 50
جدول ‏3‑10 عملکرد الگوریتم کلوزیو روی خروجی اسکرمبلرهای ضربی بایاس متن ورودی …. 50
جدول ‏3‑11 عملکرد الگوریتم کلوزیو روی خروجی اسکرمبلرهای ضربی بایاس متن ورودی ….. 51
جدول ‏4‑1 شناسایی چندجمله ای فیدبک اسکرمبلرهای جمعی همراه با نویز ……… 65
جدول ‏4‑2 شناسایی چندجمله ای فیدبک اسکرمبلرهای جمعی همراه با نویز ………. 65
جدول ‏4‑3 شناسایی چندجمله ای فیدبک اسکرمبلرهای ضربی همراه با نویز ……… 65
جدول ‏4‑4 شناسایی چندجمله ای فیدبک اسکرمبلرهای ضربی همراه با نویز   ………. 66
جدول ‏5‑1 بایاس اعمال شده توسط چند انکدر BCH [9] 71
جدول ‏5‑2 نتایج شناسایی اسکرمبلرقرارداده‌شده پس از کدینگ بلوکی خطی [9] 77
جدول ‏5‑3 نتایج شبیه‌سازی اسکرمبلر پس از کدینگ بلوکی 79
 
 
 
 
 

 
فصل اول
 

فصل 1-
مقدمه
مقدمه
1-1- اسکرمبلر چیست و چرا از آن استفاده می کنیم؟
یک سیستم انتقال داده دیجیتالی همواره در ارسال داده‌ها آنها را دچار خطا و آسیب می‌کند که مقدار این اختلالات و آسیب‌ها بسته به آماره‌های منبع تغییر می‌کند. گاهی اوقات همزمان‌سازی، تداخل و مشکلات اکولایز کردن به آماره‌های منبع مربوط می‌شود. اگرچه استفاده از حشویات در ارسال کدها تا حدی عملکرد سیستم را از آماره‌های منبع مستقل می‌کند اما همواره وابستگی‌هایی وجود دارد به علاوه اضافه کردن داده‌های حشویات باعث مشکلاتی از قبیل افزایش نرخ سمبل‌های ارسالی و یا اضافه شدن تراز در سمبل‌ها می‌شود. در یک سیستم ارسال کد اگر فرض کنیم سمبل‌های ارسالی از نظر آماری از هم مستقل هستند آنالیز و خطایابی آن بسیار آسان‌تر خواهد شد. به چنین منبعی که سمبل‌های آن از نظر آماری از هم مستقل هستند منبع سفید می‌گوییم چرا که آنالیز آن مانند نویز سفید گوسی است. روش‌های سفید کردن آماره‌های منبع دیجیتالی بدون استفاده از داده‌های حشویات تحت عنوان اسکرمبلینگ[1] بیان می‌شود. در مخابرات و دی‌کد کننده‌ها، اسکرمبلر[2] دستگاهی است که داده‌ها را قبل از ارسال دستکاری می‌کند و آنها را تغییر می‌دهد. این تغییرات در گیرنده به طور معکوس انجام می‌شود تا به داده‌ی اولیه برسیم. انواع روش‌های اسکرمبلینگ در ماهواره و مودم‌های [3]PSTN مورد استفاده قرار می‌گیرد. اسکرمبلر را می‌توان درست قبل از یک کدگذار FEC[4] قرار داد یا اینکه می‌توان پس از FEC و قبل از بلوک مدولاسیون قرار داد.

1-2. اهمیت و ضرورت تحقیق                                     5

1-3. هدف تحقیق                                          6

1-4. سوالات تحقیق                                        7

1-5. فرضیات تحقیق                                            7

1-6. روش تحقیق                                          8

1-7. ساختار پایان­نامه                                        8

2- مروری بر مطالعات انجام شده                                       9

2-2. مطالعات انجام شده در خارج                                   12

2-3. مطالعات انجام شده داخلی                                     17

3-  مبانی نظری و ساختار الگو                                      29

3-1. مقدمه                                            30

3-2. بازار                                            31

3-2-1. عناصر و متغیرهای بازار                                  32

3-3. انحصار                                           34

3-3-1. انواع انحصار و عوامل آن                                     35

3-3-1-1. مکتب ساختارگرایی                                 36

3-3-1-2. مکتب شیکاگو – یو.سی.ال.ای                              37

3-3-2. نقش ساختار بازار در تجارت خارجی                            38

3-4. تمرکز صنعتی                                      39

3-4-1. تمرکز کلی و انفرادی (صنعتی)                             39

3-4-2. صرفه­های اقتصادی (صرفه­جویی ناشی از مقیاس)                     40

3-4-2-1. روش­های تخمین حداقل مقیاس کارای بنگاه                      42

3-4-3. اندازه­گیری تمرکز                                   42

3-4-4. روش­های اندازه­گیری تمرکز در بازار                           43

3-4-4-1. معیارهای مطلق و نابرابری تمرکز                            44

3-4-5. شاخص­های اندازه­گیری تمرکز                                44

3-4-5-1. ملاحظاتی در خصوص شاخص­های تمرکز                      44

3-4-6. معرفی شاخص­های مطلق تمرکز                                46

3-4-6-1. نسبت تمرکز چند بنگاه (k بنگاه)                        46

3-4-6-2. شاخص­های هانا و کی  (HK)                           47

3-4-6-3. شاخص هرفیندال- هیرشمن (HHI)                             48

3-4-7. محدودیت و مشکلات شاخص­های تمرکز                           50

3-4-7-1. محدودیت واردات                                  50

3-4-8. تغییرات فن­آوری و تمرکز                             51

3-4-9. تمرکز و سودآوری                                    51

3-4-10. نظریه­های تمرکز                                    52

3-4-10-1. صرفه­جویی ناشی از مقیاس و تمرکز (برداشت دترمینیستیکی)         52

3-4-10-2. برداشت تصادفی تمرکز                                 53

3-4-11. عوامل موثر بر سطح و تغییرات تمرکز                           54

3-5. موانع ورود                                       54

3-5-1. انواع موانع ورود                                   56

3-5-1-1. علل برونزا                                  56

3-5-1-2. علل درونزا                                 57

3-5-1-3. موانع ورود ساختاری                              57

3-5-1-4. موانع ورود استراتژیک                            59

3-6. تفاوت محصول                                      59

3-6-1. تبلیغات                                       60

3-6-2. شدت تبلیغات و ساختار بازار                              61

3-6-3. تاثیر تبلیغات بر ساختار بازار                                62

3-6-3-1. تبلیغات و صرفه­های مقیاس تولید                        63

3-6-4. هزینه­های ثابت و غیر قابل بازگشت                         63

 

3-6-4-1. هزینه­های غیر قابل بازگشت برونزا                           64

3-6-4-1-1. هزینه­های غیر قابل بازگشت برونزا و تمرکز صنعتی               65

3-6-4-2. هزینه­های غیر قابل بازگشت درونزا                           65

3-6-4-2-1. هزینه­های غیر قابل بازگشت درونزا و تمرکز صنعتی              66

3-7. ضریب تعدیل                                       66

3-7-1. ضریب تعدیل ثابت و متغیر                            67

3-8. ساختار الگو                                      67

3-8-1. مدل حالت یکنواخت تمرکز                             69

3-8-2. مدل­های عدم تعادل تمرکز                    70

3-8-3. معرفی متغیرها                                  72

3-8-4. نمونه زیر مجموعه­ای صنایع                  7

4- برآورد الگو و تحلیل نتایج                                           77

4-1. مقدمه                                            78

4-2. داده­ها                                           78

4-3. معرفی الگوها                                          79

4-4. برآورد الگو                                      80

4-4-1. نتایج نمونه کامل صنایع                                   80

4-4-2. نتایج نمونه زیرمجموعه­ای صنایع                                 85

4-4-2-1. نتایج برآورد مدل (2) در دسته­بندی شدت تبلیغات              85

4-4-2-2. نتایج برآورد مدل (3) در دسته­بندی شدت تبلیغات              86

4-4-2-3. نتایج برآورد مدل (2) در دسته­بندی تمرکز                    89

4-4-2-4. نتایج برآورد مدل (3) در دسته­بندی تمرکز                    91

4-5. آزمون­های الگو                                         93

4-5-1. آزمون خودهمبستگی                                   93

الف-1. نمونه کامل صنایع                                  93

الف-1-1. آزمون خودهمبستگی مدل (1)                       93

الف-1-2. آزمون خودهمبستگی مدل (2)                       94

الف-1-3. آزمون خودهمبستگی مدل (3)                       94

ب-1. نمونه زیر مجموعه­ای صنایع                                 94

ب-1-1. آزمون خودهمبستگی مدل (2) با تمرکز بالا                      94

ب-1-2. آزمون خودهمبستگی مدل (3) با تمرکز بالا                      95

ب-1-3. آزمون خودهمبستگی مدل (2) با تمرکز پایین                    95

ب-1-4. آزمون خودهمبستگی مدل (3) با تمرکز پایین                    95

ب-1-5. آزمون خودهمبستگی مدل (2) با تبلیغات بالا                    95

ب-1-6. آزمون خودهمبستگی مدل (3) با تبلیغات بالا                    96

ب-1-7. آزمون خودهمبستگی مدل (2) با تبلیغات پایین                       96

ب-1-8. آزمون خودهمبستگی مدل (3) با تبلیغات پایین                       96

4-5-2. آزمون واریانس ناهمسانی                             97

الف-2. نمونه کامل صنایع                                  97

الف-2-1. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (1)                           97

الف-2-2. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (2)                           98

الف-2-3. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (3)                           98

ب-2. نمونه زیر مجموعه­ای صنایع                                 98

ب-2-1. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (2) با تمرکز بالا                     99

ب-2-2. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (3) با تمرکز بالا                     99

ب-2-3. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (2) با تمرکز پایین                   99

ب-2-4. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (3) با تمرکز پایین                   99

ب-2-5. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (2) با تبلیغات بالا                  100

ب-2-6. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (3) با تبلیغات بالا                  100

ب-2-7. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (2) با تبلیغات پایین                100

ب-2-8. آزمون واریانس ناهمسانی مدل (3) با تبلیغات پایین                101

4-5-3. آزمون والد                                        101

5- خلاصه و نتیجه­گیری                               102

5-1. مقدمه                                      103

5-2. خلاصه                                        103

5-3. نتیجه­گیری                                   104

5-4. پیشنهادها                                   107

5-5. پیشنهادهایی برای مطالعات آتی                              107

5-6. محدودیت­های تحقیق                                108

منابع                                                  109

منابع آماری                                          109

منابع فارسی                                          109

منابع انگلیسی                                             111

پیوست                                             114

طبقه­بندی فعالیت­های اقتصادی ایران ( بر اساس ISIC, Rev. 3,1)   114
شاخص هرفیندال محاسبه شده برای 94 صنعت 120
3. محاسبه نرخ سالانه تعدیل   

مقدمه

رشد و توسعه اقتصاد به وسیله تغییرات در ساختار فعالیت­های اقتصادی مشخص می­شود. توجه به اقتصاد صنعتی در دهه­های اخیر زمینه تحول صنعتی در کشورها به ویژه کشورهای بالغ صنعتی را در برداشته و پرداختن به تحلیل مسایل مربوط به آن را رواج داده است. یکی از شاخه­های مهم اقتصاد صنعتی، بررسی تئوری­های رفتار بنگاه­ها و در کل بازار است. اقتصاددانان کشورهای توسعه­یافته و صنعتی توجه زیادی به اندازه بازاری خود و تولید در مقیاس وسیع کرده­اند؛ از ویژگی­های این کشورها اعتماد و پای­بندی به اجرای قوانین رقابت و مبارزه با انحصار می­باشد. در قرون اخیر، کشورها به منظور اصلاح ساختاری اقتصاد خود، اقدامات وسیعی انجام داده­اند. از جمله برنامه­های اصلاح ساختاری کاهش نقش دولت در اقتصاد و افزایش حضور بخش خصوصی است که لازمه اجرای آن، مهیا شدن شرایط اقتصادی و اجتماعی سازگار با نظام حاکم بر بخش خصوصی می­باشد؛ از این رو باید موانعی که مانع گسترش بازارها هستند، برطرف شوند و دولت نیز در این راستا اقدامات لازم را انجام دهد. لازم به ذکر است جهت اجرای این برنامه­ها، در ابتدا باید شرایط را برای تحقق این امر فراهم نموده و بسترهای مناسب مهیا شوند تا نتایج متفاوت و معکوس مشاهده نشود. اقتصاددانان در سیاست­های اصلاح ساختاری خود، بهترین عملکرد اقتصادی را عملکرد رقابتی می­دانند؛ لذا بررسی مطالعاتی از این دست، باعث تدوین سیاست­های دقیق رقابت و شرایط حصول عملکرد رقابتی می­شود که در نهایت منجر به افزایش کارایی، رفاه مصرف­کنندگان و جامعه می­شود. از این رو بیشتر کشورهای در حال توسعه و کمتر صنعتی شده چون ایران در سال­های اخیر به این موضوع توجه بیشتری نشان داده­اند.

یکی از اقدامات ضروری در جهت افزایش کارایی و حفظ منافع عمومی، تصویب و اجرای قانون رقابت است. در ایران قوانین ضد انحصار و تسهیل رقابت سابقه طولانی ندارد و از تصویب قانون رقابت زمان زیادی نمی­گذرد. چنانکه در برنامه سوم توسعه اقتصادی- اجتماعی ایران فصلی جداگانه به انحصار اختصاص داده شده و قانون رقابت نیز در دست بررسی و نهایی شدن است. ادعا این است که رقابت، تولید، کارایی و بهره­وری را افزایش و قیمت­ها را کاهش می­دهد. به علاوه انحصار به کاهش انگیزه نوآوری فنی منجر می­شود. اختصاص قانون رقابت در برنامه چهارم توسعه ایران حاکی از اهمیت این موضوع در اقتصاد ایران است. نظریه­های اقتصادی به عملکرد برتر بازارهای رقابت در مقایسه با بازارهای انحصاری اشاره دارند. با توجه به اندازه شاخص تمرکز می­توان مشخص کرد چه حد ساختار اقتصادی کشور انحصاری است. هر چه تعداد بنگاه­ها کمتر و یا بخش وسیعی از بازار در اختیار تعداد محدودی از آنها باشد، ساختار بازار به انحصار نزدیکتر است.

از نظر تئوری­های اقتصادی و تجارب تاریخی، اقتصادهای باز، غیرمتمرکز و رقابتی عملکرد بهتری نسبت به سایر سیستم­های اقتصادی داشته­اند. به طور کلی رقابت در تمام ابعاد سبب بهبود عملکرد اقتصاد و افزایش کارایی آن می­شود. رقابت به ویژه در بازارهای صنعتی، موجب کاهش قیمت­ها، ارائه کالاها با خصوصیات و کیفیت­های مختلف و قابل دسترسی بودن بیشتر مصرف­کنندگان به کالاها و خدمات می­گردد. رقابتی بودن بازار نه تنها در بازارهای داخلی، بلکه در بازارهای جهانی نیز مورد توجه می­باشد و رقابت در بازار داخلی مقدمه رقابت در بازارهای جهانی است (بهشتی، صنوبر و فرزانه کجاباد؛ 1388).

با وجود اهمیت موضوع بازار و ساختار آن، باید گفت که مطالعات کاربردی در خصوص بازار در ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است و عمده تحقیقات و پژوهش­ها متغیرهای کلان و نحوه کارکرد کلان اقتصادی را مد نظر داشتند. اما در سال­های اخیر، به دلیل تأکید برنامه­های اقتصادی بر افزایش کارایی و رقابت در بازارها گرایش به انجام مطالعات اقتصادی با پایه­های اقتصاد خرد، کنکاش در بازارها و بحث و بررسی پیرامون ماهیت بازارها تا حدی افزایش یافته است.

مبحث تمرکز صنعتی از موضوعات پراهمیت در زمینه سازمان و اقتصاد صنعتی محسوب می­گردد. تمرکز یکی از مهم­ترین متغیرهای ساختاری بازار شمرده می­شود. ساختار بازار ترتیب قرار گرفتن اجزای مختلف بازار می­باشد که خصوصیات سازمانی بازار را معرفی می­کند؛ به طوری­که به کمک این خصوصیات می­توان رابطه اجزای بازار را مشخص نمود. کمّی کردن این قبیل متغیرهای ساختاری، درک مناسبی از خصوصیات ساختاری بازارها را محقق می­سازد؛ به طوری­که بسیاری از دانشمندان و محققین در کارهای تجربی خود از این متغیرها برای شناسایی ساختار بازار استفاده نموده­اند. با محاسبه میزان تمرکز می­توان راجع به ساختار بازار و سنجش قدرت انحصاری در بازارها نظر داد.

محققین با استفاده از مفهوم تمرکز تا حد زیادی قادر به اندازه­گیری سطح رقابت و انحصار در بازارها شدند. البته نمی­توان ادعا نمود که با اندازه­گیری تمرکز بازار، به طور دقیق می­توان به میزان فعالیت انحصاری و قدرت انحصاری اعمال شده در بازارها پی برد، زیرا در بسیاری از بازارها، تمرکز و اندازه آن به طور قطعی معرف سطح رقابت یا انحصار نمی­باشند (عبادی و شهیکی­تاش؛ 1383). لذا در بیشتر مطالعات رابطه مستقیمی بین تمرکز و انحصار در نظر گرفته می­شود؛ به طوری­که یک بازار متمرکز بیانگر آن است که تعدادی از بنگاه­های موجود در بازار دارای قدرت انحصاری هستند.

به طور کلی دلالیل ایجاد انحصار به دو دسته مثبت و منفی تفکیک می­شوند. اگر انحصار به دلیل کارایی برتر بنگاه حاصل شود مثبت و مفید و اگر با رفتار غیررقابتی و مبتنی بودن بر همکاری بنگاه­ها همراه باشد، منفی و مضر می­باشد. انحصار به هر دلیلی که به وجود آید، موجب افزایش قدرت انحصاری می­شود که کاهش رفاه اجتماعی را در پی دارد. میزان کاهش در رفاه جامعه که ناشی از انحصار می­باشد، از جمله مسایل بحث برانگیز در اقتصاد است زیرا عده­ای معتقدند که انحصار منافعی را نیز به همراه دارد که آثار اخلالی آن را برطرف می­کند. از مزایای انحصاری شدن می­توان ایجاد انگیزه برای سایر بنگاه­ها جهت رسیدن به شرایط انحصارگر و کسب سود، تنوع و خدمات بیشتر در ارائه کالاها و خدمات، استفاده بیشتر از تکنولوژی، فن­آوری و بهتر شدن کیفیت کالاها و خدمات نام برد. این مزایا در حالت انحصار چندجانبه نمود بیشتری دارد. اما ایجاد انحصار مشکلات و مضراتی نیز به دنبال دارد که در مجموع باعث کاهش رفاه اجتماعی می­شود.

مشکلی که قدرت انحصاری در بازارهای صنعتی کشور به وجود می­آورد تنها در بازار فروش محصولات خلاصه نمی­شود؛ بلکه به دلیل این که بسیاری از بنگاه­های صنعتی در بازار خرید عوامل نیز دارای قدرت انحصاری هستند، لذا این بنگاه­های انحصاری قادر به کنترل بنگاه­های متوسط هستند و مانع از رشد بنگاه­های کوچک می­شوند. بنگاه­های انحصاری همچنین از قدرت بیشتری برای جذب و به کارگیری نهاده­های تولید برخوردارند و سرمایه و نیروی متخصص را به سمت خود جذب کرده و باعث تشدید قدرت انحصاری خود می­شوند (بهشتی، صنوبر و فرزانه کجاباد، 1388). از طرفی دیگر، وجود انحصار در بازار فروش محصولات و خرید عوامل از دو جهت به بخش صنعت ضربه می­زند. نخست به علت نبودن رقیب برای بنگاه­های انحصاری در بازار محصول، گاهاً کالاهایی با کیفیت پایین و قیمت بالا به فروش می­رسانند و سود انحصاری کسب می­کنند و کمتر به ارتقاء کیفیت و بهبود بهره­وری توجه می­کنند. در ثانی این بنگاه­ها با توجه به نفوذ خود، امکان رشد بنگاه­های کوچک را از آنها سلب می­نمایند (رفیعی، 1386). در انحصار، انحصارگر دارای قدرت اعمال محدودیت بر دیگران است و قیمت و مقدار را به نفع خود تعیین می­کند. لذا جنبه نامطلوب انحصار، همین قدرت اعمال محدودیت انحصارگر است (جلال‌آبادی و میرجلیلی، 1386).

تحلیل تمرکز بازار زمینه مناسب برای درک بهتر ارتباط عناصر ساختاری و عملکردی بازار را فراهم می­آورد و با بررسی بازارها از این دیدگاه بهتر می­توان علل بروز رفتارهای رقابتی یا غیر رقابتی را تشخیص داد. آگاهی داشتن از تمرکز بازار، موانع ورود و سایر متغیرها می­تواند به اجرای صحیح برنامه­های اصلاحی، خصوصی­سازی، حصول اهداف کارایی و افزایش رقابت کمک کند.

ضرورت اندازه­گیری قدرت بازاری به وسیله شاخص تمرکز از آنجا مطرح شد که اکثر بازارها به رفتار غیر رقابتی جهت کسب سود بیشتر گرایش نشان دادند. جهت ارتباط ساختار و عملکرد بازار از این شاخص­ می­توان استفاده کرد. بخش صنعت ایران بر اساس طبقه­بندی استاندارد بین­المللی صنایع (ISIC)[1] چهار رقمی، به 141 صنعت تفکیک شده ­است. در این پژوهش به بررسی انحراف بین حالت یکنواخت[2] و تحقق­یافته تمرکز و سرعت تعدیل آن با استفاده از آمار و اطلاعات راجع به صنایع کارخانه­ای ایران[3] در سطح کدهای چهار رقمی برای 94 صنعت و با بهره­گیری از روش تجزیه و تحلیل داده­های مقطع عرضی[4] پرداخته می­شود. اطلاعات مربوط به تمام بنگاه­ها در هر صنعت به صورت سرشماری و همراه با هزینه­ در دسترس قرار دارد، که محاسبه شاخص تمرکز در هر صنعت را قابل محاسبه نموده است.

در مباحث اقتصادی، مبحث پویایی به مطالعه تغییرات اقتصادی متغیر مورد نظر در گذر زمان می­پردازد. لذا پویایی تمرکز صنعتی، تغییر تمرکز صنعتی را در دو برهه از زمان در بردارد. حالت پویا، بررسی رفتار متغیرها در زمان را دنبال می­کند و معین می­سازد که آیا این متغیرها به حرکت به سوی تعادل متمایل هستند یا نه؟ پویایی یک متغیر نشان­دهنده تفاوت تغییر همان متغیر در طی سال­ها و دوره­های مختلف است؛ که معمولاً این اختلاف با حالت مطلوب و بلندمدت و یا حالت یکنواخت در نظر گرفته می­شود. در این مطالعه مقصود از پویایی تمرکز صنعتی چگونگی حرکت تمرکز به سمت مقدار مطلوب و بلندمدت خودش در طول زمان است.

در این پژوهش هرگاه از تمرکز در وضعیت یکنواخت سخن به میان می­آید، منظور حالت بلندمدت و پایدار تمرکز است.

1-2. اهمیت و ضرورت تحقیق

تمرکز صنعتی می­تواند نشان­دهنده میزان رقابت و انحصار در صنعت باشد. پویایی تمرکز صنعتی از آن جهت اهمیت دارد که تغییرات تمرکز را در طول زمان مورد بررسی قرار داده؛ و میزان انحراف آن را با وضعیت بلندمدت و نحوه حرکت به سمت آن را نشان می­دهد.

با محاسبه تمرکز در طول زمان می­توان علاوه بر تعیین درجه تمرکز که میزان رقابت و انحصار در صنایع را مشخص می­نماید، تغییرات آن را نیز معین کرد که آیا صنایع با افزایش تمرکز مواجه شده­اند یا کاهش و یا بدون تغییر بوده­اند؟ روشن شدن این موضوع راهنمای مناسبی برای دولت، سیاست­گذاران و اقتصاددانان در تدوین و ارائه سیاست­ها می­باشد.

تمرکز بنگاه­ها در صنعت، مورد توجه اقتصاددانان، بازرگانان، استراتژیست­ها و سازمان‌های دولتی است. در بسیاری از کشورهای جهان هر ساله میزان تمرکز بازارها در صنایع مختلف اندازه­گیری می­شود که نتایج آن راهنمای دولت­ها برای سیاست­گذاری­های صنعتی و اقتصادی، بقای رقابت و رعایت حقوق مصرف­کنندگان است. اهمیت موضوع تمرکز در آن